DSİ Genel Müdürlüğü

RAYLI SİSTEM
VİZYONUNU TÜRK PAZARINA
TAŞIYOR
A
lstom, 60 yılı aşkın bir süredir, Türkiye’deki demiryolu altyapı gelişimine
katkı sağlıyor. Şirket, 1950’lerden bu
yana Türkiye’deki varlığını sürdürmekte.
Alstom’un imzalamış olduğu ilk sözleşme,
30 adet Elektrikli Çoklu Ünite (EMU) treninin
TCDD’ye teslimiydi. 1950, 1960 ve 1970’li yıllarda; Türkiye’deki ilk elektrikli lokomotif de
dahil olmak üzere, TCDD için birçok Alstom
yolcu lokomotifi üretildi. Alstom, 7.9 km’lik
hattın inşaatını, İstanbul’daki (1997-2000)
ilk metro hattı için 32 adet metro aracı işini
ve bu hattın elektrifikasyon, sinyalizasyon,
telekomünikasyon sistemlerinin kurulmasını üstlendi. İstanbul’da, Alstom’un Bagcilar-Olimpiyat metro hattında 80 adet metro
(2007 yılında imzalanan) ve Kabatas-Bagcilar
tramvay hattında 37 adet tramvay aracı (2007
yılında imzalanan) kullanılmakta. Tramvayların ön kısımları, şehrin kimliğini tam
anlamıyla yansıtması amacıyla İstanbul’un
simgelerinden biri olan “lale” motifi ile donatılmış.
Alstom ayrıca, 2011 yılında imzaladığı sözleşme ile, 328 km uzunluğundaki EskişehirKütahya-Balıkesir bölgesel hattına sinyalizasyon sistemi tesis edilmesi işini üstlendi.
Sinyalizasyon sistemi; ERTMS sistemi vasıtasıyla hattın kapasite ve emniyetini yükseltecek. Ayrıca, trenin hızı 160 km/s’ye çıkabilecek.
Türkiye: Alstom’un Orta Doğu& Afrika
için Bölge Merkezi
Alstom, Sinyalizasyon ve Altyapı faaliyetinin
Ortadoğu ve Afrika (MEA) merkezini 2012
yılında Türkiye’ye taşıdı. 2014 yılında, İstanbul ofisi sinyalizasyon ve sistem projeleri
için bölge merkezi haline geldi. MEA bölgesindeki sinyalizasyon ve sistem projeleri
için bütün ihale, proje yönetimi, tasarım,
satın alma, mühendislik ve bakım hizmetleri İstanbul’dan yürütülüyor. Türkiye bölgesel
bir merkez haline geldiğinden beri, yatırımlar da gözle görülür bir şekilde arttı. Şirket,
2 yıl içerisinde 200 kişilik iş hacmi yarattı ve
birçok yerel tedarikçi ile ortak oldu.
Türkiye Genel Müdürü Arban Çitak,
Türkiye’nin, hem Ana hat hem de kent içi
raylı sistem ulaşımında iddialı hedefleri olduğunu ve bu hedeflerin Alstom’un Türkiye
stratejileri ile örtüştüğünü belirtiyor. Ayrıca,
Türkiye’deki Hızlı Tren, Metro, Sinyalizasyon
fırsatları ve Bölgesel fırsatlar ile özel olarak
ilgilendiklerini de sözlerine ekliyor.
Son yıllarda artan kentselleşme, çevre kirliliği ve bütçe kısıtlamaları doğrultusunda şehirler; hızlı bir şekilde artan, düşük maliyetli
ve yolcu deneyimini geliştiren kentsel ulaşım
çözümleri arar hale geldi.
Raylı Sistem pazarında bir dünya lideri olarak
Alstom, trenlerden hizmetlere, sinyalizasyondan altyapıya kadar bir dizi ürün sunarak
entegre ulaşım çözümlerinin geliştirilmesine
olanak sağlıyor. Dahası, süregelen yenilikçiliği, yeni ve hep ilerleyen gelişmiş teknolojileri ile Alstom, her şehre imajını etkileyen
ve yolcu deneyimini artıran entegre kentsel
ve ana hat ulaşım çözümleri sunarak, her
zaman tercih edilen bir ortak olmaya devam
ediyor.
Alstom’un kent içi ve ana hatlar için sinyalizasyon ürün ve sistemlerinde bir dizi çözümü
bulunmakta. Demiryolu sinyalizasyonu; demiryolu trafiğini kontrol etmek ve herhangi
bir çarpma veya deray olayını engellemek
için kullanılır. Tren ağır olduğundan ve raylar üzerinde yüksek hızda seyir ettiğinden,
durması için uzun bir mesafeye ihtiyaç duyar,
bu yüzden, trenin frenlemesini tahmin etmek
ve kazaları önlemek amacıyla, sinyaller veya
bilgisayar-bazlı emniyet sistemlerinin kullanılması gerekir. Sinyalizasyon, ayrıca, hattın
kapasitesini artırmak (iki tren arasında minimum zaman) ve işletim maliyetlerini (sürücüsüz, uzaktan kontrol, öngörücü bakım)
azaltmak için önemli bir unsurdur. Sinyalizasyon endüstrisinde bir dünyali lideri olan
Alstom, endüstrideki ürün yelpazesini ve
çözümlerini takviye etmek amacıyla kısa bir
süre önce 700 milyon € tutarındaki GE sinyalizasyon faaliyetlerini bünyesine kattı.
ömrü maliyetlerinin optimizasyonunu sağlıyor. Alstom; işletmecilere, filo ve alt yapı
anlamında üst düzey elverişlilik sağlamayı
hedefliyor.
Ürün ömrü maliyeti konsepti, gelecek birkaç
yıl içerisinde daha fazla önem kazanacak. Bu
sebeple tren setlerinin fiyatları, tek başına
bir seçim kriteri olarak değerlendirilmemeli;
ürün ömrü maliyetinin, şirketin kendi ürününe olan güveninin ölçülmesi açısından öncelikli kriter olarak göz önüne alınması gerekiyor. Şu an dünya trendi, imalatçı şirketin,
ürünlerinin arkasında durmasını sağlamak
için, satın alınan ürünle birlikte bakım süresinin uzatılması yönünde. Çitak sözlerine
“Biz ayrıca Türkiye’deki bakım projelerinde
de yer alıyoruz ve şu anda 5 adet Yüksek Hızlı
Trenin ağır bakımını gerçekleştiriyoruz” diye
devam ediyor.
Endüstriyel işbirliği ve yerlileştirme:
Alstom, Türkiye’de yerlileştirme üzerine
yaptığı çalışmaları son 3 yılda yoğunlaştırdı
ve Türkiye dışındaki Alstom projelerinde de
Türk tedarikçi sistemini kullanıyor. Alstom,
teknoloji transferini gerçekleştirerek, tedarikçi bazlı sistemi ve Türkiye’de kurulacak
imalathaneleri sayesinde yerlileştirme gerekliliklerini karşılayacak ve demiryolu araç
sözleşmesi için gerekli olan yerlileştirme
oranına ulaşmış olacak.
Alstom’un İstanbul MEA sinyalizasyon
merkezinde, sinyalizasyon endüstrisinde
Çitak “ Teknoloji Transferinde deneyimli bir
şirketiz. Türkiye’deki fabrikamızda Türk işçileri istihdam edecek ve onlara Türkiye ve
yurtdışındaki üretim tesislerimizde eğitim
vereceğiz. Fabrikamızın konumu yerli ortağımız ile birlikte belirlendi. Çok önemli teknoloji transferlerini Kore, Çin, Rusya, Cezayir ve
yakın geçmişte Güney Afrika’da gerçekleştirmiş bulunmaktayız ve benzer bir tanesini de
Türkiye’de gerçekleştirmek için sabırsızlanıyoruz” dedi.
Hizmet alanında, Alstom; bakım, modernizasyon, parça, tamir ve destek servislerini kapsayan özel hizmet yelpazesi ile ürün
Son yirmi yol buyunca, Alstom dünya çapında çeşitli ürünler (metrodan çok yüksek hızlı
trenlere kadar) ve çeşitli müşterilerle (kamu
veya özel kuruluşlar) 30’dan fazla endüstriyel
program gerçekleştirdi. Uzun yıllara dayanan
sektör tecrübesi ile Alstom, uzmanlaşmış
ve tanınan bir şirket haline geldi. Üst düzey
beceri, esneklik ve disiplinli bir yönetimin
bir araya gelmesinin sonucunda oluşan verimlilik sayesinde Alstom, Türkiye’deki kullanıcılarına, ihtiyaca özel çözümler sunmaya
devam ediyor.
uzmanlaşmaya odaklanılarak bir mühendislik merkezi kuruldu. Türk mühendisler,
sinyalizasyon projelerinde tam anlamıyla uzmanlaşabilmek amacı ile gerekli olan bütün
becerileri bu merkezde ediniyorlar. Bugün,
çok sayıda mühendis yerel projeler üzerinde
çalışıyor ve 2 yıl içerisinde tüm sinyalizasyon
uzmanlığına kapsamlı bir şekilde hakim olmaları hedefleniyor.
1
Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy Metro
Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy
Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy
İnşaat
ve Elektromekanik İşler Metro
İnşaat ve
ve Elektromekanik
Elektromekanik İşler
İnşaat
İstanbul’un Anadolu
Yakasının
İstanbul’un
Anaikinci büyük
metro
dolu
Yakasının
inşaatı,
Üsküdarikinci
büyük
metro
Çekmeköy
ilçeleri
inşaatı,
ÜsküdarÇekmeköy
ilçeleri
arasında Doğuş
arasında
Doğuş
İnşaat ve Ticaret
İnşaat
Ticaret
A.Ş. ve
tarafından
İnşaat
ve
Ticaret
A.Ş.
tarafından
inşaa edilmekteA.Ş.
tarafından
inşaa
edilmektedir.
inşaa Taksim-Şişli,
edilmektedir.
Taksim-Şişli,
Kadıköy-Kartal, Bulgaristan/Sofya, Otogar-İkitelli-Olimpiyat
Parkı
dir. Taksim-Şişli,
Kadıköy-Kartal,
Bulgaristan/Sofya,
Otogar-İkitelli-Olimpiyat
Parkı
metro
projelerini Bulgaristan/Sofya,
başarıyla gerçekleştiren
firma; raylı sistemlerdeKadıköy-Kartal,
Otogar-İkitelli-Olimpiyat
Parkı
projelerini
başarıyla
gerçekleştiren
firma; raylı
kimetro
derinprojelerini
tecrübesini
bu defagerçekleştiren
Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy
Metro
metro
başarıyla
firma;
raylı sistemlerdesistemlerdeki derin
derin
tecrübesini
bu defa
defa Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy
Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy
Metro
Hattı
Projesi’ne
aktarmaktadır.
Üsküdar, Ümraniye, Çekmeköy
ki
tecrübesini
bu
Metro
Hattı
Projesi’ne
aktarmaktadır.
Üsküdar,
Ümraniye,
Çekmeköy
ve
Sancaktepe
ilçelerine
hizmet
verecek
olan
projenin
yapımı
taHattı Projesi’ne aktarmaktadır. Üsküdar, Ümraniye, Çekmeköy
ve
Sancaktepe
ilçelerine
hizmet
verecek
olan
projenin
yapımı
tamamlandıktan
sonra
Çekmeköy’den
Sabiha
Gökçen
Havaalanına
ve Sancaktepe ilçelerine hizmet verecek olan projenin yapımı tamamlandıktan
sonra
Çekmeköy’den
Sabiha Gökçen
Gökçen
Havaalanına
uzatılarak
Pendik
bölgesine
hizmet verecek
yeni metro
hatlarıyla
mamlandıktan
sonra
Çekmeköy’den
Sabiha
Havaalanına
uzatılarak
Pendik
bölgesine
hizmet verecek
verecek
yeni metro
entegre
hale
getirilmesi
planlanmaktadır.
Projenin
aynı hatlarıyla
zamanda
uzatılarak
Pendik
bölgesine
hizmet
yeni
metro
hatlarıyla
entegre İstasyonun
hale getirilmesi
getirilmesi
planlanmaktadır.
Projenin
aynı
Dudullu
ortak planlanmaktadır.
kullanımıyla
İstanbul
Büyükşehir
Beledientegre
hale
Projenin
aynı zamanda
zamanda
Dudulluileriye
İstasyonun
ortak
kullanımıyla İstanbul
İstanbul
Büyükşehir
Belediyesinin
dönükortak
projeksiyonlarından
Dudullu-Bostancı
Dudullu
İstasyonun
kullanımıyla
Büyükşehir hattıyla
Belediyesinin ileriye
ileriye
dönük
projeksiyonlarından
Dudullu-Bostancı hattıyla
bütünleşik
olarak
hizmet
vermesi öngörülmektedir.
yesinin
dönük
projeksiyonlarından
Dudullu-Bostancı
hattıyla
bütünleşik olarak
olarak hizmet
hizmet vermesi
vermesi öngörülmektedir.
öngörülmektedir.
bütünleşik
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Raylı Sistemler Daire Başkanlığı,
İstanbul Büyükşehir
Büyükşehir
Belediyesi
Raylı Sistemler
Sistemler
Daire
Başkanlığı,
Anadolu
Yakası
RaylıBelediyesi
Sistem Müdürlüğü
nezdinde
yürütülen
proİstanbul
Raylı
Daire
Başkanlığı,
Anadolu
Yakası
Raylı Sistem
Müdürlüğü
nezdinde
yürütülen
proje,
Üsküdar
meydanında
Marmaray
projesinin
paraleline
yapılacak
Anadolu Yakası Raylı Sistem Müdürlüğü nezdinde yürütülen
proje, Üsküdar
meydanında
Marmaray
projesinin
paraleline
olan
Üsküdar
istasyonundan
başlayarak,
17 paraleline
km’lik bir yapılacak
güzergah
je,
Üsküdar
meydanında
Marmaray
projesinin
yapılacak
olan Üsküdar
istasyonundan
başlayarak,
17 km’lik
bir güzergah
üzerinde
TBM/EPM
ve NATM yapım
teknikleriyle
gerçekleştirilecek
olan
Üsküdar
istasyonundan
başlayarak,
17 km’lik
bir güzergah
üzerinde
TBM/EPM
ve
NATM
yapım
teknikleriyle
gerçekleştirilecek
tüneller ileTBM/EPM
Çekmeköyveistasyonuna
ulaşacaktır.
üzerinde
NATM yapım
teknikleriyle gerçekleştirilecek
tüneller ile Çekmeköy istasyonuna ulaşacaktır.
tüneller ile Çekmeköy istasyonuna ulaşacaktır.
Projede Üsküdar’dan itibaren 16 adet yeraltı istasyonlarıyla FıstıProjedeBağlarbaşı,
Üsküdar’dan itibaren 16Kısıklı,
adet yeraltı
istasyonlarıyla
Fıstıkağacı,
Bulgurlu,
Ümraniye, Çarşı,
Projede
Üsküdar’danAltunizade,
itibaren 16 adet yeraltı
istasyonlarıyla
Fıstıkağacı,
Bağlarbaşı,
Altunizade,
Kısıklı,
Bulgurlu,
Ümraniye,
Çarşı,
Yamanevler,
Çakmak,
Ihlamurkuyu,
Altınşehir,
Hatip Lisesi,
kağacı,
Bağlarbaşı,
Altunizade,
Kısıklı,
Bulgurlu,İmam
Ümraniye,
Çarşı,
Yamanevler,
Çakmak,
Ihlamurkuyu,
Altınşehir, İmam
Hatip Lisesi,
Dudullu,
Necip
Fazıl veIhlamurkuyu,
Çekmeköy/Sancaktepe’ye
erişilebilecektir.
Yamanevler,
Çakmak,
Altınşehir, İmam
Hatip Lisesi,
Dudullu,
Necipbölgesinde
Fazıl ve Çekmeköy/Sancaktepe’ye
erişilebilecektir.
Ayrıca
Dudullu
2,7
km’lik
bağımsız
bir
bağlantı
tüneli ile
Dudullu, Necip Fazıl ve Çekmeköy/Sancaktepe’ye erişilebilecektir.
Ayrıca Dudullu bölgesinde 2,7 km’lik bağımsız bir bağlantı tüneli ile
güzergahtan
ayrılarak
Depo
Sahası
/
Bakım
ve
Kontrol
Merkezine
Ayrıca Dudullu bölgesinde 2,7 km’lik bağımsız bir bağlantı tüneli ile
güzergahtan ayrılarak Depo Sahası / Bakım ve Kontrol Merkezine
ulaşım sağlanacaktır.
konusu
ve bakım
kontrol
merkezi
güzergahtan
ayrılarak Söz
Depo
Sahasıdepo
/ Bakım
ve Kontrol
Merkezine
ulaşım sağlanacaktır. Söz konusu depo ve bakım kontrol merkezi
ileride inşaa
edilecek Dudullu-Bostancı
da kontrol
hizmet merkezi
verecek
ulaşım
sağlanacaktır.
Söz konusu depo hattına
ve bakım
ileride inşaa edilecek Dudullu-Bostancı hattına da hizmet verecek
şekildeinşaa
tasarlanacak
veDudullu-Bostancı
inşaa edilecektir.hattına da hizmet verecek
ileride
edilecek
şekilde tasarlanacak ve inşaa edilecektir.
şekilde tasarlanacak ve inşaa edilecektir.
Proje kapsamı tünel ve istasyon binaları ile depo sahasının tüm
Proje kapsamı tünel ve istasyon binaları ile depo sahasının tüm
inşaat kapsamı
ve mimari işlerinin
yanındabinaları
entegre bir
metro
sisteminde
Proje
ve istasyon
depo
sahasının
tüm
inşaat ve mimaritünel
işlerinin
yanında entegreilebir
metro
sisteminde
bulunanvebaşta
demiryolu
işleri,
cer entegre
gücü temini
ve katener
sisinşaat
mimari
işlerinin
yanında
bir
metro
sisteminde
bulunan başta demiryolu işleri, cer gücü temini ve katener sistemi,
tambaşta
sürücüsüz
sinyalizasyon
sistemi,temini
kontrol
haberleşme
bulunan
demiryolu
işleri,
cer
gücü
ve
katener
sistemi, tam sürücüsüz sinyalizasyon sistemi, kontrol haberleşme
yardımcı
tesislerini,
düşey
sirkülasyonsistemi,
elemanları
olarak
yürüyen
temi,
tam
sürücüsüz
sinyalizasyon
kontrol
haberleşme
yardımcı tesislerini, düşey sirkülasyon elemanları olarak yürüyen
merdiven tesislerini,
ve bantlar ile asansörlerin
teminini,
çevresel
kontrol
sisyardımcı
sirkülasyon
elemanları
olarak
yürüyen
merdiven ve bantlar düşey
ile asansörlerin
teminini,
çevresel
kontrol
sistemlerinin ve
yanında
depo
sahası ve Dudullu
(Yedek
Kontrol
Merkezi)
merdiven
bantlar
ile
asansörlerin
teminini,
çevresel
kontrol
sistemlerinin yanında depo sahası ve Dudullu (Yedek Kontrol Merkezi)
İstasyonu’nda
tesis
edilecek
trafik
kumanda
merkezlerin
kurulması
temlerinin
yanında
depo
sahası
ve
Dudullu
(Yedek
Kontrol
Merkezi)
İstasyonu’nda tesis edilecek trafik kumanda merkezlerin kurulması
gibi
ve
üstyapısı
işlerini
de kapsamaktadır
kapsamaktadır
İstasyonu’nda
tesis edilecek
trafik
kumanda
merkezlerin
kurulması
gibi tüm
tüm elektromekanik
elektromekanik
ve ray
ray
üstyapısı
işlerini
de
gibi tüm elektromekanik ve ray üstyapısı işlerini de kapsamaktadır
Doğuş
inşaat işlerinin
işlerinin yayaDoğuşİnşaatın
İnşaatın projedeki
projedeki sorumluluğu
sorumluluğu yapım
yapım ve
ve inşaat
nında
entegre
metro
sisteminin
asgari
bakım
gerektirecek
şekilde
Doğuş
İnşaatın
projedeki
sorumluluğu
yapım
ve
inşaat
işlerinin
yanında entegre metro sisteminin asgari bakım gerektirecek şekilde
tüm
tasarımı;
temin
montaj
test
ve
devreye
alma
hizmetleri,
metro
nında
entegre
metro
sisteminin
asgari
bakım
gerektirecek
şekilde
tüm tasarımı; temin montaj test ve devreye alma hizmetleri, metro
sistemine
24
süreli
işletme
gözetimi
hizmeti
verilmesi,
tüm
tasarımı;
temin
montaj
testve
devreye
alma hizmeti
hizmetleri,
metro
sistemine
24 ay
ay
süreli
işletme
vevebakım
bakım
gözetimi
verilmesi,
işletme
ve
bakım
el
kitaplarının
hazırlanması,
2
yıllık
yedek
parça
sistemine
ay süreli
işletme vehazırlanması,
bakım gözetimi
hizmeti
verilmesi,
işletme ve24bakım
el kitaplarının
2 yıllık
yedek
parça
ve
sarf
malzemeleri
ile
özel
alet
ve
teçhizatların
temini,
gerekli
perişletme
ve
bakım
el
kitaplarının
hazırlanması,
2
yıllık
yedek
ve sarf malzemeleri ile özel alet ve teçhizatların temini, gerekliparça
personel
eğitimlerinin
verilmesini
de
içermektedir.
ve
sarf
malzemeleri
ile
özel
alet
ve
teçhizatların
temini,
gerekli
personel eğitimlerinin verilmesini de içermektedir.
sonel eğitimlerinin verilmesini de içermektedir.
Boyabat Barajı ve Hes
Boyabat
Barajı
Boyabat
Barajı ve
ve Hes
Hes
Etüd ve araştırmaları 1955 yılında başlayan, 1986 da kati projeleri
tamamlanan
bu muhteşem
Proje başlayan,
için,
Doğuş
İnşaat
veprojeleri
Ticaret
Etüd
1955
1986
da
Etüd ve
ve araştırmaları
araştırmaları
1955yılında
yılında
başlayan,
1986
dakati
kati
projeleri
A.Ş., 2008 yılı
ayında yatırımcı
kuruluş
Boyabat
Üretamamlanan
bu
muhteşem
Proje
Doğuş
İnşaat
veveTicaret
tamamlanan
buMart
muhteşem
Proje için,
için,
Doğuş
İnşaatElektrik
Ticaret
tim ve2008
Ticaret
A.Ş.
ile
yaptığı
bir protokol
sonucu
işeElektrik
başlamış
ve
A.Ş.,
yılı
yatırımcı
kuruluş
Boyabat
ÜreA.Ş.,
2008
yılı Mart
Mart ayında
ayında
yatırımcı
kuruluş
Boyabat
Elektrik
Üredevamında
yaptığı
Sözleşme’de
yer
alansonucu
47,5 ayişe
gibi
olağanüstü
tim
ve
A.Ş.
yaptığı
başlamış
veve
tim
ve Ticaret
Ticaret
A.Ş. ile
ile
yaptığıbir
birprotokol
protokol
sonucu
işe
başlamış
devamında
Sözleşme’de
yer
47,5
ayayve
gibi
olağanüstü
kısa
bir süreyaptığı
içerisinde,
yani 15.11.2012
baraj
santral
inşaat
devamında
yaptığı
Sözleşme’de
yeralan
alande,
47,5
gibi
olağanüstü
kısa
bir
yani
ve tesislerini
başarı
ile tamamlamıştır.
kısa
bir süre
süre içerisinde,
içerisinde,
yani15.11.2012
15.11.2012de,
de,baraj
barajvevesantral
santralinşaat
inşaat
ve
ve tesislerini
tesislerini başarı
başarıile
iletamamlamıştır.
tamamlamıştır.
Boyabat Barajı beton ağırlık tipi barajdır. Tipi ve içerisinde yer aldığı
Boyabat
beton
tipi
ve
yer
çok
sarpBarajı
topografya
koşulları
itibari ileTipi
yapımı
bugünlere
kadar
Boyabat
Barajı
betonağırlık
ağırlık
tipibarajdır.
barajdır.
Tipi
veiçerisinde
içerisinde
yeraldığı
aldığı
çok
sarp
topografya
koşulları
itibari
ile
yapımı
bugünlere
kadar
ertelenmiştir.
çok sarp topografya koşulları itibari ile yapımı bugünlere kadar
ertelenmiştir.
ertelenmiştir.
Yaklaşık 2,8 milyon m3 beton hacmine sahip ve temelden 195
Yaklaşık
2,8
beton
hacmine
veve temelden
195
m yükseklikte
olup,m3
halen
Türkiye’nin
en
yüksek
5. barajıdır.
Yaklaşık
2,8 milyon
milyon
m3
beton
hacmine sahip
sahip
temelden
195
m
yükseklikte
olup,
halen
Türkiye’nin
en
yüksek
5.
barajıdır.
Bünyesinde
3
üniteden
oluşan
toplam
528
MW
güç
kapasitesindeki
m yükseklikte olup, halen Türkiye’nin en yüksek 5. barajıdır.
Bünyesinde
üniteden
oluşan
toplam
528
kapasitesindeki
Hidroelektrik
yer
almaktadır.
sistem
ve kapasite
Bünyesinde33Santral
üniteden
oluşan
toplamTürkiye’de
528MW
MWgüç
güç
kapasitesindeki
Hidroelektrik
almaktadır.
Türkiye’de
sistem
kapasite
olarak ilk defaSantral
Doğuşyer
İnşaat
ve Ticaret
A. Ş. tarafından
Hidroelektrik
Santral
yer
almaktadır.
Türkiye’de
sistemveveplanlanan
kapasite
olarak
ilk
Doğuş
ve
planlanan
ve kullanılan
ve
işletim
sistemleri
sayesinde,
beton
döküolarak
ilk defa
defatesisler
Doğuşİnşaat
İnşaat
veTicaret
TicaretA.A.Ş.
Ş.tarafından
tarafından
planlanan
ve
kullanılan
tesisler
sistemleri
beton
dökümünde
aylık 163.000
m3
ve
günlük
12.000sayesinde,
m3
kapasitelere
ve
kullanılan
tesisler ve
ve işletim
işletim
sistemleri
sayesinde,
betonçıkılmış
dökümünde
aylık
163.000
m3
günlük
12.000
m3
kapasitelere
çıkılmış
olup,
halen
kapasiteler
rekor
teşkil
etmektedir.
münde
aylıkbu
163.000
m3ve
veTürkiye
günlükiçin
12.000
m3
kapasitelere
çıkılmış
olup,
olup, halen
halen bu
bukapasiteler
kapasitelerTürkiye
Türkiyeiçin
içinrekor
rekorteşkil
teşkiletmektedir.
etmektedir.
Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş., bu baraj ve HES sayesinde
Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş., bu baraj ve HES sayesinde
üretilecekİnşaat
yıllık ve
1,5 Ticaret
milyar kwh
Türkiye
Enterkonnekte
Doğuş
A.Ş.,enerjinin
bu baraj
ve HES
sayesinde
üretilecek yıllık 1,5 milyar kwh enerjinin Türkiye Enterkonnekte
Şebekesi’neyıllık
verilebilmesini
sağlamak
üzere,Türkiye
Baraj veEnterkonnekte
Hidroelektrik
üretilecek
1,5
milyar
kwh
enerjinin
Şebekesi’ne verilebilmesini sağlamak üzere, Baraj ve Hidroelektrik
Santral
inşaatının
yanı sıra, sağlamak
Şalt Sahaları
ve 159
km uzunluğunda,
Şebekesi’ne
verilebilmesini
üzere,
Baraj
Hidroelektrik
Santral
inşaatının
yanı sıra, Şalt
Sahaları
ve 159
kmve
uzunluğunda,
380 kVinşaatının
kapasitedeki
Boyabat-Kurşunlu
Enerji
Nakil
hattını da
Santral
yanı
sıra,
Şalt
Sahaları
ve
159
km
uzunluğunda,
380 kV kapasitedeki Boyabat-Kurşunlu Enerji Nakil hattını da
gerçekleştirmiştir.
380
kV
kapasitedeki
Boyabat-Kurşunlu
Enerji
Nakil
hattını da
gerçekleştirmiştir.
gerçekleştirmiştir.
Ülkemiz için refah, çağdaşlık, gelişmişlik anlamına gelen; ulusal
Ülkemiz için refah, çağdaşlık, gelişmişlik anlamına gelen; ulusal
enerji
kaynaklarının
verimli
kullanılmasına
örnek
teşkil eden BoyaÜlkemiz
için refah, verimli
çağdaşlık,
gelişmişlikörnek
anlamına
ulusal
enerji
kaynaklarının
kullanılmasına
teşkil gelen;
eden Boyabat Barajı
ve HES Projesi,
bölgesel kalkınmaya
da birçok
avantaj
enerji
kaynaklarının
verimli
kullanılmasına
örnek
teşkil
eden
Boyabat Barajı ve HES Projesi, bölgesel kalkınmaya da
birçok
avantaj
sunmaktadır.Kızılırmak
Nehri üzerinde
beton gövde
barajavantaj
olarak
bat
Barajı ve HES Projesi,
da birçok
sunmaktadır.Kızılırmak
Nehribölgesel
üzerindekalkınmaya
beton gövde
baraj olarak
Doğuş
İnşaat
tarafından
enerji
üretimi
amaçlı
inşa
edilen
Boyasunmaktadır.Kızılırmak
Nehri
üzerinde
beton
gövde
baraj
olarak
Doğuş İnşaat tarafından enerji üretimi amaçlı inşa edilen Boyabat
Barajı,
Türkiye
adına
da
çok
önemli
bir
projedir.
Bu
proje
aynı
Doğuş
İnşaat
tarafından
enerji
üretimi
amaçlı
inşa
edilen
bat Barajı, Türkiye adına da çok önemli bir projedir. Bu proje Boyaaynı
zamanda
Doğuş
Grubu’nun
enerji
sektöründeki
ortakları
ile
birlikte
bat Barajı,Doğuş
Türkiye
adına daenerji
çok önemli
bir projedir.
Bu ile
proje
aynı
zamanda
Grubu’nun
sektöründeki
ortakları
birlikte
gerçekleştirdiği
enGrubu’nun
önemliyatırımdır.
yatırımdır.
zamanda
Doğuş
enerji sektöründeki ortakları ile birlikte
gerçekleştirdiği
en
önemli
gerçekleştirdiği en önemli yatırımdır.
CumhuriyetCaddesi
CaddesiNo:
No:22
Cumhuriyet
34810Kavacık
Kavacık
Beykoz
İstanbul
Cumhuriyet
Caddesi
No: 2
34810
/ /Beykoz
/ /İstanbul
Tel: (0216)
(0216)34810
53815
15Kavacık
00Fax:
Fax:/(0216)
(0216)
331
2929
29
Beykoz
/ İstanbul
Tel:
538
00
331
29
DOĞUŞ İNŞAAT VE TİCARET A.Ş. BİR DOĞUŞ HOLDİNG A.Ş. KURULUŞUDUR
(0216)
538
15 00 HOLDİNG
Fax: (0216)
331 29 29
DOĞUŞ İNŞAATTel:
VE TİCARET
A.Ş.
BİR DOĞUŞ
A.Ş. KURULUŞUDUR
DOĞUŞ İNŞAAT VE TİCARET A.Ş. BİR DOĞUŞ HOLDİNG A.Ş. KURULUŞUDUR
2
Mart 2016
Kuruluş: 1981
TEBA Bülten Yayıncılık, Pazarlama ve
Reklamcılık Ltd. Şti. adına
Sahibi, Genel Yönetmeni
Akın Tokatlı
Genel Koordinatör
Burcu Tokatlı Ahıska
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Seçil Tokatlı Duman
İstihbarat Şefi
Bahar Duran
İstihbarat Servisi
Hüseyin Şeremet
Yönetim Merkezi
Süleymanhacıabdullahoğlu Cad.
No: 5/3 - 06520
Balgat-ANKARA
http://www.tebahaber.com.tr
http://www.tebanews.com.tr
Tel: (0312) 284 20 06 (Pbx)
Fax: (0312) 284 06 38
e-mail: [email protected]
TEBA Haftalık, Yerel,
Süreli Yayınları:
1.TEBAHABER (Türkçe)
2.TEBANEWS (İngilizce)
Basım Yeri: KUBAN Matbaacılık
1514.Sok No:20 İvedik/ANKARA
Tel: 0312-395 20 70
Basım Yeri: ANKARA
Basım Tarihi: Mart 2016
Bu dergi Basın Ahlak Yasası
İlkelerine uymaya söz vermiştir.
ISSN - 1300 - 2724
Önsöz,
2007 yılında ABD’de başlayan küresel krizin 9. yılına
girdiğimiz 2016’da artış eğiliminde olduğu, belirsizliklerin
halen devam ettiği ve yeni kırılganlıkların ortaya çıktığı
görülüyor.
2015 yılında küresel ekonominin şüphesiz en önemli olayları;
FED’in faiz artışlarına başlaması, Çin ekonomisinin
yavaşlaması, emtia ve petrol fiyatlarındaki düşüş, artan
finansal dalgalanmalar, azalan küresel talep, jeopolitik
çatışmalar ve zayıf sermaye girişleri olarak sıralandı.
Küresel ekonomik büyümenin bir önceki yıldan daha da düşük
olmak üzere, 2015 yılında %3 civarında olması beklenirken,
uluslararası kuruluşlar yine 2016’da beklentilerini büyük
tuttular. IMF küresel ekonominin 2016’da %3,6 büyümesini
hedeflerken, OECD ise bu oranı %3,3 olarak tahmin ediyor.
2016’da küresel ekonominin şüphesiz beklenen en önemli
olayı ABD’de yapılacak Başkanlık seçimi olacak.
Türkiye ekonomisinin olumsuz verilerinin 2015 yılında daha
da artmış olduğu görülüyor. Türkiye’nin ard arda iki seçim
yaşadığı, dolayısıyla yılın büyük bir bölümünde istikrarın
kesildiği 2015 yılında; enflasyon ve işsizliğin daha da
yükseldiği, toplam borç stokunun daha da arttığı ve Türk
Lirası’nın %25 değer kaybettiği bir dönemin yaşandığına
şahit olduk.
Türkiye ekonomisi için artık dışarıdan sıcak para bulma devri
2016 yılında kapanmış oluyor. Batı’lı liderler ve kuruluşlar
cari açığı ve borcu yüksek gelişmekte olan ülkeleri acilen
tedbir almaya çağırırken, bu listenin başlarında Türkiye’nin
olduğunu herkes biliyor. Bu seçim atmosferinden sonra
2016 yılına Hükümetin Sanayide Dönüşüm Programı
ve Yapısal Reformlarla girmesi beklenirken, bu sefer de
Türkiye başkanlık sistemine geçiş için yeni bir seçim ya da
referandumla karşı karşıya kalmış bulunuyor.
TEBA’nın 2015 Yıllık Raporu’nda, yine en çok gelişmelerin
yaşandığı Hükümetlerarası Anlaşmalar ve YİD Modelli
Ulaştırma Projeleri’ni verdiğimiz bölümleri geniş
tuttuk. Kamu Sektörü ihalelerinde yine yerli firmaların
kontratlarında artış var. Serbest Elektrik Piyasası geçen
yıla göre daha sönük geçti. Yıllık Raporu’muzun iç dizaynını
sizler için bu yıl yeniden hazırladık.
Raporumuz için eleştirilerinizi her zaman bekler, 2016’nın
başarı ve umut dolu geçmesini dileriz.
