Savaş Türkiye Varlık Vergisi

Savaş
Türkiye
Varlık Vergisi
Cahit Kayra
‹STANBUL, 2011
Tarihçi Kitabevi Sahibi ve Genel Yay›n Yönetmeni
Necip Azako¤lu
Editör: Hadiye Y›lmaz
Sayfa tasar›m: Güler K›z›lelma
Birinci bask›: fiubat 2011, ‹stanbul
‹kinci bask›: Mart 2011, ‹stanbul
Üçüncü bask›: Nisan 2011, ‹stanbul
Boyutlar: 13.5 x 21 cm
Sayfa say›s›: 432
Bask› ve cilt: Kitap Matbaac›l›k Sanayi ve Ticaret Ltd. fiti.
Davutpafla Caddesi No: 123 Kat: 1
Topkap› / ZEYT‹NBURNU-‹STANBUL
+90 (212) 482 99 10
ISBN: 978-605-61533-4-1
© Yay›n haklar› Tarihçi Kitabevi'ne aittir.
Bu eserin bütün haklar› sakl›d›r. Yay›nevinden yaz›l› izin
al›nmadan k›smen veya tamamen al›nt› yap›lamaz,
hiçbir flekilde kopya edilemez, ço¤alt›lamaz ve
yay›mlanamaz.
Tarihçi Kitabevi
www.tarihcikitabevi.com
Moda Caddesi No: 104/A Moda / KADIKÖY-‹STANBUL
Tel: 0216 418 68 86
GSM: 0530 370 74 11
E-posta: [email protected]
SAVAŞ
TÜRKİYE
VARLIK VERGİSİ
CAHİT KAY R A
‹Ç‹NDEK‹LER
ÖNSÖZ
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ
AÇIKLAMA
11
17
19
I. SAVAfi VE SORUNLAR
‹kinci Dünya Savafl›
‹kinci Dünya Savafl›'nda Türkiye'nin D›fl Politikas›
Savafl Y›llar›nda Türk Ekonomisi, Milli Gelir, Üretim
Devlet Maliyesi
D›fl Ticaret
D›fl Borçlar
Para Politikas›, Fiyatlar
Ulafl›m
Haberleflme
Dünya ve Türkiye
27
29
31
33
33
34
34
34
35
35
SAVAfiIN F‹NANSMANI
Bat›'da Finansman Sorunu
Türkiye'de Savafl›n Finansman›
Milli Korunma Kanunu
Devlet Maliyesi
TC Merkez Bankas› Kaynaklar›
Fiyat Düzeyi
Varl›k Vergisi
Varl›k Vergisi Üzerine Genel Düflünceler
37
37
39
41
46
48
48
49
51
II. VARLIK VERG‹S‹, UYGULAMA
Varl›k Vergisi Uygulamas›
Varl›k Vergisi'nin Yürürlükten Kalkmas›
Varl›k Vergisi Uygulamas› ve Sonuçlar›
Varl›k Vergisi Uygulamas›n› Yöneten Çekirdek Kadro
‹stanbul Defterdar› Baflmüfettifl Faik Ökte
Faik Ökte ve "Varl›k Vergisi Facias›"
"Varl›k Vergisi Facias›" Kitab›
Verginin En Affedilmez Taraf›
"Varl›k Vergisi Facias›" Kitab› Hakk›nda
Genel Bir De¤erlendirme
53
54
54
54
59
60
61
75
76
III. TARTIfiMALAR
Varl›k Vergisi Uygulama Y›llar›nda Yap›lan Tart›flmalar 87
1950 Sonras›nda Varl›k Vergisi Konusu
90
1999 Sonras› Varl›k Vergisi Tart›flmalar›
101
IV. ELEfiT‹R‹LER, TARTIfiMALAR
Genel Bak›fl
113
GENEL VE POL‹T‹K KONULAR
115
Ekonomi Politikas›
Kemalist Politika
Türk Bürokrasisi Sorunu
Tar›m Politikas› ve Çiftçinin Korunmas›
Milli Korunma ve Men'i ‹htikâr Kanunlar›
Varl›k Vergisi ve Ça¤dafl Vergicilik
Vergi Sistemi ve Reform
Türkiye-Almanya ‹liflkileri ve Varl›k Vergisi
Yahudilerin Türkiye'den Ayr›ld›klar› ‹ddias›
Devletin Haysiyet ve ‹tibar›
115
118
123
127
129
133
135
141
145
146
Yabanc›lar›n Mükellefiyeti
Yabanc› Ülkelerdeki Tepkiler
Az›nl›klar, Piyasa, D›fl Ticaret
Yunan Uyruklular›n Vergisi
Bedeni Mükellefiyet Konusu
Bat› Ülkelerinde Sürgün Uygulamalar›
‹fl Mükellefiyeti ve Ere¤li Kömürleri
Kentin Çok Renkli Kültür Dokusu Sorunu
Üslup, Anlat› Sorunu
148
151
153
156
161
169
172
175
177
TEKN‹K KONULAR
Vergide Eflitsizlik ‹ddialar›
Türk Dönmeleri
Mükelleflerden Beyanname Al›nmamas› Konusu
‹tiraz Hakk› Konusu
Vergiyi Ödeme Süresi Konusu
Keyfi Vergilendirmeler, De¤ifltirmeler
Tedavül Hacmi, Fiyatlar, ‹htikâr
181
181
195
196
199
201
203
204
V. KIRSAL KES‹M‹N VERG‹LEND‹R‹LMES‹
Toprak Mahsulleri Vergisi
Yokluk Vergisi
Hayvanlar Vergisi
209
216
219
VI. SAVAfi, SEFALET VE TÜRK‹YE'N‹N
YARDIM EL‹
Genel Bak›fl
221
TÜRK‹YE'N‹N YARDIM EL‹ (YUNAN‹STAN)
‹kinci Dünya Savafl›'nda Talihsiz Yunanistan
(Büyük Açl›k Y›llar› ve Türkiye)
222
223
Savafl S›ras›nda Yunanistan'›n Sorunlar› ve
Türkiye'nin Yard›mlar›
225
TÜRK‹YE'N‹N YARDIM EL‹ (MUSEV‹LER)
Avrupa ve Museviler
Selanik Dram›
Türkiye ve Yahudiler
231
231
233
239
Türkiye ve Ermeniler
246
‹kinci Dünya Savafl› ve Türkiye
247
ÖZET VE SONSÖZ
251
TEPK‹LER VE YANITLAR
259
Genellikle Lehte Olan Tepkiler
Aleyhte Olan Tepkiler
259
262
EKLER
287
KAYNAKLAR
409
D‹Z‹N
413
Cahit Kayra. 1917'de do¤du. Mülkiye'yi bitirdi.
Devlet hizmetinde 30 y›l bürokrat olarak bulundu.
‹kinci Dünya Savafl›'nda Türkiye'de baflvurulan
Varl›k Vergisi uygulamas›nda en genç müfettifl
olarak çal›flt›. Politikaya girdi, milletvekili oldu.
Emeklili¤inden sonra araflt›rma ve öykü kitaplar›
yazd›.
ÖNSÖZ
Dünya insanla vard›r ve bütün insanlar›n yaflama hakk› vard›r. Savafllar insanlar›n yaflama hakk›n› ellerinden al›r ve dünyalar›n› yok eder. Savaflta ölen insanlar için dünya da yok olur. ‹kinci
Dünya Savafl› milyonlarca insan›n yaflam haklar›n› ve dünyalar›n› yok etmifltir. Ak›ll› ve bilinçli askerler hakl› olarak savafltan olabildi¤ince uzak
kalmak isterler; çünkü savafl›n ne oldu¤unu özellikle onlar bilir. Tarihin kendi mant›¤› vard›r ve bu
mant›k daima ileriye, iyiye ve mutlulu¤a yöneliktir. Ancak zaman zaman bunal›mlar yaflan›r ve
toplumlar savafllara, felaketlere sürüklenir. Tarihin
oluflumunda büyük adamlar etkin olurlar. Bu etkinlik bazen tarihin çizgisini de¤ifltirmek, bazen
de tarihin çizgisinin de¤iflmesini önlemek fleklinde olur. Baz›lar› yönettikleri toplumlar› savafllara
sürükler, baz›lar› savafllar› önler.
20. yüzy›lda bir büyük adam Anadolu Türkünün
kaderini yazd›. Mustafa Kemal Atatürk Birinci Dünya Savafl› sonunda fiilen parçalanm›fl ve Bat›l› güçler taraf›ndan paylafl›lm›fl bir devletten geri kalan
11
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
da¤›n›k güçleri toplayarak yeni ve canl› bir devlet
kurdu. Bu devletin sosyal yap›s›na yeni ve ça¤dafl
bir ideal afl›lad›. Onun yetifltirdi¤i kuflaklar, bizler,
‹smet ‹nönü'nün dedi¤i gibi, Mustafa Kemal Atatürk'e minnettar›z.
Mustafa ‹smet ‹nönü, büyük savafllardan ç›km›fl, dünya ekonomik krizinin pençesinden henüz kurtulamam›fl Türkiye'nin yönetim sorumlulu¤unu ‹kinci Dünya Savafl› bafllarken ald›. Bu savafl da birincisi gibi milyonlarca insan›n dünyas›n› yok ederken, ‹nönü bütün devlet adamlar›na
örnek olacak bir yetkinlikle ülkeyi bu cehennemin d›fl›nda tutmay› baflard›. Bunun için ‹smet
‹nönü'ye teflekkür ediyoruz. Bugün Türkiye ayakta duruyorsa bunu ‹smet ‹nönü'ye borçluyuz.
1922'de, savafllar›n bitti¤i tarihte, insan gücü tükenmiflçesine az, büyük bölümü yanm›fl, y›k›lm›fl,
ekonomik gücü olmayan bir topluluktan gelip bugün dünya siyasetinde sözü dinlenen, dünyan›n
yönetici büyük ekonomileri aras›nda yer alan Türkiye, bu baflar›y› doksan y›ld›r savafllara kat›lmam›fl olmas›na da borçludur. Günümüzde, ‹kinci
Dünya Savafl›'n›n ortam›n›, koflullar›n› ve olaylar›n› yaflam›fl, az insan kalm›flt›r. O y›llarda yönetim
sorumlulu¤unu yüklenmifl kimseler hiç kalmam›fl
gibidir. Bütün yaz›lara, bütün anlat›lara ra¤men
yeni kuflaklar bu konuda gerçeklere yaflayarak
12
ÖNSÖZ
vak›f olanlar› tedirgin edici bir bilinçsizlik, duyars›zl›k ve yüzeysellik içinde yaklafl›yor.
Zaman›m›zda Türk medyas›nda Cumhuriyet tarihi üzerinde düflünce üretenler iki gruba ayr›lm›fl
bulunuyor. Birinci gruptakiler Türkiye'yi, Cumhuriyet'i, Kurtulufl Savafl›'n›, Atatürk'ü ve Atatürk'ün
düflünce ve tasavvurlar›n› anlatan ve hakl› olarak
yücelten yazarlard›r. ‹kinci grupta yer alan yazarlar ise Kurtulufl Savafl›'ndan bafllayarak Cumhuriyet tarihinin kaç›n›lmaz s›radan aksakl›klar›n› sergileme konusunda örgütlü bir kampanya açma ve
Cumhuriyet'i, onu kuranlarla birlikte küçültme,
kötüleme çabas›nda görünmektedirler.
Büyük bir milletin yüzy›llar süren ve zaman zaman büyük ac›lar içeren tarihinde de¤iflik karakterde olaylar olur. En gerçekçi yarg›y›, yaflan›lan
günün son de¤erlendirmesinde bulabiliriz. Osmanl›, 1920'de tükenmiflti. Türkiye Cumhuriyeti
ise 2010 y›l›nda dünyada sözü dinlenen bir devlettir. Bunlar aç›k, gerçek yarg›lard›r. Yukar›da sözünü etti¤imiz ikinci kategoride yer alanlar bu gerçe¤i inkâr edebilirler mi? ‹nkâr ederlerse bunun anlam› nedir?
Tarihle yüzleflmek uygar bir toplum için kaç›n›lmaz bir onur sorunudur, bir zorunluluktur.
Ak›ll› devletler bu zorunlulu¤u, sorumlulu¤unu
tafl›d›klar› toplumun son tahlildeki ç›karlar› ile
dengelemeyi bilirler. Buna karfl› ç›kanlar için top13
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
lumun yarg›lar› de¤iflik olur. Kimileri safl›kla, iyi
niyetle ve bilimsel nedenlerle yorumlan›r; kimileri için maksatl› hareketlerin arkas›nda kiflisel ç›karlar› oldu¤u düflünülür. Özellikle sosyal yaflam
konusundaki doktrinlerini kolayl›kla de¤ifltirip
bir kamptan ötekine kolayl›kla atlayanlar konusunda bu düflünce biçimi geçerlidir.
