Siyasal Düşünceler ve Yönetimler

Prof. Dr. Ayferi Göze
Siyasal Düşünceler
ve
Yönetimler
Gözden Geçirilmiş, Yenilenmiş
14. BASI
Beta
Yayın No
: 2987
Hukuk Dizisi : 1466
14. Baskı - Kasım 2013 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 012 - 7
Cop­yright© Bu ki­ta­bın bu basısı için Tür­ki­ye’de­ki ya­yın hak­la­rı BE­TA Ba­sım Ya­yım Da­ğı­
tım A.Ş.’ye ait­tir. Her hak­kı sak­lı­dır. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­fı kıs­men ve­ya ta­ma­men ya da
özet ha­lin­de, fo­to­ko­pi, fak­si­mi­le ve­ya baş­ka her­han­gi bir şe­kil­de ço­ğal­tı­la­maz, da­ğı­tı­la­maz.
Nor­mal öl­çü­yü aşan ik­ti­bas­lar ya­pı­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî ik­ti­bas­lar­da kay­nak göste­ril­me­
si zo­run­lu­dur.
Dizgi
: B e t a B a s ı m A . Ş .
Baskı - Cilt
: Pasifik Ofset (Sertifika No: 12027)
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3
Baha İş Merkezi A Blok Avcılar/İSTANBUL
Tel: (0212) 412 17 77
Kapak Tasarım
: Gülgonca Çarpık
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136)
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
Babamın, Annemin
anısına
STAO OKULU
IV
V
ÖNSÖZ
Sosyal bir varlık olan insan, doğduğu andan başlayarak ölene kadar bir toplum içinde yaşamak zorundadır. Toplumun halinde yaşamanın kendisi için vazgeçilmez olduğunun bilincine varan ve düşünme yeteneğinin geliştiği andan başlayarak, insanoğlu günümüze dek, toplumun yapısı ve çeşitli sorunlarıyla ilgilenmiş, bunlar üzerinde düşünerek çözümler getirmeğe çalışmıştır.
İnsanlar niçin toplum içinde yaşarlar, toplum düzeni nasıl olmalıdır, devlet
denen siyasal - hukukî kurum nasıl ve niçin doğmuştur, devlet olmasa olmaz mı,
siyasal iktidarı kullananlar emretme ve zor kullanma gücünü nereden ya da kimden almışlardır, iktidarın kaynağı nedir, iktidar nasıl kullanılmalıdır, amacı ne
olmalıdır, her iktidar meşru mudur, gayrı meşru iktidar nasıl olur, gayrı meşru
iktidara itaat zorunluluğu var mıdır, en iyi yönetim hangisidir, birey-iktidar ilişkisi nasıl olmalıdır, kişinin özgürlüğü ve eşitliği ne anlama gelir, mülkiyet hakkı ar
mıdır gibi sorular üzerinde durulmuş ve bu soruların her birinin ortaya çıkarttığı
değişik ve çeşitli sorunlara çözümler aranmıştır.
İlkçağlardan günümüze dek toplum, devlet, iktidar, kişi hak ve özgürlükleri
ve eşitlik kavramları ve bunların insanlar ve toplumlar için yarattığı sorunlar
güncelliğini korumaktadır. Bu sorunlara bugün de çözümler aranmaktadır.
Tarih boyunca bu sorunlara eğilen ve çözümler getiren ve kavramları açıklayan düşünürler bazen "olanı" savunmuşlar, ama çoğu zaman da insanların daha
mutlu olmaları için "olması gereken" üzerinde durmuşlar, benimsedikleri değerler
açısından sonuca ve çözüme ulaşmağa çalışmışlardır.
Bu görüşlerin ve düşünce sistemlerinin toplum düzeni, devlet yapısı, iktidar
anlayışı ise, birey açısından, bireyin toplum içindeki yeri ve önemi, hakları ve
yetkileri, özgürlüğü, eşitliği bakımından önemlidir.
Kütüphaneler dolusu eserleri kapsayan bu görüş ve düşüncelerin tümünü,
tüm ayrıntılarıyla bir ders kitabı içinde verme olanağı olmadığı açıktır. Bu konuda zorunlu olarak bir sınırlama yapmak gerekmektedir, sınırlama ise bir seçim
yapmayı zorunlu kılar. Bu ders kitabında, siyasal düşünceyle ilgili tarihsel gelişme
ana hatlarıyla ve belli düşünce sistemleri, bunların belli başka savunucularının
görüşleri açısından anlatılmağa çalışılmıştır.
VI
İkinci olarak, kitapta incelenen konu siyasal yönetimler olmuştur. Bu alanda, batı demokrasilerinde tarihsel siyasal gelişmeler çerçevesinde, "İngiliz
Parlömanter sistemi", "Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık sistemi" ve bütün
siyasal sistemleri deneyen ve bugün "Parlömanter sistemle Başkanlık sistemi"
arasında bir sistem olan Beşinci Cumhuriyette karar kılan Fransız siyasal sistemleri incelenmiş ve siyasal düşünce sistemleri ile yönetimler arasındaki bağların,
teori ile uygulama arasındaki uyum ve uyumsuzlukların gösterilmesine çalışılmıştır.
Bu kitabın, bu konularla ilgilenenler için ilk aşamada yararlı olacağını, genç
hukukçulara ilerideki çalışmalarında ve değer yargılarında yardımcı olacağını
ümit ederim.