3
4
İçindekiler
6
2015 Yılında Dünya Ekonomisi ve Küresel Kriz
15
2015 Yılında Türkiye Ekonomisi ve 2016 Beklentileri
34
Ulaştırma Sektöründeki YİD Modelli Projelerin 2015 Yılı Gelişmeleri
49
2015 yılında YİD Modelli Santrallar Türkiye Toplam Elektrik Tüketiminin %4,7’sini Karşıladı
53
Serbest Elektrik, Doğalgaz ve Petrol Piyasaları 2015 Yılı Gelişmeleri
69
Kamu Finansmanlı Önemli Proje ve İhalelerin 2015 Yılı Gelişmeleri
78
Önemli Mukaveleler
85
2016 Yılında İhaleye Açılacak Projeler
88
Tarım / Bayındırlık
90
Ulaştırma
ALSTOM TRANSPORT
ÖN KAPAK İÇİ
DOĞUŞ İNŞAAT
1
NUROL İNŞAAT
3
CENGİZ İNŞAAT
5
OTOYOL A.Ş.
39
YAPI MERKEZİ İNŞAAT
43
UNİMAR ENERJİ YATIRIMLARI
51
ENTEK ELEKTRİK ÜRETİM
61
109 Enerji
TEKFEN İNŞAAT
67
116 Hükümetlerarası Anlaşmalı Projelerin 2015 Yılı Gelişmeleri
MİMAG İNŞAAT
71
ANDRITZ HYDRO
115
CİNER
125
108 Demir-Çelik
123 İşletme Hakkı Devri (İHD) Modelli Projeler 2015 Yılı Gelişmeleri
128 2015 Yılında Yap-İşlet (Yİ) Santralları Türkiye Toplam Elektriğinin %16,6’sını Üretti
131 Rödovans Modelli Önemli Projelerin 2015 Yılı Gelişmeleri
139 2015 Yılında Özelleştirme Uygulamaları
GAMA
ARKA KAPAK
6
2015 Yılında Dünya
Ekonomisi ve
Küresel Kriz
Küresel ekonomideki kırılganlıklar 2015 yılında daha
da artarak devam etti.-Küresel ekonominin 2014 yılında
%3,3 olan büyüme hızının 2015 yılında daha da düşerek,
%2,5-3 aralığına inmesi bekleniyor.-2015 yılında gelişmekte
olan ekonomilerde finansal riskler daha da artarken,
Çin’deki yavaşlayan büyüme küresel ekonomiye en olumsuz
etkiyi yaptı.-ABD’li FED bu durumda yıl sonu faizlerini
ancak 25 baz puan arttırabildi…
Dünya ticaret hacminin, 2015 yılında gelişmiş ülkelerde
bir miktar artması, ancak gelişmekte olan ekonomilerdeki
yavaşlama nedeniyle artışın sınırlı kalması bekleniyor.FED’in faiz artışlarına başlaması, Çin ekonomisinin
yavaşlaması, emtia fiyatlarındaki düşüş, artan finansal
dalgalanmalar, azalan küresel talep, Jeopolitik çatışmalar,
zayıf sermaye girişleri, gelişmekte olan ekonomiler için aşağı
yönlü riskleri arttırıyor.-Bunun yanısıra 2016 yılında ABD’de
yapılacak Başkanlık seçimleri İngiltere’de AB’den çıkış
Referandumu gibi politik belirsizlikler büyüme beklentilerini
sınırlandırıyor…
Gelişmiş ülkeler için “Asıl zorluk finansal istikrarı korumak”.Küresel krizin artarak devam ettiği son yıllarda sistemin
krizden çıkamayışı, demokratik yönetimlerde iktidara sosyal
demokratların gelişini hızlandırdı.-Avrupa’da, Yunanistan
ve Portekiz’den sonra, Fransa ve İspanya’da da sosyal
demokratlar iktidar olurken, İngiltere’de İşçi Partisi’ne daha
sosyalist yönetim geldi…
7
K
üresel ekonomi 2015 yılını da finansal dalgalanmalar, genelde hedeflerin altında gerçekleşen büyüme oranları ve devam eden kırılganlıklarla geride bıraktı.
Gelişmekte olan ekonomilerde finansal risklerin
artarak sürdüğü 2015 yılında küresel ekonomiyi
etkileyen en olumsuz gelişme Çin’deki yavaşlayan
büyüme oranı oldu. Gelişmiş ekonomilerde ılımlı toparlanma eğilimine karşılık, emtia ihracatçısı
ve Çin ile ticareti yüksek olan ülkeler başta olmak
üzere gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinde
düşüş başladı. Bu ekonomilerdeki yavaşlama küresel ticareti de olumsuz etkiledi.
ABD Merkez Bankası (FED) 2015 sonunda beklenen faiz artışını yaptı ve faizleri 25 baz puan arttırarak yüzde 0,25-0,50 aralığına yükseltti.
Küresel ekonomiyi yürüten IMF, Dünya Bankası,
OECD ve BM küresel ekonominin 2014’de yüzde
3,3 olan ekonomik büyümesinin biraz daha artarak
2015 yılında yüzde 3,5’lar seviyesine geleceğini
tahmin etmişlerdi (TEBA: 2014/YILLIK RAPORKüresel Kriz).
Oysa aynı kuruluşlar yıl sonu raporlarında küresel
büyümeyi, küresel krizin kırılganlıkları daha da artarak 2015’de yüzde 2,5 – yüzde 3 aralığında beklediklerini açıkladılar. Böylece küresel krizin 2015
yılında daha da artmış olduğu ve küresel ekonomik
büyümenin biraz daha küçüldüğü görülecek.
Küresel ekonominin 2015 yılında tüm dünya ülkelerinin katıldığı en önemli toplantılarından biri
de Eylül ayında New York’da yapılan “Birleşmiş
Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi”
oldu. BM Zirvesi’ne toplam 144 ülkenin liderleri
katılarak, küresel ekonominin sorunlarını masaya
yatırdılar. Zirve sonunda 17 hedeften oluşan 2030
gündem kabul edildi. BM Zirvesi’ne dünya liderlerinin ve ekonomiyi yönetenlerin mesajları damga
vurdu.
ABD Başkanı Obama, dünya genelinde yoksulluk, açlık ve hastalık gibi sorunlara dikkat çekti.
OECD Genel Sekreteri Gurria’nın mesajı ürküttü.
Gurria: “5 yıl arka arkaya küresel büyüme oranlarında düşüş yaşandı” dedi. İngiltere Merkez
Bankası Başkanı Carney, Türkiye’de yapılan G20
Liderler Zirvesi’nde, krizin kümülatif maliyetinin
GSYH’ya dörtte biri oranında, 60 trilyon Dolar
olduğunu açıkladı. IMF Başkanı Lagarde, gelişmekte olan ülkeler için olumsuz konuştu; “Dünya
ekonomisi, FED’in beklenen faiz artışı, yavaşlayan
Çin ekonomisi ve düşük emtia fiyatlarıyla zor bir
süreçten geçiyor. Bu süreçte ortaya çıkan sorunlar
en çok gelişmekte olan ülkeleri etkileyecek.”
Bu arada Orta Doğu’da süren çatışmaların özellikle İŞİD terörünün durdurulması için ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinin Türkiye’nin de dahil olduğu
bir koalisyon gücü oluşturarak, terörle mücadeleye
girmiş olmaları da küresel ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam edecek.
Öte yandan geçtiğimiz yıldan beri devam eden ve
2015 yılında daha da artan petrol fiyatlarının düşüşünden en fazla etkilenen Rusya ekonomisinin
2015’de küçülecek olması yine dünya ticaret hacminde olumsuz bir etki yaratacak.
Şimdi sizlere küresel ekonomide 2015 yılında yaşanan önemli gelişmeleri ayrıntılarıyla sunmaya
başlıyoruz.
ABD Başkanı Obama, 2014’ü değerlendirdi:
Küresel lider ABD’nin her yeni yıl başlangıcında
dünyaya verdiği mesajlar dikkatle beklenir olmuştu. Yine ABD Başkanı Barack Obama’nın 21 Ocak
2015 tarihinde yaptığı geleneksel kongre konuşmasında da ABD ekonomisi ve küresel ekonomi
hakkında önemli mesajlar veriyordu. Obama, 2014
yılını şöyle değerlendirmişti.
“Ekonomimiz 1999’dan sonraki en yüksek hızda
büyüdü, işsizlik oranımız geriledi, tüm gelişmiş
ekonomilerin toplamından fazla insana iş olanağı
sağlandı, krizi geride bıraktık, bütçe açığını azalttık. ABD dünyanın en büyük petrol, doğalgaz ve
rüzgar enerjisi üreticisi oldu.
8
Atlantik Aşırı Ticaret ve Yatırım Ortaklığı Anlaşması (TTİP) müzakereleri hızlanmalı, ABD ihracatını geliştirmeli, Çin’e rekabette geri kalmamalı.
Rusya’nın saldırganlığına karşı müttefiklerimizle
güçlü bir birlik gerçekleştirdik ve Rus ekonomisini
ciddi bir oranda zora sokup gerilettik. Ortadoğu’da
Arap ülkeleriyle IŞİD’e karşı oluşturduğumuz
koalisyonla IŞİD’in ilerleyişini durdurduk”.
(TEBA:1698/26 Ocak 2015).
ABD Hazinesi’nin borcu tavan limiti aşarak
18,1 trilyon $’ı buldu:
ABD Hükümeti’nin borcu her yıl Senatonun belirlediği tavan limit dikkate alındığında sorun olmaktaydı. ABD mali uçurumdan, ekonomisini güvenli
bir mesafede tutmak için 2014 Şubat ayında borç
tavan limitini 17 trilyon 200 milyar Dolar’a yükseltmişti. ABD Hazine Bakanı Jack Lew, Mart ayı
başında kongre üyelerine yazdığı mektupta, tavan
limitinin 16 Mart’a kadar geçerli olduğunu belirtti
ve yeni borç miktarı için borç tavan limitinin arttırılması talebinde bulundu.
ABD Hazinesi’nin 12 Mart 2015 itibarıyla borcu,
tavan limiti aşarak 18 trilyon 114 milyar Dolar’ı
bulmuştu. (TEBA:1706/23 Mart 2015)
IMF’nin değerlendirmesi, “Gelişmekte olan
ekonomilerde büyüme oranındaki düşüş, gelişmiş ekonomilere kıyasla daha fazla oldu”:
Uluslararası Para Fonu (IMF) 2015 Nisan ayı
başında beklenen Dünya Ekonomik Görünümü
Raporu’nu yayımlamıştı. IMF raporunda küresel
ekonomiye yönelik yaptığı değerlendirmesinde,
gelişmekte olan ekonomilerde büyüme oranındaki
düşüşün, gelişmiş ekonomilere kıyasla daha fazla
olduğunu bildiriyordu.
Küresel ekonomide büyümenin tekrar başlaması
için IMF kamu borcu yüksek ülkelerde özel yatırımları çıkış yolu olarak gösteriyordu. IMF bir ülkenin uzun vadeli potansiyel büyümesinin sermaye
ve iş gücünde yaşanan arz ve verimliliğe bağlı ol-
duğunu bildiriyordu. Rapor, özel sabit yatırımların
gelişmiş ekonomilerde de düştüğünü, gelişmekte
olan ülkelerde de ciddi bir düşüş yaşanacağını, bu
zayıf ekonomik ortamdan yatırım artışı çıkamayacağını, para ve maliye politikalarıyla şirketlerin
yatırıma teşvik edilebileceği, ancak yine de kriz
öncesi seviyelere dönülemeyeceğini, kısa vade de
kamu altyapı yatırımlarının yatırım talebini arttırabileceği belirtiliyordu. (TEBA:1709/ 13 Nisan
2015)
Japonya, 2014’de de dünyanın en büyük kreditörü oldu:
Bu arada küresel ekonomideki artan sıkıntılara rağmen, bir taraftan da ödemeler dengesi fazla veren
ülkelerde biriken dövizlerin yurtdışına kredi olarak
verilmesi süreci de devam etmekteydi. Nitekim Japonya son 24 yıldır bu konuda dünyanın bir numaralı kreditör ülkesi olarak yine 2014’te dünyanın en
büyük kreditörü olmuştu.
Japon Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, Japonya’nın net yurtdışı varlıkları
2014 yılında yüzde 13 artarak 3 trilyon Dolar’a
(367 trilyon Japon Yeni) ulaşmıştı. Japonya böylece 2014 yılında da en büyük kredileri veren
ülke olarak tespit edilmişti. Japonya’nın böylece
Çin’den yüzde 71 daha fazla net varlığı bulunmaktaydı. Çin 2010 yılında Japonya’yı dünyanın
ikinci en büyük ekonomisi olarak geride bırakmıştı
(TEBA: 1715/21 Mayıs 2015).
BM, 2015 için Küresel Ekonomik Büyüme
Tahmini’ni yüzde 3,1’den 2,8’e düşürdü:
IMF’den sonra Mayıs ayında da Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Ekonomik Durumu ve Beklentileri 2015 Raporu’nu revize etmişti. Rapor da Küresel Ekonomik Büyüme Beklentisi yüzde 3,1’den
yüzde 2,8’e düşürülmüştü. 2015’de petrol ve diğer
emtia fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak bölgeler
arasında yaşanan büyüme farklılıklarının artarak
devam edeceği ve ülke bazlı da büyüme trendlerinin farklı olmaya devam edeceği belirtilmekteydi.
9
Küresel ekonomide aşağı yönlü risk oluşturan en
önemli unsurlar, ABD’de para politikasının normalleşme sürecine girmesi ve FED’in faiz arttırımına gitmesi, Euro bölgesinde devam eden belirsizlikler, jeopolitik çatışmalar ve yükselen ekonomilerde kırılganlıklar olarak ifade edilmekteydi.
Bu arada ABD Merkez Bankası’ndan faiz arttırımı
beklentisi, Yemen, Ukrayna ve Suriye’deki çatışmalar ile Yunanistan’ın borçları konusundaki belirsizlik de endişe kaynağı olarak gösterilmekteydi.
Petrol fiyatlarındaki düşüşün etkilerine de yer verilen raporda, bu düşüşten en fazla zarar gören ülkenin Rusya olacağı, Rusya’nın 2015 yılında yüzde 3 küçüleceği belirtilmekteydi (TEBA: 1715/25
Mayıs 2015).
FED Başkanı Yellen’in faiz artışı ile ilgili açıklaması:
Küresel ekonominin lideri ABD’nin Merkez Bankası FED’in faizlerin arttırımı konusunda ne zaman harekete geçeceği bilinmiyor, bu belirsizlik
de küresel ekonomide sorun oluyordu. FED Başkanı Yellen, Mayıs sonunda bu konuda bir demeç
vererek piyasaları biraz olsun rahatlattı. Yellen,
ekonomik iyileşmenin beklendiği gibi sürmesi halinde ilk faiz artışını bu yıl yapmayı ve parasal normalleşmeye başlamayı düşündüğünü açıklamıştı
(TEBA: 1716/1 Haziran 2015).
IMF, ABD’nin 2015 ve 2016 büyüme beklentilerini düşürdü:
IMF’nin 2015 Haziran ayı başında açıkladığı ABD
ekonomisine ilişkin 4. Gözden Geçirme Raporu şüphesiz tüm dünya tarafından küresel liderin
ekonomisindeki son tespitleri öğrenmek açısından
önem teşkil ediyordu.
IMF raporunda, ABD’nin 2015 yıl sonu için büyüme beklentisini yüzde 2,5’e, 2016’ya ilişkin büyüme beklentisini ise yüzde 3’e indirmişti. ABD’de
bu yılın ilk çeyreğinde yaşanan olumsuz hava şartları, ülkenin Batısı’ndaki limanlarda yaşanan grev-
ler, enerji sektöründeki yatırımlardaki sert düşüş ve
güçlenen Dolar nedeniyle ekonomik büyümeyi düşürdüğünü ifade eden IMF, ancak bu düşüşün uzun
süreli olmayacağını belirtmişti (TEBA: 1717/8 Haziran 2015).
Bu arada küresel ekonominin yine önemli oyuncularından olan Dünya Bankası da 2015 Küresel
Beklentiler Haziran Raporu’nu yayımladı. Raporda küresel büyüme oranı 2015 için yüzde 3’den
yüzde 2,8’e, 2016 için yüzde 3,3’e ve 2017 için
yüzde 3,2’ye çekilmekteydi.
Türkiye’nin de aralarında bulunduğu gelişmekte
olan ülkeler için bu oranlar 2015 için yüzde 4,4,
2016 için yüzde 5,2 ve 2017 için yüzde 5,4 olarak
aşağıya çekildi. FED’in faiz artışının gelişmekte olan ülkelerin borçlanma maliyetlerinde sert
yükselişlere sebep olabileceği düşünülmekteydi
(TEBA: 1718/15 Haziran 2015).
Yunanistan Ekonomisinin Durumu:
Euro bölgesinde ekonomik sıkıntıların çözümünde
öncelikle bu bölgede ekonomisi felce uğramış Yunanistan için ne yapılacağı önem taşımaktaydı.
Hatırlanacağı gibi Euro bölgesi Maliye Bakanları,
2014 yılında Yunanistan için 8,5 milyar Euro bir
Kurtarma Paketi’ni onaylamışlardı. Yunanistan’da
2014 sonunda yapılan genel seçimler sonrasında
Ocak 2015’de kurulan yeni hükümeti, Eurogroup’a
18 Şubat 2015’de Kurtarma Paketi’nin genişletilmesi talebini yapmıştı. Euro bölgesi Maliye
Bakanları’ndan oluşan Eurogroup, Yunan hükümetinin reformların gerçekleştirilmesi durumunda Kurtarma Paketi’nin 4 aylığına genişletilmesini onayladı. Kurtarma Paketi genişlemesi, Yunan
hükümetinin, Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez
Bankası ve IMF ile yakın koordinasyonu ile Yunan
ekonomisini düzelteceğine inanılan reformları uygulamasını öngörmekteydi.
18 Haziran 2015’de Euro bölgesi Maliye Bakanları toplantısında Yunan Maliye Bakanı’nın sunduğu
10
Kurtarma Planı Reform Paketi üzerinde uzlaşılamadı, Euro bölgesi liderlerinin bu konuyu 22 Haziran 2015 günü acil bir toplantıda ele alacakları
duyuruldu (TEBA: 1719/22 Haziran 2015).
Euro’yu almak için yerine getirmesi gereken şartlar
konusunda Parlamento’nun da onayını aldı. Şartlar; kısmen özelleştirmeyi içermekteydi. (TEBA:
1744/21 Aralık 2015).
Yunanistan 1 Temmuz günü IMF’ye olan 1,7 milyar Dolar borcunu ödeyemedi. Şimdi yeni bir Kurtarma Paketi 5 Temmuz günü referanduma sunulacak ve Eurogroup referandum sonrasında Yunanistan ile masaya oturacaktı (TEBA: 1721/6 Temmuz
2015).
IMF ve OECD Küresel Büyüme Tahminleri’ni
düşürüyor:
Eurogroup, toplantısında 50 milyar Euro yeni bir
Kurtarma Paketi üzerinde anlaştı. Bu fonun önemli
bir kısmı bankaların sermayelendirilmesinde kullanılacak ve fonun gelirleri AB Yönetimi denetiminde olacaktı (TEBA:1723/20 Temmuz 2015).
AB’nin Yunanistan’a 7 milyar Euro kredi sağlamasıyla ülke, IMF ve ECB’ye olan borçlarını ödemeye başladı. IMF, 2 milyar Euro civarındaki borcunu ödediğini bildirdi. Bu arada Yunanistan’da 29
Haziran’dan beri kapalı tutulan bankalar tekrar
açıldı ve işlemlerine 20 Temmuz 2015 tarihinde
yeniden başladı. Yunanistan, 3. Kurtarma Paketi’ne
göre, AB’den 3 yıl içinde 86 milyar Euro bir finansman alacaktı. Bu miktarın 53,5 milyar Euro kredi
kısmı 3 yıl içinde taksitlerle ülkeye verilecekti. 35
milyar Euro hibe kısmı ise kalkınma için kullanılacaktı. (TEBA: 1724/27 Temmuz 2015)
Kurtarma Paketi 13 Ağustos’da Yunan Parlamentosu’ nda onaylandı. Anlaşma Yunanistan’ın taahhüt
ettiği hususları da içeriyordu. Bunlar kısaca faiz
dışı fazlalık oranları (2016 için yüzde 0,50, 2017
için yüzde 1,75, 2018 için yüzde 3,5) bazı ürün ve
taşınmazlarda vergilerin arttırılması, iş ve sosyal
güvenlikle ilgili köklü değişiklikler, enerji piyasasının serbestleştirilmesi, tarım ürünlerinin vergilendirilmesi, özelleştirmelere ilişkin özel bir fon
oluşturulması oluyor. IMF bu pakete bazı koşullar yerine getirilirse katılacağını bildirdi (TEBA:
1727/17 Ağustos 2015)
Yunanistan, 86 milyar Euro tutarındaki Kurtarma Paketi’nin ilk kredi diliminden kalan 1 milyar
Temmuz ayına geldiğimizde IMF ve OECD Küresel Büyüme Tahminleri’ni revize eden ekonomik
raporlarını açıklamışlardı.
IMF finansal krizden bu yana en düşük küresel
büyüme öngörüsünü yaptı. IMF, 2015 yılı Küresel
Büyüme Tahmini’ni yüzde 3,3’e düşürdü. En son
Nisan ayında IMF’nin açıkladığı büyüme beklentisi yüzde 3,5 olmuştu. IMF, 2016 yılı için büyüme
beklentisini ise yüzde 3,8 olarak teyid etti.
Rapora göre, gelişmekte olan ekonomilerde büyümede yaşanan yavaşlama, düşük emtia fiyatları
ve daha sıkı finansal koşullar, yapısal darboğazlar,
Çin piyasasında yeniden dengelenme ve jeopolitik
faktörlere bağlı ekonomik huzursuzluk gibi faktörler etkili olmaktaydı. IMF, gelişmekte olan ekonomiler için 2015 yılında yüzde 2,1 büyüme beklemekteydi. 2016 için ise büyüme tahmini yüzde 2,4
olmaktaydı.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
ise Haziran ayında yayımladığı rapora göre, küresel ekonomiye ilişkin 2015 büyüme tahminini Eylül ayında yüzde 3’e düşürmüştü. 2016 yılında ise
küresel ekonominin yüzde 3,6 büyüyeceğini tahmin etmişti. OECD bir önceki raporunda 2015 için
yüzde 3,1, 2016 için yüzde 3,8 büyüme tahminlerinde bulunmuştu. Dünya ekonomisi 2014 yılında
ise yüzde 3,3 büyümüştü.
Rapora göre, ABD’de büyümenin arkasındaki
itici güç istihdam artışı ve konut sektörü olmaktaydı. Ancak yatırımlar hayal kırıklığı yaratmaktaydı. Euro bölgesinde büyüme gelişmekteydi,
ancak beklenen hıza ulaşılamamıştı. Çin’in ithalat
talebinde yaşanan yavaşlama, küresel büyüme-
11
yi olumsuz etkilemekteydi. Gelecek 2 yıl içinde
en hızlı büyüyecek ekonomi Hindistan olacaktı.
Brezilya derin bir resesyon içerisinde olmaktaydı
(TEBA:1732/21 Eylül 2015).
BM Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi:
Eylül ayında yine küresel ekonomiyi ilgilendirecek önemli bir zirve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından New York’ta yapılmaktaydı. BM, 25-27
Eylül 2015’de 144 devlet ve hükümet başkanının
katılımıyla New York’ta “Sürdürülebilir Kalkınma
Zirvesi”ni toplamıştı.
Zirve sonunda 17 hedef belirlendi ve “Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi” kabul edildi.
Zirve’de şu önemli mesajlar dikkat çekmekteydi;
ABD Başkanı Obama, “Dünya genelindeki sürdürülebilir kalkınma hedeflerini başarmak için Başkanlığımız sürecinde ve sonrasında da mücadeleye
devam edeceğiz”.
Çin Devlet Başkanı Şi, “Sürdürülebilir kalkınma
için gelişmekte olan ülkelere 2 milyar Dolar yardımda bulunacağız”.
IMF Başkanı Lagarde, “Küresel büyümeye yönelik
aşağı yönlü riskler arttı ve zayıf ekonomik yönlü
dünya kalkınma hedeflerine ulaşılmasını geçmiştekinden daha zor kılacak”.
BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, “İnsanlık tarihinde önemli bir dönüm noktasına ulaştık. Yeni
kalkınma hedefleri liderler tarafından tüm insanlara verilmiş bir söz. 2030 Gündemi bizi ülke sınırlarının ve kısa dönemli çıkarların ötesine bakmaya
ve dayanışmaya zorluyor”.
IMF Başkanı Lagarde, Sürdürülebilir Kalkınma
hedefleri olarak belirlenmiş olan açlık ve sefaletin
kökü kurutulmadıkça, eşitsizlikler azalmadığı sürece ve iklim değişikliği ile mücadele edilmediği
takdirde, küresel büyüme hedeflerine ulaşılamayacağını belirtti.
BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’
nin bazı önemli bölümleri şöyle olmaktaydı:
- Aşırı yoksulluğun tüm dünyada sona erdirilmesi (günlük 1,25 Dolar’ın altı gelir),
- Açlığın yok edilmesi ve tüm insanların bütün
yıl boyunca yeterli besine ulaşabilmeleri,
- Küresel olarak bebek ölüm oranının 100 binde
70’in altına indirilmesi,
- Tüm kız ve erkek çocuklarının hür, eşit ve kaliteli temel eğitim almalarının sağlanması,
- Kadın ve kız çocuklarına yönelik her türlü ayrımcılığın ve şiddetin sona erdirilmesi,
- İklim değişikliği ve sonuçları ile mücadele konusunda acil eyleme geçilmesi,
- Sürdürülebilir Kalkınma için küresel işbirliği ve az gelişmiş ülkelere kaynak sağlanması
(TEBA: 1733/5 Ekim 2015).
5 yıl arka arkaya küresel büyüme oranlarında
düşüş yaşanacak:
G20 kapsamında Ekim ayında OECD’nin yaptığı
Uluslararası Yatırım Küresel Forumu’nda OECD
Genel Sekreteri Angel Gurria’nın verdiği mesaj,
dünya ticaretinin ne kadar zor bir dönemden geçtiğini göstermekteydi. OECD Genel Sekreteri Gurria demecinde, “5 yıl arka arkaya küresel büyüme
oranlarında düşüş yaşanacak. Yatırım, ticaret ve
kredinin eksik olduğu bir dönemden geçiyoruz.
Doğrudan yabancı yatırım akışları özellikle AB
kapsamında çok keskin düşüş gösterdi” demişti
(TEBA: 1734/12 Ekim 2015).
G20 Antalya Dünya Liderleri Zirvesi’nde verilen mesajlar:
Türkiye’nin dönem başkanlığını üstlendiği G20
Dünya Liderleri Zirvesi Antalya’da 15 Kasım
2015 tarihinde yapıldı. G20 Liderler Zirvesi’nin
12
“Küresel Ekonomi, Büyüme Stratejileri, İstihdam
ve Yatırım Stratejileri” konulu oturumunun açılış
konuşmasını yapan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Paris’teki terör saldırılarını şiddetle kınadığını
belirterek başladığı konuşmasında, “Terörizm, hepimizin barış ve güvenliğini tehdit etmeye devam
ediyor. Türkiye olarak terörle mücadeleye ilişkin
işbirliğinin geliştirilmesi konusundaki kararlılığımızın daha güçlü bir şekilde ifade edilmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, G20 üyelerinin, üretkenliği arttırma konusundaki sözlerini yerine getirebilmek ve yatırımların, rekabetin, ticaretin ve istihdamın önündeki yapısal darboğazları kaldırmak için
çabalarını hızlandırmaları gerektiğini söyledi.
Öte yandan IMF Direktörü Lagarde, altyapı yatırımlarının, ekonomik büyümeyi kısa ve uzun dönemde iten önemli bir güç olduğunu belirterek,
bu nedenle altyapı yatırımlarının desteklenmesi
gerektiğini bildirdi. Lagarde, “İki dünya olarak
burada biraraya geldik, bir şeyler yapabiliriz, bir
sonraki toplantı Paris’te olmalı” dedi.
OECD Genel Sekreteri Gurria ise yaptığı konuşmasında, yatırımların yarının büyümesinin tohumları olduğunu vurgulayarak “Eğer yatırımı
yapamayacak, bunu başaramayacak olursak büyüyemeyeceğiz demektir” dedi. Küresel büyümede
yavaşlamayı getiren unsurlardan birisinin inovasyonun olmaması olduğunu öne süren Gurria, diğer
unsurların ise yönetişim ve düzenlemeyle ilgili konular olduğunu vurguladı.
Daha sonra G20 Liderler Sonuç Bilgirgesi’nde,
G20’nin toplam GSYH büyümesinin 2018 yılına kadar yüzde 2 oranında arttırılması yönündeki
hedefe olan bağlılığın yenilendiği vurgulandı. İstihdam oluşturulması, kapsayıcılığın sağlanması,
eşitsizliklerin azaltılması ve fiili büyümenin arttırılması için talebi destekleyici önlemler ile yapısal
reformlar içeren büyüme stratejisinin tam olarak
ve zamanında uygulanmasının en önemli öncelik
olduğu bildirildi (TEBA: 1740/23 Kasım 2015).
IMF Başkanı Lagarde, “Ortaya çıkan sorunlar
en çok gelişmekte olan ülkeleri etkileyecek”:
OECD Genel Sekreteri’nden sonra da IMF Başkanı Lagarde’nin önemli açıklamaları dikkatle
izlenmişti. 2015 Ekim ayında Peru’nun başkenti
Lima’da düzenlenen IMF-Dünya Bankası Yıllık
Toplantıları kapsamında basın toplantısı düzenleyen Lagarde, şu açıklamaları yaptı.
“FED’in beklenen faiz artışı, yavaşlayan Çin ekonomisi, düşük emtia fiyatlarıyla dünya ekonomisi
zor bir süreçten geçmektedir. Ortaya çıkan sorunlar en çok gelişmekte olan ülkeleri etkileyecektir.
Gelişmiş ülkeler içinde asıl zorluk finansal istikrarı
korumak ve reel yatırımları arttırmaktır.
Tüm ülkeler küresel ekonominin değişen şartlarına uyum sağlamak zorunda olup, politika yapıcılar sınırlı manevra alanlarında yeni şartlara uyum
sağlamak, giderek zorlaşan tercihler yapmak zorunda kalıyorlar. Politikalar ülkelerin şartlarını
yansıtmalı ve çok yönlü olmalıdır. Hiçbir dönüşüm
dalgalanma olmadan gerçekleştirilemez. Çin’in
gerçekleştirdiği iç talebe dayalı büyüme modeli
yüzde 6,8 büyümeyle iyi bir dönüşümdür. Ancak
bu büyük bir icraat ve bazı pürüzler çıkaracaktır”
(TEBA:1734/ 12 Ekim 2015),
IMF, 2015 için küresel ekonomik büyüme hızını
%3,1’e indirdi:
IMF’nin yılda iki kez hazırladığı Dünya Ekonomik
Görünüm Raporu’nun Ekim 2015 sayısı Ekim ayı
başında yayımlandı. Raporda, dünya ekonomisine yönelik risklerin düşen emtia fiyatları ve artan
finansal dalgalanmalar ile yükseldiği belirtilirken, küresel büyüme tahminleri 2015 için yüzde
3,3’den yüzde 3,1’e ve 2016 için yüzde 3,8’den
yüzde 3,6’ya indirdi.
Aşağı yönlü revizyonlarda, Almanya, Japonya
ve Kanada’ya ilişkin büyüme tahminlerinde yapılan indirimler etkili oldu. Öte yandan ABD ve
İngiltere’nin bu yılki büyüme beklentileri yüzde
13
0,1 arttırılarak, yüzde 2,6 ve yüzde 2,5’a yükseltildi. IMF Raporu’nda ayrıca gelişmiş ekonomilerin
düşük verimlilik ve deflasyonist baskılara maruz
kalmaya devam edeceğini kaydederken, destekliyici para politikalarının sürdürülmesi çağrısını yineledi (TEBA:1734/12 Ekim 2015).
ABD’de yeni yılın bütçesi onaylandı:
Gelişmeleri tüm ülke piyasalarını etkileyen ve yakından takip edilen dünyanın en büyük ekonomisi
ABD’de, son yıllarda olduğu gibi bu yıl da Federal Hükümet’in temerrüde düşmesi son dakikada
aşıldı.
2015 mali yılı için belirlenen borçlanma limitine
ulaşılacak 3 Kasım 2015 gününün hemen öncesinde, 2016 mali yılı için hazırlanan ve borçlanma limitini arttıran yeni bütçe anlaşması, önce
Temsilciler Meclisi’nde ve ardından Kongre’de
onaylandı. Bütçe, federal harcama limitinin bazı
kalemlerindeki kesintiler karşılığında 80 milyar
Dolar arttırılmasını ve 3 Kasım itibarıyla ulaşılacak borç tavanının yükseltilmesini öngörmekteydi.
(TEBA:1738/ 9 Kasım 2015)
Bu arada ABD Merkez Bankası (FED) 29 Ekim
2015 tarihinde bir toplantı yapmış ve faiz oranlarını yüzde 0-0,25 oranında sabit tutma kararını yinelemişti. Toplantının sonuç bildirgesinde, ekonomik
faaliyetlerde ılımlı bir genişleme olduğu vurgulanmış ancak ihracatın düştüğü ve istihdam artış hızının yavaşladığı bildirilmişti.
OECD raporunda kürüsel ekonomik büyüme
hızını %2,9’a düşürdü:
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
üye ülkelerle ilgili Ekonomik Görünüm Raporu’nun
Ekim 2015 sayısını Kasım ayının ikinci haftasında
yayımlamıştı.
OECD’nin Raporu’nda, dünya ekonomisinin 2015
yılında yüzde 2,9, 2016 yılında yüzde 3,3 ve 2017
yılında yüzde 3,6 büyüyeceği bildirilmekteydi.
OECD Raporu’nda gelişmekte olan piyasalardaki
ekonomik yavaşlamanın küresel ekonomik aktivite üzerinde baskı oluşturduğu dile getirilmekteydi. Bu arada Çin Halk Cumhuriyeti’nde iç talepte
önemli bir yavaşlama görüldüğü ve bu durumun
finansal piyasalardaki güven ortamını olumsuz etkiliyeceği vurgulanıyordu.
Raporda, ABD ekonomisinin büyüme tahminleri
2015 yılı için yüzde 2,4, 2016 yılı için yüzed 2,5
ve 2017 yılında ise yüzde 2,4 olarak veriliyordu.
Raporda, Çin ekonomisinin 2016 yılında yüzde 6,5
ve 2017 yılında yüzde 6,2 büyüyeceği ifade edilmekteydi (TEBA:1739/16 Kasım 2015).
Avrupa Birliği’nin 2016 yılı bütçesi
155 milyar €:
Brüksel’de gerçekleştirilen Avrupa Birliği Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi ile Avrupa
Parlamentosu’nun (AP) Uzlaşma Komitesi toplantısı Kasım ayında yapıldı. Toplantıda AB’nin
2016 yılı bütçesinde uzlaşıldı. Buna göre, Avrupa
Birliği’nin 2016 yılı bütçesinde gelirler 155 milyar Euro, harcamalar ise 144 milyar Euro olarak
belirlendi. Bütçede, büyüme ve istihdamı arttırmaya yönelik programlara 9,54 milyar Euro, Rusya
ambargosundan etkilenen Avrupa’daki çiftçilerin
desteklenmesine 698 milyon Euro ayrılmıştı.
AB, bütçeden sığınmacı krizine yönelik 2 milyar
Euro üzerinde bir kaynak ayırmıştı. Bütçe konusunda sağlanan uzlaşmanın ardından AB Konseyi
ile AP’nin bütçe anlaşmasını resmi olarak onaylaması gerekecekti (TEBA:1740/23 Kasım 2015).