Bu ba¤lamda 1980 sonras›, iddial› Maocu solcular›n kendiliklerinden ortadan silindi¤i ve eski
ateflli solculardan bir bölümünün yeni sa¤ ak›m›n
ve dinci kategorinin en h›rsl› yandafl› haline dönüfltü¤ü bir ortamda, eski bir olay birden ve özenli bir flekilde gündeme getirildi. Düflünce yap›lar›nda, savafl y›llar›nda Türk toplumunun çekti¤i
ac›lara yer vermeyen, bu ac›lar› önemsemeyen baz› yeni ayd›nlar, çeflitli araçlar› kullanarak Varl›k
Vergisi üzerinden Türkiye Cumhuriyeti'nin politikalar›na, siyaset ahlak›na ve geçmiflin erdemli insanlar›na a¤›r suçlar yükleyen bir yay›n kampanyas› açt›lar. Bunlar›n hiçbiri savafl y›llar›n› yaflam›fl
insanlar de¤illerdir. Bilgileri, yans›zl›¤› ve bilimselli¤i kuflkulu kitaplardan ya da kulaktan duyma kiflisel bilgi ve görüfllerden oluflmufltur. Ama kampanyalar› baflar›l›d›r. Türk kamuoyu y›llard›r bu
kampanyan›n yaratt›¤› travma içinde geçmiflini kötülemeyi do¤al karfl›l›yor. Ac›nacak olan, ürkütücü
olan bu bilinçsizlik, bu sevimsizliktir.
14
ÖNSÖZ
Bu Cumhuriyet'i içerdeki ve d›flar›daki düflmanlarla ve aymazlarla, bo¤azlar›na kadar kan
içinde bo¤uflan insanlar kurdu. Bugünkü kuflaklar›n o insanlara sayg› borçlar› var. Unutulmamal›!
Bu kitap bir bak›ma, bu olaya tarihin, yukar›da
anlatt›¤›m›z mant›¤› aç›s›ndan aç›kl›k getirmek
için yaz›lm›flt›r.
Cahit Kayra, Ekim 2010
15
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ
Dünyada önemli olaylar birbirini koval›yor. ‹slam ülkelerinde baflkald›r›lar, Japonya’da tsunami
ve nükleer felaket ve kabaran petrol entrikalar›...
Türkiye’de seçim kavgalar›… Bir flark›c› ile ilgili
olay›n flafl›rt›c› yans›malar›… Bu tablo içinde yetmifl y›l öncesinin Varl›k Vergisi tart›flmas› ise alçakgönüllü niteli¤i ile medyada kendisine özgü
yerini ald›. Hakl› bir istenç oluflturdu ve bir gerçe¤i kan›tlad›:
Varl›k Vergisi tart›flmas›, bir y›la mahsus olarak
uygulan›fl›ndan yetmifl y›l sonra ve dünyadaki siyasi de¤iflime koflut bir görüntüde ve anakronik
bir kampanya halinde canland›r›ld›. Bu tart›flma,
ilgili kamuoyunu o derece bizar etmifl olmal› ki,
b›kk›nl›k veren bu durum karfl›s›nda ilk kez daha
kapsaml› bir flekilde haz›rlanan bu kitap beklenilen ilgiyi gördü. O nedenle yeni bask›lara gitmek
gere¤i duyuldu.
Bu ilginin arkas›ndaki düflünsel temel fludur:
Bu kampanya, Varl›k Vergisi tart›flmas› format›
alt›nda Türkiye Cumhuriyeti’nin, bu Cumhuriyet’in
17
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
temel de¤erlerinin ve o Cumhuriyet’i kuran ve yöneten erdemli kadronun haks›z yere küçültülmesi,
yaralanmas› izlenimini veriyordu. Türkiye’nin yetmifl y›l önceki yöneticileri, ülkeyi, bütün dünyay›
saran savafl atefllerinin d›fl›nda tutmay› baflarm›fllard›. Bunu kim inkâr edebilir ve daha önemlisi
kim bundan rahats›z olur? Bütün dünya yan›p y›k›l›rken Türkiye bunun d›fl›nda kal›r ve bundan
büyük yararlar sa¤larsa, bu sonucu kim hofl karfl›lar, kim hofl karfl›lamaz? Varl›k Vergisi’nin bu olayda, yani Türkiye’nin savafla girmemesinde bir pay› olmuflsa bundan neden flikâyet edilsin? Türkiye
halk›n›n o tarihlerde katland›¤› a¤›r yükler meydanda iken, baz› varl›kl› kimselerin birikmifl servetlerine böylesine ihtiyaç duyuldu¤u bir anda
baflvurulmas› bütün bir sistemi afla¤›lamaya hak
kazand›r›r m›?
K›saca, bunun bilincinde olan kamuoyu bu alçakgönüllü kitaba böyle bir ilgi göstermifltir. Biz
bu konuda medyada yer alan tart›flmalar› özet
fleklinde bir ek olarak kitaba ekledik.
Okurlar›m›za sayg› ile…
18
TEKN‹K KONULAR
Vergide Eflitsizlik ‹ddialar›
Bu iddian›n anlam›, uygulamada gayrimüslim
mükelleflere, Türklere oranla yüksek vergiler sal›nm›flt›r demektir. 1990 sonras› yazarlar bunu üç,
bir k›s›m yazarlar on kat olarak hesaplamaktad›r.
E. Benbassat ve A. Rodrigue'nin bir baflka kaynaktan ald›¤› rakamlara dayanarak çizdi¤i tablo
ise bunu da aflmaktad›r:1
"Ortalama olarak Müslümanlar›n y›ll›k gelirlerinin % 5'i oran›nda, Rumlar›n % 156's›,
Yahudilerin % 179'u ve Ermenilerin % 232'si
oran›nda vergiye tabi tutulduklar› tahmin
edilmektedir."
Asl›nda bu oranlar müslim ve gayrimüslimlerin
varl›klar› aç›s›ndan do¤ru olabilir. Türkler varl›k
aç›s›ndan bu oranlarda gayrimüslimlerin gerisindedir.
1 Esther Benbassat, Aron Rodrigue, Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi, s.376.
181
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Bu tür gizemli tahminlerin ciddi flekilde de¤erlendirilebilmesi için iki ölçüye gerek vard›r:
Burada kullan›lan y›ll›k gelir rakamlar› nereden
al›nm›flt›r? E¤er Kazanç Vergisi beyannamelerinden al›nm›flsa Kazanç Vergisi rakamlar› gerçekten
çok uzakt›r. Baflka hangi kaynaklar bu rakamlar›n
bulunmas›na yard›mc› olmufltur?
Bu tahminler tahakkuk/tarh edilen vergilere göre mi, yoksa yap›lan tahsilata göre mi yap›lm›flt›r?
Biz afla¤›da daha somut, elle tutulur ve aç›k bilgilere dayanarak bunun tart›flmas›n› yapmaya çal›flaca¤›z.
Önce iki fleyi birbirinden ay›rmak gereklidir:
a. Belli mükellefler için, o mükelleflerin özel
durumlar›, varl›klar› düflünülerek konulan vergiler.
b. Genel olarak bütün bir grup mükellefe yani
gayrimüslimlere (ve yabanc›lara) sal›nan vergiler.
a) Bunlardan (a) f›kras›na girenlerin durumu
özellik arz eder. Büyük servet ve sermaye sahipleri oldu¤una inan›lanlar için büyük vergiler tarh
edilmifltir. Bu konuda kiflisel yanl›fll›klar da yap›lm›fl olabilir. Bunlar›n içinde gayrimüslimler oldu¤u kadar Türkler de vard›r. Baflta Avukat ‹brahim
Âli ve Fuat Baban oldu¤u halde, baz› büyük çiftlik sahiplerine, benim bildi¤im B.H.G. ve T.A. gibi mükelleflere, benzeri gayrimüslimlere tarh edi-
182
TEKNİK KO N U L A R
lenler büyüklü¤ünde vergiler sal›nm›flt›r. Bir örnek vermek gerekirse, Seyhan'daki (Adana) baz›
Türk mükelleflere tarh edilen vergilerin ak›lda tutulmas›nda yarar olabilecektir:
Mustafa Öztürk
Ömer Sabanc›
Nuh Naci
Nuri Has
Mustafa Gazi
320.000
275.000
270.000
250.000
250.000
TL
TL
TL
TL
TL
Bu flekilde yap›lan çal›flmalar konusunda Faik
Ökte Bey'in Varl›k Vergisi Facias› kitab›nda
(s.95-99) ayr›nt›l› bilgiler vard›r.
b) Önemli olan ikinci grupta yer alan gayrimüslimlerin durumudur. Bu grup mükellefler
Türk mükelleflerden daha a¤›r oranda vergilendirilmifl midir? Gayrimüslimlere Türklere oranla on
kat vergi sal›nm›fl m›d›r? ‹ki dükkândan birine
5.000 di¤erine 500 lira tarhedildi¤i öyküsü do¤ru
mudur ?
Varl›k Vergisi'nin, büyük ölçüde ‹stanbul'da yaflayan gayrimüslimlere tarh edildi¤i aç›kt›r. Faik
Ökte Bey'in verdi¤i bilgilere göre ‹stanbul'da vergi tahakkuk durumu fludur:
183
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Mükellef
Tahakkuk
M (Türk grubu) F.M*
460
17.209.549
B.M
924
3.128.310
2.563
189.969.980
259
10.364.466
G (Gayrimüslim) F.G*
B.G1.
* Büyük mükellef.
* Küçük mükellef.
Yukar›daki tabloya göre (Vergi/mükellef denklemi) M gruplar›nda mükellef bafl›na düflen vergi
15 bin lira, G gruplar›n da ise 48 bin lira yöresindedir. Yani kabaca gayrimüslimlere tarhedilen
vergi müslimlere tarh edilen verginin üç kat›d›r.
Ancak tablodaki rakamlar tahakkuk ettirilen,
mükelleflere sal›nan vergileri göstermektedir.
Bunlardan gerçekte ne kadar tahsil edildi¤i bilinmemektedir. Ayr›nt›l› tahsilat rakamlar› yoktur.
Bu, gerçe¤i yans›tmaz. Çünkü müslim mükellefler, bilindi¤i gibi hemen vergi borçlar›n› tamam›yla ödemifllerdir. Oysa gayrimüslim + yabanc› grubuna tahakkuk ettirilen verginin 109 milyon liras›
ödenmemifltir. Bir bölüm gayrimüslim (ve yabanc›lar) vergi vermemifllerdir. (Faik Bey bu gerçe¤i
bildi¤i halde kitab›nda [sayfa 129] yine de müslimlere tarh edilen vergilerin daha az oldu¤unu söylemektedir. Bir bölüm mükelleften vergisi al›nmam›fl iken, di¤er bölüm mükellefe tarh edilen vergi184
TEKNİK KO N U L A R
nin hafif oldu¤unu söylemek elbette do¤ruyu söylemek de¤ildir.)
Ancak bunun kadar önemli olan nokta, afla¤›da gösterildi¤i gibi bu haliyle dahi yerli (bütün
Türkiye'de) yabanc› bütün gayrimüslimlere tahakkuk ettirilen adam bafl›na verginin, müslimlere tahakkuk ettirilen adam bafl›na vergiden daha az oldu¤udur.
Müslimler 25.600.000/ 4.195 = 6.102
Gayrimüslimler + Yabanc›lar 289.656.000/54.377 = 5.326
Varl›k Vergisi
Kifli Bafl›na Vergi
A
B
A: Türk mükellefler - Kifli bafl›na Varl›k Vergisi
6.102 TL
B: Gayrimüslimler (Az›nl›klar ve yabanc› uyruklular)
Kifli bafl›na Varl›k Vergisi
5.326 TL
185
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Bu karfl›laflt›rmalar, kiflisel ve özel olaylar d›fl›nda yabanc›lara ve gayrimüslimlere Türklere oranla
befl kat, on kat daha a¤›r vergi sal›nd›¤› hakk›ndaki iddialar›n gerçe¤i yans›tmad›¤›n› göstermektedir.
Öte yandan konuya gayrimüslimler ve yabanc›larla Türkler aras›ndaki servet ve sermaye farkl›l›¤› aç›s›ndan da bak›lmas› gerekece¤i do¤ald›r.
Burada söylenecek son sözü en baflta söyleyelim:
Gayrimüslimler ve yabanc›lar Türklerden orant›s›z olarak daha varl›kl›d›r.
Bunun k›sa aç›klamas›n› yapal›m:
Önce biraz geriye, Birinci Dünya Savafl›'ndan
önceki y›llara gidelim ve ‹stanbul'daki ifl hayat›na
bakal›m.
Birinci Dünya Savafl› öncesi Osmanl› ‹mparatorlu¤u'nda etkinlikte bulunan maden, liman, su,
gaz ve elektrik, tramvay ve di¤er çeflitli (tütün, inflaat, büyük ma¤aza, flehir hatlar›, tu¤la kiremit,
ekmek fabrikas› vb.) anonim, limitet ve di¤er flirketlerin sahiplerinin (fiirket-i Hayriye d›fl›nda) tümü yabanc›lar ve gayrimüslimlerdir. Bir göstermelik d›fl›nda bütün bankalar ve sigorta flirketleri,
bütün ticari kurumlar yabanc›lar›n ve gayrimüslimlerin mal›d›r. Bunlar›n yönetim kurullar›nda,
Osmanl› maliye tarihinin esrarengiz kiflileri yer almaktad›r:
Edvard Huguenin, A. M. Huber, Adam Block,
Avramidis Pafla, A. Von Kaulla, Gulbenkian, Leo186
TEKNİK KO N U L A R
nid Zarifi, Etienne Franghiadis, A. Caramanian, R.
