geropaperitg-no8-kasim2015 - İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı

GeroPaper - No. 8- Kasım 2015
GeroPaper - No. 8- Kasım 2015
GeroPaper
İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı
Copyright 2015: İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı; http://www.itgevakiftr.com
Asırlık Ömürler Üzerine Bulgu ve Düşünceler
Prof. Dr. İsmail Tufan
Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü
Giriş
Birkaç örnek
Uluslar arası bulgulardan hareket ederek
Türkiye’de 100 yaş ve üzeri nüfusun 40.00050.000 arasında olduğunu kabul edebiliriz.
• ABD’den Susannah Jones. 6. Haziran 1899
tarihinde doğdu. 116 yaşında. (wikipedia.de)
İncil’e göre insanlık tarihindeki en uzun
ömürlü insan Methuselah’tır ve 969 yıl yaşadığı söylenir. İlk insan Adem’in 930 yıl, Nuh
Peygamberin 950 yıl, Hz. İbrahim’in ise “sadece”
175 ve Musa Peygamberin “sadece” 120 yaşına
erişebildikleri belirtilir. Hepsinin erkek olduğu
dikkat çekmektedir. O dönemlerde zaman ölçüsü
farklıydı. Bu rakamların bugünkü karşılığı nedir
bilmiyoruz (Wahl, Heyl 2004).
• ABD‘li Gertrude WEAVER 117 yaşında öldü.
(http://wikipedia.de/ )
• Japon 117 Misao OKAWA 117 yaşında öldü.
(http://wikipedia.de/ )
• Almanya’da bugün doğanların 8 milyonunun
100 yaş ve üzerine çıkma ihtimali çok yüksektir. Bunların 5,3 milyonu kadındır (http://
www.netdoktor.de).
Dünyanın en uzun ömürlü insanlarının %90’nı
kadındır. Canlıların hepsinde dişiler daha uzun
yaşıyor. Dünyanın her yerinde bunlara rastlıyopruz. Japonya, İtalya, Ekvador ve tabii ki bizim de
ülkemizde“ölümsüz” görünen bu insanlar yaşıyor.
Ama Japonya’nın Okinawa adası çok farklı. Başka hiçbir yerde 100 yılı devirmiş insanlara buradaki kadar
sık rastlanmıyor.
• Okinawa’nın nüfus 1,3 milyondur. 740’ı 100
yaşını aşmıştır. Bunların %90’nı kadındır.
(http://www.netdoktor.de)
Bazı insanların diğer insanlardan çok daha uzun
yaşam süresine sahip olması hakkında pek çok teori
vardır, ama hiçbiri tek başına 100 yaş ve üstü yaşam
sürelerinin nedenlerni açıklayamıyor. Japonların
sağlık, huzur ve aktif yaşam sebebiyle bu yaşlara erişebildikleri belirtiliyor, ama uyuşturcu madde kullanımının çok yaygın olduğu Güney Amerika ülkesi
Ekvador’un köylerinde 100 yaşını aşanlara ne demeli?
• Nazilli’de 100 yaş ve üzeri kişilerle görüşme
görüşme yapılmıştır. Şimdiye kadar Nazilli’de
10 kişiyle görüştük. Aydın ilinde tespit
ettiğimiz 100 yaş ve üstü kişi sayısı ise 157’dir
Nazilli’de 100 Yaş ve Üstü
Kişilerde Tespit Edilen Özellikler
• Nazilli Yaşlılık Araştırması (NAYAR)
kapsamında yapılan görüşmelerden
çıkan bulgular, 100 yaş ve üzeri kişilerde
1
GeroPaper - No. 8- Kasım 2015
diğerlerinde olmayan bazı özelliklerin
bulunduğuna işaret etmektedir:
• Hepsi zayıftır.
gösteriyor ki bilim henüz asırlık ömürlerin sırrını
çözebilmiş değildir.
Serbest Radikaller
• Yaşına nazaran genç görünüyorlar.
• Kendilerine meşgale arıyorlar.
• Kalp ve kandolaşımı hastalıkları çok ender.
• Göğüs, prostat, yumurtalık, bağırsak ve mide
kanseri çok az.
• Kemik kırıklarına çok ender rastladık. Bundan hareket ederek osteoporoz sorununun
olamayacağını düşünüyoruz.
• Sigara ve alkol tüketimi çok az.
2
Uzun ömürlülük teorileri arasında en çok serbest radikaller teorisi kabul görür. Hücreler
arasındaki madde alışverişinde ortaya çıkan bir
yan ürün olan serbest radikkaller hücreyi ve
hücre çekirdeğinde yer alan genetik malzemeyi
hasara uğratacak derecede agresiftir. Hasarlar
zamanla çoğalır. Bazı araştırmalarda 100 yaş ve
üzeri kişilerde serbest radikal oranının düşük
olduğu görülmüştür.
Uzun Yaşam Üzerine Literatürden Örnekler
• Kalorisi düşük besinleri tercih ediyorlar.