FED, faizleri 25 baz puan arttırdı,
yüzde 0,25-0,50 aralığına yükseltti:
Tüm dünya ülkelerince dikkatle izlenen ve merakla beklenen ABD’li FED’in faiz arttırımı ile
ilgili FOMC toplantısı Aralık ayında yapılacaktı.
Toplantı öncesi önemli bir açıklama FED Başkanı Janet Yellen’den geldi. Washington’da konuşan
14
FED Başkanı Yellen, ABD ekonomisinin Aralık
ayında faiz artışı için artık hazır olduğundan bahsetti. ABD’de işsizlik oranının 2009’daki yüzde 10
seviyelerinden, artık yüzde 5 seviyesine inmiş olduğunu, yüzde 1,4 olan enflasyon oranının da önümüzdeki birkaç yıl içinde FED hedefi olan yüzde
2’ye çıkmasını beklediğini kaydetti. (TEBA:1742/
7 Aralık 2015)
ABD Merkez Bankası (FED) 15-16 Aralık tarihlerinde yaptığı toplantı sonucunda beklenen faiz
artışını da yaptı. ABD’li FED faizleri 25 baz puan
arttırarak, yüzde 0,25-0,50 aralığına yükseltti. Federal Açık Piyasa Komitesi’nin (FOMC) faiz kararı oy birliği ile alınırken, 2016 ortalama faiz beklentisi de Eylül ayındaki gibi yüzde 1,4 sabit kaldı.
FED Başkanı Yellen, yaptığı açıklamasında şunları söyledi:
“ABD’de olağanüstü bir dönemin sonuna gelindi.
Ekonomide toparlanma tam olarak sağlanmasa da,
önemli bir yol katedildi. Faiz artışı ekonomiye olan
güvenimize dair bir işaret olarak algılanmalı. Faiz
arttırımları kademeli olacak. Küresel ekonomideki
riskler azaldı, veriler iş gücü piyasasında iyileşmenin süreceğini gösteriyor”. (TEBA:1744/ 21 Aralık
2015)
ABD’de 1,14 trilyon Dolar’lık bütçe Senato’da
onaylandı:
Aralık ayında ABD Senatosu’nda Federal
Hükümet’in bütçesi görüşülmeye başlanmıştı.
Aralık ayının son haftasına gelindiğinde Federal
Hükümet’in 1,14 trilyon Dolar’lık bütçesini kapsayan Torba Yasa Tasarısı Senato’da 33’e karşı
65 oyla kabul edildi. Yasa Tasarısı aynı zamanda
ABD’de 40 yıldır yürürlükte olan ham petrol ihracat yasağının kaldırılması ve IMF’nin kota ve yönetim reformlarının da onaylanmasını içeriyordu.
ABD Başkanı Obama, yeni bütçenin askeri ve orta
sınıfı güçlendiren bir bütçe olduğunu söylüyor, ayrıca Hükümetin gelecek yılın ilk 9 ayında kapan-
ma tehlikesini ortadan kaldırdığını bildiriyordu.
(TEBA:1745/ 28 Aralık 2015)
2016’da küresel kriz beklentileri:
IMF, 2015 küresel ekonomisine yönelik en önemli açıklamasını ise 2015 bittiğinde Ocak 2016’da
yapmıştı. IMF Başkanı Lagarde, dünya ekonomisine yönelik dış basına yaptığı bir açıklamada, birçok ülkede ve gelişmekte olan piyasalarda finansal
risklerin devam ettiğine dikkat çekerek, küresel
ekonomik büyümenin 2016 yılında hayal kırıklığı
yaratacağını söylemişti.
Küresel ekonominin orta vadeli görünümünü zayıflatan faktörler olarak düşük verimliliği, yaşlanan nüfusu ve global finansal krizin büyümeyi
frenletmesini gösteren Lagarde, FED’in faiz arttırımlarına başlaması ve Çin’de ekonomik büyümenin yavaşlamasını belirsizliğe katkı yaptığını da
vurgulamıştı.
ABD ve muhtemelen İngiltere hariç gelişmiş ekonomilerin büyük bölümünü gevşek para politikalarını devam ettirmelerinin gerekeceğine işaret eden
Lagarde, Euro bölgesinin ise öncelikle sorunlu
kredilerin üstesinden gelmesi gerektiğini belirtti
(TEBA:1746/4 Ocak 2016).
IMF Başkanı Lagarde’nin 2016 için beklentisi hiç
de olumlu görülmüyor. Bu arada IMF de son raporunda 2016 için küresel ekonomik büyümeyi aşağıya çekerek yüzde 3,6’ya indirmişti. Aynı şekilde
OECD’de son ekonomik raporunda küresel ekonomik büyüme hızını yüzde 3,3’e düşürmüştü.
Böylece 2016 yılında dünya ekonomisinin ortalama yüzde 3,4 civarında büyümesi bekleniyor. Gelişmiş ekonomilerde bu büyüme ortalama yüzde
2,1 civarında olabilecek. Euro bölgesinde ekonomik büyümenin 2015 yılındaki beklenen yüzde 1,5
seviyeyi biraz aşarak 2016’da yüzde 1,7 seviyesine
çıkması beklenecek. Gelişmekte olan ekonomilerde 2015 yılında yaklaşık yüzde 4 olarak beklenen
ekonomik büyüme, 2016 yılında biraz daha yükselerek yüzde 4,3 civarına gelebilecek.
15
2015 Yılında Türkiye
Ekonomisi ve
2016 Beklentileri
Türkiye Ekonomisinin 2015’de olumsuz göstergeleri daha
da arttı.-Enflasyon 2014 oranını da aşarak 2015’de %8,8’e
çıkınca, OVP’deki hedefi de %6,5’tan %7,5’e yükseltildi.Büyüme hızı 2015’de %4’e çıkarken, merkezi yönetim toplam borç stoku 2015 sonunda 667 milyar TL’yi buldu.-Cari
açık 2015 sonunda 31,7 milyar $’a inerken, Merkez Bankası
döviz rezervleri 13,4 milyar $ eridi.-Buna rağmen Türk Lirası, ABD Doları karşısında %25 değer kaybetti…
Bütçede programın üzerinde 31,5 milyar TL daha fazla gelir elde edilse de, 34 milyar TL daha fazla gider harcaması
yapıldı.-Böylece bütçe açığı programın üzerine çıkarak 22,6
milyar TL oldu.-2014 sonunda %9,9 olan işsizlik oranı 2015
sonunda %10,2’ye yükseldi…
2016 sonunda büyümenin %4,5’e çıkarılması enflasyonun
%7,5’e düşürülmesi, cari açığın 28,6 milyar $’a indirilmesi
ve yapısal reformlarla sanayide dönüşümün sağlanması hedeflendi…
2016’da Türkiye ekonomisi bir taraftan hükümetin hedeflediği Yapısal Reformlar ve mali disiplin ile sürdürülebilir bir
potansiyel kazanmaya çalışacak, diğer taraftan küresel krizin
ve bölgedeki terör olaylarının olumsuz etkilerini taşıyacak…
16
H
ükümetin 2015-2017 üç yıllık Orta Vadeli
Programı’nı (OVP) 8 Ekim 2014 tarihinde
Başbakan Yardımcısı Ali Babacan açıklamış, enflasyonu 2015 sonunda yüzde 6,3’e düşüreceklerini,
ekonominin büyümesinin yüzde 4 olacağını ve işsizlik oranını yüzde 9,1’e çekeceklerini belirtmişti
(TEBA 2014 Yıllık Raporu-Türkiye Ekonomisi).
Ekim 2014’de ilan edilen OVP’de bu sefer temel
amaç enflasyonla mücadeleye kararlılıkla devam
etmek ve cari işlemler açığının tedricen düşürerek,
büyümeyi arttırmak olmuştu. Oysa 2015 yılında
Türkiye ekonomisi yeni sorunlarla karşı karşıya
kalacaktı.
2015 yılında küresel krizin özellikle yurtdışı finansman darboğazını yaşayan, bölgesinde terör
olayları nedeniyle ekonomik ve sosyal sorunları
gittikçe artan ve üst üste yaşanan iki Genel Seçim
nedeniyle sürdürülebilir istikrarı sağlayamayan
Türkiye’nin ekonomisindeki olumsuz göstergeler
daha da arttı.
Enflasyon 2014 sonundaki TÜFE oranını da aşarak
2015 sonunda yüzde 8,8’e çıktı. Böylece 2016 için
tespit edilen hedef revize edilmek zorunda kalındı.
Büyüme hızı iç talepteki artışla beklenmedik bir
şekilde 2015 sonunda yüzde 4’ü bulmuştu. 2015
için yüzde 3,3 büyüme hedefini programa almış
olan ekonomiyi yönetenler bu duruma şaşırmış,
hemen OVP’deki 2016 yılı hedefini revize ederek
yükseltmişlerdi.
Türkiye’de bir taraftan Hazine dış borçlanmaya devam ederken, özel sektör de özellikle Kamu-Özel
Sektör İşbirliği (KÖİ) projeleri ve özelleştirmeden
alınan varlıklar için sağlanan kredilerle yoğun bir
borç sarmalına girdi. Böylece 2015 yılında bir taraftan Merkezi Yönetim dış borç stoku, diğer taraftan özel sektörün dış borçları arttı.
2015’de cari açık düştü, büyüme arttı, ancak
enflasyon bir hayli yüksek çıktı:
Cari açık Türkiye ekonomisi için küresel krizin
arttığı bu dönemde en büyük sorun olmaktaydı.
Ancak cari açığı küçültecek bir program uygulanırken, sanayinin yapısı gereği büyüme oranı da
aşağı düşmekteydi. Nitekim 2014’de böyle olmuş
ve 2015’de hazırlanan yeni OVP’nin temel amacı
enflasyonu düşürmek, bunu yaparken de programdaki büyümeye ulaşmak ve cari açığı da düşürmek
olarak açıklanmıştı. 2015 yılı sonuna geldiğimizde
cari açığın düşmüş olduğunu ve büyümenin yükseldiğini görüyoruz. Ancak bu sefer de enflasyon
hedefi tutturulamadı, enflasyon bir hayli yüksek
çıktı.
2015’de Merkez Bankası döviz rezervleri eritilmesine rağmen, Türk Lirası yüzde 25 değer
kaybetti:
2015’de dikkati çeken bir diğer uygulama da, enflasyon yükselmesine rağmen, Hazine faizlerinin
yeterince arttırılmasının engellenmesi oldu. Hazine borç ödeme programının en önemli enstrümanı
olan iç borçlanmayı 2015 yılında yine programın
üzerine çıkarmıştı. Bu arada yıl içinde enflasyonun
tedricen yükselmekte olduğu görülüyordu. Enflasyon yükselmesine rağmen yukarıdan gelen baskılarla her zaman olduğu gibi Hazine faizleri yeterince arttırılamamış, Türk Lirası’nın daha fazla değer
kaybetmemesi için Merkez Bankası döviz rezervleri iç piyasaya sürülmüştü. Buna rağmen döviz rezervleri 13,5 milyar Dolar erirken, Türk Lirası’nın
da ABD Doları karşısında yüzde 25 değer kaybına
uğradığı görülmekteydi.
Merkezi Bütçe’de programın üzerinde daha
fazla gelir elde edilse de ondan da fazla gider
harcaması yapıldı:
Hükümetin 2015 yılında övündüğü en önemli ekonomik gösterge yine Merkezi Bütçe oldu.
Hazine’nin nakit dengesini sağlamada özelleştirme ve fon gelirleri gibi gelir kalemlerinden yine
2015’de doğru dürüst giriş yapılamazken, tek gelir
girişi yapılan kalem, yine Merkezi Bütçe’deki faiz
dışı fazla olmuştur. Ancak 2015 yılı sonuna geldiğimizde Merkezi Bütçe’de programın üzerinde
daha fazla gelir elde edilse de, ondan daha fazla
gider harcaması yapıldığı görülmekteydi.
17
2015 Bütçesi 22,6 milyar TL açık veriyor:
2015 için hazırlanan programda bütçenin en fazla
yüzde 20,9 milyar TL açık vermesi, buna karşılık
bütçedeki faiz dışı fazlanın 33 milyar TL olması
hedeflenmişti. Ancak 2015 yılı bittiğinde bütçenin
Ocak-Aralık sonu itibariyle 12 aylık dönemde verdiği açık programın üzerine çıkarak, 22,6 milyar
TL’yi bulmuştu. Küresel krizin daha da arttığı ve
ekonomide zorluklarla dolu bir yılın geçirildiği bu
süreçte bütçedeki bu açık oldukça iyimser karşılanmış, hatta bir yıl önceki açıkla kıyaslandığında,
başarılı bile bulunmuştur. Çünkü bütçe açığında
geçen yıla göre az da olsa bir düşüş görülüyor.
Bunun yanı sıra 2015 yılı Merkezi Bütçesi’ndeki
faiz dışı fazla ise 30,4 milyar TL olarak ortaya çıkmış olup, aynı şekilde bir önceki yılın sonucuna
göre daha yüksek bir seviyede görülürken, programa göre de daha az bir miktar olarak tespit ediliyor.
2015 sonunda işsizlik oranı yüzde 10,2’ye
çıkıyor:
Ülkenin sosyal durumunun yansıtılması açısından
en önemli göstergelerden biri olan işsizlik oranında
son iki yıldır üst üste yaşanan artış 2015 yılında da
aynen devam etmiş ve işsizlik oranı yüzde 10,2’ye
ulaşmış. Böylece 2013 yılında yüzde 9 olarak bilinen işsizlik oranında son iki yılda yaşanan artış
yüzde 13,3’lük bir orana geliyor.
Şimdi sizlere 2015 yılında Türkiye Ekonomisi ve
Siyasetinde gelişen önemli olayları aşağıda sunmaya başlıyoruz.
Türkiye’nin Dönem Başkanlığı’nda ilk Bakanlar düzeyinde G20 Toplantısı:
Türkiye 2015 yılında küresel toplantı konusunda
önemli bir sınav verecek olup, tüm dünya liderlerinin katılacağı G20 toplantısı Kasım ayında
Antalya’da yapılacaktı. G20 toplantısına hazırlık
amacıyla Türkiye’nin Dönem Başkanlığı’ndaki
ilk Bakanlar düzeyinde G20 toplantısının da Şubat
2015’de İstanbul’da yapılması kararlaştırılmıştı.
Nitekim G20 Bakanlar toplantısı Türkiye’nin Dönem Başkanlığı’nda 8-9 Şubat 2015 tarihlerinde
İstanbul’da gerçekleşti. Başbakan Davutoğlu’nun
evsahipliğinde yapılan toplantıya çok sayıda ülkenin Ekonomi ve Maliye Bakanları katılırken, toplantıda küresel ekonomiye yönelik önemli mesajlar
verildi.
Başbakan Davutoğlu toplantıda, uluslararası çerçeveye dayalı olarak çok sayıda sıkıntılı konu ile karşı karşıya kalınmış olunduğunu belirterek, bunları;
jeopolitik, güvenlik, ekonomik ve sosyal sorunlar
olarak sıraladı. G20 için belli prensiplerin altını
çizmeyi kararlaştırdıklarını belirten Davutoğlu,
bunların, kapsayıcılık, uygulama ve yatırım olacağını ifade etti. İki tane gündemleri olacağını dile
getiren Davutoğlu, öncelikle G20 ile az gelişmiş
olan ülkeler arasında köprü vazifesi göreceklerini,
ikincisi ise küçük ve orta ölçekteki işletmelerin
yani KOBİ’lerin ele alınmasını sağlayacaklarını
bildirdi.
Bu arada toplantıda dikkati çeken diğer önemli mesajları ise İtalya, Çin ve İngiltere Hükümetleri adına katılan yetkili Bakanlar verdi. İtalya Ekonomi
Bakanı Padoa, Avrupa’da bir büyümenin olduğunu, ancak bunun istenilen düzeyde bulunmadığını
belirterek, “Avrupa’da yatırımlar için biraz daha
cesur olmalıyız ve daha fazla risk alabilmeliyiz”
dedi. TEBA: 16 Şubat 2015
Çin Maliye Bakan Yardımcısı Guangyao ise Yunanistan sorununa çok kısa sürede çözüm bulunması
gerektiğine işaret etti.
İngiltere Merkez Bankası Başkanı Carney, sistemin
şu an daha dayanıklı ve dirençli olduğunu belirterek, sistemin bir şoku anında büyütme ihtimalinin
daha az olduğunu, finansal piyasalarda likidite
konusunda sorun yaşanabileceğini düşündüklerini
ifade etti.
18
Hükümet, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Ekonomi Brifingi verdi:
Saray ile Hükümet arasında ekonomide faiz arttırımı konusunda ortaya çıkan gerginlik medyada
da konu olmuş, Cumhurbaşkanlığı ile Hükümet
arasında buzların artmasına neden olmuştu. Ekonomi yönetimi bu konuda daha hassas davranarak,
Ali Babacan’ın direktifleriyle Merkez Bankası
Başkanı Erdem Başçı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a
ekonomide faizlerin nasıl hareket ettiğine dair bir
brifing verdiler. Ekonomi brifingi 11 Mart 2015 tarihinde yaklaşık 2,5 saat sürerek, Cumhurbaşkanı
Erdoğan’a 130 sayfalık bir sunum yapıldı. Daha
sonra da Cumhurbaşkanlığı’nca yapılan açıklamada, Türkiye’de ekonominin temellerinin son derece
sağlam olduğuna işaret edilen bir brifing alındığını,
Türkiye’nin 2023 hedefleri doğrultusunda mevcut
güven ve istikrar ortamının titizlikle muhafaza
edilmesinin altının çizildiği belirtildi.
Sunumda, yüksek faize, yüksek enflasyonun neden
olduğu ve yüksek faizin, yüksek enflasyon sonucunda ortaya çıktığı ifade edilmişti. Türkiye’de
yüzde 8,2 piyasa faizine karşılık, politika faizinin
yüzde 7,5 olduğunun gösterildiği, bunun belirleyicisinin yüzde 7,5 yüksek enflasyon olduğuna dikkat çekildiği vurgulanmıştı. TEBA:1705/16 Mart
2015
2014’de Türkiye Ekonomisi revize hedefin de
altında yüzde 2,9 büyüyebildi:
Mart ayına gelindiğinde Türkiye için TÜİK önemli bir veriyi açıklıyordu. 2014’ün son çeyreği olan
Ekim-Aralık döneminde Türkiye Ekonomisi’nin
büyüme hızı yıllık bazda yüzde 2,6 olmuş, böylece
GSYH 2014’de bir önceki yıla göre sabit fiyatlarla
yüzde 2,9 artış gösterebilmişti.
Hükümet 2014 yılı için başlangıçta ekonomik büyüme hedefini yüzde 4 olarak almış, Ekim’de açıklanan Orta Vadeli Plan’da (OVP) ise bu veri yüzde 3,3’e indirilmişti. Görüldüğü gibi 2014 yılında
Türkiye Ekonomisi yüzde 3,3’lük revize hedefin
de altına düşerek ancak yüzde 2,9 büyüyebilmişti.
Ekonominin büyümesinde meydana gelen düşüşün
en önemli nedeni yetersiz iç talep ve sanayide kapasite oranlarının düşmesi olmuştu TEBA:1708/31
Mart 2015
Dünya Bankası Türkiye’nin 2015 sonu itibariyle büyüme hızını yüzde 3 tahmin etti:
Nisan ayında Dünya Bankası’nca Türkiye’ye yönelik önemli bir rapor yayımlandı. Dünya Bankası
bu raporda, Türkiye’nin 2015 sonu itibariyle büyüme oranını yüzde 3, yıl sonu enflasyonunu ise
yüzde 4 olarak tahmin etmişti. Banka raporunda
özel yatırımların azalmakta olduğunu ve Haziran
2015’de yapılacak olan Genel Seçimler öncesinde
ekonomide belirsizliklerin devam ettiğini vurgulamaktaydı. TEBA:1710/17 Nisan 2015
Nitekim Başbakan Yardımcısı Ali Babacan da
Dünya Bankası’nın dediği gibi konuşuyor, “Konjonktür önümüzü rahat görebildiğimiz bir konjonktür değil” diyordu. Sanayinin desteklenmesi
ve teşvik edilmesi gerektiğini öne süren Babacan,
kaynağın üretken yerlere harcanması gerektiğini
bildiriyordu. Oysa toplumsal çürümenin en büyüğü ekonomide yaşanıyor, Türkiye’de ulaştırmanın
altyapı yatırımları kamu ödeneklerini yutuyor, paralar toprağa gömülüyor, özel sektör de rant ekonomisine dönük, her boş araziye AVM yapıyordu.
TEBA:1714/15 Mayıs 2015
Mayıs ayında sistemin diğer büyük oyuncusu IMF’den bu sefer yeni bir rapor yayımlandı.
IMF’nin raporunda, Türkiye Ekonomisi için de
önemli detaylı tespitler ve ileriye dönük politika
önerileri yer almaktaydı. Rapora göre Türkiye, düşük petrol fiyatlarından yarar sağlayacak, ancak,
bir şekilde, Irak’dan gelen ihracat talebinin düşmesi, daha sıkı para politikası ve daha düşük tüketici
güveni gibi olumsuz koşullarla karşı karşıya kalacaktı.
Gerçekten de IMF’nin dediği gibi 2015 yıl sonu
itibariyle petrol fiyatları tam iki yılda yüzde 67
19
oranında düşerek, 35 Dolar seviyesine inmişti.
Türkiye’nin enerji ithalatının yüzde 70’lik miktarını oluşturan petrol fiyatlarındaki bu düşüş, IMF’nin
dediği gibi Türkiye’ye yarar sağlamıştı. Ancak bu
yarar topluma yönelik değil, yurtdışına devamlı
kaynak aktararak borç ödeyen Türkiye’nin vergi
toplamasına dönük olmuştu. Türkiye petrol ürünlerinden yüzde 68 vergi alan Dünyanın Meksika’dan
sonraki ikinci büyük ülkesi olarak borç ödemelerine yeni bir kaynak yaratmıştı. TEBA:1714/11
Mayıs 2015
ması beklenen Türkiye’nin 7 Haziran 2015 Genel
Seçimleri için hazırlıklarını tamamlayan partiler,
son propagandalarında birçok vaatlerde bulunmuşlardı.
OECD, Türkiye için 2015 sonunda yüzde 3’ün
üzerinde ekonomik büyüme öngördü:
7 Haziran seçimleriyle AK Parti’nin tek parti
iktidarı sona eriyor:
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
üye ülkelerle ilgili Ekonomik Görünüm Raporu’nu
Haziran ayı başında yayımladı. OECD, Türkiye
için 2015 yılında yüzde 3’ün üzerinde, 2016 yılında ise yüzde 4’e yakın ekonomik büyüme öngörmekteydi. Bölgesel gerilimlerin ve kurdaki belirsizliğin yatırımların toparlanma hızını etkileyeceği
kaydedilmekteydi. TEBA:1717/4 Haziran 2015
Türkiye’de Kamu İhale Kurumu (KİK) Yasası defalarca değişmiş, yönetmelikleri sayısız değişikliğe uğramış, yine de uluslararası literatürü yakalayamamıştı. Nitekim uluslararası birçok firmanın
en büyük eleştiri konularından biri de Kamu İhale
Yasası’nın önemli uygulamalarının uluslararası literatürden uzak oluşuydu. Bu konuda ilginç bir saptamayı Danıştay 13.Dairesi yapmış, KİK Yasası’na
göre gerçekleşen yapım ihalelerinde aşırı düşük
teklif veren müteahhide sorgulama yapmadan ihale verilmesini sağlayan yönetmeliğin uygulamasını
durdurmuştu. Danıştay, ihaleyi yapan kurumun,
aşırı düşük teklif sahiplerinden açıklama istememesini hukuka uygun bulmamıştı. TEBA:1712/30
Nisan 2015
2011 Genel Seçimlerine katılım oranı yüzde 83,2,
geçerli oy sayısı 42 milyon 941 bin olurken, bu sefer 2015 Genel Seçimlerinde katılım oranı yüzde
86,6’yı bulmuş ve dört yılda geçerli oy sayısı 4 milyon artarak, 47 milyona ulaşmıştı. TEBA:1718/9
Haziran 2015
Türkiye’de 7 Haziran 2015 Genel Seçim sonuçları alındığında, 2001 yılından bu yana 14 yıldır tek
başına iktidarda olan AK Parti’nin tek parti iktidarı
sona ermekteydi. 2015 Genel Seçimlerinde geçerli
oy oranı yüzde 10 artmasına rağmen, AK Parti aldığı oy oranını yüzde 12 düşürmüş, Ana Muhalefet
Patisi CHP ise bu seçimlerde oyunu sadece yüzde 3,3 arttırabilmişti. Seçimlerin asıl kazananı ise
oy oranını yüzde 114 arttırmış olan HDP olmuştu.
MHP ise oy oranını yüzde 50 arttırabilmişti.
7 Haziran 2015 Genel Seçimlerin sonuçları alındığında toplam oyun yüzde 40,9’unu AK Parti,
yüzde 25’ini CHP, yüzde 16,3’ünü MHP, yüzde
13,1’ini HDP ve yüzde 2,1’ini Saadet Partisi almıştı. Böylece 258 Milletvekili alan AK Parti iktidardan düşerken, CHP 132, MHP ve HDP 80’er Milletvekili alarak yeni kurulması beklenen Koalisyon
Hükümetlerinin yeni aktörleri olarak ortaya çıktılar. Türkiye’de artık yeni hükümet için partilerin
yapacağı koalisyon pazarlıkları önem kazanmıştı.
Türkiye’de 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri yapılıyor:
Koalisyon pazarlıklarına AK Parti Milletvekillerinin yüzde 80’ini kontrol eden Cumhurbaşkanı
Erdoğan’ın damgasını vurması beklenmekteydi. Koalisyon pazarlıklarının başında ise açılım
şartları ve yolsuzluk dosyaları bulunmaktaydı.
TEBA:1718/9 Haziran 2015
Siyasi belirsizliklerin ortadan kaldırılmasını sağlayacak ve böylece ekonomiye yeni bir sayfa aç-
AK Parti’ye en sıkışık anlarında önemli destek veren MHP burada da AK Parti’nin imdadına yetişti,
20
Genel Başkan Bahçeli hiç kimse ile Koalisyon kurmayacağını beyan etti. Böylece AK Parti’ye karşı
Ankara kulislerinde konuşulan CHP-MHP ve HDP
Koalisyonu şimdiden suya düşmüş oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan en yüksek oyu alan AK
Parti’ye Hükümeti kurma görevini oldukça gecikmeli verdi. Bu konuda eleştirileri önemsemeyen
Erdoğan’a aynı zamanda Koalisyon görüşmelerine karışıyor iddiası ile yeni eleştiriler gelmişti. Bu
arada iktidarı oluşturmak için 40 günlük koalisyon
pazarlığı süresi de AK Parti Genel Başkanı Davutoğlu ile CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu arasında
hiçbir anlaşmaya varılmadan ve kamuoyuna hiçbir
açıklama yapılmadan hoyratça harcandı.
Nitekim daha önce de Cumhurbaşkanlığı seçiminde, ABD Büyükelçisi ile otel odasına kapanıp, parti meclisine hiçbir açıklama yapmadan tek başına
Ekmeleddin İhsanoğlu’nu kamuoyuna CHP’nin
adayı olarak açıklayan Kılıçdaroğlu, Koalisyon
görüşmesi diyerek 40 günü sessiz bir biçimde doldurarak, Koalisyondan eli boş dönmüştü. Böylece
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın asıl beklentisi olan
yeni erken seçimin şartları oluşturulmuştu. Kılıçdaroğlu mahçubiyetini örtbast etmek istercesine,
“Benim hakkım, bana niçin Hükümeti kurma görevi verilmiyor” diyerek de, Erdoğan’a sözüm ona
hesap sormuştu.
Böylece Türkiye beklenmedik biçimde yeni bir
erken seçime yelken açmış, Yüksek Seçim Kurulu
beş ay sonra, 1 Kasım 2015 tarihinde Erken Genel
Seçimlerin yapılması kararını almıştı.
Türkiye’nin 63. Hükümeti olarak kurulan Geçici Kabine’nin görev dağılımı belli oldu:
Ağustos sonuna gelindiğinde nihayet Türkiye’yi 1
Kasım 2015 Erken Genel Seçimlerine kadar 3 ay
idare edecek olan Geçici Kabine’nin görev dağılımı da belli olmuştu. Geçici Bakanlar Kurulu’nda
AK Parti’den 10, MHP’den 1 ve HDP’den de 2
Milletvekili yer almış, ayrıca Kabine’de Milletvekili olmayan 11 isim Bakanlık görevlerini üstlenmişti.
62.Hükümette yer alan Cevdet Yılmaz, Yalçın Akdoğan, Numan Kurtulmuş, Fikri Işık, İdris Güllüce, Nihat Zeybekçi, Akif Çağatay Kılıç, Mehmet
Şimşek, Nabi Avcı, Veysel Eroğlu ile Mehmet
Müezzinoğlu Geçici Hükümette yeniden görev
alırlarken, İçişleri Bakanlığı’na Cumhurbaşkanı
Erdoğan’ın yakınlığı ile bilinen İstanbul Emniyet
Müdürü Selami Altınok atandı.
Bunun yanısıra MHP Ankara Milletvekili Tuğrul Türkeş yeni hükümette Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. HDP’den İzmir Milletvekili
Müslüm Doğan Kalkınma Bakanlığı’na, Kocaeli
Milletvekili Ali Haydar Konca ise Avrupa Birliği
Bakanlığı’na getirilmişlerdi. Müslüm Doğan’dan
daha sonra boşalan Bakanlığa Kalkınma Bakanlığı
Müsteşar Vekili görevinde bulunan Cüneyd Düzyol atandı.
Hükümetin önemli kurullarında AK Parti ağırlıklı
isimlerin yer alması ve Bağımsızların da Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yakın isimler olarak atanması
erken seçimlerde AK Parti’ye bir avantaj olarak
değerlendirilmekteydi.
Geçici Kabine’de yine Başbakan Ahmat Davutoğlu üç önemli kurul olarak bilinen Yüksek Planlama Kurulu (YPK), Özelleştirme Yüksek Kurulu
(ÖYK) ve Savunma Sanayi Yüksek Koordinasyon
Kurulu’na (SSYKK) başkanlık edecekti. Geçici
Hükümette ekonominin patronluğunu eski Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz üstlenmekteydi.
TEBA:1730/31 Ağustos 2015
Geçici Kabine ilk iş olarak “Kadük” olması beklenen 2016 mali yılı bütçe hazırlıklarına başladı. 1
Kasım’da yapılacak Erken Genel Seçimler nedeniyle 31 Aralık 2015’e kadar TBMM’den çıkması
imkansız görülen bütçenin geçersiz olması nedeniyle, Hükümetin kısa süre için bir geçici bütçe hazırlaması gerekmekteydi. Geçici bütçe 2016 OcakMart dönemi için uygulanacaktı. TEBA:1729/27
Ağustos 2015
21
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Japonya ziyareti:
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 7-8 Ekim 2015
tarihlerinde Japonya’nın başkenti Tokyo’ya resmi
bir ziyaret yaparak, Başbakanlık Yatırım Destek
ve Tanıtım Ajansı tarafından Japon işadamlarına
verilen bir seminerde konuştu. Japon firmalarına Türkiye’ye gelin birlikte kazan-kazan yapalım
diyen Erdoğan, Türkiye’de birçok altyapı projesi
bulunduğunu, Japon firmalarının bu projelerde ikili
işbirliği içerisinde olabileceklerini bildirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Japon firmalarını brifing
sırasında Türkiye’deki şu önemli projeleri sıralayarak, işbirliğine davet etti.
“Japon Hükümeti ile birlikte hayata geçirmeyi
öngördüğümüz Sinop Nükleer Santral Projesi’ne
büyük önem veriyoruz. Bu proje stratejik ortaklığımız çerçevesinde uzun vadeye yayılan kapsamlı
bir işbirliğini de beraberinde getirecek. Çanakkale
Boğaz Köprüsü, 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli ve
Ankara-İstanbul Yeni Hızlı Tren Hattı gibi pek çok
yeni projenin finansmanı için Japonya ile ortak çalışmalar yürütebiliriz. Ayrıca sağlık sektöründe de
önemli hastane projelerimiz var”. TEBA:1734/8
Ekim 2015
Bu arada Erdoğan, Rusya’nın Suriye’deki faaliyetleri ve Türk Hava Sahası’nın ihlaliyle ilgili olarak
Rusya’ya yönelik Ekim ayı başında önemli açıklamalarda bulundu. Erdoğan “Mersin Akkuyu’da
Nükleer Santralı Ruslar yapmaz ise, bir başkası
gelir yapar. Oraya 3 milyar Dolar’lık yatırım yaptılar zaten. Dolayısıyla o konuda daha hassas olması
gereken Rusya” dedi. TEBA:1734/8 Ekim 2015
2016-2018 dönemi 3 yıllık Yeni OVP yayımlanıyor:
Türkiye’nin önümüzdeki 3 yıllık dönemde tüm temel ekonomik göstergelerinin yer aldığı 2016-2018
dönemine ait Yeni Orta Vadeli Program (OVP) 11
Ekim 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girdi. OVP’de Türkiye’nin ekonomik
büyüme oranı 2015 için yüzde 3 olarak revize edildi. Bilindiği gibi Hükümetin 2015 yılı için büyüme
oranında ilk hedefi yüzde 4 olmaktaydı.
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, OVP’de göstergelerin aşağıya doğru revize edilmesinin sadece
Türkiye’ye özgü olmadığını belirterek, IMF’nin
küresel ekonomiye yönelik tahminlerini yayımladığını, gelişmekte olan bütün ülkelere ilişkin tahminlerini aşağıya doğru revize ettiğini bildirdi.
Maliye Bakanı Şimşek şu açıklamaları yaptı.
“Bütçe disiplini devam ediyor. Verdiğimiz vaadlerin hesabı çok iyi yapılmıştır, bütçeyi bozmayacağız, AK Parti’nin 1 Kasım’a yönelik ilave
taahhütlerinin net bütçeye etkisi 19,3 milyar TL,
bu 19,3 milyar TL’nin önemli kısmı istihdamı ve
yatırımı arttırmaya, esnafı desteklemeye, çiftçilerin girdi maliyetlerini azaltmaya, dolayısıyla enflasyonu düşürmeye ve üretimi arttırmaya yönelik
olacaktır. Personel ve yatırım harcamaları dışındaki bütün harcamaları, biz milli gelir oranında
arttırmayacağız, sadece enflasyon kadar arttıracağız ve orada bir harcama disiplini sağlayacağız”.
TEBA:1735/12 Ekim 2015
OVP’nin temel amacı makroekonomik istikrarın
korunduğu, cari açığın ve enflasyonun aşamalı
olarak düşürüldüğü bir ortamda yapısal reformlar
yoluyla büyümeyi arttırmak olacaktı. Hükümet
OVP’de 2015 için daha önce yüzde 4 olarak tespit ettiği büyüme oranını yüzde 3’e düşürürken,
cari açığın GSYH’a oranını da eksi 5,7’den eksi
5,2’ye düşürmekteydi. Toplam tüketim yüzde
3,8’den yüzde 4,5’a arttırılacak. İşsizlik oranı yüzde 9,5’dan yüzde 10,5’a yükselecekti. 2015 için
daha önce yüzde 6,3 olarak hedeflenen TÜFE yıl
sonu enflasyonu ise yüzde 7,6’ya çıkacaktı. Yeni
OVP’nin 2016 hedefleri ise ekonomik büyümede
yüzde 4, enflasyonda yüzde 6,5, işsizlik oranında
yüzde 10,3 olarak hesaplandı. Yeni OVP’de ayrıca
kişi başına düşen milli gelir AB ülkelerinin farklı
para birimlerini izleyerek, hazırladığı ülkelere verilen Satınalma Gücü Paritesi (SAGP) dikkate alınarak hesaplandı. TEBA:1735/13 Ekim 2015
22
2016-2018 dönemi 3 yıllık Orta Vadeli Mali Plan
açıklanıyor:
Türkiye, 1 Kasım 2015 Erken Genel Seçimlerine giriyor:
OVP’nin ardından Maliye Bakanlığı’nca hazırlanan Merkezi Bütçenin önümüzdeki 3 yıllık hedeflerini gösterir 2016-2018 dönemi 3 yıllık Orta
Vadeli Mali Plan Hükümet tarafından açıklandı.