Prof. Dr. Ayferi GÖZE
VII
İÇİNDEKİLER
SİYASAL DÜŞÜNCELER
İLK ÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Eski Yunan’da Site-Pôlis Düzeni ve Siyasal Yönetimler................................... 1
A. Site-Pôlis Düzeni........................................................................................... 1
B. Siyasal Yönetimler......................................................................................... 2
a) Krallık Yönetimi...................................................................................... 2
b) Aristokrasi-Oligarşi Yönetimi................................................................. 3
c) Tirani-Tiran Yönetimi.............................................................................. 4
d) Eski Yunan Demokrasisi......................................................................... 5
e) Felsefî Okullar......................................................................................... 6
2. İlk Düşünürler..................................................................................................... 7
A. Herakleitos-Aristokrasi................................................................................. 7
B. Pythagoras-Organik Teori............................................................................. 8
3. Sofizm – Bireyin Doğuşu – Sosyal Sözleşme ve Kuvvet Teorilerinin
İlk Belirtileri...................................................................................................... 10
A. Bireyin Doğuşu............................................................................................ 11
B. Sosyal Sözleşme Teorisinin İlk Belirtisi.................................................... 12
C. Kuvvet Teorisinin İlk Belirtisi.................................................................... 14
4. Sinizm – Sinik Okul (Kynik Okul) Diogenes – Gerçek İnsan........................ 14
5. Sokrates – Yasalara Saygı ve Sophocles - Vicdanî Red Vicdanî Red....................................................................................................... 16
A. Sokrates – Yasalara Saygı........................................................................... 16
B. Sophocles - Vicdanî Red............................................................................. 19
6. Platon (Eflâtun) – Eşitsizliğe Dayanan Devlet – Organik Teori..................... 21
A. “Devlet”te Toplumun Doğuşu – Sınıfsal Toplum Yapısı............................ 22
a) İlk Sınıf: Üreticiler-Aracılar-Gündelikçiler........................................... 23
b) İkinci Sınıf: Koruyucular-Savaşçılar Sınıfı.......................................... 23
c) Üçüncü Sınıf: Yöneticiler Sınıfı ve Sınıflararası İlişki........................ 24
B. Sınıflar: İçi Düzen....................................................................................... 25
a) Eğitim Sorunu....................................................................................... 25
VIII
b) Mülkiyet Sorunu.................................................................................... 28
c) Kadın-Erkek Eşitliği ve Aile Sorunu.................................................... 28
d) Yasa Sorunu........................................................................................... 29
C. Yönetim Biçimleri ve İnsan Tipleri............................................................ 30
D. “Yasalar”da Öngörülen Toplum Düzeni - “Devlet’teki Düzenden Farkı... 35
a) Aristokrasi.............................................................................................. 31
b) Timokrasi (Tîmarşi)............................................................................... 31
c) Oligarşi................................................................................................... 32
d) Demokrasi.............................................................................................. 33
e) Zorba Yönetim....................................................................................... 34
a) “Yasalar”da Ekonomik Yapı – Mülkiyet Sorunu................................. 36
b) “Yasalar”’da Sosyal Sınıflar.................................................................. 37
E. “Yasalar”’da Siyasal Organlar..................................................................... 39
F. Platon’un Siyasal-Hukukî Sistemleri Değerlendirilirken.......................... 39
7. Aristoteles ve Yönetimler.................................................................................. 42
A. İdeal Toplum Düzeni: Pôlis - Organik Teori.............................................. 43
B. Eşitlik ve Kölelik Sorunu............................................................................ 44
C. Yönetimler................................................................................................... 46
a) Monarşi ya da Krallık Yönetimi - Tek Kişinin İyi Yönetimi............... 46
b) Aristokrasi - Azınlığın İyi Yönetimi...................................................... 48
c) Politeia - Orta Sınıf Çoğunluğun İyi Yönetimi.................................... 48
d) Tirani - Zorba Yönetim - Tek Kişinin Kötü Yönetimi......................... 49
e) Oligarşi - Zengin Azınlığın Kötü Yönetimi.......................................... 50
f) Demokrasi, Demagoji - Yoksul Çoğunluğun Kötü Yönetimi.............. 50
D. Yönetimlerin Değişme Nedenleri - Devrim Teorisi................................... 51
E. Mülkiyet ve Adalet Sorunları...................................................................... 55
a) Devrimlerin Esas Temel Nedeni........................................................... 52
b) Devrimlerin Diğer Nedenleri................................................................ 53
a) Mülkiyet Sorunu.................................................................................... 55
b) Adalet Sorunu........................................................................................ 56
F. Aristoteles’in Etkisi...................................................................................... 57
8. Aristoteles Sonrası Siyasal Düşünceler........................................................... 58
A. Epikürizm, Mutluluk Arayışı...................................................................... 59
B. Stoa Okulu, Stoisizm, Eşit, Özgür, Evrensel İnsan................................... 61
a) İnsan Hakları Doktrininin Öncüsü Stoisizm....................................... 64
IX
ORTAÇAĞIN TOPLUM YAPISI
VE ORTAÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Ortaçağın Toplum Yapısı.................................................................................. 66
A. Feodalitenin Ekonomik ve Sosyal Yapısı................................................... 67
a) Ekonomik Yapı...................................................................................... 67
b) Sosyal Yapı............................................................................................. 68
aa.Toprak Sahipleri - Senyörler........................................................... 68
bb.Toprak Sahibi Olmayanlar: Serfler - Servaj Sistemi..................... 70
cc.Toprak sahipleri - Senyörler Arasında İlişkiler: Fief
Sözleşmeleri..................................................................................... 72
dd.Soylular – Soyluluk.......................................................................... 74
B. Feodalitenin Siyasal Yapısı......................................................................... 76
C. Ortaçağ Toplum Yapısında Gelişmeler...................................................... 78
a) Ticaretin Gelişmesi - Şehirleşme- Burjuvazi....................................... 78
b) Bu Gelişmelerin Yarattığı Ekonomik - Sosyal Siyasal Sonuçlar.................................................................................... 80
2. Ortaçağda Siyasal Düşünceler........................................................................... 83
A. Ortaçağda Siyasal Düşünceler ve Kaynakları............................................. 83
a) Hristiyanlığın İnsan-Devlet Anlayışı - Dinî ve Siyasî
İktidar Ayırımı....................................................................................... 84
b) Dinî - Siyasal İktidar İlişkisi................................................................. 85
aa.Kilisenin Üstünlük Mücadelesi - İddiaları..................................... 86
bb.Doktrinde Değişik Görüşler............................................................ 87
cc.Ortaçağ Karanlık Dönem................................................................ 88
B. Saint Thomas D’Aquin (Aquino’lu Thomas , Kutsal Thomas ya da
Thomas Aquino).......................................................................................... 89
a) Yasa Tanımlaması ve Yasa Çeşitleri..................................................... 89
aa.Yasa Nedir?...................................................................................... 89
bb.Ölümsüz Yasa - Doğal Yasa - Pozitif Yasalar................................. 90
b) Pozitif Yasalarda Adalet - Meşruiyet Kriterleri - İtaat Sorunu.......... 91
c) Toplum, Yönetim Biçimleri ve Meşru İktidar Sorunu........................ 93