C. Baker (Borax Consolidated), Aleco Panghiridis,
S. Kaisserlian vb.
Bu bilgileri içeren Manuel'in2 (katalo¤un) sayfalar›n› epeyce kar›flt›rd›ktan sonra bunlar›n aralar›na s›k›flm›fl nadir Türk adlar›na (Hac› Bekir) rastlayabilirsiniz.
K›saca Birinci Dünya Savafl›'ndan önce ‹stanbul'un (asl›nda bütün Osmanl› co¤rafyas›n›n) ifl
hayat› yabanc›lar›n ve gayrimüslimlerin elindedir.
1929 ekonomik krizinden sonra da ‹stanbul'da bu
kadro hâlâ önemli ölçüde iflbafl›ndad›r. Yunanistan'›n iki bankas› vard›r. Maden flirketlerinin hepsi yabanc›lar›n elindedir. ‹stanbul'un su, gaz, elektrik, tramvay flirketlerini, ekmek fabrikalar›na kadar, yabanc›lar ve gayrimüslimler iflletmektedir.
Serbest meslek alan› da buna koflut olarak yine
yabanc›lar›n ve gayrimüslimlerin elindedir. Türkler Aksaray'da, Hasanpafla'da, Üsküdar'da oturmaktad›rlar ve ifl hayatlar› o semtlerdeki küçük
bakkal, çerçi dükkânlar›, nalbant atölyeleri ve mahalle f›r›nlar› içinde kalmaktad›r.
Türkiye Cumhuriyeti ‹stanbul'da böyle bir ifl
kadrosunu ve konumunu devralm›flt›r. 1929 Dünya Ekonomik Krizi'ne ve bunu izleyen savafl konjonktürüne girildi¤inde ‹stanbul'da bu yap› iflbafl›ndad›r. Türk ifladamlar› ancak Cumhuriyet ku2 A. Pech, Manuel des Societees Anonymes en Turquie, Banque Ottomane, 1313.
187
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
rulduktan sonra ‹stanbul piyasas›na sokulmaya
bafllam›fllard›r. Ama bu tarihte ‹stanbul'da (flirketler-ortakl›klar d›fl›nda):
3.872
3.822
Yabanc›
F.G + B.G
7.694 toplam ifl sahibi çal›flmaktad›r. Bunlara
eklenmesi gereken kaçak yabanc›lar›n say›s› bilinmemektedir.
Türklere gelince, vergilendirilen ifl sahibi: 1.384
kiflidir.
Daha önemlisi yabanc›lar ve gayrimüslimler ifl
hayat›n›n bütün alanlar›na ortaklafla bir flekilde ve
dayan›flma içinde öylesine hâkimdirler ki, ‹stanbul'da ifl yapmaya giriflen Türklerin bunlar›n ellerindeki çal›flma alanlar›ndan pay almalar› çok zordur, hatta imkâns›zd›r. ‹thalat ve ihracat, bankac›l›k ve mali ifllemler, sigortac›l›k, yabanc›lar›n ve
gayrimüslimlerin elindedir.
O tarihte ‹stanbul nüfusunun bir bölümü gayrimüslimler ve yabanc›lard›r.
Bir basit aritmetik denkleme göre ifl hayat›n›n
% 83'ü kentin yar› nüfusundan az›n› oluflturan yabanc›lar›n ve gayrimüslimlerin ve % 13'ü o nüfusun yar›s›ndan fazlas›na sahip olan Türklerin elindedir.
188
TEKNİK KO N U L A R
‹stanbul Ticaret Odas›'na Kay›tl› ‹fladamlar› Say›s›
(Ortakl›klar D›fl›nda)
A: Tüm gayrimüslimler
B: Türkler
Say›s›
6.102 TL
1.384
Oran›
% 83
% 13
‹fl alan›n› tümüyle ellerinde tutan yabanc›lar ve
gayrimüslimler, Katolikler, Protestanlar, Ortodokslar, Gregorienler, Museviler zengindirler.
Türklerden iki kat de¤il on kat, belki daha fazla
zengindirler ve bu zenginlikleri yüzlerce y›l süren
Osmanl› egemenli¤i s›ras›nda sa¤lanan olanaklardan kaynaklanan bir mirast›r. Osmanl› yönetiminin iki hâkim kesiti ‹lmiye (Din adamlar›) ve Sey189
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
fiyedir (Askerler). Askerler, her y›l Müslüman
Türkleri al›p sefere ç›kar›rlar. Anadolu insan› K›r›m ovalar›nda, Necef çöllerinde, Mohaç meydanlar›nda, K›br›s'ta, Rodos'ta, Malta'da savafla gider.
Osmanl› ordusu galip gelirse ve giden ölmemifl
olursa, gazi olarak evine ganimetle döner. Çal›flmas›na gerek yoktur. Yenilirse ölür ve geriye
dönmez, geride kalanlar periflan olur.
Ama Osmanl›, 18. yüzy›l›n bafl›ndan beri yapt›¤›
savafllarda yenilmekte ve h›zla ve devaml› olarak
fakirleflmektedir. Din adamlar› ise savafltan dönenlere ve geride kalanlara dünya yaflam›n›n g›nâ olmad›¤›n›, mülkiyet kavram›n›n nerdeyse günah oldu¤unu, yaflam›n öteki dünyada kendilerini bekledi¤ini, bu dünyada yaflamaya de¤er bir fley bulunmad›¤›n›, çal›flan ve zengin olanlar›n öteki dünyada cezaland›r›lacaklar›n› telkin eder. Geride k›raç
tarlalar ve Mezopotamya gelene¤i ve tekni¤i içinde
ilkel bir tar›m, okulsuz, e¤itimsiz, her türlü iletiflimden yoksun, dünyadan haberi olmayan bir halk
kal›r ve bu halk sistematik flekilde fakirleflmeyi sürdürür. Cumhuriyet'in devrald›¤›, bu befleri varl›kt›r.
Yabanc›lar ve gayrimüslimler ise kendilerine
sa¤lanan (ve kapitülasyonlarla güçlendirilen) olanaklar içinde çal›fl›r, e¤itilir ve zenginleflirler. O kadar zenginleflirler ki, Müslüman Türk halk Aksaray'da her 20-30 y›lda bir kez yanan çürük evlerde yaflarken, yaflamaya çal›fl›rken, onlar Beyo¤190
TEKNİK KO N U L A R
lu'nda oturur, kendilerine özel metro yapt›r›rlar
(1872'de yapt›r›lan Tünel). Bu metro ile kendileri
Galata'daki iflyerlerine gider gelirler. Bu onlar›n
hakk›d›r ve bu metro onlara özeldir. Onlar kadar
zengin olmayan gayrimüslimler ise yayg›n bir kadro halinde, kentin çeflitli yerlerindeki esnaf ve zanaat erbab› olarak yaflarlar. Eminönü'ndeki manifaturac›dan Moda'daki pastac›ya, Hasköy'deki f›r›nc›dan Perflembe Pazar›'ndaki nalbura, ‹stiklal
Caddesi'ndeki ayakkab›c›dan M›s›r Çarfl›s›'ndaki
lokantaya kadar ‹stanbul piyasas› gayrimüslimlerin
ve yabanc›lar›n elindedir. Türklerin zengin mahallelerde ve piyasalarda yeri yoktur. Türk bakkal Kad›köy'de Yelde¤irmeni'nde ya da Hasanpafla'da,
Aksaray'da, Etyemez'de bir çerçi ya da bakkal
dükkân› iflletebilir. Daha çok ayak ifllerinde, arabac›l›kta, hamall›kta, biraz arac›l›kta ifl bulabilir.
Necati Do¤ru bu durumu ayr›nt›lar›yla 10 Aral›k 2001 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yay›nlarken, yaz›s›n›n sonunda, hem o günkü muhatab›na hem de onun ilham kayna¤› olan Faik Bey'e
flöyle sesleniyor:
Gerçe¤in tamam›n› niçin görmüyorsun? Ayd›n
olmak "az›nl›k kültürünü fetifl haline getirip" kolay›ndan flöhret olmak m›d›r?
Bütün bunlar Cumhuriyet kurulduktan sonra
de¤iflmeye bafllayacakt›r. Fakat 1929 ekonomik
krizi bu de¤iflmeyi de etkilemifltir. Faik Ökte
Bey'in verdi¤i vergi ile ilgili bilgilere, ‹stanbul Ti191
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
caret Odas›'ndaki kay›tlara bakarak Türk ifladamlar›n›n varl›k bak›m›ndan baflka, say› bak›m›ndan
da gayrimüslimlerden ve yabanc›lardan hemen on
kat daha az oldu¤unu anlayabiliriz.
Varl›k Vergisi varl›kl› insanlardan al›nacakt›r.
Gayrimüslimler ve yabanc› ifladamlar› hem say›
itibariyle hem de varl›k olarak Türklerden belki
on belki daha fazla zengindirler. Normali, böyle
bir operasyonda verginin a¤›rl›¤›n› say› bak›m›ndan on kat daha fazla ve servet ve sermaye bak›m›ndan o oranda daha güçlü olan insanlar›n yükümlenmesidir. Oysa bir bak›ma Türk mükellefler
ortalama adam bafl›na vergi olarak daha a¤›r ölçüde vergilendirilmifl görünmektedir.
Konuyu, Prof. Stanford Shaw'un (ve Ezel Kural)
bu konudaki gözlemleri ile kapataca¤›m. Prof.
Shaw:
"Müslüman Türklerin ço¤unun bu vergiyi bir
vatan borcu olarak benimseyerek ödediklerini, Müslüman olmayan vatandafllar›n ço¤unun (ve yabanc›lar›n) ülkeyi kendi vatanlar›
gibi kabul etmediklerinden servetlerini ve sermayelerini vergiden kaç›rmak için her çareye
baflvurduklar›n›..." söylemektedir.
Burada ilginç bir gözleme, Varl›k Vergisi aleyhtar› yazarlar›n iddialar›n› kabul ettirmek için baflvurduklar› abartmalardan birine yer vermek istiyorum.
192
TEKNİK KO N U L A R
Faik Ökte Bey, sal›nacak vergiler konusunda
kulland›klar› hesaplama metotlar›n› anlat›rken
kendilerinin ‹stanbul için 200 milyon liral›k bir
tarhiyat yapmay› hesaplad›klar›n› söylemektedir:
"Bu ölçü ile ayarlamak flart›yla di¤er gruplarla birlikte ‹stanbul'dan 200 milyon vergi al›naca¤›n› tahmin ediyorduk." 3
Faik Ökte Bey bundan sonra bu hesaplar›n›
Ankara'ya gönderdiklerini ve Ankara'dan G grubu
vergisinin 5-10 kat art›r›larak geri geldi¤ini anlatmaktad›r:
"G Grubunun vergisi yerine göre en az 5-10
misli a¤›rlaflt›r›lm›flt›. Varl›k Vergisi'ni a¤›rlaflt›ran, y›kan, nispetlerde yap›lan bu yükseltmedir.
Bu yükselifl ayarlama ve muvazene bak›m›ndan ister istemez yukar›ki gruplara sirayet ettirilmifl, ‹stanbul tarhiyat› ölçüyü kaybetmiflti." 4
Ayhan Aktar da bu hesaplamay› kendi kitab›na
biraz daha de¤ifltirerek (güçlendirerek) alm›flt›r:
"Baflbakan Saraço¤lu G Grubunun vergisinin
M Grubuna göre 5 ila 10 misli a¤›rlaflt›r›lmas›n› emreder." 5
3 Varl›k Vergisi Facias›, s.77.
4 Varl›k Vergisi Facias›, s.79.
5 Varl›k Vergisi ve ‹stanbul, s.119.
193
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Bu hesaplar› ciddiyetle tart›flmak gerekir.
Faik Bey, ‹stanbul için 200 milyon liral›k tahsilat yap›laca¤›n› tahmin ettiklerini, Ankara'n›n bunu yerine göre 5-10 kat art›rd›¤›n›, kendilerinin
bunu bütün sisteme sirayet ettirdiklerini söylemektedir. Bu demektir ki, ‹stanbul için ortalama
200 milyon hesaplam›fllar, Ankara da bunu 5-10
kata ç›karm›flt›r. Yani:
5 kat ise 200 x 5 = 1.000.000.000 TL.
10 kat ise 200 x 10 = 2.000.000.000 TL.
Ankara böyle istemifltir. Faik Bey böyle söylüyor, Ayhan Aktar da bunu benimsiyor.
‹stanbul'da bütün gayrimüslimlere (büyük, küçük) tahakkuk ettirilen verginin tamam› 199 milyon lirad›r. Tahsil edilen vergi ise 130 milyon TL.