7 Haziran 2015 genel seçimlerinden bir sonuç alınamayınca, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni bir
erken seçim hedefi yerini bulmuş, partiler yeniden
1 Kasım 2015’de yapılacak olan erken genel seçimler için yollara düşmüşlerdi.
Hükümetin yakında TBMM’de açıklayacağı 2016
Merkezi Bütçesi’nin açıklanan mali plana göre en
fazla 540,8 milyar TL olması öngörüldü. Bu rakam
aynı zamanda 2016 Merkezi Gider Bütçesi olarak
kaydediliyordu. Mali Plan’da bütçe gelirlerinin
net olarak en fazla 525,4 milyar TL’ye ulaşması programlandı. Böylece 2016 Merkezi Yönetim
Bütçesi’nin en fazla 15,4 milyar TL açık vermesi
öngörüldü. Orta Vadeli Mali Plan’da bütçeye yönelik hedeflenen bir diğer önemli veri de Faiz Dışı
Fazla oluyor. Mali Plan’da bütçedeki Faiz Dışı
Fazla’nın 2016 yılı için 39,5 milyar TL olması hedeflendi. TEBA:1735/14 Ekim 2015
7 Haziran 2015 genel seçimlerinde hüsrana uğramış olan AK Parti, yurtdışının da desteğiyle aldığı
sonuçların sosyal nedenlerini ve toplumdan nasıl
oy alınacağını tespit ederek, erken seçimler için
çok farklı bir strateji benimsemişti. Stratejinin tespitinde, MHP’nin 7 Haziran 2015 seçimlerinde oy
oranını yüzde 50 arttırmış olması esas alınmıştı.
Şimdiye kadar HDP ile çoğu kez birlikte sürdürülen açılım politikası ve terör olaylarına barışçıl bir
şekilde yaklaşım birden 180 derece değiştirilerek,
açılım politikası rafa kaldırılmış ve teröre karşı askerin de katılımı ile büyük bir mücadele başlatılmıştı.
Maliye Bakanlığı Ekim ayı ortalarında 9 aylık
Merkezi Bütçe sonuçlarını açıkladı. Merkezi Yönetim Bütçesi Eylül ayında 14,1 milyar TL açık
verdi, böylece Ocak-Eylül dönemi 9 aylık bütçe
açığı 13,5 milyar TL oldu. Maliye Bakanı Mehmet
Şimşek, bütçe açığına yönelik yaptığı konuşmada,
emekli maaşlarının bayram öncesi ödenmesinin
bütçeye yaklaşık 4 milyar TL ilave yük getirdiğini
belirtti. Şimşek, 2015 sonunda bütçe giderlerinin
503 milyar TL, bütçe gelirlerinin 478,5 milyar TL
ve bütçe açığının 24,5 milyar TL olmasını beklediklerini ifade etti. TEBA:1735/16 Ekim 2015
Ekim ayı sonunda Maliye Bakanlığı kadük olan
2016 Merkezi Bütçesi’ni TBMM’ye 540,9 milyar
TL olarak sundu. Bütçede toplam gelirler 525,4
milyar TL olurken, toplam açık 15,5 milyar TL
olarak belirlendi. Genel Bütçe kapsamındaki kamu
idareleri ve özel bütçeli idareler kendi bütçeleri
içinde ayrılan ödeneğin yüzde 20’sine kadarını aktarma yapabileceklerdi.
1 Kasım 2015 erken genel seçimlerde katılımın
daha da yükseldiği görüldü. Seçimlere katılım oranı yüzde 85,18 ile rekor bir seviyeye ulaşmıştı.
Oy oranını %49,5’e çıkaran AK Parti yeniden
tek başına iktidar oluyor:
AK Parti’nin erken seçim stratejisi tutmuş, 7 Haziran seçimlerinde yüzde 40,9 oy oranını 1 Kasım
erken genel seçimlerinde yüzde 49,5’e çıkaran Parti, kazandığı 317 milletvekili ile yeniden tek başına
iktidar olmuştu.
Artık toplumda “Payanda muhalefet” olarak eleştirilen ana muhalefet partileri CHP ve MHP bir kez
daha seçimlerden yenilgi ile çıkarken, bu partilerin
yönetimleri de hesap verme sürecine girecekti. 1
Kasım seçimlerinden CHP yüzde 25,3 oy oranı ile
134 milletvekili çıkarırken, MHP’nin oy oranı ise
yüzde 11,9’a düşerek 40 milletvekiline inmişti. 7
Haziran seçimlerinden en kazançlı çıkan HDP ise
bu sefer yüzde 10,8 oy oranı ile barajı zor geçebilmişti.
23
Hazine’nin Finansman Programı’nın 2015 yılı
tahminleri ve 2016 yılı öngörüleri:
TMB, Türkiye Ekonomisi’nin gidişinden endişeli:
Hazine Müsteşarlığı Finansman Programı Gerçekleşme Tahmini ve yeni yıl öngörülerini yayımladığında 2015 yılında program açısından oldukça
zor bir yıl geçirmiş olduğu görüldü. 2015 yılı sonu
itibariyle Hazine’nin toplam iç borç çevirme oranının, başlangıca göre biraz daha fazla olarak (yüzde
84,4) sonuçlanması beklenirken, 2016 yılına ait
programlanan iç borç çevirme oranı ise yüzde 80
oldu.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) aylık
çalışması olan İnşaat Sektörü Analizi’nin Kasım
2015 dönemine ait değerlendirmesinde, Türkiye
Ekonomisi’nin halen kırılgan bir fay hattı üzerinde yer aldığı ve yüksek finansman ihtiyacı bulunduğu dile getirilmekteydi. Türkiye Ekonomisi’nin
gidişinden endişeli olan TMB, kurulacak tek parti
hükümetinin sosyal ve ekonomik reform sürecine
öncelik vermesinin hayati önem taşıdığını belirtmekteydi.
2015 yılında 128,8 milyar TL tutarında toplam
borç ödemesi yapmayı hedeflemiş olan Hazine’nin,
TL’nin ABD Doları karşısındaki kaybı sonucunda yıl sonu itibarıyla ödeyeceği toplam borcunun
131,3 milyar TL olması beklenmekteydi. 2015 yılında 11,8 milyar TL dış borç almayı planlamış olan
Hazine, yıl sonuna gelindiğinde ancak 7,7 milyar
TL dış borç alabilmişti. Böylece 2015 yılında yüzde 82 olarak programlanan toplam iç borç çevirme
oranı yıl sonu itibarıyla yüzde 84,4’e çıkmaktaydı.
Hazine 2016 yılı finansman programında ise, 2015
yılına nazaran 9 milyar TL daha az olmak üzere
toplam 122,3 milyar TL borç ödemesi hedeflemişti. Hazine’nin 2016 yılında toplam iç borç çevirme
oranı öngörüsü ise yüzde 80 olmaktaydı.
Hazine 2016 yılında ödeyeceği toplam 122,3 milyar TL borcun 92,1 milyar TL’sini yeniden iç borçlanma yaparak, 30,2 milyar TL’sini ise borçlanma
dışı kaynaklardan finanse etmeyi hedeflemişti.
Öte yandan Hazine’nin 2016 yılında 17,2 milyar
TL gibi yüksek bir dış borçlanma hedeflediği görülüyor. Bu miktarın 2015 yılında beklenen 7,7
milyar TL dış borç ödeme miktarından 9,5 milyar
TL daha fazla olduğu görülüyor. Dış borç girişinin
azaldığı 2015 yılından sonra, para piyasalarındaki likiditenin iyice kısılmasının beklendiği 2016
yılında bu dış borç beklentisinin gerçekleşebilme
olasılığı şimdiden düşük oluyor. TEBA:1738/3 Kasım 2015
Önceki iki çeyrekte gerileyen İnşaat Sektörü, yılın
2. çeyreğinde yüzde 2 oranında büyüme ile sınırlı
bir toparlanma yapmıştı. 2. çeyrekteki büyümeye
rağmen 2015 yılının ilk yarısında İnşaat Sektörü
yüzde 0,3 oranında küçülmüştü. TEBA:1738/6
Kasım 2015
OECD’nin Türkiye için ekonomik tahminleri:
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
Ekim 2015 Görünüm Raporu’nu 1 Kasım 2015 genel seçimleri sonrasında yayımlamış, Türkiye için
siyasetin normalleşmesinin beklendiği yorumları
yapılmıştı.
OECD Raporu’nda 2015 yılı için Türkiye’de ekonomik büyüme yüzde 3,1, enflasyon yüzde 7,4 ve
işsizlik oranı yüzde 10,5 olarak tahmin edildi.
Kasım ayında Türkiye için önemli bir açıklama
da Türkiye’nin başta enerji olmak üzere yatırım
sektörlerine özel krediler açan, yaklaşık 6 yıldır
Türkiye piyasasında yoğun faaliyet gösteren ve
Türkiye’ye şimdiye kadar milyarlarca Euro fon
ayıran, Londra merkezli Avrupa İmar ve Kalkınma
Bankası’ndan (EBRD) geldi.
EBRD Türkiye Direktörü Jean Patrick Marquet,
“Türkiye zor bir dönemden geçiyor ve EBRD,
Türkiye’ye refah seviyesini arttıracak, güçlü, re-
24
kabetçi, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir ekonomi
ortaya koyabilmesi için yardıma hazırdır. Sürekli
büyümenin anahtarı olan Özel Sektörle birlikte çalışmaya devam edeceğiz” dedi.
Başbakan Davutoğlu başkanlığında kurulan 64.
Hükümet göreve başlıyor:
1 Kasım 2015 genel seçimleri sonucunda bir süreden beri beklenen Türkiye’nin yeni Hükümet Kabinesi, Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından 24
Kasım 2015 tarihinde kamuoyuna açıklandı.
Türkiye’nin Başbakan Davutoğlu başkanlığında
kurulan 64. Hükümeti’nde şimdilik 26 Bakanlık yer aldı. Önceki hükümette Devlet Bakanlığı
olarak tahsis edilen görevler, bu sefer Başbakan
Yardımcılığı olarak tahsis edildi ve Numan Kurtulmuş, Mehmet Şimşek, Yalçın Akdoğan, Tuğrul
Türkeş ve Lütfi Elvan’ın Başbakan Yardımcıları
olarak atandı.
Yeni Kabine’de pazarlıkların odak noktası olarak
gösterilen Ekonomi Yönetimi için bu sefer yumuşak bir geçiş yapıldı ve Ali Babacan’ın yerine
Maliye eski Bakanı Mehmet Şimşek bu göreve
getirildi. Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetimine
getirilmesiyle birlikte, yeni Hükümetin izleyeceği
ekonomi programında önemli bir değişiklik beklenmiyor. Bu arada iki önemli yatırımcı Bakanlık
olan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme (UDH)
Bakanlığı’na Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sağ kolu
olan eski Bakan Binali Yıldırım’ın, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı’na (ETKB) ise Erdoğan’ın
damadı olan Berat Albayrak’ın getirildiği görülüyor. TEBA:1741/27 Kasım 2015
64. Davutoğlu Hükümeti’nin Programı:
Türkiye’nin Davutoğlu Başbakanlığında yeni kurulan 64. Hükümeti’nin programı 25 Kasım 2015
tarihinde TBMM’de okunarak, kamuoyuna açıklandı. Programda yine Ulaştırma, Denizcilik ve
Haberleşme Sektörleri’nde yapılacak büyük mega
projeler ve altyapı yatırımları dikkat çekerken,
yeni hükümetin önümüzdeki dönemde birçok yeni
projeye başlamak üzere karar aldığı görülüyor.
Programda yeni Bölünmüş Yollar, yeni Otoyolları, İstanbul Boğazı’na yeni Tüneller, yeni Hızlı
Tren Projeleri, yeni Metro Projeleri ve yeni Büyük Liman projeleri dikkat çekiyor. Mega Ulaşım
Projeleri’nin Yap-İşlet-Devret (YİD) Modeliyle
yapımı planlanırken, Kamu-Özel Sektör İşbirliği
(KÖİ) Modeli mevzuatının tek bir Çerçeve Kanunla düzenlenmesi öngörülüyor. Kamu ihale sisteminin AB’nin direktiflerine uygun olarak yeniden
revize edileceği bildiriliyor.
Programda AB normlarına uygun olarak Ulaştırma
Ana Planı ve Lojistik Ana Planı hazırlanması öngörülüyor. Türkiye’nin Ortadoğu ile Balkanlar ve
Avrupa kıtasına olan bağlantılarını sağlayacak ulaşım sistemi için bir ana plan oluşturulması önem
teşkil ediyor. AB’ın IPA hibesi programından Ulaştırma Ana Planı’nın finanse edileceği bildiriliyor.
Böylece Türkiye’de son 10 yıldır özellikle İstanbul
ve çevresinde yapılan birçok Ulaşım Altyapı Mega
Projeleri ile Demiryolları Sektörü’nde yapılmakta
olan birçok Hızlı Tren Projeleri’nin yapılacak olan
Ulaşım Ana Planı ilkelerine bağlı olarak bundan
böyle yatırımlarının yönlendirilmesi sağlanmış
olacak.
Programda dış ticaretin de yeni dengelere oturtulacağı, ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde
70’e yükseltileceği belirtiliyor. Gelir ve Kurumlar
Vergisi Kanunları’nın birleştirileceği ve yeni Gelir
Vergisi Kanunu çıkarılacağı ifade ediliyor.
Hükümet programında 4 yıllık dönem içerisinde,
geçmiş hükümetlerin 10-15 yıllık programlarına
bedel olacak şekilde birçok yeni projenin yapımına
geçilmesi hedefleniyor. Bu dönemde yapımına başlanacak yeni projeler şöyle belirtiliyor.
“Çanakkale Boğaz Köprüsü Projesi’nin yapımına
bu dönemde başlanacak. İstanbul 3. Boğaz Köprüsü ve Avrasya Tüneli yine bu dönemde tamamlanacak. Bu dönemde yeni Otoyolları olarak Ankara-
25
Niğde, Çiğili-Aliağa-Çandarlı ve Antalya-Alanya
Otoyolları’nın yapımına başlanacak.
Mega Projeler olarak bu dönemde 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi ile Kanal İstanbul Projesi’nin
yapım çalışmalarına geçilecek. Önümüzdeki dönemde Ankara merkezli Hızlı Tren Çekirdek Ağı
3.623 kilometreye çıkarılacak. Bu dönemde Ankara-İzmir Yüksek Hızlı Tren Projesi tamamlanacak.
Kapıkule’den Kars’a ve İzmir’den Habur’a uzanan
Doğu-Batı Demiryolu Aksı ile Kuzey-Güney Aksları üzerinde planlanan yeni Hızlı Tren Hatları’nın
bölümler halinde yapımına devam edilecek. Demiryolu ağının yüzde 80’i Elektrikli ve Sinyalli
hale getirilecek. Öncelikli hatlar modernize edilerek çift hatlı hale getirilecek”. TEBA:1741/27 Kasım 2015
G20 Antalya Dünya Liderleri Zirvesi:
Küresel ekonominin sorunlarının masaya yatırıldığı, Dünya liderlerinin çözüm önerilerini dile
getirdiği bundan sonra atılması gereken adımların belirlendiği G20 Dünya Liderleri Zirvesi
Türkiye’nin Dönem Başkanlığı’nda ve ev sahipliğinde Antalya’da 15 Kasım 2015 tarihinde yapıldı.
G20 Liderler Zirvesi’nin açılış oturumunda konuşan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Paris’teki terör saldırılarını şiddetle kınadığını belirterek başladığı konuşmasında, “Terörizm, hepimizin barış ve
güvenliğini tehdit etmeye devam ediyor. Türkiye
olarak terörle mücadeleye ilişkin işbirliğinin geliştirilmesi konusundaki kararlılığımızın daha güçlü
bir şekilde ifade edilmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Gelişmiş ülkelerin uzunca bir süre durgunluktan
kurtulamadığı, tam toparlanma başlamışken, bu
sefer de gelişmekte olan ülkelerde bir yavaşlama
görüldüğünü öne süren Cumhurbaşkanı Erdoğan,
küresel krizin başladığı 2008’den bu yana bu kısır
döngüden bir türlü kurtulamadığımızı ifade etti ve
şunları söyledi.
“Pek çok ülkede para ve maliye politikalarında
manevra alanı oldukça daralmış durumda. Küresel
ekonomideki yavaş toparlanmanın yanısıra, finansal piyasalardaki belirsizlikler yeni risklere işaret
ediyor. Bu belirsizlik ve risklere son dönemde bazı
bölgelerde ortaya çıkan siyasi gerginlikler de eklenmiş bulunuyor.
Türkiye’nin çabası, geçmişte verilen kararların
kararlılıkla uygulanması, küresel ekonominin itici
gücü olarak yatırımların arttırılması ve büyümenin
herkesçe paylaşılabilmesi için kapsayıcılığın teşvik
edilmesi olmak üzere üç temel üzerine inşa edildi”.
Erdoğan, “İşverenlere tavsiye ediyorum, biraz
az kazanın ve kazandıklarınızı dar gelirli insanlarla paylaşın”:
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Liderler Zirvesi’nde
yaptığı konuşmada, işsizliğin azaltılmasının, eşitsizliğe karşı mücadelenin merkezinde olması gerektiğini belirterek, G20 ülkeleri bünyesinde 100
milyon işsiz insanın bulunduğunu vurguladı. Diğer
200 milyon genç insanın ise ne iş sahibi, ne de eğitim sahibi olduğunu ifade eden Erdoğan, G20’nin
en önemli konusunun genç nüfus arasındaki işsizliği azaltmak olduğunu belirtti.
Dünyadaki sermaye çevresinin, işverenlerin biraz
daha ellerini açacak olurlarsa terörün dünyada belini birlikte kırabileceklerini öne süren Erdoğan, şu
mesajı verdi.
“Aynı zamanda dünyadaki fakirliği birlikte giderme imkanımız olabilir. Ben de işverenlere tavsiye
ediyorum, biraz daha az kazanın ve kazandıklarınızı özellikle dar gelirli olan insanlarla paylaşın”.
Türkiye’nin brüt dış borç stoku 2015 3. çeyrek
sonu 405,9 milyar $’a ulaştı:
Türkiye’nin dış borç stoku da ödemeler devam etmesine rağmen, devamlı artıyor, yüksek faizli dış
borç alınmaya devam ediliyordu. Hazine Müste-
26
şarlığı 2015 3.çeyrek sonu itibariyle Türkiye’nin
dış borç stokunu 405 milyar 985 milyon Dolar
olarak açıkladı. Bu borcun 114,8 milyar Dolar
bölümü kamu sektörüne ait olurken, 290 milyon
Dolar bölümü ise özel sektöre ait olmaktaydı.
TEBA:1746/31 Aralık 2015
Öte yandan 2015 Ekim sonu itibariyle kısa vadeli dış borç stoku, 120,5 milyar ABD Doları olarak
gerçekleşmişti.
Hükümet 2016 yılı Merkezi Bütçesi’ni hazırlıyor:
1 Kasım Genel Seçimleri sonrası kurulan 64.Hükümet bütçe hazırlıklarını sürdürmekteydi. Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet
Şimşek’e bağlı Hazine Müsteşarlığı, Bakan Cevdet
Yılmaz’a bağlı Kalkınma Bakanlığı ve Bakan Naci
Ağbal’a bağlı Maliye Bakanlığı üst düzey bürokratlarının 2016 yılı Merkezi Bütçesi üzerinde son
çalışmalarını yapmakta oldukları bildiriliyordu.
Hükümet 2016 Merkezi Bütçesi’ni yeni vaadleri
ile birlikte revize ederek, Ocak ayının ilk yarısında
TBMM’ye sunacaktı. Başbakan Yardımcısı Şimşek, 2016 için ekonominin büyümesinin yeni revize edilecek OVP ile yüzde 4’ün biraz üzerine çıkabileceğini söylemişti. TEBA:1745/25 Aralık 2015
Dünya Bankası, Türkiye Ekonomisi için büyüme tahminlerini aşağı doğru revize etti:
Yeni yılın ilk günlerinde Türkiye Ekonomisi’ne
yönelik önemli bir açıklama Dünya Bankası’ndan
geldi. Banka, yayımladığı raporda, Türkiye
Ekonomisi’ne yönelik büyüme beklentilerini aşağı
doğru revize etti.
Dünya Bankası raporunda, Türkiye Ekonomisi için
2016 ve 2017 yıllarına ilişkin büyüme tahminleri sırasıyla, yüzde 3,9’dan yüzde 3,5’a ve yüzde
3,7’den yüzde 3,5’a düşürüldü.
Raporda, Türkiye Ekonomisi’nin 2015’de jeopolitik gerilimler ve seçimlerden kaynaklanan siyasi belirsizliğe rağmen, yüzde 2,4 ile beklentilerin
üzerinde büyüdüğü vurgulandı. Türkiye için düşük
petrol fiyatlarının ekonomiye pozitif yansımalarının süreceği bildirildi. Rusya’nın yaptırımlarının
da etkisiyle düşen ihracat talebi ve sıkılaşan küresel finansman şartlarının ise Türkiye için risk teşkil
ettiği belirtildi. TEBA:1747/7 Ocak 2016
Çin’in girişimleriyle, Batı Bloku’nda Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlara Doğu Bloku’nda
alternatif olarak kurulması düşünülen, Asya
Bölgesi’nde altyapı imkanlarını geliştirmek amacıyla hareket edecek olan, Çin ve Rusya’nın en
büyük hissedarları olacağı Asya Altyapı Yatırım
Bankası (AAYB) için 2016 yılının ilk günlerinde
yeni bir adım da Türkiye’de atılmaktaydı. Bankanın Haziran 2015’de imzalanan kuruluş anlaşması
yeni üye Türkiye’nin TBMM Genel Kurulu’nda 6
Ocak 2016 tarihinde kabul edildi.
Toplam 100 milyar Dolar sermayesi bulunacak
Bankanın faaliyetlerine başlayabilmesi için anlaşmanın, asgari 10 kurucu üye ülkenin, iç hukukunca onaylanması gerekecekti. TEBA:1747/7 Ocak
2016
Yeni OVP’de 2016 için enflasyon % 6,8’den
%7,6’ya yükseltilirken, ekonominin büyümesi
%4’den %4,5’a arttırıldı:
Türkiye Ekonomisi’nde 3 aylık sürede ana ekonomik verilerden uzaklaşılması üzerine Ekim
2015’de ilan edilmiş olan OVP’yi yeniden revize etmek gereği ortaya çıkmıştı. Nitekim yeni
Hükümet’in ilk işi de OVP’yi yeniden revize etmek oldu. Enflasyon tahmini tutmamış, son aylarda enflasyon oldukça yüksek çıkarak, beklentileri
arttırmıştı. Buna karşılık ekonomik büyümede ise
az da olsa bir artış oluşmuştu.
Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, 11 Ocak 2016 tarihinde yaptığı basın
toplantısı ile OVP’deki revizyonları açıkladı. Yeni
27
OVP’de 2016 için enflasyon yüzde 6,8’den yüzde
7,6’ya yükseltilirken, ekonomik büyüme ise yüzde
4’den yüzde 4,5’a arttırılmaktaydı. Şimşek “Yeni
OVP’de enflasyonu tekrar yüzde 5’e düşürmeye
yönelik çok ciddi bir çaba içine gireceğiz. Sürdürülebilir büyümeyi arttırmak, enflasyonu düşürmek
çabasını sürdüreceğiz” dedi. TEBA:1748/11 Ocak
2016
Bu arada OVP ile birlikte Türkiye’nin 2015 OcakAralık dönemi 12 aylık Merkezi Bütçe sonuçları
da belli oldu. 2015 toplam Merkezi Bütçe giderleri
506 milyar TL, Bütçe gelirleri 483 milyar TL olarak açıklandı. Böylece 2015 yılı Bütçesi 22,6 milyar TL açık verirken, faiz dışı fazla miktarı ise 30,4
milyar TL olmuştu.
2015 Merkezi Bütçe sonuçları açıklandı:
Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2015 Merkezi
Bütçesi’nin Aralık sonu itibarıyla 12 aylık durumunu OVP toplantısında açıklıyordu. Ağbal, 2015
Merkezi Bütçe giderlerinin 506 milyar TL, gelirlerinin ise 483 milyar TL olarak gerçekleştiğini
bildirdi. Böylece 2015 yılı bütçesi 22,6 milyar TL
açık verirken, faiz dışı fazla miktarı ise 30,4 milyar
TL olmuştu.
2014 yılında bütçe 26,5 milyar TL faiz dışı fazla
vermişti. 2015 yılında ise faiz dışı fazla miktarı 4
milyar TL artarak 30,4 milyar TL’yi buldu. 2015
yılında bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 artarken, bütçe giderleri ise
yüzde 12,8 artmıştı.
Bu arada özel sektörün uzun vadeli kredi borcu
da 2015 yılı Kasım sonu itibarıyla 189,8 milyar
Dolar’a yükselmişti. Uzun vadeli kredi borcu 2014
yılı sonuna göre 22,2 milyar Dolar artmıştı. Aynı
dönemde özel sektörün kısa vadeli borcu ise 22,4
milyar Dolar azalarak 21,9 milyar Dolar olmuştu.
Hükümetin 2015 yılı Ekonomi Sınavı:
Hükümetin yıl içindeki makroekonomik uygulama
ve kararları sonucunda 2015 sonu itibarıyla tespit
edilen ana ekonomik verileri, 2014 yıl sonu itibarıyla karşılaştırarak Hükümetin 2015 yılı Ekonomi
Karnesi’ni belirliyoruz.
Hükümetin Ekonomi Karnesi’ni enflasyon, milli
gelir, Merkezi Bütçe, Hazine borç ödeme programı, merkezi toplam borç stoku, ödemeler dengesi
(cari açık), Hazine faizleri, Türk Lirası’nın değeri,
Merkez Bankası döviz rezervleri ve işsizlik göstergeleri olmak üzere 10 ayrı veride değerlendiriyoruz.
2014 yılında 6 ekonomik gösterge olumsuz olurken, 2015 yılında ise olumsuz gösterge sayısının 7
adede çıktığını görüyoruz. Olumlu gösterge sayısı
ise 2014 yılında 4 adet iken, 2015 yılında 3 adede
inmiş bulunuyor.
2014 yılında olumlu gösterge olarak yer alan Hazine borç ödeme programı ve Hazine faizlerinin
(yıllık bileşik), 2015 yılında olumsuz göstergeler
olarak yer aldıklarını görüyoruz. Bunun yanı sıra
2014 yılında olumsuz göstergeler içinde yer alan
ekonomik büyümenin (milli gelir) ise 2015 yılında
olumlu göstergeye dönüştüğünü tespit ediyoruz.
2015 yılının olumsuz göstergeleri:
2015 yılının olumsuz göstergelerinin başında enflasyon geliyor. Hükümet Programı’nda ana ekonomik veri olarak yer alan enflasyonun 2015 yıl
sonunda yüzde 8,80 olarak gerçekleştiği, böylece
2014 yıl sonu gerçekleşmesine göre 0,6 puan, 2015
programına göre ise 2,5 puan daha yüksek çıktığı
görülüyor. Enflasyondaki bu durmayan artış tabii
ki diğer ekonomik verileri de altüst ediyor. Enflasyonun artması ile faizler yükseliyor, buna bağlı
olarak Hazine’nin borç ödeme programı artıyor ve
daha da önemlisi Türk Lirası, konvertibıl paralar
karşısında değer yitirmeye başlıyor. Bu sefer Türk
Lirası’nın değer kaybını önleyebilmek için Merkez
Bankası döviz rezervlerini satmaya başlıyor. Enflasyonun en önemli etkisi ise işsizlik olarak karşımıza çıkabiliyor. Nitekim enflasyonu durdurmak
için mevcut ekonomik sisteme göre iç talebin kı-
28
sılması gerekiyor. Bu durumda ise işsizlik ortaya
çıkıyor.
2015 yılının bir diğer olumsuz göstergesi ise toplumun sosyal durumunu yansıtan en önemli gösterge
olan işsizlik oranı oluyor. 2013 ve 2014 yıllarında artış gösteren işsizlik oranının 2015 yılında da
yine artmış olduğu görülüyor. 2014 sonu itibarıyla
yüzde 9,9 olan işsizlik oranı, 2015 sonunda yüzde
10,2’ye çıkıyor. Bu arada Türkiye’de genç nüfusun çok fazla olduğu hesaba katıldığında işsizlik
oranındaki artışın etkisinin daha da büyük olacağı
anlaşılıyor.
2015 yılında Türkiye’nin merkezi toplam borç stokunda da yine önemli bir artış gözleniyor. 2014 yılı
sonu itibariyle 612 milyar TL olan toplam borç stokunun yüzde 10,6 artışla 2015 sonu itibarıyla 677
milyar TL’ye ulaştığı görülüyor.
Öte yandan bu dönemde Hazine’nin borç ödeme
programında da daha fazla ödeme yapılmak zorunda kalındığını görüyoruz. Enflasyonun artması
sonucu Hazine faizlerinin yükselmesi borç ödeme
programına olumsuz yansıyor. 2015 yılında 128,8
milyar TL olarak programlanmış Hazine’nin toplam borç ödemesi, 2015 yıl sonu itibarıyla 2,5 milyar TL daha fazla olmak üzere 131,3 milyar TL
olarak gerçekleşiyor.
2015 yılının diğer olumsuz göstergeleri Hazine
faizleri, Türk Lirası’nın değer kaybedişi ve Merkez Bankası döviz rezervleri oluyor. 2014 yılında
ortalama yüzde 8,8 olarak seyreden Hazine’nin
bileşik faizinin 2015 yılı ortalamasının 1,5 puan
artarak yüzde 10,3’e çıktığını görüyoruz. Böylece
Türk Lirası’nda da konvertibıl paralar karşısında
değer yitirdiği, 2014 yılı ortalamasına göre 1 Türk
Lirası’nın 1 ABD Doları karşısındaki değeri (Kalkınma Bakanlığı, Yıllık Ortalama Kuru) 2,29 iken,
bu değerin 2015 yılı ortalamasına göre 3,02’ye
çıktığını belirliyoruz. Bu durumda Türk Lirası’nın
2015 yılında yüzde 25 oranında bir değer kaybı yaşadığı tespit ediliyor.
Son olarak olumsuz göstergeler içerisinde Merkez
Bankası döviz rezervlerinin geldiğini görüyoruz.
Türk Lirası’nın değer kaybını önlemek için piyasaya döviz satışı yapan Merkez Bankası’nın 2014 yılı
sonunda 106,3 milyar Dolar olan döviz rezevleri,
2015 sonu itibarıyla 92,9 milyar Dolar’a iniyor.
2015 yılının olumlu göstergeleri:
2015 yılının olumlu göstergeleri 3 ana gösterge
olarak ekonomik büyüme, Merkezi Bütçe ve cari
açık şeklinde sıralanıyor. Ancak bu göstergelerden
Merkezi Bütçe ve cari açık olumlu kategorisinde
yer almasına rağmen, çok sağlıklı görülmüyor.
Ekonomik büyüme ise her ne kadar bir önceki yıla
göre önemli bir artış göstermiş olsa da önceki yılda
yer alan ekonomik büyüme oranının düşük olması nedeniyle sağlanan artışın yine de Türkiye gibi
gelişmekte olan bir ülkeye yetmeyeceği görülüyor.
2014 yılında ekonomik büyüme yüzde 2,9’a kadar
düşmüştü. 2015 yıl sonu itibarıyla ise ekonomik
büyüme oranının 2015 programı olan yüzde 4 olarak gerçekleştiği görülüyor. Zaten Hükümet de bu
artışa dayanarak 2016 ekonomik büyümesi hedefini arttırıyor.
2015 yıl sonu Merkezi Bütçe rakamlarını incelediğimizde, bütçe gelirinin programa göre yüzde 6,8 artmış olması olumlu bir gösterge olarak
kaydediliyor. Ancak bütçe giderleri de durmuyor.
Üstelik yüzde 6,9 oranında artarak, böylece programın üzerinde 22,6 milyar TL’lik bir bütçe açığı
yaratıyor. Merkezi Bütçe 2015 sonu itibarıyla 30,4
milyar TL’lik bir faiz dışı fazla vererek olumlu bir
gösterge oluşturuyor.
Hükümetin son 3 yıldır izlediği ekonomik programda cari açığın düşürülmesinde başarılı olduğu
görülüyor. Ödemeler dengesinin önemli kalemleri
olan ithalat ve ihracatın oluşturduğu dış ticaret açığının düşürülmesiyle elde edilen cari açığın, 2015
yılında da düşürülmüş olduğu görülüyor. 2014 yılı
sonu itibarıyla 46,5 milyar Dolar olan cari işlemler
29
açığının, 2015 sonu itibarıyla 31,7 milyar Dolar ‘a
inerek, böylece olumlu bir gösterge olarak kayıtlara geçtiği görülüyor.
Türkiye Ekonomisi’nde 2016 yılı beklentileri:
Geçtiğimiz yıl sunduğumuz Yıllık Raporumuzun
bu satırlarında uzun yıllardır sıcak parayla çevrilmiş olan Türkiye Ekonomisi için artık yüksek faizli dışarıdan para bulma devrinin kapanmış olduğunu, cari açığın mutlaka aşağıya çekilmesi, sanayide
dönüşüm programının başlatılması ve Hükümetin
yapısal reformlara sarılması gerektiğini bildirmiştik.
Ancak 2015 yılında Türkiye’de siyasi istikrar üst
üste yapılan Genel Seçimler nedeniyle, devamlı
kesilmiştir. Türkiye, seçimlerden çıkmış uzun vadeli bir hükümete kavuşuncaya kadar istikrarlı bir
program yürütülememiştir. Şimdi artık 64. Yeni
Hükümetin 10 Aralık 2015 tarihinde açıklamış olduğu 2016 Yılı Eylem Planı’nı uygulaması, sanayide dönüşüm programını başlatması ve yapısal reformlara girmesi beklenirken, bu sefer de Türkiye
Başkanlık Sistemi’ne geçiş için yeni bir Seçim ya
da Referandumla aniden karşı karşıya kalabilecek
siyasi bir ortama girmiş bulunuyor.
Nitekim Hükümetin icraatında eylem planları ve
yapısal reformlar yerine, tam tersi biçimde tüm
kesimlere gelir dağıtıcı popülist politikaların gelmekte olduğu görülüyor. Oysa yeni hazırlanan
OVP’de, program döneminde, yurtiçi tasarrufları
arttırma, özel yatırımlar kaynaklı bir büyüme yapısını ve sanayide dönüşümü özendirmek, ekonominin rekabet gücünü ve verimliliğini yükseltmek
temel öncelikler olarak sıralanmıştı. Hükümetin,
asgari ücretin yükseltilmesinden ve çeşitli kesimlere kaynak dağıtımını sağlayacak kararları aldıktan sonra, en son kredi kartı ve tüketici kredilerinin
kullanımına sağlayacağı kolaylıklara yönelik düzenlemeleri de hemen uygulamaya koymuş olması, maalesef OVP’deki amaçların şu anda geçerli
olmadığını gösteriyor.