aa.Toplum - Yönetimler........................................................................ 93
bb.Meşru - Gayrı Meşru İktidar - Direnme Hakkı Vicdanî Red - Pasif Direnme........................................................... 94
d) Mülkiyet ve Faiz Sorunları................................................................... 96
aa. Mülkiyet........................................................................................... 96
bb.Faiz Sorunu...................................................................................... 97
X
e) St. Thomas’nın Görüşlerinin Önemi, Etkisi........................................ 98
C. İbn-i Haldun, Tarih Bilimcisi - Sosyoloji Biliminin Öncüsü.................... 99
a) Tarih Bilimi............................................................................................ 99
b) İnsan ve Toplum Çeşitleri................................................................... 100
aa. İnsan Sosyal Bir Yaratık............................................................... 100
bb. Üretim Biçimlerine Göre Toplumlar ve İnsan Karakterleri....... 102
c) Devlet................................................................................................... 103
aa. Devletlerin Yaşam Süreci.............................................................. 105
d) İklimin İnsanlar Üzerindeki Etkisi..................................................... 107
e) Ibn-i Haldun, Ortaçağ ile Yeniçağ Arasında Köprüdür..................... 109
MODERN ÇAĞDA SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. XV ve XVI ncı Yüzyıllar...................................................................................110
A. Nicolo Machiavelli, Ulusal Birlik-Merkezi Ulusal Devlet........................ 111
a) “Titus Livius’un İlk On Bölümü Üzerine Söylevler” eserindeki
görüşleri............................................................................................... 113
b) “Prens” Adlı Eseri-Prensliklerin Çeşitleri.......................................... 115
c) Prensliklerin Yönetimi ve Kurucuları................................................ 116
d) Prens Nasıl Olmalıdır?........................................................................ 119
e) Prens’de Machiavelli’nin Hedefi......................................................... 121
f) Machiavelli Nasıl Değerlendirilmiştir?.............................................. 122
B. Thomas Morus (Thomas More-Sir Saint Thomas) ve Ütopya’sı............ 124
a) İngiltere’nin Sosyal - Siyasal - Ekonomik Sorunları......................... 126
aa. Sorunlar ve Nedenleri................................................................... 126
bb. Sorunların Çözümü...................................................................... 127
b)
c)
d)
e)
Utopia’nın
Utopia’nın
Utopia’nın
Utopia’nın
Sosyal - Ekonomik Düzeni............................................... 129
Siyasal Düzeni................................................................... 131
Dış Politika İlkeleri........................................................... 132
Önemi ve Etkisi................................................................. 133
C. Reform Hareketi ve Reformatörler.......................................................... 134
a) Reform Hareketinin Önemi................................................................ 134
b) Protestan Düşünürlerin Tezleri.......................................................... 135
aa. “İradî Kölelik Nedir?..................................................................... 137
D. Jehan Bodin, Egemen-Merkezî-Ulusal Devlet.......................................... 138
a) Egemen Devlet Tanımı........................................................................ 139
b) Yönetim Şekli...................................................................................... 140
c) Bodin, Egemen Devlet Anlayışının Kurucusu................................... 141
XI
2. XVII nci Yüzyıl................................................................................................ 142
A. Bu Yüzyılın Ekonomik-Sosyal-Siyasal-Hukukî-Bilimsel
Bakımlardan Önemi.................................................................................. 142
B. Tanrısal – İlâhi ve Doğal Hukuk Doktrinleri........................................... 144
a) İlâhi - Tanrısal Hukuk Doktrini.......................................................... 144
b) Doğal Hukuk Doktrini......................................................................... 145
aa. Farklı Devlet Sistemleri ve Nedenleri.......................................... 146
B. Thomas Hobbes, Rasyonel - Bireyci Mutlakiyet..................................... 150
a)
b)
c)
d)
e)
Leviathan - Ejder Nedir? Kimdir?...................................................... 150
İnsanın Doğal Özellikleri.................................................................... 151
Doğal Yaşama Dönemi........................................................................ 152
Sosyal Sözleşme.................................................................................. 154
Siyasal Sözleşme................................................................................. 156
aa.Devletin Şekli Değiştirilemez........................................................ 157
bb.Egemen Güç, Hiç Bir Şekilde, Hiç Bir Şeyle Bağlı Değildir...... 157
cc.Mülkiyet Hakkı Egemen Gücün Verdiği Bir Haktır.................... 158
dd.Egemen Güç Yasalarla Bağlı Değildir.......................................... 158
ee.Özgürlük, Egemen Gücün Yasaklamadığı Şeyleri Yapabilme
Özgürlüğüdür................................................................................. 159
ff) Egemen Güç Bölünmez................................................................. 159
f) Devletin Görevleri: Eğitim-Güvenlik-Eşitlik-İtaat Sorunları............ 159
g) Devleti Zayıflatan ve Çökerten Nedenler........................................... 160
aa.Yıkıcı Doktrinler............................................................................. 161
bb.Egemen Gücün Kendisinin Yaptığı Yasalara Uyma Zorunluğu..161
cc.Mülkiyet Hakkının Mutlak Hak Sayılması.................................. 161
dd.Egemen Gücün Bölünmesi........................................................... 161
ee.Siyasal-Dinî İktidar İlişkilerinin Yanlış Değerlendirilmesi:........ 162
ff. Diğer Nedenler............................................................................... 162
h) Devlet Biçimleri.................................................................................... 162
i) Hobbes’un Leviathan’ı ve XX. Yüzyıl Diktatörlükleri.......................... 162
C. Jacques - Bénigne Bossuet. Teokratik Mutlakiyet.................................... 166
a) İnsan ve Toplum.................................................................................. 166
b) Yönetimler........................................................................................... 168
aa.Mutlak İktidar Keyfî İktidar Mıdır?............................................. 169
c) Kral ve Uyrukların Karşılıklı Hak ve Görevleri................................. 171
D. John Locke - Liberal Devlet...................................................................... 172
a) İnsan - Toplum – Doğal Yaşama Dönemi.......................................... 173
aa. İnsan ve Toplum............................................................................ 173
XII
bb. Doğal Yaşama Dönemi................................................................. 173
b) Siyasal Sözleşme – Devlet Düzenine Geçiş........................................ 174
aa.Siyasal Sözleşme Nasıl Yapıldı?................................................... 174
bb.Siyasal iktidarın Amacı ve Yetkileri.............................................. 176
c) Yönetim Biçimleri, Kuvvetler Ayrılığı - Kuvvetler Arası İlişkiler..... 177
aa. Yönetim Biçimleri......................................................................... 177
bb. Kuvvetler Ayrılığı: Yasama Gücü - Sınırları................................ 178
cc. Kuvvetler Ayrılığı: Yürütme Gücü ve Konfederaktif Güç............ 180
dd. Kuvvetler Ayrılığı: Güçler Arası İlişki.......................................... 180
b) Siyasal Sözleşme – Devlet Düzeni...................................................... 173
c) Yönetim Biçimleri, Kuvvetler Ayrılığı - Kuvvetler Arası İlişkiler..... 176
d) Meşru ve Gayrımeşru Yönetim Kriterleri.................................... 180
e) Gayrımeşru Yönetimlere Direnme................................................ 181
f) Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 184
g) Toplumların Dağılması - Yönetimlerin Yıkılması........................ 186
aa. Siyasal Toplumun Dağılması.................................................. 186
bb. Yönetimlerin Yıkılması........................................................... 186
h) Yöneticileri Değiştirme Hakkının Eleştirisi ve Karşı Cevaplar... 189
i) Locke Görüşleri ve Eseri Nasıl Değerlendirildi?......................... 191
3. XVIII inci Yüzyıl........................................................................................ 192