‹stanbul 200 milyon düflünmüfl, Ankara bir ya
da iki milyar istemifl, 130 milyon tahsil edilmifl.
Rakamlar› kullanmak konusundaki hesaps›zl›¤›n baflka örnekleri de vard›r. Bu örneklerden birini Deniz Som 11 Aral›k 2001 tarihli Cumhuriyet
gazetesinde aç›klamaktad›r. Deniz Som burada
"Varl›k Vergisi'nin bilimsel temeli" bafll›kl› yaz›larda Türkiye'yi karalamak isteyenlerin rakamlar konusunu nas›l kar›flt›rd›klar›n› ayr›nt›l› biçimde
aç›klamakta. Bunlar›n baz›lar› bilimsellik iddias›na
ayk›r› düflmekle birlikte s›radan dikkatsizlik nedenleriyle de izah edilebilir. Ancak geride b›rakt›klar› hasar önemli olmaktad›r.
194
TEKNİK KO N U L A R
Varl›k Vergisi'nin a¤›rl›¤›, hele y›k›c›l›¤› konusunda yap›lan abartmal› yay›nlar›n arkas›ndaki
gerçek durum bundan ibarettir. Ben entelektüel
kapasitesini takdir etti¤im eski üstad›m Faik
Bey'in neden böyle hareket etti¤ini elbette anl›yorum. Anlamad›¤›m yeni yazarlar›n davran›fllar›d›r.
Türk Dönmeleri
Varl›k Vergisi uygulamas›nda eflitsizlik aç›s›ndan bir kategoriye izah› güç bir haks›zl›k yap›lm›flt›r. Bu bölümde bu konuya yer vermek istiyorum.
Varl›k Vergisi uygulamas›nda dönme-Türk vatandafllara a¤›r vergiler sal›nm›flt›r. Dönme-Türklerin
Türkiye Cumhuriyeti'nin kaderine sosyal ba¤lamda büyük ölçüde entegre olmufl insanlar oldu¤una
inan›yorum. Say›lar›n›n 30-40 bin oldu¤u tahmin
edilmektedir. Benim düflünceme göre dönmeler
Türk toplumunun kültürüne, yaflam biçimine, e¤itim alan›na ve ekonomik yap›s›na ciddi katk›lar
sa¤lam›fl insanlard›r. Varl›k Vergisi uygulamas›nda
kendilerine sal›nan tarhiyata ses ç›karmam›fllar, itiraz etmeden ödemelerini yapm›fllard›r. Tabii bunlar› yazarken hocam›z Faz›l Pelin'in bu verginin
delilik oldu¤u tan›mlamas›n› unutuyor de¤iliz. O
bir tepkidir ama Türk toplumuna bu kadar yak›nlaflm›fl, bu kadar çeflitli alanlarda bu kadar katk›da
bulunmufl olan ve Türkiye'den baflka vatanlar› olmayan dönme-Türk vatandafllara yap›lan ifllemi
ben eflitsizlik olarak görüyorum.
195
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
Sovyetlerde öldürülen bir milyon Yahudi'ye
uygulanan programlar çok ac› dramlar içermektedir. Polonya'daki Yahudi soyk›r›m›n› Polonyal›lar
Almanlarla birlikte yapm›fllar, Yahudileri Almanlara kendileri teslim etmifltir. Ve bu soyk›r›m savafltan sonra da sürmüfltür. Polonya'daki durumu anlatmak için bir örnek verece¤iz:
Savafl bittikten sonra, 1946'da bir flekilde soyk›r›mdan kurtulmufl 50 Yahudi, evlerine dönmek
üzere geldikleri Kielce kentinde Polonyal›lar taraf›ndan hemen katledilmifllerdir. Bu facia Polonya'n›n birçok yerlerinde yaflanm›flt›r.
Alman iflgali s›ras›nda Fransa'da, yerli halk gizlenmeye çal›flan Yahudileri Almanlara ihbar etmifltir.
‹talya'da anti-semitizm yasalar› ç›kar›lm›fl, Alman iflgali s›ras›nda halk kentlerdeki Yahudileri
Alman Gestapo'suna ihbar etmifltir. Venedik'te
256 Yahudi'den 8'i hayatta kalm›flt›r.
Daha önce Üçüncü Bölüm'de anlatt›¤›m›z gibi,
savafl bitiminde Almanlar Belçika'dan ayr›l›rken, geride kalan arflivlerinde bir dosya bulunmufltur. Bu
dosya savafl s›ras›nda Yahudileri ihbar edenlerin
dosyalar›d›r. (Bu konuda bk. Helene Maszkoiewiez,
Inside Gestapo.)
Selanik Dram›
Yak›n›m›zdaki Selanik'te yaflanan dram bizi bir
anlamda daha çok düflündürece¤i için, bu konuda ayr›nt›l› bilgiler vermeyi uygun buluyorum.
233
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
15. yüzy›ldan sonra ‹spanya'dan kaçan ve Osmanl›lar taraf›ndan Selanik'e yerlefltirilen Museviler bu kenti dört yüzy›l Yahudili¤in bir merkezi
olarak yaflatt›lar. fiimdi Selanik'te birkaç Yahudi
var. Asl›nda Museviler Selanik'i, Balkan Savafl› sonunda, Osmanl›lar kenti Yunanl›lara terk ettikleri
zaman kaybetmifllerdi. Yunanl›lar, kenti ald›ktan
sonra giderek milliyetçilik politikalar›n›n uygulamas› içinde, Müslümanlarla Yahudileri tasfiye etmeye bafllam›fllard›. 1923'ten sonraki Mübadele s›ras›nda Müslüman Türkler tümüyle ayr›l›p gittiler.
‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda ise bu kentte büyük
bir facia yafland›. Almanlar ve Yunanl›lar, kentteki
40 bin yöresindeki Yahudi'yi çeflitli flekillerde yok
ettiler. Kaçabilen kaçt›, kaçamayanlar yok edilmek
üzere tan›nm›fl cehennem kamplar›na götürüldü.
Bu olay› Türkiye'de yaflayan Yahudi dostlar›m›z› üzmek için anlat›yor de¤iliz. O ateflli günlerde
sorumlu devlet adamlar›n›n Türkiye'yi ayakta tutarak, düflmanlar›n Türk topraklar›n› iflgal etmelerini
önleyerek, neleri kurtard›klar›n› belirtmekte hakk›m›z oldu¤unu düflünerek bu anlat›y› yap›yoruz.
Romanya'daki, Bulgaristan'daki facialar› b›rakal›m; komflumuz Yunanistan'da özellikle Selanik'te
yaflanan soyk›r›m içler ac›s›d›r. Bunu ‹ngiliz tarihçi Mark Mazower'in kitab›ndan1 alarak özet fleklinde anlatmay› gerekli buluyorum:
1 Mark Mazower, Selanik, Hayaletler fiehri, YKY.
234
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
1910'dan itibaren Selanik Yahudileri kentten
Avrupa memleketlerine göç etmeye bafllad›lar.
1911'de kentte Yahudi karfl›t› kar›fl›kl›klar oldu.
Birinci Balkan Savafl› sonunda Selanik'teki Yahudi nüfusu 60.000'dir.
1915'te Yahudi ve Müslüman cemaat okullar›nda Yunanca ö¤retim zorunlu k›l›nd›.
1920'lerde Yunanistan'da Yahudi Assimilation
derne¤i kuruldu.
Venizelos'un Jewish News gazetesine 1934'teki
beyanat›: Selanikli Yahudiler bizden çok Türklere
yak›nlar...
Hükümetin beyanat›: Ya ç›karlar›n› ve beklentilerini bizimkilerle özdefllefltirerek bir Yunan bilinci edinecekler veya baflka bir yerde yurt edinecekler.
Venizelosçular, Bolflevik suçlar›n›n yan› s›ra
Anadolu felaketinin sorumlusu olarak Yahudileri
gösteren broflürler da¤›tt›.
Gazetelerde vahfli boykot ça¤r›s› yap›ld›.
Makedonya'daki olaylar dolay›s›yla fliddet art›fllar› oldu. Yahudi Macabi bürosu ya¤maland›.
Haziran: Milliyetçiler Campell denilen yoksul
Yahudi yerleflim merkezine sald›rd›, dükkânlar›
yakt›. Bir ölü.
Yahudiler ürktü... Ekonomik kriz içinde iflleri
durmaya bafllad›.
Sürekli tahrikler yap›lmaya baflland›.
235
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Yahudileri Osmanl›lar›n eski müttefiki olarak
gören muhacirler (Anadolu muhacirleri) üniformalar ve mi¤ferler giyerek Yahudi mahallelerine sald›rd›. Bunlar daha sonra Alman iflgali s›ras›nda Almanlarla iflbirlikçi Güvenlik Taburlar›n› oluflturdu.
EEE ad› verilen bu örgüt afl›r› milliyetçiydi. Daha
sonralar› milliyetçi gençlik bofl kalm›fl pazar yerinde yurtseverce marfllar söyleyip Hitler gibi selamlayarak geçit resmi yapt›. Onlar geçit resmi yaparken di¤erleri Monastriaton Sinagogu'nun duvarlar›na "EEE" harfleri ve gamal› haçlar çizdiler.
Planl› flekilde soyk›r›m bafllad›.
Sokakta açl›ktan ölen insanlar oldu.
Almanlar naml› Rosenberg özel birli¤ini getirdi.
Gestapo Siyonist kulüpleri bast›, Yahudi evlerini iflgal etti.
14-45 yafl aras›ndaki erkekler fifllendi.
Bunlar yol ve uçak pisti ifllerinde kullan›ld›.
Yahudilere sokaklarda afla¤›lay›c› sald›r›lar olmaya bafllad›.
Yerli Nea Evropi gazetesinde Yahudiler aleyhine yay›nlar yap›lmaya baflland›.
Yunan gazetelerinde flöyle yaz›lar ç›kt›: Uluslararas› Yahudilik Avrupa'dan silinecektir.
Hitler'i öven yaz›lar yaz›ld›.
15. yüzy›ldan kalma Yahudi mezarl›¤› y›k›ld›.
Dört yüzy›ll›k Yahudi tarihi yok edildi. Bu arsa-
236
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
n›n üzerine Selanik Üniversitesi kampusu infla edildi.
Biyolojik ‹mha Plan› bafllat›ld›.
Befl yafl›ndan yukar› Yahudilere sar› rozet tafl›ma zorunlulu¤u konuldu.
Apoyevmatini gazetesinin bir yaz›s›:
Selanik'i gördünüz mü? Sokaklar mülevves Yahudilerin takt›¤› parlak y›ld›zlarla doluydu...
Bütün Yahudiler sendikalardan, derneklerden,
devlet memurlu¤u ifllerinden ç›kar›ld›.
Yahudilerin emekli ayl›klar› kesildi.
Yoksul ailelerin bar›nd›¤› Baron Hirsh mahallesi tecrit edildi, gettolaflt›r›ld›.
Yunan ve Alman polisler birlikte bölge kontrolü yapmaya bafllad›lar.
Yahudilerin, çoluk çocuk, hasta, ihtiyar, kad›n
erkek hayvanlar gibi dolduruldu¤u ilk 30 vagonlu tren hareket etti. Bu ilk sevk›yat 2.800 kifliydi;
her vagonda 80 kifli vard›.
Bunlar Polonya'daki Auschwitz kamp›na gönderildi. Ayn› gün yeniden 15.000 kiflilik bir sevk
daha yap›ld›. Sevk için istasyona gönderilen Yahudilerin evleri Yunan çeteleri taraf›ndan ya¤ma
edildi.
Bu arada Romanya'daki Yahudilerin göllere at›larak öldürüldükleri haberi geldi.
Hirsh Kamp›: Yahudi polisler kendi halk›ndan
(vatandafl›) Yahudilerin paralar›n› nerede sakla237
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
d›klar›n› anlamak için iflkence yöntemlerine baflvurdular.
Baz› Yahudiler getto d›fl›na ç›kmak için polislere rüflvet verdiler. Ancak daha sonra polisler bunlar› ihbar etti ve hepsi kurfluna dizildi.
TÜRK‹YE'ye kaçan Yahudiler canlar›n›
kurtard›lar.
Cemaat liderleri, imtiyazl› Bergen Kamp›'na
gönderildi.
Polonya'ya kamplara gönderilen Yahudilerin
mülkleri Yunanl›lara verildi. Zaten Yahudiler gider gitmez Yunanl›lar birbirleriyle yar›flarak onlar›n evlerini iflgal etmiflti.
Bu evlerin bir k›sm› Anadolu muhacirlerine verildi.
Yunanl›lar Alman yanl›s› silahl› çeteler kurdular
ve hayatta kalan Yahudileri bunlarla avlad›lar.
