erken çocukluk döneminde yalan söyleme

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE
YALAN SÖYLEME DAVRANIŞI
Yalan, insanları
aldatmak
amacı ile
uydurulmuş kasıtlı
davranış veya
sözdür.
Çocuğun yalana başvurması
tıpkı yetişkin insanın yalana
başvurması kadar
 kendini,
 öz benliğini,
 iç dünyasını koruma
amaçlıdır.
Çocuklar,
 7 yaşlarında muhakeme
etmeye
 11 yaşlarında da doğru ile
yanlışı ayırt etmeye
başlarlar.
YALAN ÇEŞİTLERİ
• ALIŞKANLIK HALİNE
GELEN YALAN
• PATOLOJİK YALAN
• SÖZDE (PSEUDO)
YALAN
ALIŞKANLIK HALİNE
GELEN YALAN
Çocuğun gerçekle gerçek olmayanı
ayırt etmesinden sonra yalanın hala
süregelmesi halinde, yalanın
temelinde çevre ile olan olumsuz
ilişkiler yatıyor demektir.
PATOLOJİK YALAN
Patolojik yalan, duygulanım (affective)
bozukluğunun bir belirtisi olarak
görülür.
Aşağılık duygusu ve güç istemi bazı
patolojik yalanların temel nedenlerini
oluşturur.
SÖZDE (PSEUDO) YALAN
Çocukların 7 yaş öncesi
dönemde söyledikleri yalanlar
sözde yalan olarak
adlandırılmaktadır.
3-4 yaş çocuklarının sık sık
söylediği yalanlar, sahte veya
görünürde, yani sözde
yalanlardır.
Sözde yalan
oyun niteliği taşıyabilir.
Çocuk gerçeğe bir anlamda
bağlı kalabildiği gibi
başka bir olay da yaratabilir.
Sözde yalanlar,
ÇOCUK DÜŞÜNCESİNİN
KENDİLİĞİNDEN, ÖZGÜN
ÜRÜNLERİDİR.
YALAN
SÖYLEMEK
ÇOK TİPİK BİR
ÇOCUK
DAVRANIŞIDIR.
Yaşamın ilk 5 yılında çocuğun yalan
söylemesi konusunda endişe etmeye
gerek yoktur.
Gerçeğe sadık kalma çocukta giderek
gelişen bir durumdur. Çocuğun
gerçeğe sadık kalması konusunda
ısrar etmek ve çocuğa yalan
söylediğini kanıtlama girişiminde
bulunmak yanlıştır.
Çocuk açıkça anlaşılan bir yalan
söylediği zaman, endişeyle
karşılanmamalıdır.
Çocuklarda 7 yaşından önce
söylenenler yalan olarak kabul
edilmez. Çünkü bu yaş dönemindeki
çocukların inanılmaz bir hayal
dünyaları vardır ve gerçekle gerçek
olmayanı ayırt edemezler.
Anlattıkları şeyler bazı ebeveynler
tarafından yalan kabul edilir. Hâlbuki
çocukların söyledikleri ve anlattıkları
kandırma ve yanıltma amacı taşımaz.
2-6 yaş çocuğunun,
“inanılmayacak öyküler”
uydurması
taklit oyunlarından hoşlanması
doğaldır.
 ÖYKÜ UYDURMAK
 TAKLİT OYUNU
YALAN SÖYLEMEK DEĞİLDİR.
Hayal gücü çok yüksek olan bir çocuk,
hikayeler uydurabilir ve
uydurma olduğunu söyleme
gereği duymaz.
Çocukların yalanları
kötü niyetli ve hesaplı değildir.
Yalan, düş ürünü veya bir
şaka değilse anne-babanın
çocuğa;
“eğer doğruyu söylemezse
ona ne zaman inanacağını
bilemeyeceğini” söylemesi
yeterlidir.
Uydurmalar zamanla gelişebilir ve
bir öykü gibi tamamlanabilir.
Bu hayal gücü ürünlerinin özelliği
ikinci bir kişinin yaratılması da
olabilir ( HAYALİ ARKADAŞ ) .
7 yaş öncesi çocuklar
televizyon haberlerinden,
korku filmlerinden ve
rüyalarından etkilenirler.
BU ETKİLENME,
ÇOCUĞUN
YALANLARININ
TEMELİNİ
OLUŞTURABİLİR.
Senaryolar üreten çocukların, hayal
güçlerini resim, tiyatro vb. uygun
şekilde değerlendirebilecekleri
alanlara yönlendirilmeleri yalanı
engelleyecektir.
Aynı zamanda çocuğun üretken
bir şekilde ilgi çekmesini de
sağlayacaktır.
YALAN DÖNEMİ
ENİNDE SONUNDA
SONA ERECEKTİR.
VAKA ÖRNEĞİ
Danışmana giden bir anne 3.5 yaşındaki
oğlunun sık sık yalan söylediğini ifade eder.
Ailece yalan konusunda ne kadar titiz
olduklarını anlatır. Çocuğunun yalan
söylemesi için hiçbir sebep yoktur. Çocuk
öyle inandırıcı anlatıp, anlattığına kendi de
inanıyordur ki, bir defasında annesine “sen
de vardın, beraber otobüse binmiştik” der.