A. Charles - Louis de Secondat Baron de la Brète et de
Montesquieu - Aristokratik Liberalizm.............................................. 194
a) Metodu............................................................................................. 194
b) Yasalar............................................................................................. 195
aa. Yasa tanımı............................................................................... 196
bb. İnsanın - Toplumların Yasaları............................................... 196
cc. Yasaların Ruhu Nedir?............................................................ 197
c) Yönetimler ve İlkeleri.................................................................... 199
aa. Demokrasi - İlkesi: Siyasal Erdem......................................... 200
bb. Aristokrasi - İlkesi: Siyasal Erdem ve Ölçülü Hareket......... 203
cc. Monarşi - İlkesi: Ayrıcalıklı Sınıfın (Soyluların) Şan ve
Şeref Tutkusu.......................................................................... 204
dd. Zorba Yönetim (Despotizm) - İlkesi: Korku.......................... 206
d) Özgürlük ve Kuvvetler Ayrılığı Sorunu......................................... 207
aa. Özgürlük Tanımı...................................................................... 207
bb. Kuvvetler Ayrılığı..................................................................... 208
XIII
e) Montesquieu ve Eseri, Çağımızda da Önemini ve Değerini
Korumaktadır................................................................................ 211
B. Jean - Jacques Rousseau. Halk Egemenliği....................................... 212
a) “İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kökeni” Eseri............................. 213
aa. Doğal Yasama Dönemi Varsayımı. Bu Dönemin İnsanı....... 213
bb. Eşitsizliğin Kökü : Mülkiyet ve Toplu Yaşama Geçiş ve
Değişen İnsan.......................................................................... 216
cc. Yönetimlerin Doğuşu:.............................................................. 220
b) Sosyal Sözleşme (Contrat Social) Eseri........................................ 222
aa. Nasıl Bir Sosyal Sözleşme?..................................................... 222
bb. Egemen Gücün ya da Genel İradenin Özellikleri................. 224
cc. Yasa. Yasayı, Kim, Nasıl Yapar? Yasanın Amacı.................... 226
dd. Yönetim Biçimleri: Demokrasi, Aristokrasi-Monarşi................. 228
ee. En İyi Yönetim............................................................................... 232
ff. Yönetimlerin Sonu.......................................................................... 233
gg. Rousseau’nun Görüşlerinin Önemi ve Etkisi, Aynı
Zamanda Eleştiriler....................................................................... 234
C. Abbé Emmanuel - Joseph Sieyès - Ulusal Temsil Anayasal Düzen................................................................................... 237
a) Sınıfsal Toplum - Ulusal Temsil..................................................... 237
aa. Üçüncü Sınıf Her Şeydir......................................................... 238
bb. Üçüncü Sınıf Şimdiye Kadar Hiçbir Şeydi............................ 239
cc. Üçüncü Sınıf Ne Olmak İstiyor?............................................ 240
b) Anayasal Düzen............................................................................... 241
aa. Kurucu Meclis-Kurucu İktidar............................................... 242
bb. Siéyes’in Önemi ve Değerlendirilmesi.................................... 243
YAKINÇAĞDA VE ÇAĞIMIZDA
SİYASAL DÜŞÜNCELER
1. Fransız Devrimi - 1789 İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi........................... 245
2. Gracchus Babeuf – François Noël - Babouvisme Gerçek Eşitlik.................................................................................................. 248
A. Tüketimde Eşitlik....................................................................................... 249
a) Devrim Diktatörlüğü Dönemi.............................................................. 252
B. Babouvizme: Önemi ve Etkisi................................................................... 252
3. Fransız Devrimine Tepki................................................................................ 253
A. Edmund Burke - Gelenekçi İngiliz Düşüncesi........................................ 253
XIV
B. Auguste Comte - Üç Hal Yasası ve Siyaset Bilimine Uygulanması........ 256
a) Fransız Devrimi İlkelerinin Eleştirisi................................................. 254
a) Bilimlerin Sıralaması-Metodoloji....................................................... 257
b) Üç Hal Yasası....................................................................................... 257
c) Siyaset Bilimi - Üç Hal Yasası............................................................ 258
d) A. Comte, 1789 İlkelerini Red Eder................................................... 258
C. Güçlü Devlet - Milliyetçi Görüşler........................................................... 259
a) Johann Gottlieb Fichte - Büyük Alman Devleti................................. 259
aa. Kapalı Ticaret Devleti.................................................................... 260
b) Pangermanizmin Öncüsü Fichte........................................................ 261
c) Georg Friedrich Wilhelm Hegel - Güçlü Alman Devleti Dialektik Metod................................................................................... 262
aa. Dialektik Metod-Gerçek Devlet..................................................... 263
bb. Tutucu, Aynı Zamanda İlerici Düşünür. Hegel............................ 265
4. Liberalizm ve Demokrasi............................................................................... 265
A. Benjamin Constant - Liberal Devlet.......................................................... 265
a) “İlkçağ”ın ve “Modern” Çağın Özgürlük Anlayışı.............................. 266
b) Modern Özgürlükler............................................................................ 267
aa. Kişi Özgürlüğü-Kişi Güvenliği...................................................... 267
bb. İnanç - Düşünce - Basın Özgürlüğü............................................. 268
cc. Ekonomik Özgürlükler.................................................................. 269
dd. Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 271
c) Ulus Egemenliği Sınırsız mıdır?........................................................ 271
d) Özgürlükler nasıl korunacaktır? Sosyal - Siyasal Yapı
Kurumları............................................................................................ 272
aa. Sosyal Yapı Kurumları.................................................................. 273
bb. Siyasal Yapı Kurumları................................................................ 273
e. B. Constant’ın Görüşlerinin Önemi ve Çağdaş Değeri...................... 275
B. Tocqueville, Charles Alexis Clérel de - Demokraside Eşitlik ve
Karşılaşılan Tehlike................................................................................... 276
a) Eşitlik ve Demokrasi........................................................................... 276
b) Demokrasinin Tehlikeleri: Bireylerin Yalnızlaşması ve
Çoğunluğun Despotizmi..................................................................... 278
aa. Bireylerin Yalnızlaşması............................................................... 278
bb. Çoğunluğun Despotizmi............................................................... 279
XV
c) Çoğunluğun Despotizmi Nasıl Önlenebilir? Sosyal Siyasal Yapı Kurumları....................................................................... 282
d) Tocqueville’in Görüşlerinin Çağımıza Önemi..................................... 284
5. Sosyalizm........................................................................................................ 284
A. Marxisme Öncesi Sosyalizm - Ütopik Sosyalizm..................................... 284
a) Charles Fourier ve Falanjizm............................................................. 286
aa. Fourier, Kooperatifçilik ve Önemi................................................ 288
b) Robert Owen, Yeni Toplum Düzeni................................................... 289
aa. Birinci Deneme: New Lanark Denemesi...................................... 290
bb. İkinci Deneme: New Harmony Denemesi................................... 291
cc. Üçüncü Deneme: İş Bonoları Değişim Merkezi Denemesi......... 292
c) Çartizm Hareketi................................................................................. 293
d) Saint - Simon, Henri - Claude de Rouvroy Comte de ve
Teknik Devlet....................................................................................... 294
aa. St. Simon’un Parabolü.................................................................. 295
bb. Teknik Devlet Nasıl İşliyecek?...................................................... 297
cc. Bilimsel Sosyalizme Etkisi............................................................ 298
B. Marxisme - Bilimsel Sosyalizm................................................................ 298