• Sebze ağırlıklı besleniyorlar.
• Deniz ürünlerini tercih ediyorlar.
• Çok az et yiyorlar.
• Kaygı ve korkuya kapılmıyorlar.
• Çoğu hayatlarından memnun görünüyor.
• Mutluluk duygusu çok yaygın.
Nazilli’de Hatice Aktaş
Nazilli’de Hatice Aktaş’a „yaşlılık nedir“ diye sordum. Bana hiç unutamayacağım şu sözü söyledi:
„Gönül yaşlanmıyor be oğul“. 103 yaşında ölen
bu kadın gerontolojik araştırmalarla kanıtları
ortaya konulan bir gerçeği kendi tecrübelerinden
hareket ederek ifade etmiştir. Bedensel yaşlanmanın önü kesilemiyor. Fakat Aktaş’ın deyimiyle
„gönül“ veya bilimsel ifade ile „psişik“ açıdan
yaşlanmanın önünü kesebiliyoruz.
Genlerin Rolü
Yaşam süresinde kısmen genlerin rolü vardır. Bilim insanları bu konuda hemfikir değildir. Kimilerine göre yaşam süresinde genlerin
rolü %10 iken, kimilerine göre %50’dir. Bu da
İnsanın en eski rüyası yaşlanışını kontrol altına
almaktır. „İhtiyar Lucas Cranach” bunu „gençlik
kaynağı“ adlı 1546 yılında çizdiği resimde göstermeye çalışmıştır. Gılgamış ve Köroğlu destanlarında da bu rüyanın izleri vardır (Tufan, 2007).
„Yaşlıların sağlık durumunu 2006 – 2011 yılları
arasında ölüm sebeplerine dayanarak belirledik.
Bu dönemde 439’u öldü. Çoğu Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşıyordu. İkinci sırada ise Doğu
Anadolu geliyor. Yaşam koşullarının sağlığa etkilerini göz önüne alınca, ölüm riski yaşlandıkça
arttığı halde, ölümün tek sebebi olmadığı anlaşılıyor. Uzun ömürlü Japonların genlerinden gelen
bir fark yok, ama yaşam biçimleri, yaşam koşulları farklı. Kısa süre önce 115 yıl yaşayabileceği
kabul edilen insanın 125 yıl yaşayabileceği kabul
ediliyor. Türkiye’de ise ortalama 70 yıl olan yaşam
süresi, henüz kullanılamayan büyük bir yaşam
süresinin bulunduğunu gösteriyor. Bizim hayat
bardağımızın yarısı boş ve erken gelen ölümlerin
ardında olumsuz yaşam koşullarının yer aldığı
açık ve net şekilde görülüyor. „ (Tufan, 2012).
Dünyanın en uzun ömürlü insanı 1997 yılında
öldüğünde 122 yıl 5 ay 14 gün yaşamış olan Fransız Jeanne Calment’tir. (Vaupel & von Kistowski,
2007).
Calment’in rekoru muhtemelen kırıldı: Calcuta Telegraph, Hindistan’da (Jaipur kentinde)
dünyanın en yaşlı adamının öldüğünü duyurdu.
Ailesine göre Habib Miyan 138 yıl yaşadı. Fakat
bunu ispatlayan belge yoktur. Ancak 70 yıl önce
Copyright 2015: İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı; http://www.itgevakiftr.com
GeroPaper - No. 8- Kasım 2015
devletin verdiği emeklilik belgesine göre bu adam
129 yaşına ulaşmıştır (Almanya ZDF, 20.8.2008).
kadınlar bugün hayattadır, 1960 yılından sonra
doğanları kapsamaktadır” (Rott, 2004).
Stanford Üniversitesinden Biyolog ve Nüfus
Matematikçisi Shiripad Tuljapurkar, 2010 – 2030
yılları arasında endüstri ülkelerinin nüfus yapısının tekrar çok büyük bir değişime uğrayacağını söylemektedir. Yaşam süresine 25 yıl daha
ekleneceğini ileri sürmektedir ve uzun vadede
100 yıllık sürenin ekleneceğini ileri sürmektedir.
(Kruse, 2007).
Sonuç
John A. Mann (1982):“Bu yazıyı okuyanlar, belki
200 yaşına ya da daha ileri yaşa erişebilecek.
Laboratuar araştırmaları ortalama 75 yıl olan
insan ömrünün 100, 120 yıla kadar uzatılabileceğini ortaya koymuştur.”
Saul Kent (1982): “Bedensel ölümsüzlüğün kazanılacağı fantastik bir yolculuk başladı.”
İsmail Tufan (2006): „Eğitim düzeyinin düşüklüğü, sağlık durumunun bozukluğu, ikamet koşullarının olumsuzluğu, toplumsal soyutlanma ve
düşük gelir gibi yaşlı nüfusta iyice yoğunlaşan
sosyoekonomik dezavantajlar ileri yaşlarda çok
büyük risk haline gelmektedir.“
Almanya’da yapılan bir araştırmada bireylerin
sadece %43’ünün 100 yaşına kadar yaşama isteğine sahip oldukları tespit edildi (Jasper 2002).