‹ngiliz tarihçi Mark Mazower'in kitab› bu konuda daha pek çok ayr›nt›l› bilgilerle doludur. Yunanistan'da, bizdeki romanlara ve filmlere benzer romanlar ve filmler yap›l›p yap›lmad›¤›n› bilmiyorum. Yük vagonlar›na hayvanlar gibi t›k›lan genç
çocuklar›, k›zlar›, yavrular›ndan kopar›lan anneleri,
siyahlar içindeki gözleri yafll› kad›nlar›, o an›n karanl›¤› içinde, efline, anas›na, babas›na, çocuklar›na, hastalar›na yard›m edemeyen, Allah'a s›¤›nmaktan baflka bir fley yapamayan erkeklerin dram›n› gözlerimin önüne getirdi¤im zaman ürküyorum.
238
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
Türkiye ve Yahudiler
Avrupa'n›n bütün uygar ülkelerinde Yahudiler
öldürülürken (6 milyon kadar oldu¤unu hat›rlat›r›m) Türkiye'de bir tek Yahudi'nin burnu kanat›lmam›flt›r. Aksine Türkiye, kaçabilenlere kol kanat
germifltir. Türkiye Filistin'e göç eden 35.000 Yahudi'ye ev sahipli¤i etmifltir.
Ayn› tarihlerde Türk diplomatlar› Fransa'da,
Rodos'ta yüzlerce Yahudi'yi Almanlar›n elinden
alarak Türkiye'ye getirmifllerdir. Varl›k Vergisi'ni
elefltirenler, Faik Ökte Bey'in kitab›nda yer alan
baz› vergi anlaflmalar›na iliflkin öyküleri iddialar›na kan›t olarak kullanm›fllard›r. Biz bu hikâyeler
yerine yurtd›fl›ndaki Yahudi vatandafllar› kurtarma
için gösterilen çabalar› anlataca¤›z.
Savafl s›ras›nda Fransa'da yaklafl›k 20.000 kadar
Türk Yahudisi vard›r. Bunlar›n bir bölümünün pasaport ve kimlik belgeleri oldu¤u gibi, bir bölümü
de Fransa'da bulunduklar› uzun y›llar içinde Türkiye ile olan iliflkilerini bozmam›fllar, devaml› olarak Türk konsolosluklar›ndaki kay›tlar›n› yenilemifllerdir. Buna karfl›l›k ellerinde belge olmayan,
kay›tlarda ad› görünmeyen iki tür Türk vatandafl›
Yahudi vard›r:
a) Türkiye'den geldikten sonra kay›tlar›n› devam ettirmekte ihmali olanlar.
239
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
b) Babalar›, dedeleri Osmanl› olup çok eskilerde Fransa'ya gelip yerleflmifl olan Osmanl› Yahudilerinin çocuklar›, torunlar›.
Yukar›da (a) ve (b) f›kralar›nda yaz›l› olanlar›n
yaln›zca Paris'te bulunanlar› 3.046 kiflidir.
Savafl bafllay›nca bu Yahudiler Türk konsolosluklar›na baflvurarak, Türk vatandafll›klar›n› kan›tlay›c› belgeler istemifller ve konsolosluklar›m›z
bunlara ve daha da ötesi hiçbir belgesi olmayan,
ama büyük büyükbabalar›n›n Osmanl› zaman›nda
Fransa'ya geldiklerini anlatan Yahudilere de böyle belgeler vermifllerdir.
Savafl s›ras›nda Türk konsolosluklar taraf›ndan,
Fransa'daki Türk-Yahudilere verilen belge.
(Büyükelçi, Emir K›v›rc›k, s.213.)
240
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
Bu arada Fransa'da Yahudilerin hukuksal durumu hakk›nda kanunlar ç›kar›lm›fl, Yahudilerin
(flartl› olarak serbest b›rak›lan hükümlüler gibi)
adreslerini kaydettirmeleri zorunlulu¤u konulmufl, Yahudi olmad›¤›n› kan›tlayamayanlar›n kasalar›na el konulmufltur. Yahudiler üzerlerine (Yahudi olduklar›n› gösterir) sar› kartlar takmak zorunda b›rak›lm›fllard›r.
1942 A¤ustos ay›ndan itibaren Almanlar, Frans›z polisinin yard›m›yla toplad›klar› Yahudileri vagonlarla Auschwitz ya da baflka kamplara göndermeye bafllad›lar. Türkiye Büyükelçili¤i ise Fransa'daki Türk Yahudilerini Türkiye'ye göndermeye
giriflti. 1942 y›l›n›n Kas›m ay›nda Türk Yahudilerini tafl›yan ilk vagon hareket etti. Bu arada büyükelçi birçok kurtarma hareketlerine giriflti. Bunlar›n aras›nda Fransa'n›n eski Baflbakan› Leon
Blum'un (ki Yahudi idi) o¤lu da vard›.2
Bu felaketli dönemde filmlere konu olacak heyecanl› olaylar da yafland›.
Büyükelçi Behiç Erkin (Kurtulufl Savafl›'n›n
kahramanlar›ndand›r) Türk Yahudilerinin Türkiye' ye gönderilmesini kabul etmeyen Gestapo flefinin masas›na, Birinci Cihan Savafl› s›ras›nda Alman ‹mparatoru'nun kendisine verdi¤i Demir Haç
2 Emir K›v›rc›k, Büyükelçi. (Türkiye Büyükelçisi Behiç Erkin'in savafl
s›ras›nda Paris ve Vichy'deki görevi döneminde yaflanan olaylar.)
Fransa'da yaflanan bu olaylar üzerine yaz›lan bir roman. Ayfle Kulin'in Nefes Nefese roman›.
241
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
niflan›n› koyarak iste¤inin kabul edilmesinde ›srar
etmifl ve gereken müsaadeyi zorla alm›flt›.
Savafl s›ras›nda Fransa'daki Türk yurttafl› Yahudileri kurtarmak için Türkiye devleti görevlilerinin
canla baflla yapt›klar› çal›flmalar, Bilâl fiimflir'in
Türk Yahudileri adl› kitab›nda ayr›nt›l› bir flekilde
ve belgeleri ile anlat›lm›flt›r. O tarihlerde Fransa'da
bulunan Türk D›fliflleri görevlileri, Behiç Erkin,
Bedri Arbel, Ali Berker, Fuat Car›m, Necdet Kent,
fiefik Özdo¤anc›, Bülent Uflakl›gil, Kenan Gökart,
Nam›k Yolga Yahudi vatandafllar›n› kamplardan
kurtarmak ve Türkiye'ye yollamak için gece gündüz çal›flm›fllard›r. Bilâl fiimflir Bey'in kitab›nda
Fransa'daki Türk Yahudilerinin ac›kl› durumu,
Türkiye'nin yard›m eli, kurtar›lan Yahudilerin adlar› ve yap›lan müdahaleler, y›llar itibariyle ve resmi belgeleriyle ayr›nt›l› bir flekilde anlat›lmaktad›r.
Burada kurtar›lan kifliler ve aileler olarak:
Gattegano Çifti'ni, Eli Farhi'yi, Mayer Kohen'i,
Jaques Levy'i, Bekerman Kardeflleri, Kamhi ailesini, Farhi ailesini ve daha kimleri ve Fransa'daki
Türk Yahudilerinin Türkiye'ye gönderilifllerine
iliflkin, resmi belgelere dayanan ifllemleri okuyup
ö¤renebilirsiniz.
Bu kitapta daha pek çok isim var:
Drancy Kamp›'ndan kurtar›larak geri getirilen
ve Türkiye'ye gönderilen, Sara Cokran ve çocuklar› ve daha baflkalar›, Michele Vida Medini, Da242
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
vid Kolhe, Michele Fresko, Youde (Leon) Farhi,
Selim Assael, Michon Fresco, Sara ve o¤lu Yeflua
(Ve bu arada kendisinden vergi al›nmas› ve zorlanmas› flikâyet konusu olan avukat Gad Franko'nun akrabalar› Estera ve Dolly) ve daha kimler, kimler... Ben, Varl›k Vergisi üzerine düflünce
yürütenlere, Bilâl fiimflir'in kitab›nda yer alan belgeleri gözden geçirmelerini sal›k veririm.
(Burada hemen bir parantez açmal›y›z. Ak›ll› ve
insafl› Museviler Türkiye'de olanlar› temkinle ve
basiretle karfl›lamaktan geri kalmam›fllard›r. Bensiyon Pinto bunlar›n bafl›nda gelmektedir.3 ‹srail'de
yaflayan Dr. Avner Levi Türkiye'nin çeflitli Yahudi
örgütlerini kurtarma çabas›n›, Türkiye'nin yapt›¤›
maddi yard›mlar› ve politik alanlarda Avrupa Yahudilerine nas›l yard›m etti¤ini anlatmaktad›r.)
Birçok Türk Yahudisi tutukland›klar› zaman
Türk diplomatlar›n›n müdahalesi ile kurtar›lm›fl
oldular.
Bu arada, Marsilya'da yaflanan bir di¤er insanl›k, irade ve kahramanl›k olay›na da yer vermek
gerekir. Almanlar Marsilya'daki 80 Türk Yahudisini vagonlara doldurarak Auschwitz Kamp›'na
gönderirken istasyonda bunu protesto ederek önlemeye çal›flan genç Konsolos Yard›mc›s› Necdet
Kent de vagona binmifl, kurban edilmeye giden
3 Bension Pinto, Anlatmasam Olmazd› (Genifl Toplumda Yahudi Olmak), Türk Musevi Cemaati Onursal Baflkan›.
243
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Yahudilere kat›lm›flt›. Tabii büyükelçi derhal müdahale etmifl ve iki vagon yolda durdurularak
Türk Yahudileri serbest b›rak›lm›flt›.
Bir baflka faciay› önleyen diplomat›m›z Rodos
Konsolosumuz Selahattin Ülkümen'dir. Konsolos
Selahattin Ülkümen Rodos'ta yaflayan, Osmanl›
döneminden kalma Yahudileri (bir bölümünü takalarla kaç›rarak) 42 aileyi, yaklafl›k 200 kifliyi Yunan-Alman otoritesinden kurtar›p Türkiye'ye ulaflt›rm›flt›r. Bu arada önemli bir ayr›nt› da, Alman
kumandanl›¤›n›n:
"Siz Türksünüz, bunlar Musevi," demesine karfl›:
"Bizde din farkl›l›¤› hukuk ve yaflam farkl›l›¤›
yapmaz. H›ristiyan, Musevi, Türk fark etmez. Biz
laikiz," demifl olmas›d›r.
Selahattin Ülkümen'e ‹srail'de "Righteous Gentile" niflan› verilmifltir.
Yukar›daki tabloyu gördükten ve anlad›ktan
sonra ne düflünmemiz gerekiyor?
Türkiye'de devlet adamlar› memleketi savafla
sokmamak suretiyle 18 milyon insan› bu badireden kurtarm›fllard›r. Bu 18 milyon içinde, büyük
ço¤unlu¤u ‹stanbul'da yaflayan ve hayatlar›n› kazanmaya devam eden yüz binlerce az›nl›k (Rum,
Ermeni, Yahudi), Türkiye'ye daha önceden yerleflmifl on binlerce yabanc›, savafl s›ras›nda Türkiye'ye kaçan ve s›¤›nan Türk Musevileri, savafl s›ras›nda Yunanistan'dan kaç›p Türkiye'ye s›¤›nan
244
SAVAŞ - SEFALET VE TÜRKİYE'NİN YARDIM ELİ
binlerce Yunan askeri ve Yunanl› ve on binlerce
yabanc› uyrukluya Türkiye kanat germifltir. Savafl
bittikten sonra, isteyenler haklar› ve imkânlar›
do¤rultusunda Türkiye'de kalmak ya da istedikleri yere gitmek özgürlü¤ünü muhafaza etmifllerdir.
Özellikle Türkiye, yabanc› memleketlerde bulunan yüzlerce, binlerce Musevi vatandafl›n› bulunduklar› yerdeki vahim sonuçlardan kurtararak
Türkiye'ye getirmifl ya da bulunduklar› yerlerde
yaflamlar›n› korumalar›n› sa¤lam›flt›r.
Bu konuda Musevi vatandafllar›m›za sitem hakk›m›z olabilir. Museviler yüzy›llar boyunca kendilerine kucak açan dedelerimizle birlikte bar›fl, özgürlük ve kardefllik içinde yaflad›lar. Buna karfl›n
bütün yabanc›lar›n memleketimize düflman gözüyle bakt›¤› bir ortamda, Kurtulufl Savafl›m›za yer
yer yard›m etmekten geri kalmad›lar. ‹kinci Dünya Savafl›'nda Türkiye'nin, ayakta kalmak için, büyük özverilere katlan›rken, zengin insanlardan,
belki bize özgü haflin yöntemle vergi almas›n›n
hoflgörü ve anlay›flla karfl›lanmas› do¤ru olmaz m›?
Musevi Cemaati Onursal Baflkan› Bensiyon Pinto, uygun gördü¤ü kadar flikâyet ettikten sonra,
bak›n›z ne diyor:
"Bu topraklarda Osmanl›'da da, Türkiye
Cumhuriyeti'nde de Yahudiler çok mutlu bir
hayat yaflad›. En güzel komfluluklar, en güzel
245
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
gelenek ve görenekler, en güzel bayramlar, en
güzel dostluklar burada yaflanmakta. Türk
Yahudisi, dünya Yahudileri içinde, vatan›m›zda rahat yaflam›fl ender halklardan. Tüm
di¤er az›nl›klara kucak açm›fl olmas› terazinin a¤›r basan kefesi. (Ben) barda¤›n dolu
taraf›n› görmeyi tercih ederim."