a) Bir Dünya Görüşü Olarak Marxisme................................................. 298
b) Dialektik Materyalizm......................................................................... 301
aa. Materyalizm................................................................................... 301
bb. Dialektik........................................................................................ 301
cc. Dialektik Materyalizm................................................................... 305
c) İnsan, Toplum ve Devlet Anlayışı......................................................... 308
aa.İnsan Anlayışı................................................................................. 308
bb.Toplum Anlayışı - Toplum Tipleri................................................. 309
cc. Devlet Anlayışı - Devlet Tipleri...................................................... 314
d) Özgürlük Anlayışı................................................................................ 317
aa. Yabancılaşma Sorunu - Aliénation-............................................. 317
bb. İnsanın Özgürleşme Aşamaları.................................................... 320
e) Marxiste Toplumun Ekonomik Yapısı................................................. 321
aa. Proletarya Diktatörlüğü Dönemi.................................................. 321
bb. Sosyalizm Dönemi -Komünizmin Alt Basamağı-....................... 323
cc. Planlı Ekonomi.............................................................................. 324
dd. Komünizm Dönemi...................................................................... 324
f) Marxisme - Demokrasi Anlayışı......................................................... 325
XVI
aa. Liberal Demokrasi-”Biçimsel” Demokrasleri.............................. 325
bb. “Gerçek” Demokrasi...................................................................... 326
cc. Marxisme’in Değerlendirilmesi..................................................... 330
C. Lenine, Viladimir İlyiç - Lenine'nizm...................................................... 335
a) Marxisme’den Ayrıldığı Nokta............................................................ 335
b) Kapitalizmin Son Aşaması: Emparyalizm......................................... 336
c) Milliyetçilik Görüşü............................................................................. 337
d) Komünizme Geçiş Aşamaları............................................................. 338
D. Edouard Bernstein - Revisionisme - Marxisme’in Eleştirisi................... 338
a) Etkisi Nasıl Olmuştur?........................................................................ 340
6. Anarşizm - Bireyci ve Komünist Anarşistler.................................................. 340
A. Birey ve Devlet Anlayışı............................................................................ 340
a) Birey Anlayışı....................................................................................... 341
b) Otorite ve Hukuk Yerine Sözleşmeler................................................ 342
c) Toplumun Ekonomik Yapısı............................................................... 342
B. Mülkiyet Sorunu........................................................................................ 343
a) Bireyci Anarşistler............................................................................... 343
b) Komünist Anarşistler.......................................................................... 344
7. İhtilâlci Sendikalizm....................................................................................... 346
A. Mevcut Düzenin Eleştirisi........................................................................ 346
B. Yeni Düzen Nasıl Kurulacak?................................................................... 347
a) Genel Grev Mitosu.............................................................................. 348
b) Etkisi.................................................................................................... 349
8. Faşizm-Korporatif Devlet............................................................................... 350
A. Faşist Hareketin İktidara Gelişi-Faşizmin Kurucusu Mussolini............. 350
a) Faşizm Nasıl Tanımlanmıştır?............................................................. 353
B. Birey, Toplum ve Devlet Anlayışı............................................................... 353
a) Birey - Toplum Anlayışı........................................................................ 354
b) Birey - Devlet Anlayışı.......................................................................... 355
aa. Hak, Eşitlik, Adalet, Özgürlük Anlayışı....................................... 356
bb. Otoriter-Totaliter Devlet................................................................ 356
C. Korporasyonlara Dayanan Korporatif Ekonomik Yapı........................... 357
a) Korporasyon Nedir?............................................................................ 357
b) Korporasyonlar Nasıl Kuruldu?......................................................... 359
aa. Faşist Sendikalizm Safhası:.......................................................... 359
bb. Korporasyonların kuruluş aşamasına geçiliyor:......................... 360
XVII
D. Korporatif Ekonomi Sistemi Nasıl bir Sistemdir?................................. 361
a) Korporatif Ekonomi Sisteminin Liberal ve Sosyalist
Sistemlerle Karşılaştırılması.............................................................. 362
aa. Bir Defa, Bu Üç Değişik Ekonomi Sisteminin
Amaçları Karşılaştırılabilir..................................................... 362
bb. İkinci Olarak, Sistemlerin Sınıf Olayını ve Sınıflar
Arası İlişki Olayını Değerlendiriş Biçimleri
Karşılaştırılabilir..................................................................... 363
cc. Üçüncü Olarak, Ekonomik ve Siyasal Güçler Arasındaki
İlişki Yönünden de Karşılaştırma Yapılabilir........................ 364
E. Siyasal Yapı................................................................................................ 365
F. Faşist Devlet, Korporatif Devlet Otoriter Ve Totaliter Bir
Devlettir. Neden?....................................................................................... 366
9. Nasyonal - Sosyalizm. Irkçı Totaliter Devlet................................................. 368
A. Nasyonel - Sosyalist Sistemin Geliştiği Ortam - Sistemin
Kurucusu Hitler......................................................................................... 368
a) Hitler, Nasıl İktidara Geldi?................................................................. 372
b) Mevcut Sistem Nasıl Değiştirildi?....................................................... 373
B. Nasyonal Sosyalizm İlkeleri..................................................................... 375
C. Irk Kavramı ve Sosyal Yapı...................................................................... 376
D. Devlet ve Görevi......................................................................................... 379
E. Siyasal İktidar - Führer İktidarı............................................................... 382
a) Aslî İktidar............................................................................................. 383
b) Otonom İktidar..................................................................................... 383
c) Otoriter Tekelci İktidar......................................................................... 384
F. Ekonomi..................................................................................................... 384
G. Nasıl Bir Diktatörlük................................................................................. 386
10.Mustafa Kemal ATATÜRK -Egemen-Laik-Demokratik-Ulusal Devlet......... 387
SOSYAL DEVLET
1. Liberal Devlet.................................................................................................. 394
2. Sosyal Devletin Birey-Devlet Anlayışı ve Sosyal Haklar............................... 399
A. Birey-Devlet Anlayışı................................................................................. 399
B. Sosyal Hakların Tanınması Neden Zorunludur?..................................... 401
a) Sosyal Hakların Tarihsel Gelişmesi.................................................... 403
aa. İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Avrupa’da.................................. 403
bb. İkinci Dünya Savaşı Öncesinde Türkiye’de................................. 405
XVIII
cc. İkinci Dünya Savaşı Sonrasında, Avrupa’da ve
Türkiye’de Sosyal Haklar............................................................... 408
b) Sosyal Hakların Niteliği...................................................................... 413
aa. Değişik Görüşler............................................................................ 413
bb. Kişi ve Devlet Açısından Değerlendirildiğinde
Sosyal Haklar................................................................................. 415
cc. Sosyal Haklar Neden Evrensel Değildir?..................................... 417
C. Sosyal Devlette Mülkiyet Hakkı............................................................... 420