Danışmanın yaptığı çalışma sonrasında
aslında gördüğü bir rüyasını annesine
anlattığı ortaya çıkar. Ancak çocuk henüz
rüya ile gerçeği ayırt edemiyordur.
ÇOCUKLARIN YALAN SÖYLEME
NEDENLERİ NELERDİR?
• Çocuğun hayalle gerçeği ayırt
edememesi
• Hikaye yeteneğini hayal ürünü
olaylar anlatarak ortaya koyması
• Korkularını hayali olaylarla dışa
vurması
• Anne-babasından yeterli ilgi,
sevgi ve şefkat görememesi
• Onaylanmayan bir şey yaptığında
cezalandırılmaktan, anne-baba
baskısından korkması
• İlginç olaylar anlatarak başkalarının
ilgisini ve dikkatini çekme isteği
• Çevresinde yalan söyleyen bir
modelin varlığı
• Anne-babanın beklentilerinin yüksek
olduğu durumlarda, çocuğun ailesinin
beğenisini kazanma isteği
• Anne-babanın aşırı baskıcı, otoriter
ve mükemmeliyetçi bir tutum
sergilemesi
• Çocuğun sürekli başkaları ile
kıyaslanması
• Çocuğun aşırı ödüllendirilmesi ya da
hiç ödüllendirilmemesi
• Arkadaşlarının dikkatini çekmek ve
onların beğenisini kazanmak
istemesi
• Anne-baba tarafından
küçümsenmesi, aşağılanması
• Bağımlı anne-baba modelinde,
çocuğun anne-babanın ilgi ve
sevgisini kaybetmeme isteği
• Anne-baba tarafından çocuğa
fazla karışılması
sonucu çocuklar yalan
söyleyebilirler.
ANNE-BABALARA ÖNERİLER
• Anne-baba ve çocuğun etrafındaki
yetişkinlerin çocuğa iyi bir model
olması, çocuğa ve çocuğun önünde
diğer insanlara da dürüst davranması
gerekir.
• Çocuğunuzu başkalarına karşı
kullanmayın. Örneğin; Bir babanın
telefon çaldığında kendisi için “yok”
dedirtmesi.
• Anne-baba çocuğa baskıcı, otoriter bir
tutumla yaklaşmamalı, çocuğu tehdit
etmemelidir.
• Anne-babalar çocuktan
yapabileceğinin üzerinde davranışlar
beklememelidir.
• Çocukla konuşmak iyi bir iletişim
kurabilmek gereklidir.
• Hatalı bir davranış yaptığında çocuğa
bağırmak, kızmak yerine onunla bu
davranışı hakkında konuşulmalıdır. Bu
durum çocuğun korkuyla yalana
başvurmasını önler.
• Çocuğa yeterli ilgi ve sevgi
gösterilmelidir.
• Anne-babalar çocuklarını başka
çocuklarla ya da kardeşleriyle
kıyaslamamalıdır.
• 7 yaş öncesi dönem çocuklarının
söyledikleri yalanlar, hayaller hoş
görülebilir.
• Çocuk iyi davranışlarından dolayı
takdir edilmelidir.
• Çocuğunuz yalan söylediğinde
“yanlış hatırlıyor olabilirsin” gibi
ifadelerle bu söylediğinin yalan
olduğunu anladığınızı
hissettirmeniz önemlidir.
• Anne-baba çocuğunun yalanını
yakalamaya çalışmamalıdır. Bu
çocuğunuza güvenmediğinizi
gösterir.
• Çocuğunuzun yalan söylediğini
bildiğiniz durumlarda çok sorgulayıcı
biçimde üzerine gitmeyin. Onun
yalan söylemesini kolaylaştırırsınız.
• Dürüstlük sizlerin de temel felsefeniz
olsun. Eğer bir yalan söylemek
durumunda kalırsanız ve çocuğunuz
bunun farkında ise yanlış yaptığınızı
kabul edin. Böylece çocuğunuz
yanlış hatırlamalarında ispata
girmek için daha fazla yalan
söylemek yerine yanlış hatırladığını
kabul edecektir.
• Yumuşak ve hoşgörülü olun.
• Kurallarınızı çocuğunuzun yaşamını
fazla sınırlandırıcı ve baskıcı
olabilecek şekilde koymayın.
• Çocuğunuza kesinlikle “yalancı”
etiketi yapıştırmayın. Aksi takdirde
çocuk bu etiketin gerektirdiklerini
yerine getirerek yalana devam
eder.
• Çocuğunuza doğruyu söyletmek
için; "Doğru söylersen ceza
vermeyeceğim" dedikten sonra,
çocuk doğruyu söyleyince aşırı
tepki vermek ya da şiddet
uygulamak çocukta yalanı pekiştirir.
Bu nedenle verdiğiniz sözleri yerine
getirin ve çocuğunuzu
cezalandırmayın.
TEŞEKKÜRLER
REHBER ÖĞRETMEN
ELİF IŞIK