Türkiye ve Ermeniler
Gayrimüslim vatandafllar içinde yer alan Ermeni kökenli mükelleflerin durumu, Faik Ökte
Bey'in kitab›nda oldukça kar›fl›k bir görüntüde
anlat›lm›flt›r.
Faik Bey kitab›nda vergi borçlar›n› ödemeyen
mükelleflerin çoklu¤undan flikâyet ettikten sonra
bir de çizelge vermektedir (s.152). Bu çizelgedeki
bilgilere göre on Ermeni mükellefe tarh edilen
3.390.000 liral›k vergiden yaln›zca 65.000 lira tahsil edilmifltir. Bunlardan bedeni mükellefiyet yapt›r›m›na gönderilenlerin vergilerinin yar›s› ödenmemifl ve borçlu mükellefler gönderildikleri yerden geriye ifllerinin bafl›na dönmüfllerdir. Bu alanda bayrak gibi kullan›lan Parseh Gevrekyan konusunu gerek Faik Ökte Bey'in kitab›ndan4 ve gerekse Arslan Bafler Kafao¤lu'nun de¤iflik aç›klamalar›ndan izleyebilirsiniz.
4 Varl›k Vergisi Facias›, s.165-166.
246
D‹Z‹N
1929 Dünya Buhran›nda
Türkiye'nin ‹ktisadi Politika Aray›fllar›, 64.
1929 Dünya Ekonomik Krizi,
31, 33, 63, 68, 135, 187,
191.
1929 ekonomik krizi bkz.
1929 Dünya Ekonomik
Krizi.
27 May›s Olay›, 21.
Abal›o¤lu, Yunus Nadi, 8889.
Adalan, fievket, (Maliye Teftifl Kurulu Baflkan›), 56-58,
82.
Adalar, 224, 268.
Adalar vapuru, 176.
Adana, 130, 183, 225-226,
277, 284.
A¤ral›, Fuat, (Maliye Bakan›),
56-58, 78.
A¤r›, 108.
Akal›n, Cüneyt, 143, 152.
Akar, R›dvan, 176, 262, 264266.
Akbal, Oktay, 106, 108.
Akdeniz, G›yasettin, (Maliye
Müsteflar›), 56-58.
Akgönül, Samim, 157.
Akgüç, Öztin, 105.
Aksal, ‹smail Rüfltü, (Maliye
Bakan›), 56-58.
Aksaray, 187, 190-191.
Aktar, Ayhan, 102-103, 118,
180, 193-194, 263, 266-267,
272, 282-285.
Aktriyotis, (Ayakkab›c›), 154.
Akyol, Taha, 106-107.
Alanya, 279, 284.
Alaton, ‹shak, 103, 263, 273.
Aleko, (Kasap), 154.
Aleko, (Koltukçu), 154.
Alex, (Yunan K›z›lhaç› Baflkan›), 227.
Alkafl, Cina, 263, 272.
Allah, 238.
Alman, 28, 81, 270, - askeri,
142, 230, - hükümeti, 142, ‹mparatoru, 241, - iflgali,
228, 233, 236, 268, - milleti, 142, - ordular›, 27- 30,
143, 146, 171, 202, - polisler, 237, - tanklar›, 223,
230, 248, - uyruklular, 151,
-lar, 29, 144- 145, 169, 209,
224, 234, 239, 241, 243, Alman-Sovyet mücadelesi,
31.
413
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Almanya, 27-31, 37-38, 114,
141, 143-144, 151-152, 155156, 198, 232, 253, 268.
Alsace-Lorraine, 170, 265.
Altayl›, Fatih, 104.
Amerika Birleflik Devletleri,
22, 28, 37- 38, 83, 89, 151152, 170- 171, 252, 256.
Amerikan, - ç›karlar›, 74, politikas›, 151.
Anadolu, 121, 125, 127, 176,
209, 215, 218, 255, 282, eflraf›, 127, - felaketi, 233, halk›, 119, 175, - insan›,
175, 190, - muhacirleri,
234, 236, - Türkü, 13, -lu
çiftçi, 160.
Anayasa, 21-22.
Ankara, 35, 61, 117, 130-131,
139, 143, 193, 199-200,
226, - Antlaflmas›, 21, Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi, 172.
Anlatmasam Olmazd›, 100.
Antisemitist, 95, 233.
Antranik, (Bisiklet tamircisi),
154.
Apostol, (Manav), 154.
Apostol, (fiarküteri), 154.
Apoyevmatini, 235.
Arandon Star, 170.
Ararat, 108.
Arazi Vergisi, 213.
Arbel, Bedri, 242.
Argiro, (Sütçü), 154.
Ar›kan, Arif, 159.
Arnavutluk, 28-29.
414
Arnold, (‹ngiliz Askeri Ataflesi, General), 123.
Artin, (Sebzeci), 154.
ASALA çetesi, 22.
Aslan Tusa, 226.
Assael, Selim, 243.
Asya, 31, 92.
Âflar Vergisi, 127, 210, 213,
216, 255.
Afl›k, Melih, 104-106.
Aflkale, 263, 265, 272.
Aflkale Yolcular›, 164,178,
263, 272.
Aflkale, 23, 102, 153, 163,
165-169, 178, 203, 248,
256.
Atatürk, Mustafa Kemal, 1315, 65, 119, 134.
Atay, Falih R›fk›, 88-89.
Atefl, Toktam›fl, 102-103, 107.
Atilla gemisi, 225.
Atina Belediye Baflkan›, 227228.
Atlantik savafllar›, 31.
Auschwitz Kamp›, 237, 241,
243.
Avc›o¤lu, Do¤an, 92, 129.
Avramidis Pafla, 186.
Avrupa, 21, 37, 76, 122, 142,
145, 222, 231-232, 236,
239, - Birli¤i, 21, 267, Konfederasyonu, 74, - Yahudileri, 243, -l› ifladamlar›,
67.
Avflar, Hülya, 103.
Avustralya, 27, 169-170, 232.
Ayache, Stella, 164.
DİZİN
Ayan, Halil, (Maliye Bakan›),
56-59, 76.
Aymen, Ekrem, (Maliye Baflmüfettifli), 56-58.
Aytür, Memduh, 249.
Ayval›k, 284.
Azako¤lu, Necip, 20.
Az›nl›klar, 74, 92, 95-96, 98100, 102, 114, 151-153,
191, 253-254, 258, 262,
276-277, 283.
Babaeski, 224, 229.
Baban, Fuat, 182.
Baç, ‹hsan, (Maliye Müfettifli), 56-58.
Bagradion Plan›, 29, 144.
Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u, 92.
Bahtiyar Han, 163.
Baker, R. C., 187.
Bali, R›fat, 164, 263, 266.
Balkan Savafl›, 234-235.
Balkanlar, 28, 30.
Balyan, Apis, (Tuhafiyeci),
154.
Barbarossa Harekât›, 28.
Barda, Süleyman, 251.
Bardakç›, Murat, 104, 260,
262.
Bar›fl, Ferhat, 102.
Barokas, Alberto, 263, 272273, 278-279.
Baron Hirsh Mahallesi, 237.
Barutçu, Faik Ahmet, 96,
116, 177, 200, 283.
Bafl, Hakan, 276.
Baflar, Ahmet Hamdi, 89.
Baflar, Suat, (Maliye Müfettifli), 56-58, 139.
Bat›, 23, 37, 111, 260, 267, Bloku, 30, - ç›karlar›, 74, ülkeleri, 114, 171, 252, -l›
güçler, 13, -l› ülkeler, 169.
Bayar, Celal, 60, 87.
Bayer, Yalç›n, 106-107.
Bebek, 197.
Bedeni mükellefiyet, 45, 71,
77, 161-162, 165, 248, 256,
268-269, 274, 281.
Bekerman Kardefller, 242.
Belçika, 28, 152- 171, 227,
233.
Belge, Murat, 105.
Benbassat, Esther, 181.
Beram, M., 263, 273.
Bergama, 228.
Bergen Kamp›, 236, 278.
Berker, Ali, 242.
Beylikah›r, 117.
Beyo¤lu, 190.
Bildirici, Faruk, 108.
Bilecik, 217.
Bir Dönem Bir Çocuk, 94.
Birgili, fiükrü, (Maliye Müfettifli), 56-57, 84.
Birgit, Orhan, 106-108.
Birinci Dünya Savafl›, 13, 27,
40, 64, 81, 98, 186-187,
241.
Birinci Sanayi Plan›, 33, 47,
64, 80.
Birleflik Krall›k bkz. Büyük
Britanya ve Kuzey ‹rlanda
Birleflik Krall›¤›.
415
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Birleflmifl Milletler Örgütü,
253.
Birleflmifl Milletler Toplulu¤u, 28, 31.
Biyolojik ‹mha Plan›, 237.
Bizans tarihi, 271.
Block, Adam, 186.
Blum, Leon, (Fransa Baflbakan›), 241.
Bo¤aziçi, 125, 197.
Bo¤azlar, 31.
Bolflevik, 235.
Boratav, Korkut, 92, 129,
214, 216.
Boratav, Pertev, 65.
Borçka, 127.
Bulgaristan, 30, 38-39, 98,
143, 233.
Buluto¤lu, Kenan, 214.
Bursa, 121.
Bursal›, Orhan, 108.
Büyük Britanya ve Kuzey ‹rlanda Birleflik Krall›¤›, 27.
Büyükada, 122.
Büyükyüksel, fiefik, 20.
Caddebostan, 164.
Campell, 235.
Caramanian, A., 187.
Car›m, Fuat, 242.
Cebri ‹stikraz, 79.
Cem TV, 109.
Cemaat liderleri, 238.
Cemal Pafla, 162.
Cenoval›lar, 271.
Cermen görüfl sistemi, 66.
416
CHP, 57, 60, 62, 78-79, 82,
91, 93, 108, 147, 215.
Churchill, Winston, (‹ngiltere
Baflbakan›), 28, 76, 151.
Cillov, Haluk, Prof., 92.
Cokran, Sara, 242.
Constantinople, 272.
Corap, Elif, 103.
Coflkun, Alev, 19.
Cumhuriyet, 17, 124, 149,
166, 187, 190-191, 210,
213, 258, - dönemi, 179, Halk Partisi, 20, - hükümetleri, 129, 146, - idaresi,
66, - kadrosu, 139, - maliyesi, 135, - Türkiyesi, 80,
128, 260.
Cumhuriyet, 79, 85, 101,
102-108, 118,194.
Cumhuriyet Döneminde ‹ktisat Tarihi, 93, 128.
Çakar, Ahmet, 103, 106.
Çakmak, fiefik, 100, 224.
Çal›fllar, Oral, 105.
Çanakkale, 100.
Çatalca, 107.
Çekoslavakya, 232, 171.
Çelebi, Ali, 261.
Çeflme, 228.
Çiftçiyi Toprakland›rma Kanunu, 96, 127.
Çikvaflvili, 153.
Çölaflan, Emin, 104, 107.
Çukurova, 121.
DİZİN
Daha Mesut Bir ‹nsan, 59,
84.
Dahili ‹stihlak Vergisi, 136.
Damga Resmi, 136.
Darbe, 22.
Demir Haç, 241.
Demokrat Parti, 20-21, 57,
59, 60, 62, 66, 69, 82, 91,
93.
Denizli, 284.
Devlet Üretme Çiftlikleri,
128.
Devletçilik, 63, 66, 68, 80, 91,
115, 125.
Devletin Yahudileri ve Öteki
Yahudiler, 162.
Devrim, 123.
Dill, 30.
Dimitro, (Sebzeci), 154.
Diyarbak›r, 80.
Do¤ru, Necati, 79, 97, 106108, 191.
Do¤u Avrupa, 92.
Dolly, 243.
Dondolo (Prens), 272.
Dönme, 92, 195, 197.
Drancy Kamp›, 242.
Dumlup›nar gemisi, 226.
Durkheim, 276, 278.
Dünya Ekonomik Krizi bkz.
1929 Dünya Ekonomik Krizi.
Düyun-u Umumiye ‹daresi,
139.
Ecnebi bkz. Yabanc›.
Eden, 30.
EEE, 236.
Ege, 120, - adalar›, 28.
Ekalliyet bkz. Az›nl›k.
Eminönü, 191.
Emlak Vergisi, 201.
Enflasyon Vergisi, 257.
Engin, Ayd›n, 105, 107.
Enginar gemisi, 226.
Enver Pafla, 162.
Ere¤li, 114, 172, - Kömür
Havzas›, 172, 174, - Kömür
Madenleri, 270, - Kömür
‹flletmeleri, 173.
Erez, Selçuk, 102, 104.
Ergene Vadisi, 223.
Ergin, Feridun, (Yunanistan
Büyükelçisi), 228.
Ergin, Sait Naci, (Maliye Müfettifli), 56-58.
Erkilet, Emir, (General), 145.