İsmail Tufan (2011, konuşmasında belirtti):
Aydın’da 2010 yılında 90 yaş ve üzeri 1141 kişi
yaşamaktadır. Birkaç yıl öncesine kadar istatistikler “80 yaş ve üzeri” kategorisinde sona
eriyordu. Demografik gelişmeler 90 yaş ve üzerindeki nüfusun ayrı bir kategori olarak gösterilmeleri gerektiğine işaret ediyor (TÜİK 2002,
TÜİK 2011).
Türkiye’de yaklaşık 90 yaş veya üzeri 70.000 kişi
yaşıyor (TÜİK, 2011).
Zamanla yaşlılık üzerine düşüncelerimizin
nasıl değiştiğini gösteren çok güzel bir örnek
Tolstoy’un (1828-1910) teyzesine yazdığı mektupta karşımıza çıkmaktadır: “Başıma üçüncü bir
talihsizlik daha geldi – veya talih. Kararı siz veriniz: Ben, dişsiz yaşlı aptal, âşık oldum”. Tolstoy
bunu yazdığında henüz 34 yaşındaydı (Troyat,
1966).
Endüstri ülkelerinde 2040 yılında kadınların
ortalama yaşam süresi en az 95 yıl, 2060 yılında
100 yıl olacaktır. “Bu öngörülerin dikkate aldığı
Bütün bu bilgileri dikkate alınca, Türkiye’de yaşlanma süreçlerine müdahale olanaklarımızı artırmamız gerektiği sonucuna varıyoruz. Gerontoloji, yani yaşlanmanın bilimi, bu konuda bilgi ve
önerileri ile dikkat çekmektedir. Herhalükarda
dikkate alınması gereken şudur: “insan, hayatı
boyunca içinde yaşadığı sosyal sistemin koşulları
altında kendisi ve çevresi arasında en iyi uyumu
sağlamanın ve bağımsızlığını en üst düzeye çıkarmanın uğraşını verir” (Martin & Kliegel, 2005).
Dolayısıyla biz de kendi insanlarımıza sadece
100 yaş ve ötesine erişmelerinin olanaklarını
yaratmakla yetinemeyiz. Buna ek olarak onlara
toplumda, yakın fiziksel ve sosyal çevrelerinde
bağımsızlıklarını koruma olanakları yaratmalıyız
ve böylece ölünceye kadar çevreyle uyumlu bir
yaşam sürdürmelerini sağlamalıyız.
Kaynakça
Almanya ZDF, 20.8.2008
Jasper, B.M. 2002. Gerontologie. Vincentz: Hannover.
Kruse, A. (2007). Was stimmt? Alter: Die wihtigsten Antworten.
Freiburg, Basel, Wien: Herder Spektrum.
Kent, S. (1982). “Vorwort” (S. 9-10), Geheimnisse der
Lebensverlängerung edited by J.A. Mann. Sphinx: Basel.
Martin, M & Kliegel, M. (Ed.) (2005): Psychologische Grundlagen
der Gerontologie. Grundriss Gerontologie, Band 3. Kohlhammer:
Stuttgart.
Mann, J. A. (1982). Geheimnisse der Lebensverlängerung. Sphinx:
Basel. [Orijinal: John A. Mann 1980, Secrets of Life Extension,
And/Or Press: Berkeley, USA]
Rott, C. (2004). Demographie des hoheh Alters. In A. Kruse,
& M. Martin, Enzyklopädie der Gerontologie (pp. 51-65). Bern,
Göttingen, Toronto, Seattle: Huber Verlag.
Troyat, H. Tolstoi. Widerspruch eines Lebens. München: Heyne,
(1966).
Tufan, İ. 2006. Türkiye’de Yaşlanma ve Yaşlılık. Basım hazırlıkları
devam eden çalışma.
Copyright 2015: İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı; http://www.itgevakiftr.com
3
GeroPaper - No. 8- Kasım 2015
Tufan, İ. (2007). Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu. Antalya: GeroYay.
Tufan, İ (2012). Yaşlılığın farklı simaları, National Geographic,
Mayıs, 2012.
TÜİK 2002
TÜİK 2011
Vaupel, J. W. & von Kistowski, K.G.(2008). Die Plastizität menschlicher Lebenserwartung und ihre Konsequenzen (S. 51-78). Die
Zukunft des Alterns – Die Antwort der Wissenschaft. Ein Report
der Max-Planck-Gesellschaft, Ed: P. Gruss Beck: München.
Wahl, H. W., & Heyl, V. (2004). Gerontologie - Einführung und
Geschichte. Stuttgart: Kohlhammer.
İnternet siteleri
4
http://www.netdoktor.de
http://www.wikipedia.de)
Copyright 2015: İsmail Tufan Gerontoloji Vakfı; http://www.itgevakiftr.com