a) Liberal Devlet Anlayışında Mülkiyet Doğal Bir Haktır..................... 420
b) Sosyal Devlette Mülkiyet..................................................................... 422
aa) Sosyal Devlette Mülkiyet Hakkının Özellikleri........................... 423
bb) Mülkiyet Hakkının Sınırlanması, Kısıtlanması.......................... 424
cc) Mülkiyet Hakkında Son Verilmesi............................................... 426
D. Sosyal Devlette Eşitlik............................................................................... 427
a) Liberal Devlette Eşitlik....................................................................... 427
b) Sosyal Devlette Eşitlik ve Özgürlük ile Bağlantısı............................ 428
aa.Eşitlik ile Özgürlük Arasındaki Bağlantı...................................... 428
bb.Ayrılmaz Değerler mi?................................................................... 429
cc.Çatışan Değerler mi?..................................................................... 429
dd.Eşitlik mi? Özgürlük mü?............................................................. 429
ee.Farklı Demokrasilerde................................................................... 430
ff. Son Olarak Ne Söylenebilir?......................................................... 431
3. Sosyal Devletin Ekonomik Düzen Anlayışı................................................... 431
A. Ekonomiye Müdahale................................................................................ 431
a) Liberal Devlette Ekonomiye Müdahale............................................. 432
b) Sosyal Yardım Devletinde Ekonomiye Müdahale............................. 433
aa. Gelişen Kapitalizm........................................................................ 434
bb. Gelişen Emekçi Sınıfı................................................................... 435
cc. Devletin Ekonomiye Müdahalesi.................................................. 435
c) Sosyal Devlette Ekonomiye Müdahale Nedenleri............................. 437
aa. Savaş Yıllarından ve Sonrasında Sorunlar.................................. 437
bb. Beveridge Planı............................................................................. 438
cc. Devletlerin Değişen Görevleri....................................................... 440
B. Planlı Ekonomi.......................................................................................... 441
4. Sosyal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi.............................................. 444
A. Siyasal, Sosyal - Ekonomik Ayırımı.......................................................... 445
XIX
a) Sosyal - Siyasal Ayırımı....................................................................... 445
b) Sosyal-Ekonomik Ayırımı................................................................... 447
c) Siyasal-Ekonomik Ayırımı.................................................................. 447
B. Liberal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi Anlayışı.......................... 448
a) Liberal Devlette de Sosyal-Ekonomik Demokrasi
Gerçekleşecektir Düşüncesi ve İnancı................................................ 448
b) Liberal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi Neden
Gerçekleşemiyor?................................................................................ 449
C. Sosyal Devlette Sosyal-Ekonomik Demokrasi......................................... 452
a) İşletme İçi Sosyal Ekonomik Demokrasi
(Endüstiel Demokrasi)........................................................................ 453
aa. İşletmelerde Yönetime Katılma.................................................... 453
bb. İşletmelerde Yönetime Katılma. Geleceği ve
Karşılaşılan Engeller..................................................................... 456
b) Ulusal Düzeyde Sosyal-Ekonomik Demokrasi.................................. 460
aa. Korporatif Temsil Olabilir mi?..................................................... 462
bb. Sosyal-Ekonomik Konsey............................................................. 464
Sİ­YA­SAL YÖ­NE­TİM­LER
İN­Gİ­LİZ Sİ­YA­SAL YÖ­NE­Tİ­Mİ
1. XI - XVII nci Yüz­yıl­lar­da Kra­lın İk­ti­da­rı­nı Sı­nır­la­ma Gi­ri­şim­le­ri.............. 469
A. Mag­na Car­ta de Libertatibus Angliae...................................................... 472
B. Par­la­men­to­nun Kö­ke­ni: Kra­lın Yar­dım­cı Or­gan­la­rı............................... 473
a)
b)
c)
d)
Magnum Concilium Regis.................................................................. 473
Curia Regis.......................................................................................... 474
Lordlar ve Avam Kamaralarının oluşumu......................................... 475
Avam ve Lordlar Kamaralarının Yetkileri.......................................... 476
aa. Vergi Koyma Yetkisi...................................................................... 476
bb. Yasama Yetkisi.............................................................................. 477
2. XVII - XVI­II in­ci Yüz­yıl­lar­da Kral­lı­ğın Te­mel Ya­sa­la­rı­nın
Be­lir­len­me­si ve Par­lö­man­ter Re­ji­min Ku­rul­ma­sı........................................ 479
A. Ki­şi Hak­la­rı­nın ve Kral­lı­ğın Te­mel Ya­sa­la­rı­nın Be­lir­len­me­si................. 479
a)
b)
c)
d)
Hak­lar Di­lek­çe­si (Pe­ti­ti­on of Rights)................................................. 480
Bü­yük Uya­rı (The Gre­at Re­mon­tran­ce)............................................. 481
Habeas Corpus Act. Kişi Güvenliği.................................................... 482
Haklar Bildirisi (Bill of Rights).......................................................... 482
B. Par­lö­man­ter Re­ji­min Oluşumuna Doğ­ru................................................ 483
XX
a) Yasama-Parlamento............................................................................ 484
b) Yürütme-Siyasi Sorumluluk Kurumunun Oluşumu......................... 484
aa. The Act of Settlement................................................................... 485
c) Kabine Sisteminin Oluşumu.............................................................. 486
3. XIX ve XX nci Yüz­yıl­lar­da Si­ya­sal De­mok­ra­si­nin Ger­çek­leş­me­si.............. 487
A. Siyasal Demokrasi: Se­çim Sis­te­min­de Ge­liş­me­ler.................................. 487
B. Si­ya­sal De­mok­ra­si Uy­gu­la­ma­sın­da Lord­lar Ka­ma­ra­sının
Yasama Yetkisinin Sınırlanması............................................................... 489
a) Yapısal Değişim..................................................................................... 490
b) Yasama Yetkisinin Kısıtlanması.......................................................... 490
4. İn­gi­liz Si­ya­sal Sisteminin Organları ve İş­le­yi­şi............................................ 491
A. İngiliz Siyasal Sistemi............................................................................... 491
B. İn­gi­liz Si­ya­sal Sisteminin Or­gan­la­rı ve Sistemin İşleyişi....................... 493
a) Par­la­men­to........................................................................................... 493
b) Par­la­men­to­nun Yet­ki­le­ri..................................................................... 501
aa.Lord­lar Ka­ma­ra­sı.......................................................................... 493
bb.Avam Ka­ma­ra­sı - Seçim Sistemi.................................................. 494
cc.Siyasi Partiler................................................................................. 496
dd.Seçim Sisteminin Siyasal Hayattaki Etkisi.................................. 500
aa.Par­la­men­to­nun Ya­sa­ma Yet­ki­si.................................................... 501
bb.Par­la­men­to­nun Hükümeti Denetleme Yet­ki­si............................. 503
c) Yü­rüt­me Gü­cü: Kral ve Ba­kan­lar....................................................... 504
aa.Kral ya da Kraliçe.......................................................................... 504
bb.Ba­kan­lar - Ka­bi­ne.......................................................................... 506
cc. Parlamentonun Feshi.................................................................... 507
5. İn­gi­liz Par­lö­man­ter Sis­te­mi­nin Özel­lik­le­ri ve Sonuçları............................. 508
A. İngiliz Parlömanter Sisteminin Özellikleri............................................... 508
B. Diğer Parlömanter Sistemlerden Farkı..................................................... 510
AME­Rİ­KA BİR­LE­ŞİK DEV­LET­LE­Rİ YÖ­NE­Tİ­Mİ
1. Bir Dev­le­tin Do­ğu­şu......................................................................................... 511
A. Ko­lo­ni­le­rin Ku­ru­lu­şu................................................................................. 511
a) İngiliz Kolonilerinin Kuruluş Belgeleri............................................. 511
b) Kolonilere İlk Gelenler........................................................................ 512
c) Kolonilerde Yönetim........................................................................... 514