IMF Başkanı Lagarde’nin küresel ekonomi üzerine vermiş olduğu en son demecinde birçok ülkede
finans sektörünün hala zayıflıklarla karşı karşıya
bulunduğunu söylemesi ve gelişmekte olan piyasalarda finansal risklerin artmış olduğunu vurgulaması ile öncelikle Türkiye’yi işaret ettiği herkes
tarafından bilinen bir gerçek.
Uluslararası kuruluşların raporlarında, ABD’li
Fed’in faiz arttırımına gitmesinden sonra artık
2016 yılında gelişmekte olan piyasalarda 500 milyar Dolar’a varan sıcak para çıkışlarının yaşanacağının vurgulanması Türkiye’nin acil tedbir alması
gerektiğini ortaya koyuyor.
Hükümetin 2016 yılı için hedeflediği ekonomik
beklentileri ele alacak olursak, temel amaç olan
makroekonomik istikrarın korunması, cari açığın
ve enflasyonun aşamalı olarak düşürüldüğü bir ortamda yapısal reformlar yoluyla büyümeyi arttırma
ve daha kapsayıcı hale getirilmesinde ne kadar başarılı olabileceği tartışma konusu oluyor.
2016 yılı hedeflerinde yıl sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 7,5’e indirilebilecek mi? Büyüme hızı
yüzde 4,5’e çıkarılabilecek mi? İç ve dış borçların
ödenebilmesi için gerekli olan bütçe geliri, özelleştirme ve diğer gelirler sağlanabilecek mi? 2 yıldır
devamlı yükselen işsizliğin bu yıl hedeflenen yüzde 10,2’de durdurulması hedefine ulaşılabilecek
mi?
Hükümetin şu anda ekonomide uygulamakta olduğu yöntemler ve almakta olduğu kararlar 2016
OVP program hedefleri ile uyuşmadığı gibi, üstelik ekonomide ortaya çıkabilecek yeni sorunların
çözülmesi için de pek zaman kalmadığı görülüyor.
Hükümetin 2015 Yılı Ekonomi Sınavı tablosunu
ve önemli ekonomik göstergeleri veren tabloları
aşağıda sizlere sunuyoruz.
30
Hükümetin 2015 Yılı Ekonomi Sınavı
2014
Gerçekleşme
2015
Program
2015
Gerçekleşme
2016
Program
8,2
6,3
8,80
7,5
Enflasyon (Yüzde)
TÜFE (Yıl Sonu) Yüzde
Milli Gelir (GSMH)
Büyüme Hızı (GSMH %)
2,9
4
4
4,5
1.747
1.944
1.963
2.207
799
850
722
736
19.610
10.936
20.298
21.240
Bütçe Geliri
425,4
451,9
483,4
540,8
Bütçe Gideri
448,8
472,9
506,0
570,5
Milyar TL
Milyon Dolar
Fert Başına Gelir(Dolar)
Konsolide Bütçe
(Cari Milyar TL)
Faiz Harcamaları
49,9
54,0
53,0
56,0
Bütçe Açığı
-23,4
-20,9
-22,6
-29,7
Faiz Dışı Fazla
26,5
33,0
30,4
26,3
Toplam Borç Ödeme (Milyar TL)
178,4
128.8
131,3
122,3
Toplam Borçlanma (Milyar TL)
143,7
99,7
98,1
92,1
Hazine Borç Ödeme Programı
Dış Borçlanma (Milyar TL)
15,5
11,8
7,7
17,1
İç Borçlanma (Milyar TL)
128,1
88
90,4
74,9
Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku
(Milyar TL)
612,1
677,6
İç Borç Stoku (Milyon TL)
414,6
440,1
Dış Borç Stoku (Milyon Dolar)
197,4
103,7
Ödemeler Dengesi
(Milyar Dolar)
Dış Ticaret Açığı
-84,6
-65,4
-63,1
-55,2
Cari İşlemler Açığı
-46,5
-46,0
-31,7
-28,6
Faizler
Bono, Yıllık, Bileşik %
8,8
10,3
ABD Dolar Kuru (TL)
DPT Yıllık Ortalama
2,29
3
Merkez Bankası
Rezervleri
(Milyar Dolar)
Yıl Sonu İtibarıyla
106,315
92,923
İstihdam ve İşsizlik Oranı (TÜİK)
İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde)
50,5
50,2
51,3
51,7
İşsizlik Oranı (Yüzde)
9,9
9,5
10,2
10,2
31
Hükümetin 2015 Yılı Merkezi Yönetim
Bütçe Dengesi
(Milyar TL)
2014
(1)
2015
(2)
2015
(3)
2016
(2)
Harcamalar
448,8
472,9
506,0
570,5
Faiz Hariç Harcamalar
398,8
418,9
453,0
514,5
Faiz Giderleri
49,9
54,0
53,0
56,0
Gelirler
425,4
451,9
483,4
540,8
Genel Bütçe Vergi Gelirleri
352,5
389,5
407,5
459,2
Diğer Gelirler
72,9
62,3
75,9
81,7
Bütçe Dengesi
-23,4
-20,9
-22,6
-29,7
Faiz Dışı Denge
26,5
33,0
30,4
26,3
Program Tanımlı Harcamalar
398,8
453,0
514,5
Program Tanımlı Gelirler
406,9
442,5
461,4
515,8
Program Tanımlı Denge
8,1
20,7
8,4
1,3
Harcamalar
25,7
24,3
25,8
25,9
Faiz Hariç Harcamalar
22,8
21,5
23,1
23,3
Faiz Giderleri
2,9
2,8
2,7
2,5
Gelirler
24,3
23,2
24,6
24,5
Genel Bütçe Vergi Gelirleri
20,2
20,0
20,8
20,8
Diğer Gelirler
4,2
3,2
3,9
3,7
Bütçe Dengesi
-1,3
-1,1
-1,2
-1,3
Faiz Dışı Denge
1,5
1,7
1,5
1,2
Program Tanımlı Harcamalar
22,8
23,1
23,3
Program Tanımlı Gelirler
23,3
22,8
23,5
23,4
Program Tanımlı Denge
0,5
1,1
0,4
0,1
(GSYH’ya Oran, Yüzde)
(1) Gerçekleşme
(2) Program
(3) Gerçekleşme Tahmini
32
Türkiye’nin 2015 Yılı Dış Ticaret Dengesi
(Milyar $)
2014
Gerçekleşme
2015
Gerçekleşme
2016
Program
İhracat (fob)
157,6
143,9
155,5
İthalat (cif)
242,2
207,1
210,7
Ham Petrol Fiyatı-Brent (Dolar/Varil)
97,5
52,5
39,7
Enerji İthalatı
54,9
37,8
33,0
Dış Ticaret Dengesi
-84,6
-63,1
-55,2
İhracat /İthalat (%)
65,1
69,5
73,8
Dış Ticaret Hacmi / GSYH (%)
50,0
48,6
49,8
Seyahat Gelirleri
29,6
27,0
27,0
Cari işlemler Dengesi
-46,5
-31,7
-28,6
Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%)
-5,8
-4,4
-3,9
Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi/GSYH (%)
-5,3
-5,0
-3,8
DIŞ TİCARET
33
Makroekonomik Büyüklüklerdeki
Gelişmeler
2014
2015 (I)
2015 (II)
2016 (III)
GSYH
2,90
4
4
4,5
GSYH (CARİ FİYATLARLA, MİLYAR TL)
1.747
1.944
1.963
2.207
GSYH (CARİ FİYATLARLA, MİLYON $)
799
850.1
722
736
NÜFUS (YIL ORTASI, BİN KİŞİ)
76.903
77.738
77.738
78.559
FERT BAŞINA GSYH (CARİ FİYATLAR. $)
19.610
10.936
20.298
21.240
GSYH DEFLATÖRÜ (YÜZDE ARTIŞ)
8,30
6
8
7,6
TÜFE YIL SONU (YÜZDE ARTIŞ)
8,2
6,3
8,8
7,5
(I) Program
(II) Gerçekleşme Tahmini
(III) Program
34
Ulaştırma Sektöründeki
YİD Modelli Projelerin
2015 Yılı Gelişmeleri
Hükümet programında KÖİ Kanunu’nun 1 yıl içinde çıkarılması
öngörüldü.-KÖİ Çerçeve Kanunu Taslağı’na yönelik hazırlıklar
yoğunlaştı.-Taslak’ta en yeni hazırlık “Bütçelendirme” olacak,
kamu kuruluşlarının bu projeler için verdikleri garantiler ve
Borç Üstlenim Anlaşmaları’nın yıllık bütçede görülmesi esas
alınacak…
Ankara’daki KÖİ Forumu’nda “Devlet Gelir Garantileri mi
yoksa Projenin Fizibıl Olması mı daha önemli” tartışması
yapıldı.-Türkiye’de hala fizibilite analizleri, mevzuat, risklerin
paylaşımı ve finansman konusunda zorluklar var…
Türkiye’deki YİD Modeli uygulamasına eleştiriler de geliyor.İngiltere’de YİD Projeleri’nin denetçisi Türkiye’deki gibi
Hazine değil Kreditörler oluyor.-Türkiye’de kamuda para
yok ise projelerin YİD Modeli ile yapımının ele alındığı ileri
sürülüyor…
UDH Bakanı Yıldırım, İzmit Körfez Geçişi Asma Köprüsü’nün
önümüzdeki Nisan ayında hizmete alınacağını bildirdi.-Otoyol
A.Ş. Asma Köprü ve Faz I için 2015 Kasım ayı itibarıyla
yüzde 91 fiziki gerçekleşme sağladı.-İstanbul Yeni Havalimanı
Projesi’nde görevli şirket İGA’nın yerli bankalardan sağladığı
4,5 milyar € kredi anlaşması için, İdare olarak DHMİ’de
bankalarla Borç Üstlenim Anlaşması imzaladı…
Avrasya Tüneli Projesi’nde Aralık 2015 itibarıyla yüzde 68 fiziki
gerçekleşmeye ulaşıldı.-Avrasya Tüneli’nin Aralık 2016’da
inşaat süresinden 7 ay önce hizmete sokulması hedefleniyor.UDH Bakanı Yıldırım, “Yavuz Sultan Selim Köprüsü 2016’nın
Nisan-Mayıs aylarında hizmet vermeye başlayacak”.-İstanbul
3. Boğaz Köprüsü’nün ana kablo montajında fiziki gerçekleşme
yüzde 97’yi geçti…
35
Y
ap-İşlet-Devret (YİD) Modelli Projeler 2015
yılında ülkede iki kez yapılan genel seçimler
nedeniyle devamlı kesilen siyasi istikrara bağlı
olarak daha yavaş bir ilerleme içerisinde olurken,
özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan ve hükümetin
desteklediği İstanbul 3. Havalimanı Projesi İmtiyaz Sözleşmesi’nin son anda yerli bankalardan
sağlanan kredilerle yürürlüğe alınabilmesi, yılın en
önemli gelişmesi olarak görüldü.
Türkiye’nin daha önce İmtiyaz Sözleşmeleri imzalanmış İzmit Körfez Geçişi Bursa-Balıkesir-İzmir Otoyol Projesi’ndeki yeni kredi anlaşmasının
yürürlüğe alınması, Avrasya Tüneli ve İstanbul 3.
Boğaz Köprüsü yatırımlarında ileri düzeye ulaşan
projelerdeki fiziki gerçekleşmeler 2015 yılının diğer önemli gelişmeleri oluyor.
YİD Modelli projelerde başından beri bir türlü
rayına oturtulamayan hukuki altyapıdaki eksikliklerin giderilmesi ve Kamu-Özel Sektör İşbirliği
(KÖİ) Modeli’nin uygulanması için çıkarılmış tüm
kanunların tek bir çatı altında toplanmasını sağlayacak KÖİ Çerçeve Kanunu’nun hazırlıklarına
2015 yılında da devam edildiğini, bu sefer hükümetin Eylem Planı içerisinde 1 yıl içinde gerçekleştireceği önemli reformların başına KÖİ Çerçeve
Kanunu’nun TBMM’den çıkarılmasını aldığını
görüyoruz.
2015 yılında Ankara’da gerçekleştirilen KÖİ
Forumu’nda da gerek kamu, gerekse özel sektörden önemli mesajlar verildi.
KÖİ Çerçeve Kanunu Taslağı’na yönelik çalışmalar yoğunlaştı:
Uzun süreden beri hazırlıkları süren ve son dönemde genel seçimler nedeniyle bir süre ara verilen
Türkiye’de altyapı yatırımlarında öncelikli model
olarak tercih edilen KÖİ için hazırlanacak Çerçeve
Kanunu için 2015 yılında yeniden başlatılan çalışmaların yoğunlaştırıldığı ve özellikle taslakta yapılan en yeni düzenlemenin “Bütçelendirme” olacağı
bildiriliyor.
Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda Maliye
Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Özelleştirme
İdaresi Başkanlığı’nın (ÖİB) vereceği görüşlerle
düzenlenecek olan KÖİ Çerçeve Kanunu’nun yeni
hükümetin programında yer aldığını bildiren ilgili
kaynaklar, KÖİ Temel Kanunu’nun 1 yıl içerisinde
TBMM’den geçirilmesinin öngörüldüğünü ifade
ettiler.
KÖİ Çerçeve Kanunu Taslağı çalışmalarında en
son Bütçelendirme konusunun önem kazandığı, Kamu Mali Kontrol Kanunu’na uygun olacak
şekilde, kamu kuruluşlarının KÖİ Projeleri için
sağladıkları gider yükümlülüklerinin hükümetlerin yapacakları yıllık mali bütçelerle de görülmesi
esas alınacak. Kamunun birçok altyapı projesinin
yanısıra, Sağlık Bakanlığı’nca Yap-Kirala modeli
ile yapımı planlanan Hastane Projeleri başta olmak
üzere, artık kamunun birçok projesi KÖİ modeli ile
yapılmakta olup, bundan sonra KÖİ Projeleri için
verilecek devlet garantileri ve kamu giderlerinin
yıllık bütçe harcamalarında görülmesi öngörülecek.
Maliye Bakanlığı Müsteşarı Baş,
“KÖİ Projeleri’nin yakında Merkezi Yönetim
bilançosunda yer almasını planlıyoruz”:
Türkiye’de her yıl sonu gerçekleştirilen KÖİ Forumu 2015 yılında da yine Ankara’da 25-26 Kasım
tarihleri arasında yapıldı. KÖİ Projeleri’nin finansmanı, gelişen altyapısı ve risk yönetimi konularının
ele alındığı Forum’da kamu adına konuşan Maliye
Bakanlığı Müsteşarı Seyit Ahmet Baş, KÖİ Projeleri için önümüzdeki süreçte uygulanması planlanan temel prensipleri açık ve şeffaf mevzuat uygulamaları, fizibilite raporları güçlü seçilmiş projeler
ve özel sektöre risk transferlerinin sağlanması olarak sıraladı. Baş, önümüzdeki 10 yıllık süreçte projelerin planlaması aşamasında mali disiplinin öncelikli konu olacağını, KÖİ Projeleri’nin merkezi
yönetim bilançosunda yer almasının planlandığını
belirtti. TEBA:1741/ 26 Kasım 2015
36
Kalkınma Bakanlığı Gn. Md. Ilgın,
“Türkiye’nin şu ana kadar mukavelesi
imzalanmış 115 milyar $ KÖİ Projesi var”:
Kalkınma Bakanlığı Yatırımlar, Koordinasyon ve
İzleme Genel Müdürü Yılmaz Ilgın ise Forum’da
yaptığı konuşmada Türkiye’de şu anda sözleşmesi imzalanmış 198 adet KÖİ Projesi bulunduğunu, bunların toplam yatırım tutarının 115 milyar
Dolar’a ulaştığını ifade etti. Bunların arasında en
yüksek bütçeli projelerin 65 milyar Dolar ile İstanbul 3. Havalimanı Projesi’nin de yer aldığı Havalimanı Projeleri olduğunu kaydetti. Havalimanı
Projeleri’ni 22 milyar Dolar ile Enerji Projeleri takip ediyor. TEBA:1741/ 26 Kasım 2015
Genel Müdür Ilgın’ın verdiği bilgiye göre, 2023
yılına kadar KÖİ modeli ile le yapılması planlanan
Otoyol Projeleri ve güzergahları uzunluk sırasına
göre şöyle oluyor:
- 1200 km Gürbulak-Bolu Otoyolu
- Yaklaşık 600 km Şanlıurfa-İçel Otoyolu
- 549 km Ankara-İzmir Otoyolu
- 433 km Havsa-Savaştepe Otoyolu
- 431 km Gebze-İzmir Otoyolu
- 361 km Kınalı-Sakarya Otoyolu
- 360 km Şanlıurfa-Habur Otoyolu
- 345 km Antalya-Eskişehir Otoyolu
- 335 km Antalya-Aydın Otoyolu
- 287 km Ankara-Niğde Otoyolu
KÖİ Projeleri’nde devlet gelir garantileri mi
yoksa projenin fizibıl olması mı daha önemli:
KÖİ Forumu’nda şüphesiz tartışılan en önemli konu
“KÖİ Projeleri’nde devlet gelir garantileri mi yoksa projenin fizibıl olması mı daha önemli” olmaktaydı. KÖİ Projeleri’nin İmtiyaz Sözleşmeleri’nin
kamu yöneticileri, bankalar ve sponsorların herbiri
tarafından detaylı incelemeye tutulduğu, 5-6 milyar Dolar gibi maliyetleri bulunan bu dev projelerde yüzde 1 maliyet değişikliklerinin bile etkilerinin
büyük olabildiğine işaret edilmekteydi. Gerçekte
bu projelerin inşaat projeleri olduğu, 6-7 yıl inşaat süreçlerinde inşaat riskleri üstlenildiği ve inşaat
süreci arttıkça riskinin de arttığı vurgulanmaktaydı. İnşaat ve finansman temininde fazlandırmanın
riski azalttığına dikkat çekiliyordu. Her projenin
kendine has özellikleri olduğu ve duruma göre gelir garantisinin, duruma göre de fizibilitelerinin öne
çıktığı ifade edilmekteydi.
İngiltere’de YİD Projeleri nasıl yapılıyor:
YİD Modelli Projeler, kamunun en büyük altyapı
finansmanı gerektiren projeleri olması nedeniyle
önem kazanıyor. Türkiye’de birçok altyapı projesi
YİD Modeline göre inşa edilmekte olup, neredeyse
son yıllarda Otoyollar başta olmak üzere büyük finansman gerektiren kamunun tüm altyapı projeleri
YİD Modeli ile yapılır olmaya başladı.
Bu arada kamunun YİD Modelli Projeleri’ne bazı
çevrelerden önemli eleştirilerin de gelmekte olduğu görülüyor. Özellikle YİD Modeline dünyada
başlayan ve şu anda en iyi uygulayanlardan biri
olan ingiltere’de bu modelin nasıl işlediği ve Türkiye ile kıyasladığımızda, söz konusu eleştirilere
kulak vermek gerekiyor. İngiltere’de kamunun
esas ihtiyacının bu projede ne olduğu önce tespit
ediliyor. Örneğin; inşaatın daha da kaliteleştirilmesi gibi bir öncelik ortaya çıkmış ise özel sektöre
bu ihtiyaç ihale edilebiliyor. Firmalar tüm projeyi
kendisinin en efektif ve en az maliyetle nasıl yapacağını etüd ediyor. Modelin denetçisi ise projeye
kredi veren kreditör bankalar oluyor. Denetçiler
çok sıkı biçimde projeyi ve yapımcıyı adım adım
izliyor. İngiltere’de kamunun projesini YİD Modeliyle piyasa düzeninde yapımı bu şekilde sağlanıyor. Türkiye’de ise yapımcı genelde kendi yaptığı
fizibilite ile yurtdışında kredi finansmanı buluyor
ve muhatabı doğrudan Hazine oluyor. Hazine Borç
Üstlenim Taahhütü ile kreditörün yerine geçiyor.
Şimdi sizlere KÖİ’nin önemli projelerindeki 2015
yılı gelişmelerini aşağıda sunmaya başlıyoruz:
37
Otoyol A.Ş. İzmit Körfez Geçişi ve Otoyol
Projesi için toplam 9 banka ile 5 milyar $ kredi
anlaşması imzalıyor:
Türkiye’nin en büyük Yap-İşlet-Devret (YİD)
Modelli Projeleri’nden biri olarak bilinen Otoyol
A.Ş. isimli görevli şirketin (Nurol+Makyol+Asta
ldi+Özaltın+Göçay Ortak Girişimi) yürüttüğü İzmit Körfez Geçişi, Bursa-Balıkesir-İzmir Otoyol
Projesi’nin, 301 km Bursa-İzmir otoyol kısmı finansmanında kullanılmak üzere beklenen son etap
kredi anlaşması, toplam 9 banka ile 5 Haziran 2015
tarihinde imzalanarak, proje için 5 milyar Dolar
yeni finansman temin edildi.
Otoyol A.Ş.’nin 15 Mart 2013 tarihinde ilk kredi
anlaşmasını imzalamış olduğu 8 yerli bankanın
yanısıra, bu sefer kredi anlaşmasına Almanya’nın
önde gelen Deutsche Bank AG Londra Şubesi’nin
de katıldığı görüldü. Finansman anlaşmasına katılan kamu bankaları Halkbank, Vakıfbank, Ziraat
Bankası olurken, yerli bankalar ise Akbank, Garanti Bankası, T. İş Bankası ve Finansbank oldu.
Herbir banka anlaşmaya yaklaşık 555 milyon Dolar kredi finansmanı vererek katıldı.
Kredi anlaşmasını, Hazine Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürü Hakan Tokaç, Bankalar adına
Garanti Bankası Proje Finansman Bölüm Yöneticisi Levent Kirazoğlu ve Otoyol A.Ş. adına Üst
Yönetici Yavut Batum imzaladı. Söz konusu kredi anlaşması ile bugüne kadar Türkiye’de altyapı
proje finansmanı alanında sağlanan en büyük kredi
miktarı elde edilmiş olup, kredinin ilk 4 yılı ödemesiz dönem olmak üzere, 15 yılda geri ödemesi
yapılacak.
Öte yandan Hazine Müsteşarlığı da Karayolları
Genel Müdürlüğü’nün (KGM) 9 banka ile imzalamış olduğu Uygulama Sözleşmesi’ne doğrudan
anlaşma ile beraber 5 milyar Dolar kredinin Borç
Üstlenimine yönelik anlaşmaya imza attığı belirlendi. TEBA:1718/ 15 Haziran 2015
2015 Kasım ayı itibarıyla İzmit Körfez
Köprüsü’nün yüzde 83’ü tamamlandı, tüm
projede yüzde 46 fiziki gerçekleşme sağlandı:
Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi için, 2015
yıl sonuna kadar 3,6 milyar Dolar bir harcama yapıldığı bildiriliyor. Kasım 2015 itibarıyla Faz I’in
inşaatında yüzde 89, Faz II A’da yüzde 62, tüm
projede ise yüzde 46 fiziki gerçekleşmenin sağlandığı, ayrıca İzmit Körfez Köprüsü’nde ise yüzde
83 bir fiziki gerçekleşmeye ulaşıldığı açıklandı.
Proje için 2015 yılında atılan diğer önemli bir adımın yatırımın dış fon açığının kapatılması olduğu
bildirildi. Buna göre, Faz II A’nın 2017 yılının ilk
çeyreğinde, Faz II B’nin 2019 yılının ilk yarısında
tamamlanması hedeflendi. TEBA: 30 Kasım 2015
UDH Bakanı Yıldırım, İzmit Körfez Geçişi Asma Köprüsü’nün önümüzdeki yıl Nisan
ayında hizmete alınacağını bildirdi:
Bakanlığı döneminde başlanılan projedeki gelişmeleri yakından izleyen Ulaştırma, Denizcilik ve
Haberleşme (UDH) Bakanı Binali Yıldırım, Aralık
ayı başında projenin son durumunu inceledi. Bakan
Yıldırım, projeye yönelik yaptığı açıklamasında,
İzmit Körfez Geçişi’ndeki çalışmaların tüm hızıyla devam ettiğini öne sürerek, köprünün en önemli
aşamalarından biri olan ana kabloların çekildiğini
ve asma köprü ile 13 km TEM (Dilovası)-Yalova
(Altınova) yolunun önümüzdeki yıl Nisan ayında
hizmete alınacağını bildirdi.
Öte yandan Otoyol A.Ş., Asma Köprü ve Faz I (Yalova-Altınova-Orhangazi-İzmit Kavşağı) için 2015
Kasım ayı itibarıyla yüzde 91 fiziki gerçekleşme
sağlandığını açıkladı. TEBA:1742/ 7 Aralık 2015
UDH Bakanı Binali Yıldırım, Aralık ayında bu sefer Otoyol Projesi’nin İstanbul-Bursa güzergahında yaptığı incelemelerde, Otoyol’un bu bölümünde yer alan 2500 m uzunluğa sahip Selçuk Gazi
Tünelleri’nde iki tarafta da son ışığı gördüklerini
bildirdi. Proje için şimdiye kadar 1.750 milyon TL
kamulaştırma olmak üzere, 10.500 milyon TL yol
38
inşaatı olarak harcandığını bildirdi. TEBA:1745/
28 Aralık 2015
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi’nde Taraflar
Şubat ayında yer teslimi konusunu görüşüyor:
2015 yılının ilk aylarında Türkiye’nin en büyük
YİD modelli projesi olan İstanbul Yeni Havalimanı için DHMİ ve Yüklenici İGA (Limak-CengizKolin-Mapa-Kalyon Ortak Girişimi) şirketi arasında yer teslimi konusunda devamlı müzakereler
yapılmaktaydı. Yatırımın fiilen yer teslimi yapılınca başlaması nedeniyle yer tesliminin zamanında
yapılması önem kazanıyordu. Yüklenici yer teslimi için henüz hazırlıklarını tamamlamadığından
bir türlü DHMİ’ye başvuruda bulunmuyor, DHMİ
de biran önce yer teslimini yapmak istiyordu. İGA
şirketi en son beklenen orman izinlerini de almış
62 milyon metrekare olan alan için Orman Bakanlığı 2063 yılına kadar projeye orman izinlerini vermişti.
İGA şirketi ile yapılan YİD sözleşmesine göre,
25 yıl olan inşaat ve işletme süresi içerisinde ilk
etap yatırımın inşaat süresi yer tesliminden itibaren 42 ay olarak belirlenmişti. Yatırımın inşaat
süresi zamanında tamamlanırsa, işletmeci İGA
şirketi havalimanını 22,5 yıl işletebilecekti. Ancak
YİD modelli sözleşmeye göre, inşaat süresi uzadığı takdirde harcanan ek süre işletme süresinden
düşürülecek, inşaat süresi erken bitirildiğinde ise,
erken bitirilen süre bu sefer işletme süresine eklenecekti. YİD modelli sözleşmenin bu öngörüleri
dikkate alındığında, yer tesliminin zamanında yapılması Taraflar açısından önem teşkil ediyordu.
Görevli şirket yer teslimi ile sahayı aldığı takdirde, inşaat süresi başlayacağı için finansman temini
gibi en önemli hususlar da dahil olmak üzere, tüm
hazırlıkların tamamlanmış olarak inşaat çalışmalarına girilebilmesi önem kazanmaktaydı. TEBA: 23
Şubat 2015
İGA şirketi sözcüsü Özdemir, “4,5 milyar Euro
kredi anlaşması Mayıs ayında 7 yerli banka ile
imzalanacak”:
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi’nde en önemli
sorun olan finansmanın temininde nihayet Nisan
ayında önemli bir aşamaya gelindiği İGA şirketinin
sözcüsü ve Limak Yönetim Kurulu Başkanı Nihat
Özdemir tarafından kamuoyuna yapılan açıklama
ile duyuruldu. Özdemir, projenin ilk etap maliyetinin 6 milyar Euro olacağını ve bunun yaklaşık yarısının altyapıya gideceğini ve bankalarla yürüttükleri müzakerelerin sonuna gelindiğini belirterek,
“4,5 milyar Euro kredi anlaşması Mayıs ayında
7 yerli banka ile imzalanacak” dedi. TEBA:1710/
13 Nisan 2015
DHMİ, İstanbul Yeni Havalimanı yapımı için
1 Mayıs 2015’de İGA şirketine yer teslimi yaptı:
Mayıs ayına gelindiğinde projede yine önemli
bir adım atılarak, proje için görevli şirket İGA’ya
1 Mayıs 2015 tarihinde yer teslimi yapıldı. Böylece
yer tesliminin yapıldığı gün olan 1 Mayıs 2015’de
inşaat süreci fiilen başlamış oldu. Bu tarihten itibaren İGA şirketi 90 milyon kapasiteli terminale
yönelik ilk etap yatırımın inşaat süresini yer tesliminden itibaren 42 ay içerisinde teslim etme yükümlülüğünü üstlenmiş olmaktaydı.
İGA’nın CEO’su Yusuf Akçayoğlu da kamuoyuna
yapmış olduğu açıklamada yer tesliminin yapıldığını bildirerek şu bilgileri verdi.
“Master Planımız onaylanmak üzere. İlk etapta bitirmemiz gereken 90 milyon kapasiteli dünyanın
en büyük terminalini, 3 adet pist, pat sahaları, kule
ve destek binalarının dizayn ihalelerini tamamladık. Önemli inşaat paketlerimizin ihalelerini bitirip, yakında imalatlara hız vereceğiz. Terminal
bölgesinde ve diğer alanlardaki çökük zemin kazılarımız ve zemin iyileştirme hazırlıklarımız devam
ediyor”. TEBA:1713/ 5 Mayıs 2015
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz üçüncü havalimanı inşaatını söke söke bitireceğiz”:
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi’ni kendi Başbakanlığı döneminde başlatan ve projeyi başından
beri destekleyerek, gelişmelerini şimdi de adım
adım izleyen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan
39
otoyol reklamı
40
1 Mayıs 2015 tarihinde Ankara’da TOBB Genel
Kurulu’nda yaptığı konuşmada sözkonusu projeye
değinerek, “Biz havalimanı yapıyoruz, onlar engellemeye çalışıyorlar. Biz orayı söke söke bitireceğiz” dedi.
Nitekim Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuşmasından 5 gün sonra kamuoyuna açıklama yapan Nihat
Özdemir 4,5 milyar Euro tutarındaki kredi anlaşması görüşmelerinin tamamlandığını bildirdi.
7 yerli bankanın vereceği 4,5 milyar Euro’luk kredinin yüzde 60’ı olan 2,7 milyar Euro’luk kısmının
Ziraat Bankası, Halk Bank ve Vakıfbank tarafından
sağlanacağı açıklanmıştı. Kredinin yüzde 40’nı ise
Garanti Bankası, Yapı Kredi Bankası, Denizbank
ve Finansbank karşılayacaktı. Kredi 4 yılı ana
para ödemesiz olmak üzere 16 yıl vadeli olacaktı.
TEBA:1713/ 11 Mayıs 2015
Master Plan’daki nihai değişikliklerle daha
önce 30 metre aşağıya çekilecek kodlar,
23 metreye düşecek:
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi’nin yer teslimi ile
birlikte işe başlaması startı verilmişti. DHMİ yetkilileri de proje ve yapım grubu olmak üzere yatırımı
yakından izleyecek ve denetleyecek iki ayrı grup
oluşturmuşlardı. Master Plan’daki nihai değişikliklerin yakında teslimi beklenmekteydi. Master Plan,
projedeki etaplar kapsamında yapılacak pistlerin
öncelik sıralamalarında değişiklikler yapılmasını
öngörüyordu. Böylece Master Plan, yapılacak işlerin yeri ve sıralarının değişimini sağlayacaktı.
Master Plan’daki bu değişikliklerin uygulamaya
alınmasıyla daha önce 30 metre kadar aşağıya çekilmesi planlanan kodların, şimdi bu durumda dolgu gerektireceği için (7 metre civarında) kodların
23 metreye inmiş olacağı belirtiliyordu. Bu arada
projede yapılacak ilk etap işler arasında görülen ve
saha düzenlemesinde bir sorun olarak ortaya çıkan
maden posalarının (maden atıkları) alandan uzaklaştırılması ve alanın uygun hale getirilmesi için ön
çalışmaların devam ettiği bildiriliyordu. Zemin iyileştirilmesi için şirketin alanda birkaç farklı zemin
iyileştirme metodu kullanacağı ifade edilmekteydi.
TEBA:1715/ 21 Mayıs 2015
İstanbul Yeni Havalimanı için İGA dünyanın
önde gelen Danimarka ve G. Koreli Havalimanı
İşletmecileri ile anlaşma imzaladı:
İstanbul’a kurulacak 3. Havalimanı Projesi’nin İşletmecisi İGA şirketi İstanbul Yeni Havalimanı için
işletmeye geçmeden önce 2 yıl, işletmeye geçtikten sonra 3 yıl, operasyonel süreçlerinin şekillendirilmesi ve yönetimini kapsayan bir danışmanlık
sözleşmesi imzaladı.
İGA şirketi G. Kore’nin başkenti Seul’de bulunan
Incheon Uluslar arası Havalimanı İşletmesi ve Kuzey Avrupa’nın en önemli aktarma merkezlerinden
Kopenhag Uluslar arası Havalimanı ile İstanbul
Yeni Havalimanı’nın tüm operasyon ve yönetim
süreçlerini kapsayan 5 yıllık Danışmanlık Anlaşması imzaladı. TEBA:1718/ 15 Haziran 2015
İstanbul Yeni Havalimanı için 4,5 milyar € kredi
anlaşması, 19 Ekim 2015 tarihinde 6 yerli banka ile imzalandı:
İGA şirketi bu yılın başından beri projesine işlerlik
kazandırmak amacıyla bankalarla kredi müzakerelerini sürdürmekteydi. Bu arada DHMİ yetkilileri
de şirketi finansman temini için verdikleri süre
nedeniyle sıkıştırmaktaydılar. En son ikinci kez
19 Kasım 2015 tarihinde dolmak üzere bir finansman temin süresi verilmişti.
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi’nin bir süreden
beri beklenen 4,5 milyar Euro tutarındaki kredi anlaşması 3’ü devlet bankası olmak üzere 6 yerli banka ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun da katıldığı, İstanbul’da
düzenlenen törenle imzalandı. İmza töreni, dünyanın en büyük havalimanını anlatan tanıtım filmi ile
başladı. Programa UDH Bakanı Feridun Bilgin,
Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris Güllüce, İstanbul
Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Kadir Topbaş
ve eski UDH Bakanı Binali Yıldırım ile davetlilerde katıldı.
41
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu dev projenin sadece
bankacılık ve müteahhitlik sektörü açısından değil, Türk Sivil Havacılık sektörü için de yeni bir
dönemin kapılarını aralayacağını ve aynı zamanda
İstanbul’u dünya hava trafiğinde küresel bir merkeze dönüştürmesinin kapısını açacağını vurguladı. Erdoğan, “Hani çılgın projeler diyorduk ya işte
hayata geçen en önemlisi şu anda budur” dedi.
Başbakan Davutoğlu da törende İstanbul yükseldikçe, Türkiye’nin de yükseleceğini ve Türkiye’nin
hiçbir projesinin yarım kalmayacağını bildirdi.
Limak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Nihat
Özdemir ise törende yaptığı konuşmada, söz konusu kredi anlaşmasının Cumhuriyet tarihinin
altyapı yatırımlarında en büyük proje finansman
kredisi olduğunu belirterek, Hazine Garantisi olmadan, devlet bankalarıyla yabancı sermayeli
özel bankalar olan Denizbank, Garanti Bankası ve
Finansbank’tan kredilerin sağlandığını ifade etti.