Erkin, Behiç, (Paris Büyükelçisi), 241-242.
Erkin, Behiç, 242.
Erkmen, Hayrettin, 249.
Ermeni, 23, 84, 97, 105-110,
167, 181, 244, 246-247,
269-270, - milliyetçili¤i, 23,
- örgütleri, 22.
Ertüzün, Reflit, 249.
Erüreten, Bahir, 107.
Erzurum, 265-266.
Eskenazi, Y., 263, 273.
Eskiflehir, 117, 131, 217.
Estera, 243.
Etyemez, 191.
417
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Fahri, Eli, 242.
Fahri, Youde, 243.
Fatura, Yorgo, (F›r›nc›), 154.
Fegara, (Terzi), 122, 154,
176.
Filistin, 146, 241.
Foti, (Bakkal), 154.
Franghiadis Etienne, 187.
Frangulis, (Kuyumcu), 154.
Franko, Gad, 121, 163-164,
167, 169, 243, 278.
Fransa, 27, 30, 39, 64, 152,
170-171, 227, 233, 239-242,
252, 267-268, 274, 278.
Frans›z, 148, 270, - as›ll› Alman, 170, - askerleri, 170, polisi, 241, - topraklar›, 28,
-lar, 29.
Frans›zca, 229.
Fresko, Michele, 243.
Fresko, Michon, 243.
Fuat Bayram Bey, 284.
Gago, Dikran, (kolac›), 154.
Galata, 191, 197.
Gayrimüslim, 53, 78, 94-95,
121, 128, 153, 159-160,
176, 178, 181-192, 218,
220-222, 246, 257, 260,
263, 276-279, 283.
Gazi, Mustafa, 183.
Gece Yar›s› Ekspresi, 23.
Gelir Vergisi, 141.
Gestapo, 171, 233, 236, 241.
Gettegano Çifti, 242.
Getto, 237-238.
Gevrekyan, Parseh, 153, 246.
418
Giritlio¤lu, Tomris, 102.
Gorbaçov, Mihail, (SSCB
Devlet Baflkan›), 91.
Gökart, Kenan, 242.
Gregorien, 189.
GSMH, 140.
Gulbenkian, 186.
Gümrük Vergileri, 136.
Günaltay, fiemsettin, (Baflbakan), 57.
Güney Fransa, 170.
Gürsel, Ersen, (Mimar) 20.
Gürün, Muhittin, (Maliye Müfettifli), 56-58.
Güvenlik Taburlar›, 236.
Habertürk, 109.
Hac› Bekir, 187.
Haçl›, - Ordusu, 272 - Seferleri, 67.
Has, Nuri, 183, 284.
Hasan Râmi Pafla, 76.
Hasanpafla, 187, 191.
Hasköy, 178, 191.
Haydarpafla Lisesi, 44, 107.
Hayvan Sa¤l›k Zab›tas› Resmi, 136.
Hayvanlar Vergisi, 82, 136,
138, 140, 213, 218, 255,
269, 275.
Hekimler Birli¤i, 226.
Heper, 123.
H›ristiyan, 246, - ifladamlar›,
67, - karfl›t›, 152.
H›risto, (Ayakkab›c›), 154.
H›z›r Reis gemisi, 226.
H›zlan, Do¤an, 103.
DİZİN
Hirsh Kamp›, 237.
Hitler, 102, 142, 150, 178179, 236, 253, - Almanyas›,
27.
Hollanda, 28, 232.
Huber, A.M., 186.
Hugessen, 151.
Hugo, Victor, 76.
Huguenin, Edvard, 186.
Hürriyet, 101-107.
Inside Gestapo, 233.
Irak, 21.
Irkç›, 94, 99, 105, 120, 178,
264, 274, 283, -l›k, 68, 74,
103-104, 108, 118, 262,
265, 267, 283.
Isparta, 249.
‹afle Müsteflarl›¤›, 42.
‹brahim Âli Bey, 164, 182,
284.
‹ç savafl, 21.
‹htilal, 21.
‹kinci Cumhuriyet yandafl›
akademisyenler, 23.
‹kinci Cumhuriyetçilik, 22.
‹kinci Dünya Savafl›, 13, 14,
27- 32, 34, 41, 64, 94, 120,
127-129, 135-136, 140, 170,
175, 207, 209-210, 223,
231-232, 234, 245, 247,
256, 259, 261, 274, 281.
‹kinci Sanayi Plan›, 47, 97.
‹ktisadi Buhran Vergisi, 136,
138.
‹lkin, Selim, 64.
‹nce, Refik fievket, 88.
‹ngiliz, 28-29, 31, 144, 224,
253, - nüfusu, 142, - savafl
esirleri, 230, - tarihçi, 234,
238, - uyruklular, 151, Frans›z ittifak›, 30.
‹ngiltere, 27-28, 30, 34, 3738, 63, 64, 89, 150-152,
169, 222, 223, 267, 274.
‹ngiltere Konsoloslu¤u Raporu, 263. 273.
‹nhisarlar Safi Has›las›, 136.
‹nönü, ‹smet, 14, 29-30, 60,
142-144, 150, 253.
‹slam ülkeleri, 95.
‹spanya, 234.
‹srail, 146, 243-244.
‹stanbul, 35, 44, 59-61, 70-71,
81-82, 94, 97, 99, 111, 116117, 120-122, 125, 128,
130, 146, 153, 159-160,
162, 165, 167-168, 174-175,
183, 186-188, 191, 193-194,
197, 200, 203, 206, 209,
218, 220, 222-223, 226,
230, 244, 254, 262, 265,
277, 282, - efendileri, 176, nüfusu, 188, - Ticaret Odas›, 189, 191, 277, - Üniversitesi, 199, - yaflam›, 176.
‹stanbul Intrigues, 171.
‹stihlak Vergisi, 255.
‹stiklal Caddesi, 176, 191.
‹sveç, 227.
‹sviçre, 38-39, 170, 201, 265.
‹fl Bankas›, 153.
‹fl mükellefiyeti, 172, 173.
419
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
‹talya, 28-30, 126, 152, 169,
171, 224, 232-233, 267-268.
‹talyan, 270, - bankas›, 153.
‹tiraflar, 76.
‹TO, 125.
‹ttihatç›lar, 81.
‹zmen, Mehmet, (‹stanbul
Defterdar Muavini), 56, 57,
58, 79, 80.
‹zmir ‹ktisat Kongresi bkz.
Türkiye ‹ktisat Kongresi.
‹zmir, 35, 121, 277.
Japon, 170, -ya, 28-29.
Jewish News, 237.
Kad›köy, 154, 191.
Kadro Hareketi, 65.
Kafao¤lu, Arslan Bafler, 97,
153, 179, 214, 216, 246.
Kahire Konferans›, 31.
Kaisserlian, S., 187.
Kalafat, Emin, (Maliye Baflmüfettifli), 56-58.
Kaman, 249.
Kamhi ailesi, 242.
Kanada, 169.
Kanal Harekât›, 162.
Kan›k, Orhan Veli, 77.
Kapitalist, 92.
Kapitülasyon, 81, 98, 124,
147, 190.
Kaplan, Rasih, 88.
Kapudag, Alex, 273-274.
Karaborsa, 40, 44, 97, -c›, 6768, 196, 205.
Karaburun, 228.
420
Karabük Demir Çelik Fabrikas›, 34.
Karakoyunlu,
Y›lmaz,
103,105-106.
Karaosmano¤lu, Yakup Kadri, 76.
Karpat, Kemal, 105.
Karfl› Devrim, 94.
Kato¤lu, Murat,19, 20, 260261.
Katolik, 189.
Kaulla A. Von, 186.
Kavukçuo¤lu, Deniz, 104,
108.
Kazanç Vergisi, 70, 79, 136,
138-139, 182, 277.
Kemalist, - idealler, 25, 83, politika, 113, 118, - rejim,
95, - seçkinler, 119, - Ütopya, 120
Kent, Necdet, 242-243.
Keser, Ulvi, 116, 223.
Keflan, 248.
K›br›s Bar›fl Harekât›, 22.
K›br›s, 21, 190.
K›rdar, Lütfü, (‹stanbul Valisi), 82.
K›r›m, 190, - Türkleri, 169.
K›rklareli, 224.
K›z›l Ordu, 27.
K›z›lay, 224, 226.
K›z›lhaç, 227.
Kielce, 233.
Kifidis, (Ayakkab›c›), 154.
Kiro, (Kasap), 154.
Koçak, Cemil, 144-145.
Kohen, Mayer, 242.
DİZİN
Kolhe, David, 243.
Komünizm, 74.
Konya, 44, 81, 131, 226.
Koraltan, Refik, 87.
Kore, 21, 74.
Korporatif, 125-126.
Kozma, (Berber), 154.
Köy Enstitüleri, 47, 70.
Kuneralp, Zeki, (Emekli Büyükelçi), 95, 142.
Kural, Ezel, 150, 192.
Kurtulufl Savafl›, 14, 35, 120,
134, 225, 245, 280.
Kurtulufl gemisi, 226.
Kuruç, Bilsay, 213.
Kuzey Afrika, 28-29.
Küçük Burjuva Reformu, 93.
Kürt, 23, 110.
Latin harfleri, 130.
Lefter, (Berber), 154.
Leningrad, 28.
Letonya, 232.
Levi, Avner, (Dr.), 95, 161,
232.
Levy, Jaques, 244.
Lewis, Bernard, 146, 180.
Litvanya, 234.
Londra, 89, - Antlaflmas›, 21.
Lübnan, 21.
Macaristan, 30, 39, 171.
Mahçupyan, Etyen, 103-105.
Makedonya, 237.
Manisa, 284.
Mali, - adalet, 260, - devrim,
139.
Malta, 190.
Maocu solcular, 16.
Mardin, fierif, 123.
Marsilya, 243.
Mazower, Mark, 110, 234,
238.
Medini, Michele Vida, 242.
Mehmetçik, 122, 248.
Melen, Ferit, (Maliye Baflmüfettifli), 56-58.
Men'i ‹htikâr (Vurgunculu¤u
Önleme) Kanunu, 40, 114,
115, 129.
Menderes, Adnan, (Baflbakan), 57, 87.
Menemencio¤lu,
Numan,
(D›fliflleri Bakan›), 31.
Merkez Bankas› 34, 48.
Mezopotamya, 190.
MHP, 104.
M›s›r Çarfl›s›, 191.
M›s›r, 224, - ‹srail savafl›, 21.
Midilli, 228.
Mihver Devletleri, 31.
Milli - Korunma Kanunu, 4042, 44-45, 47, 65, 67, 80,
93, 96-97, 114, 115, 129130, 132-133, 172, 173-174,
229, 265, 270, - Korunma
Mahkemesi, 84, - Mücadele, 142, - Reasürans fiirketi,
256, - fief iktidar›, 119.
Milli fief Dönemi, 146.
Millilefltirme hareketi, 95.
Milliyet, 101-107.
Milliyetçi, 108, 178, 235-236,
-lik, 74, 118-119, 124, 283,
285.
421
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Moda, 154, 191.
Mohaç, 190.
Molotov, (Sovyetler Birli¤i
D›fliflleri Bakan›), 81.
Monastriaton Sinagogu, 238.
Moskova, 81.
Moszkiewiez, Helene, 171,
235.
Muamele Vergisi, 124, 136.
Musevi, 100, 121-122, 151,
163-164, 179, 189, 222,
225, 227, 231, 234-235,
243, 244-245, 247, - cemaati, 121, -ler, 233, 236, 245.
Muvazene vergisi, 136, 138.
Mübadele, 234.
Müller, Karl, 64.
Münih Antlaflmas›, 27.
Müslüman, 121, 181, 190,
264, 274, 278, - cemaat
okullar›, 235, - tüccarlar,
272, - Türk halk›, 190, Türk, 192, 234.
Müttefikler, 29-31.
Naci, Nuh, 183.
Nakliyat vergisi, 136.
NATO, 21, 258.
Nazi Almanyas›, 27, 104, 141,
143-145.
Nea Evropi, 236.
Necef, 190.
Neumark, Prof., 139.
New York Times, 89, 151.
Ni¤de, 81, 228.
Niko, (Berber), 154.
Nobel Ödülü, 23, 111.
422
Normandiya Ç›kartmas›, 29.
Norveç, 232.
Ojalvo, Denis, 263-264, 267268, 271-272, 274, 276,
278.
Okutan, M. Ça¤atay, 99, 118,
206.
Ola¤anüstü Savafl Kazançlar›
Vergisi, 38.
Oran, Bask›n, 280, 282-283,
285.
Ortado¤u, 21.
Ortak Pazar, 21.
Ortayl›, ‹lber, 260-261.
Ortodoks, 119, 189.
Osmanl›, - co¤rafyas›, 187,
Devleti, 15, 98, 110, 119,
120, 123-124, 127-128, 131,
139, 146, 186, 206, 234,
236, 244-245, - ‹mparatorlu¤u, 34, 35, - maliye tarihi,
186, - ordusu, 190, - tarihi,
179, - Yahudileri, 240, - yaflam›, 161, - yönetimi, 189.