d) Koloniler Arasında İlişkiler ve Sosyal-Ekonomik Yapısal
Farklılıklar........................................................................................... 515
XXI
aa. Kolonilerde Geçici Kölelik Sistemi.............................................. 516
bb.Koloniler Arasında Farklılıklar..................................................... 517
B. Birliğe Doğru............................................................................................. 518
a) İngiltere ile Kolonileri Arasında Ekonomik Çıkar
Çatışması Başlıyor............................................................................... 519
b) Yeni Gümrük Vergisi Yasaları............................................................. 521
c) Kolonilerin Birleşmesi ve Bağımsızlığa Giden Yol............................. 524
C. Ba­ğım­sız­lık Bil­di­ri­si................................................................................... 525
aa.“Sugar Act”..................................................................................... 521
bb.Stamp Act....................................................................................... 522
cc.Çay Vergisi...................................................................................... 523
a) Bağımsızlık Bildirisi İlkeleri................................................................ 526
D. Kon­fe­de­ras­yon Kuruluyor......................................................................... 527
E. Kon­fe­de­ras­yon­dan Fe­de­ras­yo­na.............................................................. 528
a) Konfederasyonun Zafiyeti.................................................................. 528
b) Konfederasyondan Federasyona Nasıl Geçilebildi?.......................... 530
c) 1787 ABD Anayasasının Yapılışı ve Kabulü. İhtilâflı Konularda
Uzlaşma Nasıl Sağlanıyor?................................................................. 531
aa. Büyük-Küçük Devletler Konusunda Uzlaşma............................. 531
bb. Köleler Konusunda Uzlaşma........................................................ 532
cc. 1787 Amerika Birleşik Devletlerinin Anayasası
Kabul Ediliyor................................................................................ 533
d) Monroe Doktrini............................................................................. 533
2. Fe­de­ral Ana­ya­sa ve Kur­du­ğu Sis­tem............................................................. 534
A. Federal Sistem - Federal Devlet................................................................. 534
B. Başkanlık Sistemi Nasıl Oluşturuldu?...................................................... 536
a) İngiliz Kamu Hukuku Sisteminin Etkisi............................................. 536
3. Fe­de­ral Dev­letin Si­ya­sal Or­gan­la­rı ve Sis­te­min İş­le­yi­şi............................... 538
A. Yü­rüt­me - Başkan....................................................................................... 538
a) Baş­kan seçimi...................................................................................... 538
b) Başkanın Danışmanları....................................................................... 539
c) Baş­ka­nın yet­ki­le­ri................................................................................ 540
aa. Yürütme Yetkisi............................................................................. 540
bb. Başkanın Yasama ile İlişkisi......................................................... 540
d) Başkan Yardımcısı............................................................................... 543
B. Ya­sa­ma (Kon­gre). Temsilciler Meclisi ve Senato..................................... 543
a) Temsilciler Meclisinin Başkanının Seçiminde Etkili
Olabileceği Durumlar.......................................................................... 544
XXII
C. Parti Sistemi ve Baskı Grupları................................................................. 545
b) Yasama (Kongre) ve Yürütme (Başkan) İlişkisi:................................. 544
a) Parti Sistemi........................................................................................ 545
b) Baskı Grupları..................................................................................... 546
D. Yar­gı ........................................................................................................ 547
4. Ame­ri­ka’­da Ya­sa­la­rın Ana­ya­sa­ya Uy­gun­lu­ğu­nun De­net­len­me­si Yüksek Mahkeme............................................................................................ 548
A. Yüksek Mahkeme ve “New Deal” Yasaları............................................... 550
a) Birinci New Deal Yasaları................................................................... 550
b) Birinci New Deal Yasaları Karşısında Yüksek Mahkemenin
Kararları............................................................................................... 552
aa. New Deal Yasaları Anayasaya Uygundur..................................... 552
bb. New Deal Yasaları Anayasaya Aykırıdır. 1935-1936.................... 552
c) İkinci New Deal Yasaları ve Yüksek Mahkeme Kararı:
Anayasaya Aykırıdır............................................................................. 553
d) Başkan-Yüksek Mahkeme Arasında Siyasî Mücadele. Sonuçlar...... 553
5. Ame­ri­ka Birleşik Devletleri’nde Hak ve Öz­gür­lük­ler.................................... 556
A. Anayasa da Hak ve Özgürlükler................................................................ 556
B. Ame­ri­ka’­da Eşit­lik İl­ke­si ve Si­yah İn­sa­nın Sta­tü­sü................................ 558
a) Kö­le­lik Ku­ru­mu - Kö­le­li­ğin Ya­sak Ol­ma­dı­ğı Dö­nem........................ 558
b) Kölelerle İlgili Federe Devletler Arasında Yasalar İhtilâfı................ 560
c) İç Sa­vaş ve Kö­le­li­ğin Kal­dı­rı­lması..................................................... 563
aa. Köle, İnsan mı? Eşya mı?............................................................. 561
bb. Yüksek Mahkemenin Kararı. 1857............................................... 562
aa. İç Savaş: Nedeni............................................................................ 563
bb. Köleliğin Kaldırılması: 1862-1863 ve Anayasa Değişiklikleri.... 564
d) Eşit­lik İl­ke­si­nin Uy­gu­lama­sı............................................................... 566
aa.Yüksek Mahkemenin Anayasa Yorumları.................................... 566
bb."Eşit Fakat Ayrı" Kuralı................................................................. 567
cc.Siyasal Haklarda Eşitlik................................................................ 569
dd.Mülkiyet Hakkı ve Eşitlik.............................................................. 571
ee.Yüksek Öğrenim Kurumları: Üniversitelerde Eşitlik................... 572
ff. İlk ve Orta Eğitim Kurumlarında Eşitlik..................................... 574
C. İnanç, Söz, Basın Özgürlüğü.................................................................... 575
a) “Açık ve Mevcut Tehlike” Kriteri........................................................ 576
b) “Zararlı Eğilim” Kriteri....................................................................... 577
XXIII
c)
d)
e)
Ya­ban­cı­la­rın Tes­ci­li Ya­sa­sı (Smith Act) - “Ciddi Tehlike” Kriteri.... 579
İç Gü­ven­lik Ya­sa­sı - In­ter­nal Se­cu­rity Act
(1950 Mac Carren Yasası)................................................................... 582
Ko­mü­nist Kon­trol Ya­sa­sı - “Com­mu­nist Con­trol Act”..................... 584
FRANSA VE SİYASAL YÖNETİMLERİ
1. 1789 ön­ce­sin­de Fran­sa..................................................................................... 586
A. Mer­ke­zî Dev­le­tin Ku­ru­lu­şu....................................................................... 586
B. Mer­ke­zî Mut­lak Mo­nar­şi.......................................................................... 587
C. 1789 Ön­ce­sin­de Sosyal ve Ekonomik Yapı.............................................. 590
a) Sosyal Sınıflar..................................................................................... 590
aa.Soylular Sınıfı................................................................................ 590
bb.Din Adamları Sınıfı....................................................................... 590
cc.Üçüncü Sınıf.................................................................................. 591
b) Sınıfların Ekonomik Yapısı................................................................ 591
aa.Soylular Sınıfı................................................................................ 591
bb.Burjuva Sınıfı................................................................................. 592
cc.Köylü Sınıfı.................................................................................... 592
2. 1789 Devrimi................................................................................................... 593
A. 5 Ma­yıs - 14 Tem­muz 1789 Devrim Gün­le­ri............................................ 593
a) Malî Kriz ve Başarısız Malî Reform Girişimleri................................. 593
b) Üçüncü sınıfın (Tiers-Burjuvazi) Talepleri.......................................... 594