TEBA:1736/ 26 Ekim 2015
Bu arada Türkiye’de de 1 Kasım 2015 tarihinde
erken seçimler yapılacak olup, 7 Haziran genel
seçimlerinde tek başına hükümet olamayan iktidar
partisinin 1 Kasım seçimlerinde nasıl bir netice alabileceği belli değildi. İşte tam bu iklimde 1 Kasım
seçimlerinden önce ve finansman temini için verilen son tarih olan 19 Kasım 2015’de 6 yerli banka
ile imzalanan kredi sözleşmesi ile Cumhurbaşkanı
Erdoğan’ın dediği gibi Türkiye’nin en büyük YİD
Projesi’ne söke söke işlerlik kazandırılmıştı.
Kredi anlaşmasına en büyük katılımı 1 milyar
480 milyon Euro ile Ziraat Bankası sağlarken, bu
bankayı yine birer devlet bankası olan Halkbank
ve Vakıfbank 960’ar milyon Euro’larla takip etti.
Hatta Ziraat Bankası şimdiye kadar alışık olmayan bir şekilde dünyanın en büyük havalimanı
Türkiye’nin en büyük YİD Projesi’ni finanse ettiğini verdiği reklamlarla duyurdu. Böylece 4,5 milyar Euro’nun yüzde 70’i olan 3,4 milyar Euro devlet bankalarından alınmış oldu. Geri kalan 1 milyar
100 milyon Euro ise 3 yerli özel bankadan temin
edildi. Bu bankalar Denizbank, Garanti Bankası ve
Finansbank olurken, Rusların büyük hisseye sahip
oldukları Denizbank 500 milyon Euro ile Garanti
Bankası ve Finansbank ise 300’er milyon Euro ile
kredi paketine katıldılar.
Finansman paketinin vadesi 4 yılı geri ödemesiz
olmak üzere, toplam 16 yıl olarak belirlenmişti.
Kredi paketinin ilk 4 yılı için yüzde 4.25 faiz alınacaktı. Sonraki 6 yıl için de yine yıllık yüzde 4,25
faiz belirlenirken, son 6 yılın faiz oranı farklı tutulmuştu. Yüklenici İGA firması ise 29 Ekim 2017’de
tamamlanması hedeflenen ilk etap için 1,5 milyar
Euro özkaynak koyacaktı. TEBA:1736/ 26 Ekim
2015
DHMİ, İstanbul Yeni Havalimanı kredileri için
bankalarla Borç Üstlenim Anlaşması imzaladı:
Öte yandan görevli şirket İGA’nın yerli bankalardan sağladığı kredi anlaşmalarına, projenin kamu
adına sahibi olan DHMİ Genel Müdürlüğü de
bankalarla imzaladığı Borç Üstlenim Anlaşması
ile kontur garanti vermekteydi. Böylece DHMİ,
İGA ile İdare arasında imzalanmış olan İmtiyaz
Mukavelesi fesh edildiği takdirde kredileri kendisi
ödemeyi ya da İGA şirketi herhangi bir nedenden
ötürü görevi bıraktığında, bankalara krediyi geri
ödemeyi taahhüt etmiş olmaktaydı.
Bu arada ilk kez bir KİT’in büyük bir finansman
teminine Borç Üstlenim Anlaşması yapmış olduğu
görülürken, buna yönelik olarak da ilk kez İstanbul Tahkim Merkezi’nin borç anlaşmazlıklarında
çözüm mahkemesi olarak belirlendiği görüldü.
Taraflar arasında Borç Üstlenim Anlaşması’nda ortaya çıkacak herhangi bir anlaşmazlık durumunda,
uyuşmazlığın İstanbul Tahkim Merkezi’nde, Türk
Hukuku’na tabi olarak çözülmesi uygun bulundu.
TEBA:9 Aralık 2015
Avrasya Tüneli Projesi’nde Haziran 2015 itibarıyla yüzde 55 fiziki gerçekleşmeye ulaşıldı, tünel kazısının yüzde 77’si tamamlandı:
Avrupa ile Asya’yı ilk kez İstanbul Boğazı’nın altından Karayolu Tüneli ile birbirine bağlayacak,
42
lider Yapı Merkezi ve G. Koreli SK E&C’nin kurduğu ATAŞ tarafından Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle inşa edilen teknoloji harikası ve tüm dünyanın gelişmelerini yakından izlediği Avrasya Tüneli
Projesi’nde Haziran 2015 itibarıyla toplam yüzde
55 fiziki gerçekleşmeye ulaşıldığı tespit edildi.
Proje için Haziran 2015’e kadar 704 milyon Dolar
harcama yapılmıştı.
Almanya’da özel olarak imal ettirilen dev tırtıl (tünel açma makinası) ile deniz altında toplam 3.340
metre uzunluğunda inşa edilecek olan tünelde, Haziran 2015 itibarıyla 2.568 metreye ulaşıldığı, böylece Avrasya Tüneli’nin yüzde 77’sinin tamamlanmış olduğu bildirildi. TEBA:1717/ 8 Haziran 2015
Avrasya Tüneli, İstanbul Boğazı altından iki
kıtayı birleştirerek, 22 Ağustos 2015 tarihinde
tamamlandı:
İstanbul Boğazı’nın altından karayolu geçişini sağlayacak olan dünyanın mühendislik harikası projesi olarak tüm gelişmeleri yakından izlenen Avrasya
Tüneli’nin doğrudan su altında kalan 3.342 metre
denizaltı bölümü, 22 Ağustos 2015 tarihinde tamamlanarak, Avrupa ile Asya kıtalarını denizaltından birleştirmiş oldu.
Dünya tünelcilik teknolojisinde Türkiye’nin ismini yazan proje olarak tarihe geçen Avrasya Tüneli
Projesi’nin bu tarihi bitiş süresini, Başbakan Ahmet Davutoğlu, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme (UDH) Bakanı Feridun Bilgin, Yapı Merkezi
Holdinğ Yönetim Kurulu Başkanı Ersin Arıoğlu,
ATAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu tünelin ışığını görerek tespit ettiler.
Toplam uzunluğu 5,4 kilometre olan Avrasya
Tüneli’nin 3,3 kilometresi su altında, geri kalan
1,1 kilometresi ise giriş ve çıkış koridorlarını oluşturan yeryüzünde yer alıyor. Avrasya Tüneli’nden
her gün 130 bin araç geçebilecek ve 14,6 kilometre
Göztepe-Kazlıçeşme güzergahında yaklaşık 100
dakika süren yolculuk seyri sözkonusu proje ile 15
dakikaya inerek, böylece İstanbul trafiğinde önemli bir sorunun çözümü sağlanmış olacak.
Proje aynı zamanda Avrupa İmar ve Yatırım
Bankası’nın Dünya Sürdürülebilirlik En İyi Çevresel ve Sosyal Uygulama Projesi ödülünü de almış
bulunuyor. 1.672 bilezikten oluşan tünelde, olası
büyük bir depreme karşı tünelin dayanıklılığını
arttırmak amacıyla iki ayrı noktada sismik bilezik
monte edildi. TEBA:1729/ 31 Ağustos 2015
Avrasya Tüneli’nin Aralık 2016’da inşaat süresinden 7 ay önce hizmete sokulması hedefleniyor:
Öte yandan Avrasya Tüneli TBM kazısı çalışmalarının 2015 Eylül-Ekim aylarında tamamlanmasıyla birlikte, projedeki diğer tüm işlerin 2016 Aralık
ayında bitirilecek şekilde bir termin program hazırlandığı belirtiliyor. Böylece tünelin inşaat süresinden 7 ay önce hizmete sokulmasının hedeflendiği ifade ediliyor. Bu durumda proje inşaat bitiş
süresi olarak verilen Ağustos 2017 tarihinden 7 ay
önce projenin hizmete sokulacağı bildiriliyor. Projenin daha önce hizmete sokulmasıyla işletmeci
ATAŞ’ın 7 ay daha işletme hakkı kazanmış olacağı
öne sürülüyor. TEBA:1717/ 8 Haziran 2015
Avrasya Projesi, ITA’nın “Yılın En Önemli Tüneli” ödülüne layık görüldü:
Tünelcilik alanında dünyanın en önemli birliği
sayılan ve merkezi İsviçre’nin Lozan şehrinde bulunan uluslararası Tünel ve Yeraltı Yapıları Birliği
(ITA-International Tunnelling and Underground
Space Association) tarafından düzenlenen ITA
Uluslararası Tünelcilik Ödülleri 19 Kasım’da düzenlenen törenle sahiplerini buldu.
Dünya genelinde 9 kategoride 110 başvuru arasında yapılan değerlendirme sonucunda Avrasya Geçişi Projesi, Büyük Projeler Kategorisinde “Yılın
Projesi” (ITA Major Project of the Year) yarışmasında birinci oldu ve “Yılın Büyük Projesi” ödülüne layık görüldü. TEBA:1742/ 7 Aralık 2015
2015 Aralık ayına geldiğimizde Avrasya Projesi’ne
başlangıçtan bugüne kadar 843 milyon Dolar har-
43
44
candığı görülmekte ve projenin yaklaşım yolları
dahil genel olarak toplam yatırımında yüzde 68 fiziki gerçekleşmeye ulaşıldığı görülmekteydi.
Boğazın altından doğrudan su altında kalan 3.342
metre denizaltı bölümünün 22 Ağustos 2015 tarihinde tamamlandığı ve böylece iki kıtayı denizaltından birleştirmiş olan Avrasya Tüneli’nin karayolu geçişlerinin de en geç Aralık 2016’da bitecek
şekilde termin programının devam ettiği bildiriliyor. TEBA:1742/ 7 Aralık 2015
İstanbul 3.Boğaz Köprüsü üzerinde “Cat Walk”
isimli Kedi Yolu inşaatı Temmuz ayında tamamlanıyor:
Başbakan Tayyip Erdoğan döneminde IC İçtaş ve
Astaldi Grubu’nca yapım çalışmaları başlatılarak
ilk tabliyesi Aralık 2014 tarihinde toprağa yerleştirilen İstanbul 3:Boğaz Köprüsü ve Kuzey Marmara Otoyolu Projesi’ndeki yapım çalışmaları 2015
yılının ilk yarısında da hızla devam etti.
Temmuz ayına gelindiğinde, İstanbul 3.Boğaz
Köprüsü Projesi’nin inşaat çalışmalarında yeni bir
safhaya daha gelinmişti. Köprünün iki yakasında
bulunan kuleler arasına çekilen, klavuz kablonun
döşenmesinde kullanılacak “Cat Walk” olarak
isimlendirilen Kedi Yolu inşaatı tamamlanmıştı.
Böylece proje kapsamında aynı zamanda 102 adet
menfez, 6 adet alt geçit ve 1 adet üst geçit inşaatı
da bitirilmişti. TEBA:1725/ 3 Ağustos 2015
UDH Bakanı Yıldırım, 3. Köprü’nün TemmuzAğustos gibi açılışının hazır hale geleceğini bildirdi:
UDH Bakanı Binali Yıldırım, daha önceki bakanlık döneminde başlatılan dev altyapı projelerini
devamlı incelemekte ve gelişmelerini takip etmekteydi. Bakan Yıldırım, İstanbul 3. Boğaz Köprüsü için yaptığı son açıklamasında 3. Köprü’nün
Temmuz-Ağustos gibi açılışa hazır hale geleceğini
bildirdi. Bakan Yıldırım, daha önce de Köprü’nün
Nisan-Mayıs aylarında hizmete alınacağını açıklamıştı.
Yıldırım bu konuda şunları söyledi:
“3. Köprü aslında önümüzdeki Mayıs gibi bitiyor.
Ancak devam eden yollar var. 115 kilometre bağlantı yolları ile 225 kilometreyi buluyor. Bunlar
tamamen bittikten sonra açalım diye karar aldık.
Dolayısıyla Temmuz-Ağustos gibi açılışa hazır
hale gelecek”. TEBA:19 Ocak 2016
Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı’nın yüzde 80’ni
tamamlandı, 2016 Mayıs ayında bitirilmesi hedeflendi:
Türkiye’nin hızlı tren ana güzergahı olarak bilinen
İstanbul-Ankara Hızlı Tren Hattı ve diğer hızlı tren
bağlantılarına Başkent Ankara’da Yap-İşlet-Devret
(YİD) modeli ile yapılmakta olan Tren Garı ile
hizmet verilmesi amacıyla 2013 yılında görevli ortak girişim Cengiz+Kolin+Limak tarafından başlatılan çalışmaların geldiği nokta Aralık 2015’de
İstanbul’da düzenlenen bir toplantıda kamuoyuna
açıklandı.
Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı Projesi ile ilgili
son gelişmeleri İstanbul’da düzenlenen Lansman
Toplantısı’nda Limak Holding Yönetim Kurulu
Başkanı Nihat Özdemir, projenin yüzde 80’ninin
tamamlandığı şeklinde açıkladı. Özdemir günde yaklaşık 100 bin kişinin ziyaret edeceği Tren
Garı’nda, 140 odalı otel, 185 perakende alanı ve
2.500 araçlık kapalı bir otopark olacağını belirtti.
Yeni Ankara Tren Garının modern anlamda belki
de dünyanın en dikkat çekici yapılarından birisi
olacağını vurgulayan Özdemir, tesisin aynı zamanda eski tren garı ile bağlantılı bir şekilde çalışacağını belirtti. Ankara, Eskişehir, Konya ve İstanbul
Yüksek Hızlı Tren seferlerinin yapıldığı Ankara
Garı’nda yeni projenin 2016’da işletmeye alındığında bu seferlerin Bursa, İzmir, Sivas Yüksek
Hızlı Tren bağlantılarının da ekleneceğini bildiren
Özdemir, takip eden yıllarda ise Ankara Garı’na
Antalya, Adana, Erzincan ve Kars bağlantılarının
da açılmasının planlandığını öne sürdü. Ankara
Yüksek Hızlı Tren Garı’nın aynı zamanda Ankara
45
metrolarından önemli bir istasyonun da bağlanacağını belirten Özdemir, ayda 3 milyon, yılda 35-36
milyon yolcu beklediklerini ifade etti. Özdemir,
Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı ile ilgili şu önemli
mesajı verdi.
yaşandığı bu dönemde İstanbul 3.Boğaz Köprüsü
Projesi’nin devamı niteliğindeki Kuzey Marmara
Otoyolu Projesi’nin Avrupa ve Asya kesimleri otoyol yapımı için YİD modeli ile Haziran 2015’de
ihaleler açtı.
“Daha süremiz olmasına rağmen, çok hızlı bir çalışma temposu ile bu tesisi 2016 Mayıs ayında tamamlıyoruz”. TEBA:1743/ 14 Aralık 2015
Otoyolu yapımları için açılan YİD modelli ihalelere en son teklif verme tarihleri Kurtköy-Akyazı
kesimi için 31 Ağustos 2015, Kınalı-Odayeri kesimi için 7 Eylül 2015 oldu. TEBA:1720/ 24 Haziran
2015
3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi’nin etüd
hazırlama ihalesi yapıldı:
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İstanbul mega projelerinden biri olarak desteklediği ve yakında Hükümetin YİD modelli yapım programına alınması beklenilen 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi’nde de,
2015 yılının sonunda önemli bir adım atılmış oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da direktifleriyle Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na
bağlı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’nce
(AYGM), 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi’nin
etüd ve proje hazırlama işleri için bir ihale açılmasına karar verilerek, yapılacak etüd ihalesinin ön
seçim müracaatları 23 Aralık 2015 tarihinde alındı.
AYGM’nin yaptığı ihaleye 12 firma ve iş ortaklığı ön seçim müracaatında bulundu. Etüd ihalesine
Marmaray’ın müşaviri olan Yüksel Proje tek yerli
firma olarak başvururken, aralarında İspanyol, İtalyan, Hollandalı, İsviçreli, Portekizli ve Singapurlu
firmaların yer aldığı ve yerli firmalarla iş ortaklığı
yapan 6 adet ve sadece kendisi başvuran İspanyol,
Japon, İtalyan, Çinli ve Fransız firmaları olmak
üzere 5 adet ön seçim başvurusu alındı. AYGM ön
seçimi kazanan ilk 6 sıradaki firma veya iş ortaklığını Ocak ayı sonunda teklif vermeye çağıracak.
TEBA:1745/ 28 Aralık 2015
Kuzey Marmara Otoyolu Projesi’nin Avrupa
ve Asya kesimleri otoyol yapım ihaleleri, ikinci
kez ertelendi:
Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) küresel krizin artarak devam ettiği ve finansman darboğazının
Ancak her iki projeye de finansman yokluğu nedeniyle yeterli talep alınamayınca KGM, ikinci
kez YİD modelli ihaleleri ertelemek zorunda kaldı. KGM’nin bu projeler için YİD modelli ihalelere yönelik verdiği en son teklif alma tarihlerini
Kurtköy-Akyazı kesimi için 1 Mart 2016, KınalıOdayeri kesimi için 8 Mart 2016 olarak yeniden
belirledi. TEBA:1729/ 31 Ağustos 2015
46
Sektör: Ulaştırma
Kuruluş: Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM)
1. İzmit Körfez Geçişi ve Bursa-Balıkesirİzmir Otoyolu Projesi
6,5 Milyar Dolar
(2013’te 8 yerli
bankadan ve 2015’te 9
bankadankredi sağlandı)
Anahtar Teslim Yapım
22 yıl 4 ay işletme süresi
Otoyol A.Ş. (Nurol-AstaldiMakyol-Özaltın-Yüksel-Göçay
İş Ortaklığı) yapım çalışmaları
devam etmekte proje için toplamda
3.3 milyar Dolar’lık harcama
yapıldı. Kasım 2015 itibariyle Faz
I’in inşaatında %89’luk, Faz IIA’da
%62’lik, tüm projede ise %46’lık
fiziki gerçekleşme sağlandı. Asma
köprünün ise %83’ü tamamlandı. Faz
IIA’nın 2017 yılının ilk çeyreğinde,
Faz IIB’nin 2019 yılının ilk yarısında
tamamlanması hedefleniyor.
(TEBA: Web Sitesi/ 31 Kasım 2015)
2. 3. Boğaz Köprüsü ve Kuzey Marmara
Geçişi Otoyol Projesi
5.200 Milyon Dolar
(6 Yerli Bankadan Kredi
Sağlandı)
3. Boğaz Köprüsü ve 70 km’lik Ana Aks
10 yıl 2 ay 20 gün işletme
IC İçtaş-Astaldi Grubu’nun
Olan Odayeri-Paşaköy Otoyolu Anahtar
süresi
üstlendiği Köprü’nün tabliye
Teslim Yapım
yerleştirme işinde fiziki gerçekleşme,
yüzde 95’i ve ana kablo montajında
yüzde 97’yi geçti. Köprü, 2016’nın
Nisan, Mayıs ayında hizmet vermeye
başlayacak.
(TEBA: 1745/25 Aralık 2015)
Kınalı-Odayeri (Avrupa Kesimi) Bağlantı
2.700 Milyon Dolar
Yolları Dahil Yapımı
Birden çok ertelenen ihalenin son
teklif verme tarihi en son
8 Mart 2016 olarak belirlendi.
(TEBA: 1729/ 27 Ağustos 2015)
Kurtköy-Akyazı (Asya Kesimi) Bağlantı
Yolları Dahil Yapımı
2 Milyar Dolar
Firmalardan gelen istek
üzerine son teklif verme tarihi
1 Mart 2016’ya ertelendi.
(TEBA: 1729/ 27 Ağustos 2015)
47
3. Ankara-Niğde Otoyolu Projesi (340 km)
1.400 Milyon Dolar
Ankara-Kulu Kesimi
400 Milyon Dolar
ÇED süreci başladı. Projenin
1’inci kesimi olan AnkaraKulu kesimi bağlantı yolları
dahil toplam 123,94 km
(TEBA:1717/5 Haziran 2015)
Acıkuyu-Alayhan Kavşağı
bedeli henüz bilinmiyor
Projenin 2’nci kesimi.
Bağlantı yolları dahil 148 km.
(TEBA:1717/5 Haziran 2015)
Alayhan-Gölcük
bedeli henüz bilinmiyor
Projenin 3’üncü kesimi.
Bağlantı yolları dahil 58 km.
(TEBA:1717/5 Haziran 2015)
Ankara-İzmir Ayr-Sivrihisar-Bursa Otoyolu
2,4 Milyar Dolar
Projesi
Proje için ÇED süreci başlatıldı. Proje
ile Ankara - İzmir Otoyolu ile Gebze
- Orhangazi - İzmir Otoyolu arasında
bağlantı sağlanacak.
(TEBA: Web Sitesi/ 13 Ocak 2016)
Kuruluş: DHMİ Genel Müdürlüğü
4. İstanbul Yeni Havalimanı Projesi
29.900 Milyon Dolar
(6 yerli Bankadan 2015’te
4,5 Milyar € Kredi
Sağlandı)
Anahtar Teslim Yapım
25 Yıllık Kira Bedeli
22 Milyar 152 Milyon Euro
İGA Havalimanı İşletme
A.Ş.’nin (Limak-Cengiz-KolinMapa-Kalyon İnşaat) üstlendiği
yatırım için 6 yerli bankadan
toplam 4,5 milyar Euro kredi
sağlandı. Borç Üstlenim Anlaşması
tahkim merkezi İstanbul seçildi.
(TEBA: Web Sitesi/ 9 Aralık 2015)
48
Kuruluş: Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM)
6. İstanbul Boğazı Karayolu Geçişi Projesi
(Avrasya Tüneli)
1.075 Milyon Dolar
(AYB, EBRD, Kore Exim
Bank, K-Sure ve Yerli
Bankalardan 960 milyon
Dolar’lık kredi sağlandı)
Anahtar Teslim Yapım
1.245 Milyon Dolar
Yapı Merkezi liderliğindeki
Güney Koreli SKEC’in ortak
olduğu ATAŞ’ın yürüttüğü projede
Aralık 2015’e kadar 843 milyon $
harcanarak, %68 fiziki gerçekleşmeye
ulaşıldı. Projenin Aralık 2016’da,
inşaat süresi dolmadan 7 ay önce
hizmete sokulması hedefleniyor.
(TEBA: 1742/ 3 Aralık 2015)
7. Kuzey Ege Çandarlı Limanı Projesi
500 Milyon Dolar
(Dış Kredi Aranıyor)
Limanın Üst Yapısı ve Makine Teçhizat
bedeli henüz bilinmiyor
Temini
Avrupa’nın ilk üç limanından
biri olacak Çandarlı Limanı’nın
YİD modelli üst yapı inşaatı ve
makina teçhizat teminine yönelik
açılacak ihalenin şartnameleri hazır.
(TEBA: 1737/ 27 Ekim 2015)
8. Zonguldak Filyos Limanı Projesi
900 Milyon Dolar
(Dış Kredi Aranıyor)
Üst Yapı İnşaat İşleri Yapımı ve Liman
472.5 Milyon TL
Teçhizatları Temini
KİK, mahkeme kararı doğrultusunda,
ihaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı’nın
teklifinin değerlendirme dışı
kaldığını tekrar etti. AYGM’nin
ihaleye ilişkin kararının, Temyiz
aşamasında olan mahkeme
kararının sonuçlandırılmasının
ardından vereceği öngörülüyor.
(TEBA: 1738/ 4 Kasım 2015)
9. İstanbul Haliç Yat Limanı Projesi
Anahtar Teslim Yapım
1.300 Milyon Dolar
Yapım Süresi 4 Yıl Olmak
İhaleyi kazanan yerli firmaya yer
Üzere 49 Yıllık Kiralama
teslimi yapılmıştı. Yüklenici firma
Süresi
projenin ÇED sürecini başlattı.
ÇED Raporuna göre yatırım
maliyeti 850 milyon TL.
(TEBA: 1740/ 18 Kasım 2015)
49
2015 yılında
YİD Modelli Santrallar
Türkiye Toplam Elektrik
Tüketiminin %4,7’sini
Karşıladı
YİD Modelli Santrallar 2015 yılında Türkiye toplam elektrik
tüketiminin yüzde 4,7’sini karşıladı.-YİD Modelli Santrallarda
2015 yılında toplam 12 milyar 350 milyon kWh elektrik üretildi.YİD Modelli Santralların TETAŞ’a 2015 yılında sattıkları
elektrik enerjisi, geçen yıla göre yüzde 8,8 artış gösterdi.TETAŞ’a 3,4 milyar kWh’lik satış yapan Uni-Mar A.Ş., YİD
santralları arasında en büyük payı aldı…
50
Y
ap-İşlet-Devret (YİD) Modeli ile çalışan santralların 2015 yılında yaptıkları toplam elektrik üretimi 12 milyar 350 milyon kWh olarak belirlendi.
2014 yılında toplam 11 milyar 369 milyon kWh
elektrik enerjisi üretimi yapmış olan YİD modelli santrallarda böylece bir önceki yıla göre 2015
yılında toplam üretimin yüzde 8,8 artış gösterdiği
tespit ediliyor.
2015 yılında YİD modelli santrallarda yine bir önceki dönemde olduğu gibi, HES’lerde üretim düşüşü yaşandı. Bunun yanısıra BOTAŞ’ın yine bu
santrallara özellikle kış aylarında yeterli gaz miktarı veremediği görüldü. Aynı zamanda 2015 yılında
bu santrallardaki bakım onarım çalışmalarının da
düşüşte etkili olduğu belirlendi.
YİD modelli santrallar 2015 yılında Türkiye
toplam elektrik üretiminin yine %4,7’sini karşıladı:
yon kWh’lik elektrik üretimi ile en büyük üretimi
yapan santral olmuştu (TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
Trakya Elektrik A.Ş.’nin 2015 elektrik üretimi
3,4 milyar kWh’e yükseldi:
Öte yandan YİD modelli santrallar içerisinde
yine Marmara Ereğlisi’nde 480 MW’lık doğalgaz
kombine çevrim santralını işleten Trakya Elektrik
A.Ş.’de ise üretim artışı yaşandığı, üretimin 3,4
milyar kWh’e yükseldiği görüldü.
2012 yılında 3 milyar 500 milyon kWh ile YİD’ler
içerisinde en büyük üretimi yapmış olan Trakya
Elekktrik A.Ş.’nin (TEBA: 1595/14 Ocak 2013)
2013 yılında üretimini 3 milyar 450 milyon kWh’e
düşmüş, 2014 yılında ise bu üretim, 3 milyar kWh
olmuştu (TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
2015 yılında YİD modelli santrallar tarafından
TETAŞ’a satılan elektrik enerjisinin, Türkiye toplam elektrik üretimindeki payını incelediğimizde,
bu santrallarda üretilen elektriğin, Türkiye toplam
elektrik üretiminin yüzde 4,7’sini karşılamış olduğunu görüyoruz.
YİD modelli santrallar içerisinde diğer önemli
kapasiteleri oluşturan doğalgaz kombine çevrim
santralları içerisinde yer alan şirketlerin 2015
yılı TETAŞ’a yapmış oldukları satışlar incelendiğinde, bu rakamın, Ova Doğalgaz Santralı’nda 1
milyar 934 milyon kWh olurken, Doğa Doğalgaz
Santralı’nda ise 1 milyar 298 milyon kWh olduğu
görülüyor.
Türkiye’nin 2013 yılında toplam elektrik üretiminin yüzde 5,3’lük bir payını karşılayan santralların,
gerek kurulu güçteki artış gerekse üretimlerindeki düşüş nedeniyle üretimi karşılama oranlarında
düşüş yaşanmış ve 2014 yılında da üretimin yüzde
4,5’ini karşılamıştı (TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
Bilindiği gibi, Ova Doğalgaz Santralı’nın işletme süresinin 2017 yılı Ocak ayında dolacağını,
ETKB’ye devredilecek Santral için devir hazırlıklarına başlandığını, Santral’ın devrinin ardından
özelleştirme çalışmalarına başlanacağını iletmiştik
TEBA:1749/ 22 Ocak 2016.
Uni-Mar A.Ş. 2015 yılında 3,4 milyar kWh ile
YİD’ler içinde yine en büyük üretimi yaptı:
Birecik HES’in 2015 yılı elektrik üretimi 1 milyar 517 milyon kWh:
YİD Modelli Santrallar içerisinde 2015 yılında da
en büyük elektrik üretimi Trakya’da bulunan UniMar A.Ş.’nin 489 MW’lık Marmara Ereğlisi Doğalgaz Termik Santralı’nda yapıldı. Uni-Mar A.Ş.
Marmara Ereğlisi Doğalgaz Termik Santralı’nda
yapılan toplam 3 milyar 438 milyon kWh’lik elektrik enerjisi TETAŞ’a satıldı.
Bilindiği gibi Uni-Mar A.Ş. 2014 yılında da yine
YİD modelli santrallar içerisinde 3 milyar 207 mil-
YİD modelli santrallarda HES’ler içerisinde en büyük üretime sahip olan Birecik HES’de ise, 2015
yılında TETAŞ’a yapılan satışının 1 milyar 517
milyon kWh’e yükselmiş olduğu belirlendi.
2012 yılında 2,5 milyar kWh ile rekor üretim yapan
santralın, 2013 yılında 1,9 milyar kWh’e düşmüş
olduğu, 2014 yılında ise 1,4 milyar kWh’e çıkmış
olduğu görülmüştü (TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
51
ENERJI DOLUYUZ!
HL©LQ©DOóġPDN
0:‫ۍ‬OóN RPELQH‰ LP'RáDO*D]6DQW DOó‫ ۍ‬ODEXJ¾QH
54.8 PL
D]ODHOHNW
WPLġROPDN
HPL]LQ
LON¸]HOVHN ¸UHQHUMLVDQW DOó DWóUóPODUóQGDQEL LQLJH ©HNOHġWLUPLġ
DOHELQLQ
EXOXQPDN DQ©RNPXWOX\X]7¾
DUġóODQPDVóD©óVóQGDQROGXN©DJ¾© H]RUELUG¸QHPLQ
DġóOPDVóQGD DWNóVDáODGóáóPó]L©LQJX X OX\X]
\GóQOóNJHOHFHáLL©LQJ¾©O¾\¾]XPXWOX\X]
\GóQOóNJHOHFHáLL©LQDNWLIK HFDQOó HHQHUMLGROX\X]
REH
NLQJ
VHF
HUSODQWVJHQH DWLQJPR
ELOOLRQNLO DWWKRX VXS
RXJK
RIRXU0: DWX DO*DV&RPELQHG& FOH
HDFWL
HIXOORIKRSH
FL HGDQGIXOORIHQH J\
KHE LJKWIXWX
KHE LJKWIXWX
X
54.8
81,0$5
(1(5-ù YATIRIMLARI $ú
X
X
UNI-MAR
(1(5-ó YA
YATIRIMLARI $ô
(/(.75ó.6$175$/ó
6XOWDQN|\0HYNLL0DUPDUD(UHõOLVL THNLUGDõ
T
T
THO
11 1)D[11 1
52
Sektör: Enerji
PROJE ADI
PROJE BEDELİ ve FİNANS
KAYNAĞI
1. Trakya Elektrik Üretim A.Ş.,
Marmara Doğalgaz Santralı Projesi
(480 MW)
600 Milyon $
(%80’i ABD Exim, Opic,
Alman Hermes ve Ticari Krediler
%20’si özkaynaklar)
PROJENİN SON
DURUMU
Trakya Elektrik Üretim
A.Ş.’nin Santralı’nda
2015 yılında 3,4 milyar
kWh üretim yapıldı.
(TEBA: 1751/8 Şubat
2016)
2. Uni-Mar Enerji Yatırımları A.Ş.,
623 Milyon $
Marmara Doğalgaz Santralı Projesi
(%80’i olan 498 Milyon $ Exim ve
(480 MW)
Uni-Mar Enerji
Yatırımları A.Ş.’nin
Ticari krediler, 125 Milyon $
Santralı’nda 2015
şirket özkaynakları)
yılında 3,4 milyar
kWh üretim yapıldı.
(TEBA: 1751/8
Şubat 2016)
3. Doğa Enerji A.Ş.,
Esenyurt Doğalgaz Santralı Projesi
(180 MW)
168 Milyon $
2015 yılında Santral’da
(%80’i olan ABD’li Opic İhracat ve
toplam 1,2 milyar kWh
Ticari krediler,
milyon elektrik üretildi.
% 20 şirket özkaynakları
(TEBA: 1751/8
Şubat 2016)
4. Ova Elektrik A.Ş.,
250 Milyon $
2015 yılında Santral’da
Gebze Dilovası Doğalgaz Santralı Projesi
toplam 1,9 milyar
(253 MW)
kWh elektrik üretildi.
(TEBA: 1751/8
Şubat 2016)
5. Birecik A.Ş.,
500 Milyon $
2014 yılında Santral’da
Birecik Barajı ve HES Projesi
toplam 1,5 milyar
(672 MW)
kWh elektrik üretildi.
(TEBA: 1751/8
Şubat 2016)
53
Serbest Elektrik,
Doğalgaz ve
Petrol Piyasaları
2015 Yılı Gelişmeleri
2015 yılında devreye alınan özel sektör santralları kurulu
gücü, 2014 yılına göre yüzde 32 düşüş yaşayarak, yaklaşık
4.287 MW oldu.-Serbest üretim şirketleri kurulu güçteki
paylarını yüzde 59’a, üretimdeki paylarını ise yüzde 55,7’ye
yükseltti.-Dolar’ın yükselişi, doğalgaz ve elektrik fiyatlarının
düşmesinin sektörü olumsuz etkilediği 2015 yılında, yaşanan
iki seçimle birlikte 3 Bakan değişti.-Yıl içinde birçok lisans
iptali yaşanırken, kurulu gücü ile dikkat çeken önemli santral başvurusu yapılmadığı dikkati çekti…
Uzun zamandır üzerinde yürütülen çalışmalar devam eden
Doğalgaz Piyasası Kanunu’nda değişiklik yapılmasına dair
Kanun Tasarısı ile Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik
Tasarısı gibi önemli tasarılar TBMM’de görüşülemedi…
54
Elektrik Piyasası
Serbest Elektrik, Doğalgaz ve Petrol Piyasalarında
2015 yılında, uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının düşüşü ve Ortadoğu’da yaşanan istikrarsızlıkların sektöre olumsuz etkileri devam ederken,
Dolar’ın yükselişi ile bir yandan da elektrik fiyatlarının düşüşü, Türkiye-Rusya gerilimi ve doğalgaz arzında meydana gelebilecek sıkıntılar sektöre
damgasını vurdu.
2015 yılı siyasi gelişmelerin de sektörü etkilediği bir yıl olurken, iki Genel Seçim yaşanan 2015
yılında üç Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı değişti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner
Yıldız, 2009 yılından beri yürüttüğü Bakanlık görevini, 1 Haziran 2015 seçimlerinin ardından, 28
Ağustos 2015’de Ali Rıza Alaboyun’a devretti.
Genel Seçimlerin 1 Kasım’da yenilenmesi ile 64.
Hükümet’de Bakanlık görevini Berat Albayrak
devraldı. Görevi devraldığı Ali Rıza Alaboyun ise
Bakan yardımcılığına atandı.
Öte yandan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Müsteşarı Metin Kilci’nin de yerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) üyesi Fatih Dönmez getirildi.
2015 yılında siyasi belirsizliklerin de etkisi ile önceki yıllarda TBMM’ye sunulan sektörü ilgilendiren önemli Kanun Tasarıları kanunlaşamazken,
bazılarının da kadük olduğu ve yeni dönemde yeniden ele alınması bekleniyor.
Türkiye’de enerji gündemine damgasını vuran bir
diğer önemli konu, 31 Mart 2015’de ülke genelinde gün boyu yaşanan elektrik kesintisi oldu. Birçok
bölgede hayatı aksatan kesintinin ardından, gün
boyu yürütülen çalışmalar sonrası kademeli olarak
bölgelere elektrik verildi.