Öçal, Tezer, Prof., 96.
Ökmen, Nedim, (Maliye Baflmüfettifli), 56-58.
Ökte, Faik, (‹stanbul Defterdar›, Maliye Teftifl Kurulu
Baflkan›), 20, 24, 56-58, 6165, 68-84, 87-88, 90, 100,
111, 116, 118, 129, 147149, 155-159, 162-163, 166169, 177-178, 183-184, 191,
193-195, 199, 203-204, 214215, 217, 239, 246-249,
255-256, 275, 277, 282.
DİZİN
Örgeevren, Süreyya, 88.
Özboya, Arufl, (Bakkal), 154.
Özdo¤anc›, fiefik, 242.
Özgürel, Avni, 104.
Özgüven, Fatih, 102.
Özkök, Ertu¤rul, 108.
Öztürk, Mustafa, 183.
Özyürek, Mustafa, 105.
Paçikakis, (Ayakkab›c›), 154.
Pagarakis, Dimitri (Berber),
154.
Panayot, (Kahveci), 154.
Panayot, Vlakos ve Perikles
Kardefller, (Manav), 154.
Panghiridis, Aleco, 187.
Parayotides, 154.
Pars, Muhittin Baha, 88.
Pearl Harbour bask›n›, 28.
Pehlivanköy, 251.
Pelin, Faz›l, Prof., 87, 88,
195-196, 199-201.
Pendik, 166.
Perflembe Pazar›, 191.
Pesmazo¤lu, (Yunan K›z›lhaç› Genel Sekreteri), 227.
Petrol Ofisi, 42.
Pinto, Bensiyon, (Türk Musevi Cemiyeti Onursal Baflkan›), 100, 121, 161, 243, 245.
Pirene, 265.
Polatkan, Hasan, (Maliye Bakan›), 59.
Polonya, 27, 171, 227, 230,
232-233, 237-238.
Posof, 122, 249.
Protestan, 189.
Pulur, Hasan, 20, 104, 108,
259, 261.
Pur, Hüseyin Perviz, (Yeminli Mali Müflavir), 38, 98,
178, 214, 217.
Radikal, 101-108. 280.
Ran, Nâz›m Hikmet, 77.
Ribbentrop, (Almanya D›fliflleri Bakan›), 81.
Righteous Gentile niflan›, 244.
Rist, Charles, 64.
Rize, 127.
Rodos, 190, 239, 268.
Rodrigue, Aron, 181.
Romanya, 30, 171, 232, 234,
237.
Rosenberg, 236.
Rousseau, Jean Jacques, 76.
Rubin, Barry, 171.
Rum, 97, 120, 148, 181, 222,
244, 269-270.
Sabanc›, Ömer, 183, 284.
Sabuncakis, (Çiçekçi), 154.
Sadak, Necmettin, 88.
Sadece Diplomat, 95.
Sa¤›r, Aysel, 102.
Sakarya, 120.
Sak›z, 228.
Salk›m Han›m'›n Taneleri,
109, 110.
Sara, 243.
Saraço¤lu, fiükrü, (Baflbakan), 31, 43, 49, 56-57, 78,
82, 93, 108, 115, 143, 152,
178, 193, 283.
423
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
Sar›kam›fl, 162.
Savun, Nam›k Kemal, (Maliye Baflmüfettifli), 56-57.
Sayar, Vecdi, 108.
Saydam, Refik, (Baflbakan),
31, 41, 43-44, 49, 65, 92,
115, 132-133.
Schacht, Hjalmar, (Ekonomist), 64.
Sefiller, 76.
Sefineler Rüsumu, 136.
Selanik, 110, 233-235, 237, Bankas›, 153, - Üniversitesi, 237, -li Yahudiler, 235.
Serebrenitza, 253.
Sertel, Zekeriya, 145.
Seyhan, 183.
Sezer, Melih, (Eczac›) 20.
Sharon, Moshe S., 263.
Shaw, Stanford, 150, 192.
Sicilya, 31.
Sisam, 228.
Sivrihisar, 153.
Siyonist Kulüpleri, 236.
So¤uk Savafl, 21, 22, 256,
267.
Solidarist, 125, 126.
Solvet gemisi, 226.
Som, Deniz, 103, 106-108,
194.
Sosyalist, 92, - Blok, 92, grup, 256.
Soulzberger, Cyrus, (Gazeteci), 89.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli¤i, 22-23, 27-31, 34,
63-64, 81, 83, 91, 144, 169,
232-233, 252-253, 256.
424
Soyk›r›m, 238, - iddias›, 22.
Stalin, 28.
Stalingrad, 28, 144.
Stasuli, (Pastac›), 154.
Sulzberger, 151, 152.
Suvla,
Refiî fiükrü, Prof., 89.
Südet Bölgesi, 27.
Süreya, fievket, 65.
Sürgün, 161, 162-163, 165,
169.
fiahin, Haluk, 108.
fialom, 262-263, 271-272, 274,
276, 278.
fiehbenderler, Sami, (Maliye
Müfettifli), 56-58.
fievkay, Tu¤rul, 102.
fiimflek gemisi, 226.
fiimflir, Bilâl, 164.
fiirket-i Hayriye, 186.
fiiflli, 125.
Takilyan, (Doktor), 154.
Tarih Vakf›, 251.
Tavil gemisi, 226.
Tavflano¤lu, Leyla, 109.
Tek Parti Döneminde Az›nl›k
Politikalar›, 99, 118.
Tekâlif-i Milliye, 134.
Tekeli, ‹lhan, 64.
Teofides, (Pantoloncu), 154.
Teori- Varl›k Vergisi Gerçe¤iVarl›k Vergisi Facias›, 100.
Tezel, Yahya, Prof., 93, 127,
153, 206, 214.
Ticaret Odas›, 50, 97.
DİZİN
Ticaret Ofisi, 43.
Timur, Taner, Prof., 118.
Tiyan, Engin, 272.
TOBB, 125.
Tobruk, 28, 144.
Tohum Islah ‹stasyonlar›,
128.
Tokgöz, Erdinç, Prof., 99.
Toprak Mahsulleri, - Kanunu, 212, - Ofisi, 67, 116,
128, 131, - Vergisi, 40, 82,
93, 98, 107, 117, 131, 200,
209-210, 213-215, 218, 241,
255, 260, 265, 269, 275, Yasas›, 209.
Toprak Reformu, 115, 127.
Toptan Eflya Endeksi, 34.
Tökin, ‹smail fi., 65.
Tör, Vedat Nedim, 65.
Trabzon, 44.
Trakya, 121, 127, 270.
Tunç gemisi, 226.
Turan, fierafettin, Prof., 96,
116, 206.
Tünel, 191.
Türenç, Tufan, 104, 106.
Türk, 108-109, 164, 183, 218,
269, 279, 281, 284, - askeri,
142, - bankalar›, 95, - bayra¤›, 100, - burjuvazisi, 95,
- bürokrasisi, 114, 123, d›fl politikas›, 29, 144, - d›fliflleri görevlileri, 242, 268,
- diplomatlar, 22, 239, 243,
- ekonomisi, 31-32, 40, ihracatç›s›, 197, - ifladamlar›, 94, 187, 192, 206, 284, kamuoyu, 16, - konsolos-
luklar›, 241-242, - köylüsü,
215, 222, - medyas›, 15, Musevi Cemaati, 100, - Musevileri, 246, - politikac›lar›, 146, - toplumu, 16, 195,
225, - topraklar›, 224, 234,
- vatandafl›, 23, 146, 148,
179, 240, 247, 273, - vergi
sistemi, 135, - Yahudileri,
100, 239, 241, 243-244,
246, 253, - yetkililer, 145, yurttafl›, 164, 242, -ler, 95,
107, 120, 159, 181-182,
186, 188-190, 221, 229,
253, 260, 273-278, 284.
Türk Devrim Tarihi, 96.
Türk Yahudileri, 164, 242.
Türkçe, 110, 229.
Türkiye, 14-15, 20-23, 27-30,
32-34, 36, 39, 45, 49, 60,
63-65, 68-69, 72-74, 76, 8083, 88, 99-100, 110, 114,
116, 121-122, 126- 130,
132, 140-144, 146-147, 149152, 156, 160-161, 164-165,
168-169, 174, 178, 180,185,
194, 200, 205-207, 213,
218, 221-229, 231-234, 238239, 243-248, 259-260, 262263, 265, 267-268, 270-271,
273-274, 277-278, 280-282,
-Almanya politikas›, 31, Büyük Millet Meclisi, 41,
49, 61-62, 77, 87, 88, 134,
177, 226, - Büyükelçili¤i,
241, - Cumhuriyeti, 15, 16,
24, 35, 83, 95-96, 99, 110,
118-120, 125, 127, 131,
133, 135-136, 149, 187,
195, 206, 245, 253, 254,
425
SAVAŞ TÜRKİYE VARLIK VERGİSİ
257, 273, 285, - ‹ktisat Kongresi, 68.
Türkiye Ekonomisi, 96.
Türkiye ‹ktisat Tarihi, 93.
Türkiye'de Devletçilik, 92.
Türkiye'nin Devlet yaflam›nda Yahudiler, 94.
Türkiye'nin Ekonomik Geliflmesi, 91.
Türkiye'nin Ekonomik Geliflmesi, 94.
TÜS‹AD, 125.
Uluengin, Hadi, 109.
Ulusalc›l›k, 185.
Ulutan, Burhan, 199.
Urallar, 169.
Uras, Güngör, 20, 103, 260,
262, 273.
Urfa, 130.
Uflakl›gil, Bülent, 244.
Uyan›k, Dolly, 164.
Uz, Behçet, (Ticaret Bakan›),
49, 133.
Üç Y›ld›z gemisi, 226.
Ülkümen, Selahattin, (Rodos
Konsolosu), 246.
Ürgüplü, Suat Hayri, (CHP
‹stanbul ‹l Baflkan›), 82.
Üsküdar, 187.
Varl›k Vergisi Facias›, 59-61,
74, 76-77, 82-84, 90, 111,
116, 183, 255.
Varl›k Vergisi Gerçe¤i, 97,
179, 247.
426
Varl›k Vergisi ve Az›nl›klar,
98.
Varon, Yermiya, 263, 272,
278-279.
Varflova Pakt›, 256.
Velidedeo¤lu, H›fz› Veldet,
202.
Venedik, 233, - liler, 272.
Venizelos, Elefterios, (Yunanistan Baflbakan›), 120,
235.
Veraset ve ‹ntikal Vergisi,
136.
Vergi Reformu, 138, 139.
Vichy, 164.
Wealth Tax, 38.
Weber, Max, 123.
Yabanc›, 53, 63, 75, 81, 147,
178, 184-190, 192, 218,
220, 222-223, 254, 257-258,
262-263, 267, 275-277, 283,
- sermaye, 62-63, -lar Servisi, 159.
Yahudi, 23, 39, 94, 97-98,
100, 105, 110, 114, 141,
145-146, 148, 152, 170-171,
178, 181, 231-242, 244-246,
265, 268-270, 274, 278-279,
- aleyhtarl›¤›, 145, - Assimilation Derne¤i, 235, - cemaat okullar›, 235, - cemaati, 163, 271, - farkl›l›¤›,
123, - karfl›t›, 152, 235, Macabi Bürosu, 235, - mahalleleri, 236, - mezarl›¤›,
236, - örgütleri, 243, - polisler, 237, - s›¤›nmac›, 169,
- soyk›r›m›, 110, 233, - Ver-
DİZİN
gisi, 170, 265, - yerleflim
merkezi, 235.
Yalç›n, Hüseyin Cahit, 89,
145.
Yalman, Ahmet Emin, 88,
118.
Yap› Kredi Yay›nlar›, 110.
Yaz›c›, Bülent, 139.
Yazman, M. Ö¤üt, 91, 94.
Yelde¤irmeni, 191.
Yeni Kurtulufl, 226.
Yeflua, 243.
Yetkin, Çetin, 94.
Y›lmaz, Mehmet, 104-105,
109.
Yol Mükellefiyeti, 269.
Yol Vergisi, 213.
Yolga, Nam›k, 242.
Yozgat, 228.
Yunan, 123, 222, - Alman
otoritesi, 244, - askeri, 245,
- çeteleri, 237, - gazeteleri,
236, - K›z›lhaç›, 227, - konsoloslu¤u, 157, 159, - Musevisi, 225, - uyruklular,
114, 156, - vatandafl›, 160, l›, 148, 154, 157, 223, 225,
228, 230-229, 238, 247,
268, 270, -l› cemaat, 160, l› ifladamlar›, 159.
Yunanca, 235.
Yunanistan, 28, 30, 38-39, 98,
110, 120, 148, 156, 179,
187, 222-225, 227-232, 234,
244, 253, 267, 274, - konsoloslu¤u, 157.
Yüce Divan, 75, 81.
Zara, (Gömlekçi), 154.
Zarifi Leonid, 187.
Ziraat, - Bankas›, 116, - Odas›, 51.
Zonguldak, 43.
Zürcher, Erik Jan, 95.
Zürich Antlaflmas›, 21.
427