c) Etats - Généraux Toplanıyor. Üçüncü Sınıfın İzliyeceği Yol.............. 594
d) Üçüncü Sınıfın Ulusal Meclis Olma Kararı........................................ 595
e) Ulusal Meclis Kurucu Meclis Oluyor................................................... 596
B. İn­san ve Yurt­taş Hak­la­rı Bil­di­ri­si............................................................. 597
C. Bil­di­ri­nin Özelliği ve İçeriği..................................................................... 599
a) Bildirinin genel özellikleri:................................................................. 599
b) Bildiride Haklar ve Özgürlüklerin Özellikleri................................... 600
c) Bildiride Düzenlenen Hak ve Özgürlükler......................................... 600
aa. Özgürlük Nedir? Ne Değildir?...................................................... 601
bb. Din - Vicdan - Düşünce Özgürlüğü.............................................. 601
cc. Kişi Güvenliği................................................................................ 602
dd. Mülkiyet Hakkı.............................................................................. 602
ee. Başkıya Karşı Direnme Hakkı...................................................... 603
d) Bildiride Eşitlik......................................................................................... 604
XXIV
e) Bil­di­ri­de Ka­mu Hu­ku­ku İl­ke­le­ri........................................................ 605
aa. Ulus Egemenliği ve Sınırı............................................................. 605
bb. Temsilî ya da Doğrudan Demokrasi............................................ 606
cc. Kuvvetler Ayrılığı........................................................................... 606
dd. Laik Devlet..................................................................................... 606
3. 1789 - 1848 Bi­rin­ci Cum­hu­ri­yet Ön­ce­si ve Son­ra­sı..................................... 607
A. 1791 Ana­ya­sa­sı ile Sı­nır­lı Mo­nar­şi, Tem­si­lî Mo­nar­şi ya da
Meş­ru­tî Mo­nar­şi De­ne­me­si...................................................................... 608
B. Bi­rin­ci Cum­hu­ri­ye­tin İlâ­nı....................................................................... 610
a) Ulusal Konvansiyon Dönemi.............................................................. 610
aa. Fransa’nın Avrupa Savaşı Başlıyor............................................... 611
bb. Kral ve Kraliçenin Ölüme Mahkumiyetleri................................. 611
b) 1793 Anayasası Önemli İlkeler İçeren ama Uygulanamayan
Anayasa................................................................................................ 612
c) Ulusal Konvansiyon - Convention Nationale- ve Terör
Dönemi................................................................................................. 613
aa.Birinci Aşama: Avrupa Savaşları.................................................. 614
bb.İkinci Aşama: Kamu Selâmeti Komitesi Kuruluyor.................... 615
cc.Üçüncü Aşama: Robespierre’in Diktatörlüğü - Terör.................. 615
C. Di­rec­to­i­re Dö­ne­mi (1795 - 1799) ve 1795 Ana­ya­sa­sı.............................. 616
a) İdari ve Siyasî Fonksiyonu Ayırımı.................................................... 617
b) Yurttaş Ödevleri Bildirisi.................................................................... 617
D. Kon­sül­lük ve Bi­rin­ci İm­pa­ra­tor­luk Dö­ne­mi - Na­po­le­on
Bo­na­par­te ve 1799 Ana­ya­sa­sı................................................................... 617
a) Directoire Yönetimi Darbeyle Yıkılıyor............................................. 617
b) Napoleon Bonaparte Dönemi - 1799-1814........................................ 618
aa. 1799 Anayasası.............................................................................. 618
bb. Napoleon Bonaparte'ın Konsüllük - İmparatorluk Dönemi Savaşlar.......................................................................................... 620
E. Meşruti Monarşi - 1814 Şar­tı Esas Teşkilât Fermanı............................. 622
a) Napoleon Tekrar Fransa’da Waterloo Yenilgisi................................. 623
b) 1814 Şartı Uygulamaya Konuyor....................................................... 623
c) Parlömanter Rejim mi?....................................................................... 624
F. Meşruti Monarşi - 1830 Şar­tı................................................................... 625
G. 1789 - 1848 dö­ne­mi Fran­sız Ka­mu Hu­ku­ku­na Ne
Ka­zan­dır­mış­tır?......................................................................................... 626
4. 1848 - 1870 Dö­ne­mi - İkin­ci Cum­hu­ri­yet...................................................... 628
XXV
A. 1848 Devriminin Siyasal ve Sosyal Nedenleri......................................... 628
a) 1848 Devrimi....................................................................................... 628
b) Geçici Hükûmet Kuruluyor................................................................ 629
B. 1848 Ana­ya­sa­sı - İkin­ci Cum­hu­ri­yet Ana­ya­sa­sı ve Sosyal Haklar......... 630
a) Cumhuriyetin İlkeleri.......................................................................... 630
b) Siyasal Sistem?.................................................................................... 631
C. 1852 Ana­ya­sa­sı - Başkanlık Sistemi mi? Démocratie Césarienne......... 633
D. İkin­ci İm­pa­ra­tor­luk. 1852-1870............................................................... 633
E. İkin­ci Cum­hu­ri­yet De­ne­me­si Fran­sız Ka­mu Hu­ku­kuna Ne
Ka­zan­dır­mış­tır?......................................................................................... 635
5. 1870 - 1944 Dö­ne­mi - Üçün­cü Cum­hu­ri­yet.................................................. 636
A. 1875 Ana­ya­sa­sı­nın Ya­pı­lı­şı....................................................................... 637
B. 1875 Ana­ya­sa­sı­nın Kur­du­ğu Sis­te­min İş­le­yi­şi........................................ 639
a) Si­ya­sal Or­gan­lar................................................................................... 639
aa. Ya­sa­ma........................................................................................... 639
bb. Yürütme......................................................................................... 639
cc. Or­gan­lar Ara­sın­da Güç Den­ge­si................................................... 640
b) Hü­kû­met ile Par­la­men­to­nun Kar­şı­lık­lı Et­kileri................................ 641
c) Uy­gu­la­ma­da 1875 Ana­ya­sa­sı.............................................................. 641
C. Üçün­cü Cum­hu­ri­yet Dö­ne­mi­nin Fran­sız Ka­mu Hu­ku­ku­na
Ge­tir­dik­le­ri................................................................................................. 642
6. 1945 - 1958 Dö­ne­mi - Dör­dün­cü Cum­hu­ri­yet.............................................. 644
A. 1946 Ana­ya­sa­sı­nın Ya­pı­lı­şı....................................................................... 644
a) İkinci Dünya Savaşı Başlamıştır.......................................................... 644
b) Ekim 1945 İşgalden Sonra................................................................... 645
B. Ana­ya­sa­da Hak ve Öz­gür­lük­ler So­ru­nu................................................... 645
C. Ana­ya­sa­da Ön­gö­rü­len Si­ya­sal Hukukî Ya­pı............................................ 646
7. 1958 Be­şin­ci Cum­hu­ri­yet Dö­ne­mi................................................................. 648
A. Dör­dün­cü Cum­hu­ri­ye­tin So­nu­nu Ha­zır­la­yan ve Be­şin­ci
Cum­hu­ri­ye­tin Ku­rul­ma­sı­na Neden Olan Olay­lar................................... 648
a. Cezayir Olayları................................................................................... 648
B. 1958 Ana­ya­sa­sı.......................................................................................... 650
C. Ana­ya­sa­nın Ge­tir­di­ği Si­ya­sal Ya­pı ve Özel­lik­le­ri.................................... 650
a) Cum­hur­baş­ka­nı................................................................................... 650
aa.Cumhurbaşkanı Seçimi................................................................. 651
bb.Cumhurbaşkanının Yetkileri......................................................... 651
XXVI
b) Hükümet.............................................................................................. 653
c) Ya­sa­ma - Par­la­men­to.......................................................................... 655
aa. Hü­kû­me­tin Gö­rev ve Yet­ki­le­ri...................................................... 654
aa. Parlamento Üyelerinin Seçimi..................................................... 656
bb. Parlamentonun Yetkileri............................................................... 656
D. Kuv­vet­ler Ara­sı İliş­ki­ler.............................................................................. 658
Genel Bibliyogafya................................................................................................ 661
İndeks.................................................................................................................... 679