Önemli santral başvurusu yapılamadı:
2015 yılında özel sektörün bazı önemli doğalgaz santrallarında lisans iptalleri yaşandığı ve
EPDK’ya kurulu gücü ile dikkat çeken önemli
santral başvuruları yapılamadığı görüldü. Özellikler Hidroelektrik Santrallarında (HES) da iptallerin
yoğun yaşandığı sektörde, küresel krizin etkilerinin bu yıl da devam ettiği belirlendi. Bir çok santral projesinin henüz kredi finansmanı sağlayamadığı tespit edildi.
Önemli üretim lisansı da veremediği 2015 yılında
EPDK, daha çok başvurulara ilişkin mevzuata uygunluk, belge-bilgi eksikliği ve mahkeme süreçleri
ile uğraştı ve bu nedenle değerlendirme aşamasında olan bir çok santral projesi bulunduğu belirlendi.
Şimdi sizlere Serbest Elektrik, Doğalgaz ve Petrol
Piyasası’nda yaşanan önemli gelişmeleri sunuyoruz.
2015 yılında, devreye alınan santrallarda yüzde
32 düşüş yaşandı:
2015 yılında, devreye alınan özel sektör santrallarında bir önceki yıla göre yüzde 32 düşüş yaşanırken, 4.287 MW’lık 215 özel sektör santralı devreye alındığı görüldü. 2015 yılında devreye alınan
santrallar ile birlikte santral sayısı 1.481 adete
ulaşırken, 2014 yılı sonunda santral sayısı 1.126
olmuştu.
Devreye alınan 215 santralın yüzde 22’si
958 MW’lık termik, yüzde 52’si 2.229 MW’lık Hidroelektrik Santral (HES), yüzde 19’u 830 MW’lık
Rüzgar Enerjisi Santralı (RES) ve yüzde
6’sı 268 MW’lık çöp, biyokütle, atık ısı, jeotermal
enerji santralı oldu.
2015 yılında devreye alınan santrallar ile birlikte Türkiye’nin elektrik kurulu gücü, bir önceki yıla göre yüzde 5,2 artarak, yıl sonu itibarıyla 73.147 MW’a ulaştı. 2014 yılı sonunda
Türkiye’nin elektrik kurulu gücü, 69.519,8 MW
olmuştu. Kurulu güçte en yüksek pay yüzde 59 ile
43.130 MW’lık serbest üretim şirketlerine ait oldu.
55
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği Değişti:
Elektrik Piyasası’nda önemli gelişmelerden
biri, uzun süredir çalışmaları devam eden Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde Değişiklik
Tasarısı’nın 23 Aralık 2015 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanarak, yürürlüğe girmesi oldu.
Değişiklik ile getirilen en önemli düzenlemeler;
önlisans başvuru usullerinin değişmesi, lisans devir hükümlerinde yapılan değişiklikler, rüzgar ve
güneş enerjisine dayalı önlisans başvuruları açısından yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin
süre sınırlaması getirilmesi gibi düzenlemeler oldu.
Rüzgar, güneş, hidrolik veya jeotermal enerjiye
dayalı başvurular hariç olmak üzere, önlisans başvurularında Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
Yönetmeliği kapsamında alınması gerekli olan
kararın sunulması zorunlu hale getirildi. Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren önlisans başvurusu değerlendirme aşamasında bulunan tüzel
kişilere, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınması
gerekli olan kararın Kuruma sunulması için 24 ay
süre verilecek (TEBA Web Sitesi: 23 Aralık 2015).
Doğalgaz Santraları lisanslarında önemli iptaller yaşanırken, santrallar durma noktasına
geldi:
2015 yılında, düşen doğalgaz fiyatlarının elektrik
fiyatları ve kar marjlarını etkilediği görülürken, fiyatlardaki düşüşlerin piyasayı olumsuz etkilediği
belirlendi.
Elektrik piyasa satış fiyatlarında anormal düşüşlerin yaşandığı ve doğalgazla çalışan elektrik sektöründe giderek artan bir krizin oluştuğu görüldü.
2015 yılı ortalaması için öngörülen elektrik fiyatlarının 154 TL/MW olduğu, ortalama fiyatın 132 TL/
MWh’larda gezdiği öne sürüldü. ABD Dolar’ındaki yükselmeler ve elektrik fiyatlarının beklenenden
düşük olmasının, sektörde yatırım borçlanmalarında geri ödeme krizi yarattığı tespit edildi. Elektrik satış fiyatlarının düşük seviyelerde seyrediyor
olması nedeniyle çok sayıda doğalgaz santralında
üretimin durduğu belirlendi.
ETKB yönetiminin çok sayıda doğalgaz santralında üretimin durması nedeniyle ve elektrik fiyatlarında oluşan krizin aşılması amacıyla sorunu
masaya yatırdığı, enerji sektöründe oluşan krizin
çözümünün arandığını ifade edildi (TEBA Web Sitesi:20 Ağustos 2015).
Garanti Bankası tarafından hazırlanan 2015 yılı
Elektrik Sektörü Raporu’nda, elektrik talep artış
hızının azalmaya devam ettiği ve doğalgaz santrallarının üretimindeki payının önümüzdeki dönemde
%20 ye düşeceği, ancak sistemin yine doğalgaz
santrallarına ihtiyaç duymaya devam edeceği kaydedildi.. 10 yıllık süreçte doğalgaz santrallarının
zamanın %84’ünde fiyatı belirlemeye devam edeceği kaydedildi (TEBA Web Sitesi: 2 Kasım 2015).
Önemli Kanun Tasarıları 2015 yılında kanunlaşamadı:
Öte yandan, siyasi belirsizliklerin etkisi ile 2015
yılında TBMM çalışmalarının sekteye uğradığı,
sektörü ilgilendiren önemli Kanun tasarılarının yasalaşamadığı görüldü.
28 Ocak 2015 tarihinde Başbakan Ahmet Davutoğlu imzası ile TBMM’ye sunulan Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Tasarısı’nda 2 Mayıs
sorununun çözümünün yanı sıra, hükümetlerarası
anlaşma ile yürütülecek enerji projeleri için vergi
muafiyeti verilmesi ve Kıyı Kanunu’nda yer alan
bazı hükümlerin uygulanmaması öngörülmüştü.
Akkuyu ve Sinop Nükleer Santrallarının üretim lisansı süreçlerini kısaltmak amacıyla inşaata ilişkin
izin, onay, lisans, ruhsat ve benzeri belgeler ile sahaların mülkiyet veya kullanım hakkının elde edildiğine ilişkin belgelerin, üretim lisansı verilmesinden sonra teslim edilmesi yönünde düzenlemeler
yapılmıştı.
56
Serbest elektrik şirketleri, Türkiye elektrik üretimindeki payını arttırmaya devam etti:
2015 yılında elektrik tüketiminin bir önceki yıla
göre yüzde 2,5’luk artış ile 263.828 GWh olarak
gerçekleştiği belirlendi. Ayrıca, 2015 yılında geçen
yıla göre yüzde 3 artış ile 259.611 GWh elektrik
üretimi yapıldı. Serbest Üretim Santralları ise bir
önceki yıla göre yüzde 24 artış ile 144.765 GWh
elektrik üretimi yaptı. Böylece Türkiye elektrik
üretiminin yüzde 55,7’sini serbest üretim santralları sağlamış oldu (TEBA: 1748/18 Ocak 2015).
Yenilenebilir enerji kaynaklarında yaşanan gelişmeler:
EPDK, 2015 yılında Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Yasası kapsamında YEK destekleme
mekanizmasından yararlanmak üzere 234 proje
belirledi.
2018 yılı sonuna kadar Türkiye Elektrik İletim A.Ş.
(TEİAŞ) tarafından ayrılan 3 bin MW’lık kapasite
için 42.000 MW’a yaklaşan 1.099 RES ön lisans
başvurusu alınmış olup, söz konusu başvurular arasından 1.005’i ile ilgili çalışmalar EPDK tarafından tamamlandı. Teknik değerlendirmelerin yapılması için başvuruların Yenilenebilir Enerji Genel
Müdürlüğü’ne (YGM) gönderildiği belirlendi.
Güneş Enerjisi Santralarına (GES) ilişkin yarışmalar düzenlenen 2015 yılında, 2. pakette yer alan Siirt-Batman-Mardin, Şanlıurfa-Diyarbakır, Antalya
4-5, Muğla-Aydın, Denizli ve Burdur bölgelerine
toplam 13 firmaya, 3. pakette yer alan Konya-1 ve
Konya-2 bölgeleri için başvuru yapan firmalar arasından, toplam 10 firmaya, 4. paket kapsamında,
Adana-Osmaniye, Sivas, Kayseri, Niğde – Nevşehir -Aksaray bölgeleri için 5 firmaya, 5. paket
kapsamında Kahramanmaraş –Adıyaman, Malatya – Adıyaman, Van – Ağrı ve Bitlis bölgesi için
yapılan yarışmalar sonucunda 10 firmaya, 6. paket
kapsamında, Karaman, Mersin, Isparta – Afyon
bölgesi için 4 firmaya kapasite tahsisleri yapıldı.
EPİAŞ devreye girdi:
Organize toptan elektrik piyasalarının işletilmesi ve bu piyasalarda gerçekleştirilen faaliyetlerin
mali uzlaştırma işlemleri ile söz konusu faaliyetlere ilişkin diğer mali işlemlerin yürütülmesi faaliyetini gerçekleştirecek olan Enerji Piyasaları İşletme
Anonim Şirketi’nin (EPİAŞ) 2015 yılında devreye
alındı.
EPDK, 1 Eylül’den itibaren EPİAŞ’a piyasa işletim lisansı verdi.-EPDK Başkanı Yılmaz, “Türkiye elektrik piyasası işlem hacmi 3 milyar Dolar’a
ulaştı.-EPİAŞ’ın 2015 yılı sonuna kadarki piyasa
işletim gelir tavanı, Kurul tarafından 5 milyon 770
bin lira olarak onaylandı” dedi (TEBA: 1732/21
Eylül 2015).
ETKB’nin Elektrik Enerjisi Piyasası Gelişimi
Strateji Belgesi Çalışmaları:
Öte yandan ETKB’nin 2014 yılında hazırladığı Elektrik Enerjisi Piyasası Gelişimi Strateji
Belgesi’ne yönelik çalışmalar 2015 yılında da devam etti. Son halini alan Belge’nin Bakan onayı ile
kamuoyu ile paylaşılması bekleniyor.
EPDK’dan bazı eleştiriler alan ve bu nedenle müzakereler yapılan Taslak’da, EÜAŞ’ın üretim kapasitesinin giderek artan miktarlarda serbest piyasaya
ihale yöntemi ile arz edilmesi, piyasayı bozmayan
bir kapasite mekanizmasının 2015 yılı sonuna kadar tasarlanması, EPDK’nın fiyat oluşumuna ilişkin ilgili mevzuat hazırlık süreçlerini en geç 2015
yılı sonuna kadar düzenlemesi öngörüldü.
Projelerin ilerleme durumu:
Özel sektör projelerinin Temmuz 2015 İlerleme
Raporları’na göre durumu incelendiğinde, inşası
devam eden 24.375 MW’lık 86 adet lisanslı termik santral projesi arasından ilerleme oranı yüzde 50’nin üzerinde olan 28 proje olduğu görüldü.
Yüzde 50’nin üzerinde gerçekleşme gösteren pro-
57
jelerin toplam kurulu gücü ise yaklaşık 7.174 MW
oldu.
Devam eden 8.850 MW’lık 321 HES projesi arasından fiziki gerçekleşmesi yüzde 50’nin üzerinde
olan 66 projenin kurulu gücü, 2.490 MW oldu. İnşası devam eden yaklaşık 10,695 MW’lık 204 adet
yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisi arasında, ilerleme oranı yüzde 50’nin üzerinde
olan 1.462 MW’lık proje olduğu belirlendi.
Gerçekleşmelerdeki düşük oranlara karşın proje stokunda ise aşırı bir yığılma olduğu ve 2023
için kurulu güç hedefi 125.000 MW iken Temmuz
2015’deki proje stokunun 146.262,75 MW ile sekiz sene öncesinden, hedef rakamdan % 17 fazla
hale geldiği belirlendi.
2015 yılında önemli özel sektör projelerindeki yatırım gelişmeleri:
2015 Yıllık Raporumuzun bu bölümünde geçen
yıllarda olduğu gibi, özel sektörün elektrik piyasasına yönelik önemli projelerini sizlere ayrıntılı
sunuyoruz.
GAMA Enerji, kurulu gücünü 2.500 MW’ın
üstüne çıkarmayı hedefliyor:
Türkiye’nin uluslararası müteahhitlik sektöründe
önde gelen gruplarından olan GAMA Holding’in
enerji sektöründe yatırım faaliyetlerini sürdüren
şirketi GAMA Enerji’nin iştiraki olan İç Anadolu
Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.’ye ait
840 MW gücünde Kırıkkale’de inşa edilmekte olan
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı Projesi’nin de
2016 yılının üçüncü çeyreğinde hizmete alınması
bekleniyor. Kırıkkale Doğalgaz Santralı’nın genel
proje ilerlemesi, 2015 Aralık sonu itibariyle yüzde 88,5 olarak belirlendi (TEBA: 1744/21 Aralık
2015). Anahtar teslim müteahhitlik işleri General
Electric - GAMA Güç Sistemleri konsorsiyumu tarafından yürütülen Santral’ın yıllık ortalama 6.300
GWh elektrik üretmesi hedefleniyor.
GAMA Enerji, yürüttüğü çalışmalarla iştirakler
toplamındaki kurulu gücün 2016 yılı itibariyle
2 bin 500 MW’ın üzerine çıkarmayı hedefliyor.
GAMA Enerji’nin işletmedeki ve yapımı devam
eden iştiraklerinin kurulu gücü 2015 yılında 2.019
MW olurken, firmanın hisselerine düşen net kurulu
gücü 1.214 MW olarak gerçekleşti. Firmanın ayrıca yurt dışında sahibi olduğu su temin projesinin
yıllık kapasitesi ise 100 milyon m3 olarak belirlendi.
GAMA Enerji’nin; Garet Enerji Üretim’in 35
MW’lık Gök II RES, 24,75 MW’lık Çanakkale
Sares RES ve 10 MW’lık İzmir Karadağ RES ile,
GAMA Enerji’nin devreden olan rüzgar enerjisine
dayalı toplam kurulu gücü yaklaşık 70 MW oldu.
GAMA Enerji iştiraklerinin 2015 yılı itibarıyla devrede olan diğer enerji santralları ise;
Türkiye’nin Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle
yapılan ilk santrallardan olan 672 MW’lık Birecik Barajı ve HES, 36,4 MW’lık Mersin Lamas
III-IV HES, 16,5 MW’lık Artvin Çakırlar HES,
384,5 MW’lık İrlanda Tynagh Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralı oluyor. GAMA Enerji’nin ayrıca
Ürdün’de YİD modelli olarak yapılan ve işletmeye
geçen Disi Water Company’nin Disi Su İletim Kanalı bulunuyor. Disi Su İletim Kanalı 2013 yılında
işletmeye geçmiş olup, YİD mukavelesine göre 25
yıllık işletme süresi bulunuyor. GAMA Enerji, 2 HES Projesi için ÖİB’ye
en yüksek teklifleri verdi:
GAMA Enerji, en son EÜAŞ’ın Karacaören I (32
MW) ve Karacaören II (46 MW) HES’lerinin özelleştirme ihalesinde en yüksek teklifi vermiş olup,
söz konusu Santralları da 2016 yılında kapasitesine
eklemeyi hedefliyor (TEBA: 1743/ 7 Aralık 2015).
Öte yandan GAMA Enerji’nin iştiraki Babadağ
Elektrik Üretim San. Tic. A.Ş.’nin 45 MW’lık Kırkağaç RES’İ için çalışmalar devam etmekte olup,
yapılması hedeflenen Balıkesir’deki 10 MW’lık
58
Marmara RES Projesi ile Çatalca’daki 200 MW’lık
İstanbul RES Projesi’nin önümüzdeki yıllarda devreye alınması hedefleniyor.
GAMA Enerji’nin yeni hisse yapısı:
GAMA Enerji, 2015 yılında iki yeni ortaklığa imza
attı. Dünya Bankası Grubu kuruluşu IFC ve IFC’nin
tamamına sahip olduğu IFC Asset Management
Company (AMC) tarafından yönetilen IFC Global
Infrastructure Fund (GIF), GAMA Enerji’nin %27
oranındaki hissesini satın alarak şirkete ortak oldu
(TEBA: 1723/20 Temmuz 2015).
Ayrıca, GAMA Enerji’nin % 30 hissesi 243 milyon
Dolar karşılığında Malezyalı kamu şirketi Tenega
Nasional Bhd (TNB) isimli şirkete satılıyor. IFC,
GAMA Enerji’deki hisselerinin %7,5’ini TNB’ye
devredecek. TNB, GAMA Enerji’nin %22,5 hissesini de GAMA Grubu’ndan satın alacak. Görüşmeler tamamlanıp, ilgili mevzuata göre gerekli izinler alındıktan sonra gerçekleşecek satış işleminin
ardından GAMA Enerji’nin yeni ortaklık yapısı
şöyle olacak; “%50,5 GAMA, %30 TNB, %19,5
IFC-GIF” (TEBA: 1744/21 Aralık 2015).
Enka’nın santrallarında 2015’de
30.161.453.984 kWh elektrik üretildi:
toplam
Yap-İşlet projeleri ile Türkiye’nin enerji sektöründe en büyük özel üretici gruplarından olan Enka
Enerji Üretim A.Ş., 1.554 MWe’lık Gebze Enerji
Santralı, 777 MWe’lık Adapazarı Enerji Santralı ve
1.532 MWe’lık İzmir Enerji Santralı’nı 2015 yılında da başarı ile işleterek, toplam 30.161.453.984
kWh elektrik enerjisi üretti.
Enka Grubu, İzmir Aliağa’da 800 MW’lık İthal
Kömür Santralı ile 600 MW’lık Gebze Doğalgaz
Kombine Çevrim Santralı proje başvurularını 2013
yılında geri çekmişti. Yeni projeler için 2015 yılında da değerlendirmelerine devam etti.
Unit Grubu, 2015 yılında da önemli santrallarını işletmeye devam etti:
Türkiye’nin ilk Yap-İşlet-Devret (YİD) Modelli
Termik Santralları’ndan olan 480 MW’lık Marmara Ereğlisi Doğalgaz Kombine Çevrim Termik
Santralı’nı yüzde 33 ortaklıkla işleten Unit Grubu, Santralı’nda 2015 yılında 3 milyar 438 milyon
kWh elektrik üreterek, TETAŞ’a sattı. Toptan satış
lisansı sahibi Grup ayrıca 2015 yılında yurt içi ve
dışı, elektrik ticareti faaliyetlerine devam etti.
2013 yılında devreye aldığı 865 MW’lık Gebze
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı’nı da 2014 yılında başarı ile işleten Grup’un kurulu gücü, 1.900
MW olarak devam etti.
2015 yılında Türkiye, Güneydoğu Avrupa ve
Ortadoğu’da enerji sektöründe önemli yatırımlar
gerçekleştiren ve merkezi Amsterdam’da bulunan UNIT Investment NV ile IFC Grubu, stratejik
bir ortaklık için anlaştıklarını duyurdu. Taraflar,
IFC’nin UNIT Investment NV’nin yüzde 23 hissesini satın alması konusunda anlaşma imzaladı. Bu
satın almayla, IFC’nin şirkete toplam 365 milyon
Dolar sermaye yatırımında bulunacak (TEBA:
1727/17 Ağustos 2015).
Ayrıca, Grubun Doğan Holding ve Doğuş Holding
ile birlikte yüzde 33’üne sahip olduğu 513 MW’lık
Boyabat HES Projesi, 49,8 MW’lık Bağıştaş
2 HES projesi ve 9 MW’lık Bulgaristan Prolez
RES Projesi de devrede olan diğer santralları olarak belirleniyor.
Doğuş Grubu, Artvin HES Projesi’nin ilk ünitesini devreye aldı:
Doğuş Holding Grubu’na bağlı D Enerji Üretim ve
Ticaret A.Ş., Türk-Fransız Protokolü’nden gelen
hakkını kullanarak EPDK’dan lisansını aldığı Artvin Barajı ve HES Projesi’nde inşaat çalışmalarını
2015 yılında tamamladı.
59
332 MW kurulu güce ve yıllık ortalama 1 milyar
kWh üretime sahip olacak Artvin Barajı ve HES
Projesi’nin 166 MW’lık bir ünitesinin geçici kabulü, 2015 yılı Aralık ayında ETKB tarafından yapılarak, ünite devreye alındı. İkinci ünite için de
çalışmaların en kısa sürede tamamlanması bekleniyor (TEBA: 1747/11 Ocak 2016).
2011 yılında inşaat çalışmaları başlayan proje için
4 yerli bankadan 540 milyon Dolar’lık uzun vadeli proje finansman kredisi temin edilmişti. Artvin
HES’in tüm elektromekanik teçhizatları Fransız
Alstom Power Grubu tarafından imal ediliyor olup,
alt yüklenici mukavelesi yaklaşık 90 milyon Euro
civarında bir bedelle imzalanmıştı.
Doğuş Enerji’nin 1 GW kapasiteye sahip portföyünde yer alan diğer projeleri, yüzde 34 ortaklık
oranına sahip olduğu ve 2012 yılı Aralık ayında
devreye alınan Boyabat Barajı ve HES (513 MW)
ve yüzde 33 ortaklığı olan, 2014 yılı Mart ayında
üretime başlayan Aslancık Barajı ve HES (120
MW) Projeleri olarak belirleniyor. Finansmanları
sağlanmış söz konusu projelerin toplam yatırım
bedeli 2,5 milyar Dolar oldu.
Entek Elektrik, Ayas İthal Kömür Santralı’ndaki çalışmalarına devam ediyor:
Koç Grubu’na bağlı Entek Elektrik Üretim A.Ş.’nin
AYAS ortaklığında kuracağı AYAS Adana-Yumurtalık İthal Kömür Santralı Projesi için yatırım çalışmalarına 2015 yılında da devam etti.
Koç Holding ve Aygaz’ın, Entek Elektrik Üretim
A.Ş.’de yer alan ABD’li AES Mont Blanc Holdigs
BV’nin yüzde 49,6 hissesini satın almış olduğu
ve 2014 yıl sonu itibarıyla hisse devir işlemlerinin tamamlandığı bildirilmiş, Koç Grubu’nun ve
Aygaz’ın Entek’teki toplam payının yüzde 99,24’e
çıkmış olduğu belirlenmişti (TEBA: 1696/12 Ocak
2015).
Entek Elektrik A.Ş., AYAS Adana-Yumurtalık İthal
Kömür Santralı Projesi için EPC kontratı imzaladığı Çinli CMEC Grubu ile 2015 yılı Aralık ayında
bir araya gelerek, yerli inşaat ve montaj fiyatlarını
yeniden ele aldı. Çinli CMEC Grubu ile EPC kontratını yürürlüğe almak üzere bir süreden beri müzakerelerini sürdürmekte olan Entek-OYAK Holding Grubu’nun dış teslimatlara yönelik fiyatlar
konusunda anlaşmış olduğu, ancak bir kısım yerli
inşaat ile montaj işleri için verilen fiyatları yeniden
değerlendirmeye almış olduğu haber alındı.
Park Grubu, Konya Ilgın Termik Santralı yatırımına başlıyor:
Ciner Grubu’na bağlı Park Grubu’nun Konya’nın
Ilgın ilçesinde 2x250 MW olarak kuracağı yerli
kömür yakıtlı Konya Ilgın Termik Santralı’nın yapım çalışmalarına en kısa zamanda başlayacağı belirleniyor. Yatırıma başlanması için arazi istimlaklarının tamamlanması bekleniyor. Santralın EPC
müteahhidi olarak Çinli Gedi firması seçilmiş olup,
akışkan yatak teknolojisi ile kurulması hedeflenen
kömür santralında, Siemens kazan ve ekipmanlarının kullanılacağı öğrenildi (TEBA: 1745/28 Aralık
2015). Park Grubu, Termik Santralı Projesi için,
Çinli ICBC Bank’tan 508 milyon Dolar’lık proje
finansman kredisi imzaladı (TEBA: 1716/ 28 Mayıs 2015).
Park Grubu’nun Ankara-Kazan’da kuracağı
Soda Külü Fabrikası ve doğalgazla çalışacak 600
MW’lık Kojenerasyon Termik Santralı projelerinin
anahtar teslimi yapımı için 2013 yılında Çinli China Tianchen Corporation (TCC) firması ile yaptığı anlaşmadan sonra, Çin bankalarından sağladığı
1,3 milyar Dolar’lık proje kredileriyle yatırımını
finanse edeceği belirlendi. Kojenerasyon Termik
Santralı için 2016 Mart ayından sonra montaj çalışmalarına başlanacak olup, Santral’ın en geç 2017
yılının Ekim-Kasım aylarında devreye girmesinin
bekleniyor (TEBA: 1716/ 28 Mayıs 2015).
Öte yandan Türkiye’nin ilk İşletme Hakkı devri (İHD) modelli santralını işleten Grubun,
1995’den beri işletmekte olduğu Çayırhan Termik
Santralı’nın 2019 sonunda dolacak olan Uygulama
Sözleşmesi’nin durumunu ETKB inceliyor. Uy-
60
gulama Sözleşmesi’nin yapıldığı tarihteki yasal
durum ile bugünkü Elektrik Piyasası Kanunu’nun
getirdiği koşullar farklı olduğundan, YİD Modelli
Uygulama Sözleşmesi’nin yeniden uzatılmasının
düşük bir ihtimal olabileceği bildiriliyor (TEBA:
1709/13 Nisan 2015).
Cengiz Enerji, 610 MW’lık Samsun Doğalgaz
Santralı’nı devreye aldı:
Türkiye’nin önde gelen taahhüt gruplarından olan
ve son yıllardaki büyük kapasiteli enerji yatırımlarıyla dikkat çeken Cengiz Holding bünyesindeki
Cengiz Enerji, kurulu gücünü 5.000 MW’a çıkarma hedefine yönelik yatırımlarına 2015 yılında da
devam etti.
Cengiz Enerji’nin Samsun’un Terme ilçesinde kurmayı hedeflediği ve yüzde 61’lik oranla Dünya’nın
en verimli santralı unvanını alan Samsun Doğalgaz
Kombine Çevrim Santralı Projesi’nin 610 MW’lık
ek ünitesi 2015 yılında üretime başladı.
Cengiz Enerji tarafından 610 MW kapasite artışı
yapılan Santral’ın 238,9 MW’ı işletmede olup, yapılan artış ile Santral’ın toplam kapasitesinin 848,9
MWe’tan 872,7 MWm’e ulaştırılması hedefleniyor. Santral’ın gaz türbin, buhar türbini ve diğer
ekipmanları için Alman Siemens ile anlaşma yapılmıştı (TEBA Web Sitesi: 4 Mart 2013).
Cengiz Enerji’nin 2003 yılında işletmeye açılan
132 MW’lık Samsun Mobil II Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı’nın lisansı, sahibi Cengiz
Enerji’nin isteği üzerine EPDK tarafından iptal
edildi. Cengiz Enerji’nin serbest piyasada elektrik
tarifelerinin düşmesi ve HES üretim artışlarının etkisiyle zarar eden santralını kapatma kararı aldığı
belirtildi (TEBA: 1732/21 Eylül 2015).
Cenal Enerji’nin Biga Termik Santralı çalışmaları devam etti:
Cengiz Enerji ve Alsim-Alarko firmalarının yüzde 50’şer ortaklıkla kurdukları Cenal Enerji A.Ş.
tarafından Çanakkale’nin Karabiga ilçesinde inşa
edilecek ithal kömür yakıtlı termik santralının devreye alınmasına yönelik çalışmalar, 2015 yılında
da hızla devam etti. Santralın makine ve teçhizat
temini ve mühendislik hizmetleri (EPC) mukavelesi Fransız Alstom ile Eylül 2014’de imzalanmıştı
(TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
Kalehan Enerji’nin Beyhan I HES Projesi devreye alındı:
2015 yılında, Cengiz İnşaat ve Özaltın İnşaat firmalarının yüzde 50’şer hisse ile sahip oldukları Kalehan Enerji Üretim A.Ş.’nin 582 MW’lık Beyhan-I
Barajı ve HES Projesi’nin 2009 yılında başlayan
inşaat çalışmaları tamamlanıyor olup, Santralın
ünitelerinin peyder pey geçici kabulleri yapılarak
yıl içinde işletmeye alındığı belirlendi.
Santral’ın 367 MW’lık iki ünitesi Mart ayında,
183,5 MW’lık ünitesi Nisan ayında, 32,6 MW’lık
ünitesi Mayıs ayında devreye alındı. HES’in elektromekanik teçhizatları için hissedarları olan Andritz, Alstom ve Voith-Siemens firmaları ile üç ayrı
kontrat imzalanmıştı.
Kalehan Enerji’nin Bingöl ilinde inşa edilmek üzere proje çalışmaları tamamlanmış olan 600 MW
gücündeki Üst Kaleköy HES’in inşaat çalışmaları
2015 yılında da hızla devam etti. Santral’ın 2017
yılında tamamlanması hedefleniyor. Proje için
2013 yılında Andritz-Voith Siemens-Alstom Grubu ile elektromekanik teçhizatların temini için mukavele imzalanmıştı.
Ayrıca, Kalehan Genç Enerji’nin, 463 MW’lık
Aşağı Kaleköy Barajı, Kalehan Murat Enerji’nin
232 MW’lık Beyhan-2 Barajı ve HES ve Kalehan
Gözeler Enerji’nin 61,8 MW’lık Gözeler Regülatörü ve HES Projeleri için henüz inşaat çalışmalarına başlanmadığı, proje aşamasında olan HES’ler
için çalışmaların sürdüğü belirlendi.
61
62
Limak-Cengiz Ortaklığı Kargı HES için Andritz Hydro ile mukavele imzaladı:
Nurol Enerji’nin RES projelerini EPDK önlisans inceleme aşamasına aldı:
Limak ve Cengiz İnşaat ortaklığında Sakarya Nehri üzerinde kurulacak 100 MW’lık Kargı Barajı ve
Hidroelektrik Santralı’nın (HES) elektromekanik
teçhizatları için, Andritz Hydro ile mukavele imzalandı. Santralın inşaat çalışmaları devam etmekte
olup, projenin inşaat ve elektromekanik teçhizatları işlerinin 2 yılda tamamlanması öngörülüyor
(TEBA: 1704/9 Mart 2015).
Türkiye’nin önemli yatırımcı gruplarından Nurol Holding bünyesinde faaliyet gösteren Nurol
Enerji’nin, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde güneş
enerjisi ölçümlerini sürdürdüğü, yasal mevzuat
doğrultusunda lisans başvuruları gerçekleştirmesi
bekleniyor. Nurol Enerji’nin yatırımına başlamayı
hedeflediği 50 MW’lık Konya Esentepe RES, 80
MW’lık Çanakkale Kuruoba RES ve 81,6 MW’lık
Balıkesir İvrindi RES Projeleri 2015 yılında EPDK
tarafından önlisans inceleme aşamasına alındı
(TEBA: 1723/20 Temmuz 2015).
Akenerji, Yapı Kredi Bankası’ndan 1,1 milyar
Dolar’lık kredi sağladı:
Türkiye’nin önde gelen özel sektör enerji grubu
olarak bilinen, yüzde 25’i halka açık olan, kalan
yüzde 75’lik hisselerin yüzde 37.5’i Akkök Grubu, yüzde 37.5’i de CEZ’e ait olan Akenerji, 1.292
MW olan kurulu gücünün yanısıra yüksek ticaret
hacmiyle dikkat çekiyor.
Firma, operasyonlarını sağlıklı bir mali yapı içinde
sürdürmek ve nakit akışını rahatlatmak amacıyla
Yapı Kredi Bankası ile 1,1 milyar Dolar’lık kredi
anlaşması imzaladı. Yapılan anlaşma, Türkiye tarihinde tek bir bankanın tek seferde yurt içindeki
bir şirkete kullandıracağı en büyük kredi anlaşması
oldu. Akenerji, refinansman kredisini, bir yılı anapara ödemesiz olmak üzere toplam 12 yılda geri
ödeyecek.
Akenerji, Kemah HES için 2016 yılında ihale
hazırlıkları yapacak:
Akenerji, 2015 yılında Erzincan ilinde kurulması
planlanan ve yılda ortalama 560GWh elektrik üretmesi beklenen 198MW kurulu güce sahip Kemah
Hidroelektrik Santralı projesinin proje geliştirme
ve mühendislik çalışmalarını tamamladı. Akenerji
portföyündeki en büyük yenilenebilir enerji projesi olan Kemah HES için, Yeniden Yerleşim Planı
yapılması ve Devlet Su İşleri Kati Proje onay işlemleri devam etti. Firma, 2016 yılında ilgili ana
ekipman tedarik ve inşaat işleri ihaleleri için gerekli hazırlık çalışmalarını yapmayı planlıyor.
Bilindiği gibi, Nurol Enerji, 1.600 MW’lık Ayvacık-Babadere İthal Kömür Santralı Projesi için
2013 yılında ÇED başvurusu yapmış ancak önlisans başvurusunu gerçekleştirmemişti. Nurol
Enerji, Zonguldak-Filyos bölgesinde toplam 1.634
MW’lık Zonguldak-Filyos İthal Kömür Santralı
Projesi ve 1.600 MW’lık Mersin Silifke İthal Kömür Santralı Projesi için de EPDK’ya yaptığı başvuruları geri çekmişti.
Enerjisa kurulu gücünü 2016 yılında 3.700
MW’a çıkarmayı hedefliyor:
Türkiye enerji sektörünün en önde gelen yatırımcı
şirketlerinden olan, Sabancı Holding- E-ON ortaklığındaki Enerjisa Enerji A.Ş., yatırımlarında
frene basmasına rağmen, Tufanbeyli Santralı’nın
300 MW’lık iki ünitesinin devreye alınması ile
2015 yılında kurulu gücünü 3.000 MW seviyesine
çıkardı. Enerjisa, 2016’da kurulu gücünü, devreye
girecek tesisleri ile birlikte 3.700 MW’a çıkarmayı
hedefliyor.
Şirketin doğalgaz santralları kurulu gücü, Kentsa
Santralı’nın kurulu gücünün 2015’de 40 MW’a
düşürülmesi ile birlikte, Bandırma Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı da dahil 974 MW oldu. 11
HES’e sahip şirketin hidrolik kurulu gücü 1.293
MW, 3 RES projesinin kapasitesi ise 212 MW olarak tespit edildi. 2016 yılında Yamanlı-II Faz 1 ve
63
Doğançay HES’lerini devreye almayı planlayan
Enerjisa, böylelikle toplam HES kurulu gücünü
1.350,5 MW’a çıkarmayı hedefliyor.
Borusan Holding’in 1.800 MW’lık 3 termik
santral projesine lisans verilmesi için çalışmalar
devam ediyor:
Enerjisa, Güney Koreli SK Engineering-Koseb
Grubu’na anahtar teslim olarak inşa ettirilen Tufanbeyli Kömür Santralı’nın devreye almaya çalışmalarını tamamladı. Santral’ın 300 MW iki ünitesi, 2015 yılı Aralık ayında devreye alındı (TEBA:
1747/11 Ocak 2016).
Borusan Holding 2014 yılında toplam kurulu gücü
1.800 MW olan 3 önemli termik santral projesini satın almış ve yatırım çalışmaların Başlamıştı.
Holding, 2015 yılında söz konusu projeler için çalışmalarına devam etti. Projeler için üretim lisansı
alınmasına ilişkin çalışmaların yıl içinde sürdürüldüğü ve 2016 yılında lisansların alınması ile yatırımlara hız verileceği tespit edildi.
Bandırma-II Doğalgaz Kombine Çevrim Termik Santralı’nın 2016 yılında işletmeye alınması hedefleniyor:
Enerjisa’nın Bandırma’da kuracağı ve 2014 yılında üretim lisansını alan 1.000 MW’lık Bandırma
II. Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı Projesi için
çalışmalarına devam ettiği ve Santral’ın 2016 yılında devreye alınmasının hedeflendiği görüldü.
Termik Santral’ın anahtar teslim yapımı için açılan
ihaleyi kazanan Alman Siemens Solutions firması
ile Ocak 2014 tarihinde mukavele imzalanmıştı
(TEBA: 1646/20 Ocak 2014).
Firmanın ayrıca, 800 MW’lık Bandırma III İthal
Kömür Santralı için EPDK’ya 2014 yılında yaptığı
önlisans başvurusunun da incelemelerinin 2015 yılında devam ettiği, bağlantı görüşünün yıl sonuna
kadar alınamadığı belirlendi.
Ayrıca, 2014 yılında önlisansı verilen 600 MW’lık
Kocaeli Kentsa II. Doğalgaz Kombine Çevrim
Santralı Projesi için lisans çalışmalarının 2015 yılında devam ettiği, Proje için gerekli işlemlerin tamamlanması ile 2016 yılında lisans başvurusunun
yapılması hedefleniyor.
TEİAŞ’tan bağlantı görüşü alamayan Enerjisa, 600
MW’lık Adana Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı önlisans başvurusunu ise 2015 yılında geri çekti
(TEBA: 1702/23 Şubat 2015).
Bu kapsamda kurulan Borusan Trakya Elektrik
Üretim’in 600 MW’lık Trakya Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralı, Borusan Ezine Elektrik Üretim’in
600 MW’lık Çanakkale Ezine Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralı, Sincan Elektrik’in 600 MW’lık
Ankara Sincan ASDF Doğalgaz Kombine Çevrim
Santralı Projeleri için 2014 yılında önlisansları verilmişti.
Projeler için 2015 yılı başında ÇED süreçleri başlatılırken, yıl sonu itibarıyla ÇED değerlendirmelerinin devam ettiği belirlendi. Firmanın ÇED olumlu kararlarının alınması ve diğer belgelerini de tamamlamasının ardından 2016 yılında projeleri için
üretim lisansı başvurularını yapması bekleniyor.
Projelerin toplam yatırım maliyeti 2 milyar 700
Milyon TL olacak (TEBA: 1696/12 Ocak 2015).
64
2015 yılında diğer önemli özel sektör projelerindeki gelişmeler:
EPDK tarafından 2015 yılında önlisans inceleme-değerlendirme aşamasına alınan önemli santral başvuruları şunlar oluyor;
Biga Enerji Elektrik Üretim A.Ş., 1.540 MW’lık Çanakkale Biga Termik Santralı (TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
Adana Çınar Enerji Elektrik Üretim A.Ş., 815 MW’lık Adana Misis Termik Santralı (TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
Adana İpekyolu Enerji Üretim San. Tic. A.Ş., 600 MW’lık Sedef II Termik Santralı (TEBA: 1676/25 Ağustos 2014)
Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş., 1.220 MW’lık Düzce Kumpınar Termik Santralı (TEBA: 1711/27 Nisan 2015)
Atlas Enerji Üretim A.Ş., 1.320 Çanakkale 1.340 MW’lık Güreci İthal Kömür Santralı (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
2015 yılında önlisans verilen ve kurulu gücü ile dikkat çeken önemli santral projeleri şöyle belirleniyor;
Temsu Elektrik Üretim A.Ş., 147,8 MW’lık Şırnak Silopi Enerji Grubu HES (TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
Atasu Enerji Üretim A.Ş., 135,4 MW’lık Hakkari Dilektaşı 1-2 HES (TEBA: 1737/2 Kasım 2015)
DD Elektrik Üretim ve Enerji Yatırımları A.Ş., 1.540 MW’lık Çanakkale Biga Ağan Termik Santralı
(TEBA: 1731/14 Eylül 2015)
Polyak Eynez Elektrik A.Ş., 691 MW’lık İzmir Kınık Termik Santralı (TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
Çalık-NTF Elektrik A.Ş., 150 MW’lık Çankırı Orta Termik Santralı (TEBA: 1722/13 Temmuz 2015)
Sanko Petrokimya Mamulleri San. ve Tic. A.Ş., 800 MW’lık Adana İthal Kömür Santralı (TEBA: 1733/5 Ekim 2015)
Es-Es Elektrik Üretim A.Ş., 598 MW’lık Eskişehir Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı (TEBA: 1704/9 Mart 2015)
DC Hidro Enerji Üretim A.Ş., 117,9 MW’lık Hakkari Doğanlı I Barajı ve HES (TEBA: 1701/16 Şubat 2015)
DC Hidro Enerji Üretim A.Ş., 314 MW’lık Hakkari Doğanlı III Barajı ve HES (TEBA: 1701/16 Şubat 2015)
65
2015 yılında lisans verilen ve kurulu gücü ile dikkat çeken önemli santral projeleri şöyle belirleniyor;
Sarıkaya Karaburun Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş., 1.320 MW’lık Çanakkale Karaburun Termik Santralı
(TEBA: 1747/11 Ocak 2016)
Hidro-Gen Enerji İthalat İhracat Dağ. Ve Tic. A.Ş., 460 MW’lık Soma Kolin Termik Santralı
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
Cengiz Enerji San. ve Tic. A.Ş., 610 MW’lık Samsun Tekkeköy Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı
(TEBA: 1704/9 Mart 2015)
İskenderun Enerji Üretim ve Tic. A.Ş., 1.210 MW’lık İskenderun İthal Kömür Santralı
Emba Elektrik Üretim A.Ş., 1.200 MW’lık Adana Yumurtalık İthal Kömür Santralı
(TEBA: 1723/20 Temmuz 2015)
Tunaş Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş., 110 MW’lık Adana Hakan İthal Kömür Santralı
(TEBA: 1718/15 Haziran 2015)
2015 Yılında Su Kullanım Hakkı Toplantısı Yapılan
Önemli̇ Projeler
PROJE ADI
KATKI PAYI (TL)
PROJE’NİN SON DURUMU
Ketir Regülatörü ve HES (14,6 MW)
73.000
HES için Su Kullanım
Hakkı Toplantısı düzenlendi.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
Çekerek (Süreyyabey) Barajı ve HES (14,4 MW)
3.787.200
HES için Su Kullanım
Hakkı Toplantısı düzenlendi.
(TEBA: 1725/3 Ağustos 2015)
Bozkır Barajı ve HES (15 MW)
2.430.000
HES için Su Kullanım
Hakkı Toplantısı düzenlendi.
(TEBA: 1721/6 Temmuz 2015)
Aksu-Anakol (Çoruh) Barajı ve HES Projesi (120 MW)
21.120.000
HES için Su Kullanım
Hakkı Toplantısı düzenlendi.
(TEBA: 1716/1 Haziran 2015)
66
Doğalgaz ve Petrol Piyasasındaki
Gelişmeler
2015 yılında Doğalgaz Piyasası’ndaki
Faaliyetler
2015 yılında doğalgaz tüketimi yaklaşık 49 milyar
m3 olarak gerçekleşirken, üretim 398,7 milyon m3
seviyesinde oldu.
2015 yılında Türkiye, Rusya ile yaşanan siyasi
gerginlikten dolayı yıllar sonra yeniden doğalgaz
arz güvenliği sorunuyla karşı karşıya kalırken, doğalgaz depolama yatırımlarına önem verilmesi ve
yatırımların stratejik yatırımlar olarak değerlendirilmesi gündeme geldi.
Türkiye ile yaptığı mevcut uzun vadeli anlaşmaya göre Gazprom’un, Türkiye’ye 2021’e kadar
gaz vermeye devam edeceği, siyasi sebeplerden
ötürü bir kesinti olmayacağı kaydedildi. Ancak,
Türkiye’nin %19 ile 2. sıradaki doğalgaz tedarikçisi olan İran’ın gaz akışında yarıya varan kısa
süreli aksaklıklar yaşatması sonucu, BOTAŞ bazı
büyük santrallara gaz çekiş miktarlarını %50 kapasite ile sınırlamaları yönünde bildirimde bulundu.
Türkiye’nin yeni alternatif gaz kaynakları olarak,
Kuzey Irak ve Doğu Akdeniz (İsrail) gazı öne çıktı
(TEBA Web Sitesi: 10 Aralık 2015).
Rusya ile doğalgaz fiyat müzakereleri yapılan
2015 yılında, dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanı Taner Yıldız, Rusya ile yaptıkları görüşmeler sonucunda yüzde 10,25’lik indirim konusunda
anlaştıklarını bildirdi. Bir sonraki Bakan Ali Rıza
Alaboyun ise 13 Kasım’da Türkiye’nin Rus gazında yüzde 10,25’den daha büyük bir indirim talep
ettiğini söyledi. Alaboyun 27 Ekim’de resmi olarak
bu konuda tahkime gidildiğini bildirdi.
BOTAŞ da 29 Aralık 2014 tarihinden geçerli olacak şekilde, Rusya’dan aldığı doğalgazın fiyat revizyonu için tahkim sürecini başlatacağını Gazprom Export’a 26 Ekim 2015 tarihinde yazılı olarak
bildirdiğini açıkladı (TEBA: 1737/2 Kasım 2015).
Rusya Devlet Başkanı Putin’in 2014 yılında
Türkiye’ye yaptığı ziyaret sırasında Güney Akımı
Projesi’nin yerine planlandığını açıkladığı Türk
Akımı Projesi için, sonradan Rus tarafı Proje’de
görüşmelerin durdurulduğu haberlerini duyurdu.
Ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan “Türk Akımı,
taleplerimizin karşılanmaması sebebiyle bir süredir tarafımızdan rafa kaldırılmış bir projedir” açıklamasını yaptı.
Bu arada, BOTAŞ, Katar Milli Petrol Şirketi ile
uzun vadeli bir LNG alım anlaşması için bir Ön
Mutabakat Zaptı imzaladı. Katar ile uzun vadeli
LNG anlaşması imzalanabilmesi için taraflar arasında görüşmelerin yapılmakta olduğu ve anlaşmanın 2016 yılında imzalanmasının hedeflendiği
bildirildi (TEBA: 1743/14 Aralık 2015).
Doğalgaz Piyasası’na ilişkin önemli mevzuat düzenlemeleri içeren ve uzun zamandır çalışmaları devam eden 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası
Kanunu’nda Değişiklik Tasarısı’nın ise Şubat 2016
itibarıyla TBMM Genel Kurulu’nda görüşülemediği belirlendi.
Öte yandan, İstanbul Büyükşehir Belediye
Meclisi’nde, İstanbul Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketinin (İGDAŞ) İBB’deki hisselerinin halka arz yöntemiyle özelleştirilmesi hakkındaki teklif, oy çokluğuyla kabul edildi (TEBA:
1745/28 Aralık 2015)
BP ve BOTAŞ TANAP için ortaklık anlaşmasını
imzaladı:
SOCAR, BOTAŞ ve BP ortaklığında Gürcistan sınırından başlayarak Türkiye’de 1.800 km boyunca
inşa edilecek ve Şah Deniz doğalgazını Gürcistan
sınırından Avrupa’ya kadar taşıyacak olan Trans
Anadolu Boru Hattı (TANAP) Projesi’nde 2015
yılı hareketli geçti.
BOTAŞ’ın TANAP A.Ş.’ye %30 ortak olabilmesi
için Yüksek Planlama Kurulu (YPK) kararı, Ocak
ayında alındı. Böylece, BOTAŞ’ın TANAP’a ortaklığı ve ödemeleri için en somut adım atılmış
oldu. Hemen ardından, BOTAŞ ve BP 13 Mart
2015 tarihinde Ankara’da ortaklık anlaşması imzaladı. Ortaklık anlaşmasının imzalanmasının ardından ortaklık payları, Güney Gaz Koridoru Şirketi (SGC)’nin yüzde 58, BOTAŞ’ın yüzde 30 ve
BP’nin yüzde 12 olarak açıklandı.
67
*(/(&(ÜÞ
GÜVENLE
Þ1ß$('Þ<258=«
7HNIHQRODUDNJYHQOLYHVDÝOÐNOÐELU
oDOÐàPDRUWDPÐVDÝODPDNDFLOGXUXPODUD
KD]ÐUOÐNOÐROPDN\DUDODQPDODUÐHQJHOOHPHNLoLQ
JHUHNHQWP|QOHPOHULDOPDNHQHUMLYH
GRÝDOND\QDNWNHWLPLQLQHQD]DLQGLULOPHVL\OH
oHYUHQLQNRUXQPDVÐQÐVDÝODPDN
DVODWDYL]YHUPHGLÝLPL]SUHQVLSOHULPL]
hONHPL]LQYHGQ\D|OoHÝLQGHVHNW|UP]Q
V|]VDKLELNXUXPODUÐQGDQELULROPDQÐQELOLQFL\OH
LQVDQDGHÝHUYHUHUHN\DàDPDGHÝHUNDWDQ
HVHUOHU\DUDWPD\DYHJHOHFHÝLJYHQOH
LQàDHWPH\HGHYDPHGL\RUX]
www.tekfeninsaat.com.tr
68
BOTAŞ, kendi payına düşen yaklaşık 3-3,5 milyar Dolar’ın finansmanı için Dünya Bankası ve
AYB ile kredi görüşmeleri yapmaya başladı. Her
iki Banka’dan da 1’er milyar Dolar’lık kredi finansmanının alınması hedeflendi (TEBA:1740/ 17
Kasım 2015).
Projenin finansmanı ile ilgili önemli bir destek de Avrupa Birliği’nden (AB) geldi. TANAP
Projesi, AB’nin enerji arz güvenliği ve kaynak
çeşitliliği hedeflerine katkılarından ötürü, Avrupa Komisyonu’nun Ortak Fayda Projeleri (Projects of Common Interest- PCIs) listesine alındı
(TEBA:1740/ 23 Kasım 2015). Son olarak, Avrupa Yatırım Bankası (AYB) Başkan YardımcısıPim
Van Ballekom, TANAP için 1 milyar Euro finansman desteği istendiğini, bu finansmanı tek seferde
değil, ama aşama aşama sağlayacaklarını bildirdi
(TEBA:1751/8 Şubat 2016).
TANAP’ın temeli atıldı:
TANAP Projesi’nin temeli, Cumhurbaşkanı Tayyip
Erdoğan’ın katıldığı bir törenle, 17 Mart 2015’de
Kars’da atıldı (TEBA:1703/ 2 Mart 2015). Bilindiği gibi, TANAP’ın Eskişehir’e kadar olan
1337 km’lik karasal boru hattının yapımı için
3 ayrı lotta mukaveleler 2014 yılında imzalanmıştı
(TEBA 2014 Yıllık Rapor).
Boru hattının Eskişehir’den Yunanistan sınırında
Edirne İpsala’ya kadarki 459 km’lik ve 48 inch’lik
dev karasal boru hattı bölümü (lot 4) için 2016 yılı
başında Punj Lloyd-Limak İş Ortaklığı ile mukavele imzalandı (TEBA:1750/ 1 Şubat 2016)
2015 yılında TANAP Projesi’nde ayrıca; Deniz
Geçişi Boru Hattı ve Fiber Optik Kablo Mühendislik, Satın alma ve İnşaat (EPC) işleri için ABB
Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile mukavele imzalandı (TEBA:1737/ 28 Ekim 2015). Turbo kompresörler için GE’ye sipariş verildi (TEBA:1724/ 21
Temmuz 2015). 36 inch, 48 inch ve 56 inch çaplarında toplam 179 adet hat vanası için Valvitalia
S.P.A ile 30 milyon Euro’luk mukavele imzalandı (TEBA:1709/ 9 Nisan 2015).
2x18 km’lik denizaltı bölümünün yapımı için önyeterlilik başvuruları alındı (TEBA:1711/ 21 Nisan
2015). Gürcistan ve Eskişehir’de 2 adet ana kompresör istasyonunun anahtar teslim yapımı için teklifler alındı (TEBA Web Sitesi: 23 Ekim 2015).
Çin’de Baosteel firmasının ürettiği 48 inch ve
56 inch’lik toplam 15 km’lik 1.257 adet çelik borularının teslimatı yapıldı (TEBA:1709/ 9 Nisan
2015). Ayrcıa, ana hat boruları için Borusan Mannesmann liderliğindeki BNE Konsorsiyumu`na,
lojistik dahil, 80 milyon Dolar’lık ek sipariş verildi, böylece BNE Konsorsiyumu`nun toplam sipariş rakamı 500 milyon Dolar`ı aştı (TEBA:1738/
6 Kasım 2015).
2015 yılında Petrol Piyasası’ndaki Faaliyetler
Ocak –Kasım 2015 döneminde Türkiye’nin ham
petrol ithalatı %41,7 artarak, 22,6 milyon ton oldu.
Tüketim aynı dönemde, 24,8 milyon ton olurken, 2015 yılı sonu itibarıyla petrol üretimi ise
17,5 milyon varil oldu.
2015 yılsonu itibarıyla 23 yerli 18 yabancı olmak
üzere toplam 41 petrol şirketi, 190 adet arama ve
132 adet işletme ruhsatı ile ham petrol ve doğal gaz
arama faaliyetinde bulundu.
Petrol Piyasası’nda en önemli gelişme, petrol fiyatlarının dip yapması oldu. Uluslararası enerji
piyasalarında en yaygın kullanılan Brent türü ham
petrolün fiyatı, Haziran 2014’te 115 Dolar’a kadar
yükseldikten sonra, 6 ayda yüzde 68 değer kaybederek,14 Aralık’ta 2008’den beri görülen en düşük
seviye olan varil başına 36,33 Dolar’a kadar geriledi. Petrol fiyatlarındaki düşüşün sebepleri; küresel
ekonomideki yavaşlama, Asya ülkelerinin büyüme
hızının azalması, piyasalardaki yüksek petrol arzı,
OPEC’in ham petrol üretimini kısmama kararı ve
ABD Doları’nın değer kazanması oldu.
Petrol Piyasası’nda 2013 yılında yürürlüğe alınan
Türk Petrol Kanunu’nun uygulanmasına ilişkin çalışmalar 2015 yılında da devam etti. Petrol İşleri
Genel Müdürlüğü (PİGM) 2015 yılında müracaatları almaya devam ederek, ruhsat vermeye devam
etti.
69
Kamu Finansmanlı
Önemli Proje ve İhalelerin
2015 Yılı Gelişmeleri
2015 yılı Kamu İhale Mukaveleleri (KİM) önceki döneme
göre %39,8 artışla 4 milyar 69 milyon $’a çıktı.-Metro ve
Demiryolu inşaatlarının ağırlıkta olduğu KİM’de yerli
firmalar %83 pay ile 3 milyar 337 milyon $ kontrata imza
atarken, uluslararası firmalar %17 pay ile 691,7 milyar $
kontrat yapabildi…
Yerli firmaların imzaladıkları mukavelelerin %31’i metro
inşaatlarına, %14’ü demiryolu inşaat ve tesislerine, %12,2’si
enerji iletim hattı inşaatlarına, %11,8’i tarım sulaması
inşaatlarına, %8,8’i karayolu inşaatlarına, %5,5’i havalimanı
inşaatlarına ait oldu…
2015’in en büyük KİM’i Alsim Alarko Grubu’nun İBB ile
imzaladığı 398 milyon $ Kabataş-Mecidiyeköy-Mahmutbey
Metro Projesi’ne ait olurken; TCDD, Palu-Genç-Muş
Demiryolu Projesi için 256 milyon $ ve Samsun-Kalın
Demiryolu Projesi için 280 milyon $ mukaveleler imzaladı…
70
2
015 yılında Türkiye’nin Kamu İhale Mukaveleleri (KİM) 2014 yılına göre yüzde 39,8 oranında bir artış göstererek 4 milyar 69 milyon $ olarak
belirlendi.
Böylece, 2014 yılında 2 milyar 910 milyon $ ile
son 5 yılın en düşük seviyesine inmiş olan KİM’in,
2015 yılında tekrar bir çıkış trendine girmiş olduğu
görülüyor. Ancak yine de 2010-2013 arası dönemdeki mukavele bedelinin oldukça altında kaldığı
tespit ediliyor.
Erdoğan Hükümetleri dönemini incelediğimizde, küresel krizin başladığı yıl olan 2008 yılında KİM mktarının 1,6 milyar $’a kadar inmiş
olduğunu görüyoruz. KİM’in, küresel krizin başlangıcında, yurtdışı kredilerin aniden kesildiği dönemde önemli bir düşüş gösterdiğine şahit
oluyoruz. 2009 yılında KİM’in biraz daha yükselerek 2,5 milyar $’a çıktığını, 2010-2011 yıllarında 6,7 milyar $ seviyelerinde seyrettiğini ve 2012
yılında 7 milyar $’a yükseldiğini görüyoruz. 2013
yılında ise daha da artarak 8 milyar $ olarak son
5 yıllık dönemde en yüksek değerine ulaştığını
belirliyoruz.
Yerli firmalar yüzde 83 pay ile 3 milyar 337 milyon $’lık kontratlara imza attı:
Erdoğan Hükümetleri döneminde kamu sektörü
yatırımlarında, daha önceki Yıllık Raporlarımızda
da görüleceği gibi, teknoloji gerektiren yatırımlara
girilmeyip, daha çok duble yol, baraj ve sulama inşaatları ile demiryolu, karayolu, havalimanı, enerji
iletim hattı ve metro inşaatı gibi inşaat ağırlıklı yatırımlara girildiği görülüyor. Bu gibi yatırımlarda
uluslararası firmalara gerek görülmediği için mukavelelerin büyük bir bölümü yerli firmalarla imzalanıyor.
Her ne kadar başlangıçta Avrupa Birliği (AB)
Müktesebatı’na göre kamu alımları faslı ile uluslararası standartta ihale mevzuatları takip edilmiş
olsa da, gerek mevzuat ve gerekse uygulamadaki
farklılıklar sonucunda uluslararası firmaların Türkiye’deki ihalelere katılma koşulları güçleşmiştir.
2015 KİM’inde de yerli firmaların yine yüzde 83
pay ile en büyük mukaveleleri üstlenmiş oldukları
görülüyor. 2015 yılında yerli firmaların mukavelelerdeki payı 2014 yılındaki yüzde 93 oranından
daha düşük olsa da, mukavele miktarlarının hacim
olarak daha yüksek olduğunu belirliyoruz. 2014 yılında yerli firmaların KİM kapsamında imzaladıkları mukave bedeli 2 milyar 900 milyon $ olurken,
2015 yılında bu miktarın 3 milyar 337 milyon $’a
çıktığı görülüyor.
Yerli firmaların imzaladıkları mukavelelerin
dağılımı:
Yerli firmaların 2015 yılı KİM’inde imzaladıkları
mukavelelerin yine hemen hemen tamamının inşaat yapımına yönelik olduğunu görüyoruz.
Yerli firmaların 2015 yılında imzaladıkları KİM’in,
yüzde 31’i metro inşaatlarına, yüzde 14’ü demiryolu inşaat ve tesislerine, yüzde 12,2’si enerji iletim hattı inşaatlarına, yüzde 11,8’i tarım sulaması
inşaatlarına, yüzde 8,8’i karayolu inşaatlarına, yüzde 5,5’i havalimanı inşaatlarına ait oluyor.
Böylece yerli firmalar 2015 yılı içinde metro inşaatları için 1 milyar 279 milyon $, TCDD’nin
demiryolu inşaat ve tesisleri için 566 milyon $,
TEİAŞ’ın enerji iletim hatları için 509 milyon $,
DSİ’nin tarım sulama inşaatları için 493 milyon $,
KGM’nin karayolu inşaatları için 366 milyon $ ve
DHMİ’nin havalimanı inşaatları için 232 milyon
$’lık kontratlar imzaladılar.
Uluslararası firmaların 2015 yılında imzaladıkları KİM’in miktarı 692 milyon $ olabildi:
Öte yandan uluslararası firmaların Türkiye’de 2015
yılında imzaladıkları Kamu İhale Mukaveleleri’nin
(KİM) miktarı 691,7 milyon $ olabildi. Aslında
uluslararası firmaların KİM’den aldıkları payın
2015 yılında biraz daha yükselmiş olduğu görülüyor. Bu, uluslararası kredi finansmanı temininden
kaynaklanıyor.
2014 yılında KİM toplamından yüzde 7 pay almış
olan uluslararası firmaların bu sefer bu payı yüzde
71
72
17’ye çıkararak imzalamış oldukları toplam kontrat miktarını 691,7 milyon $’a yükseltmiş oldukları
görülüyor.
Uluslararası firmaların imzaladıkları kontratların
büyük bir bölümü metro araçlarına yönelik olurken, ayrıca demir çelik tesisinin kuruluşu, HES’in
modernizasyonu ve TEİAŞ’ın güç trafolarına yönelik kontratları da imzaladıkları belirleniyor.
2015’de KİM’in Finansmanı:
Türkiye’de 2015 yılında imzalanan Kamu İhale
Mukaveleleri (KİM) için temin edilen dış finansmanını incelediğimizde, toplam 4 milyar 154 milyon $’lık KİM’in 1 milyar 279 milyon $’lık bölümünün dış kredi ile finanse edildiğini görüyoruz.
Bu projelerin hemen hemen hepsi İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) ait olup, dünyanın
bu yeni Metropolünün raylı sistem yatırımlarının,
finans kuruluşlarının Hazine garantisine gerek görmeden açmış oldukları kredilerle de finanse edilebildiği belirleniyor. Bunun yanısıra TEİAŞ’ın toplam 500 milyon $’ı bulan enerji iletim hattı ve güç
trafolarının bir bölümünün Dünya Bankası’ndan
sağlanmış olan kredilerle finanse edildiği görülüyor.
Uluslararası firmaların metro araçları ve
ERDEMİR’in galvanizleme hattı tesisi gibi teknolojik yatırımlarına yönelik imzaladıkları kontratlar
için yurtdışından krediler getirdikleri görülüyor.
Bu firmaların 2015 için yaptıkları kontratlarda getirdikleri kredilerin de yaklaşık 400 milyon $’ı bulduğu belirleniyor.
Böylece Türkiye’de imzalanan KİM için Hazine
garantisi olmadan, İBB ve ERDEMİR gibi büyük
gelirli kuruluşların bilançolarındaki varlıklarına dayanarak uluslararası bankalardan yaklaşık 2
milyar $ civarında kredi finansmanı temin edildiği
tespit ediliyor. Geri kalan yaklaşık 2 milyar $ finansmanın da ihaleleri yapan kuruluşların öz kaynaklarından, yani milli bütçeden finanse edildiğini
görüyoruz.
Bu durumda 2015 yılında KİM’lerin finansmanının yarısının milli bütçeden, diğer yarısının yine
uluslararası kredilerden finanse edilmiş olduğunu
saptıyoruz.
Geçtiğimiz yıllarda imzalanan mukavelelerden
480 milyon $ 2015 yılında yürürlüğe alındı:
2015 yılında Kamu İhale Mukaveleleri’nde (KİM)
ayrıca geçtiğimiz yıllarda imzalanan ancak yürürlüğe alınamamış olan bazı ek mukavelelerin de
yürürlüğe alındığı görülüyor. Geçtiğimiz yıllardan
gelerek 2015 yılında yürürlüğe alınan mukavelelerin toplamı 481,5 milyon $’ı buluyor.
Yazımızın sonunda Tablo-V’de de görebileceğimiz
gibi geçtiğimiz yıllardan yürürlüğe alınan mukavelelerin hepsi de ek maliyet revizyonları olarak
yürürlüğe alındı.
Bunlar TCDD’nin Ankara-İstanbul Hızlı Tren
Projesi’nin dört önemli alt proje mukaveleleri oluyor. Vezirhan-Köseköy için 57,4 milyon $, İnönüVezirhan için 213 milyon $, Köseköy-Gebze için
156,6 milyon $ ve Hızlı Tren Deposu yapımı için
54,5 milyon $ ek maliyet revizyonlarının yürürlüğe
alındığını belirliyoruz.
TEBA, 4 ayrı sektörde 142 adet önemli proje
kapsamında 214 adet ihale izledi:
TEBA 2015 yılında sizler için Bayındırlık-Tarım,
Enerji, Ulaştırma ve Demir-Çelik sektörlerinde
toplam 142 önemli proje kapsamında 214 ihale izledi.
Bu dönemde geçen yıla nazaran hem önemli proje hem de ihale adetinde düşüş yaşandı. Geçen yıl
205 adet önemli proje kapsamında 270 adet ihale
izlenmişti.
Burada sizlere önemli bir açıklama yapmak gereğini duyuyoruz. Bu yıl hazırladığımız raporumuzda,
kapsama aldığımız “Önemli proje” ve “İhale” niteliğine değişiklik getirdik. Önceki raporlarımızda,
TEBA olarak haberini verdiğimiz tüm proje ve iha-
73
lelere yer vermekteydik. Bu raporumuzda, önemli
proje ve ihaleleri seçerek, bu böylece bölümümüzü
biraz daha sadeleştirdik.
Örneğin; bir projede yeni ihaleye açılacağını ve
hazırlıklar yapıldığını duyurduysak, ancak yıl içerisinde devamı gelmemişse, yani bu projede bir
hareket olmamışsa bu projeyi önemli proje kapsamına almadık. Bunun yanısıra, okuyucularımızın bizzat katılmadığı ve hacim olarak küçük olan
ihaleleri yine kapsam dışı bıraktık. İlan ettiğini
duyurduğumuz, ancak daha sonra iptal olan ya da
yıl içinde yeni bir gelişmesi olmayan hacim olarak
küçük ihaleleri de kapsam dışı bıraktık.
2015 yılında ihale sayısının azalmasındaki bir diğer önemli neden, Türkiye’de 2015 yılında iki
defa üst üste genel seçimlerin yapılması oldu. Bu
nedenle siyasi iktidarın olmadığı bu dönemlerde,
kamu kuruluşları ihalelerini durdurmak zorunda
kalmışlardır.
2015 yılında izlediğimiz toplam 214 ihalenin yıl
içerisinde yüzde 41,6’sından sonuç alındığı görülüyor. Bu dönemde teklif toplama aşamasında olan
ihalelerin toplamdaki payı yüzde 27,1 olurken,
değerlendirme aşamasında olan ihalelerin payı ise
yüzde 18,7 oluyor.
Böylece 2014 yılında kamu sektöründe yapılan
ihalelerden daha fazla sonuç alındığı ve geçen döneme nazaran teklif toplama aşamasındaki ihalelerin azaldığı görülüyor. Geçtiğimiz yıl sonuç alınan ihalelerin toplamdaki payı yüzde 33,7 olurken,
teklif toplama aşamasındaki ihalelerin payı yüzde
44,4 olarak daha yüksek bir orana gelmekteydi.
2015 yılında 89 ihaleden sonuç alındığını, teklif
toplama aşamasında 58 ihale bulunduğunu ve değerlendirme aşamasında 40 ihalenin olduğunu görmekteyiz. Bu dönemde iptal edilen ihale sayısı ise
8 oluyor.
Kamu sektörü projelerinin ve ihalelerinin sektörler
ve nitelikler bazında dağılımı yazımızın sonunda
Tablo-I ve II’de görülmektedir.
Ulaştırma sektöründe toplam bedeli 2 milyar
806 milyon $ olan 42 mukavele imzalandı:
2015 yılında en çok kamu mukavelesi imzalanan
sektör yine Ulaştırma oldu. Ulaştırma sektöründe
toplamı 2 milyar 806 milyon $ bedeli bulan 42 mukavele imzalandı.
2014 yılında Ulaştırma sektöründe toplam 1 milyar 836 milyon $’lık 32 mukavele imzalanmıştı
TEBA: 2014 Yıllık Raporu.
2015 yılında Ulaştırma sektöründe 76 adet önemli
proje kapsamında 142 adet ihale izlendi. Bir önceki yıl Ulaştırma sektöründe 77 adet önemli proje
kapsamında 129 adet ihale izlenmişti. Görüldüğü
gibi, 2015 yılında, bir önceki yıla oranla Ulaştırma
sektöründeki önemli proje adeti aynı kalırken, ihale miktarında artış oldu.
Ulaştırma sektöründe 2015 yılında BOTAŞ’ın 4
adet, TCDD’nin 6 adet, Altyapı Yatırımları Genel
Müdürlüğü’nün (AYGM) 3 adet, Devlet Havameydanları İşletmesi’nin (DHMİ) 5 adet, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) 2 adet, İstanbul
Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) 2 adet, Bursa,
İzmir, Antalya, Kocaeli ve Samsun Büyükşehir
Belediyelerinin 1’er adet mukaveleleri yer aldı.
Bu sektörde; BOTAŞ’ın çelik boru temini, scada
sistemi, ham petrol boru hattı deplase işleri için,
TCDD’nin demiryolu modernizasyonu, demiryolu
deplasmanı, demiryolu yeni hatlar yapımı ve demiryolu sinyalizasyon ve telekomünikasyon yapımları için mukaveleler imzaladığı görülüyor.
AYGM’nin İstanbul metro hattı yapımları ve demiryolu bağlantı hatları için, DHMİ’nin havalimanları yapımı için ve KGM’nin devlet ve il
yolları rehabilitasyonları ve yapımları için birçok
mukavele imzaladıkları belirleniyor. Bunun yanısıra, İBB, Antalya, Kocaeli, Bursa, İzmir ve Samsun
Büyükşehir Belediyelerinin metro ve raylı sistem
projeleri için önemli mukavelelere imza attıkları
tespit ediliyor.
74
Enerji sektöründe toplam bedeli 752 milyon 200
bin $ olan 31 mukavele imzalandı:
2015 yılında Enerji sektöründe toplamı 752 milyon
200 bin $ bedeli bulan 42 mukavele imzalandı.
2014 yılında Enerji sektöründe toplam 398 milyon
$’lık 31 mukavele imzalanmıştı TEBA: 2014 Yıllık Raporu.
2015 yılında Enerji sektöründe 45 adet önemli proje kapsamında 47 adet ihale izlendi. Bir önceki yıl
Enerji sektöründe 65 adet önemli proje kapsamında 70 adet ihale izlenmişti. Buna göre, 2015 yılında Enerji sektöründe kamu proje ve ihale adetinde
bir önceki yıla oranla düşüş görülüyor.
2015 yılında Enerji sektöründe TEİAŞ’ın 29 adet
çeşitli elektrik iletim hatları ve trafo merkezi yapımları için mukavele imzaladığı, EÜAŞ’ın da 2
adet rehabilitasyon mukavelesi imzaladığı tespit
ediliyor.
2015 yılında, Demir-Çelik sektöründe, ERENCOEDEMİR A.Ş. toplam bedeli 102 milyon $’ı bulan
2 adet mukavele imzaladı. 2014 yılında ERENCO
A.Ş. 12 milyon Dolar’lık tek bir mukavele imzalamıştı TEBA:2014 Yıllık Raporu. 2015 yılında
Demir-Çelik Sektöründe ERENCO’nun 2 projesi
kapsamında 6 adet ihale izlendi.
Yerli firmaların 2015’de imzaladıkları mukaveleler:
2015 yılında yerli firmalar, ağırlığı ulaştırma sektöründe olmak üzere Bayındırlık, Tarım ve Enerji
sektörlerinde, toplam 3 milyar 377 milyon $’lık
mukavele imzaladı.
Yerli firmaların en büyük mukaveleleri ulaştırma
sektöründe imzaladıkları, toplam 2 milyar 443 milyon $’lık mukaveleye imza attıkları görülüyor.
Yerli firmaların Ulaştırma sektöründe imzaladıkları önemli mukaveleler şöyle oldu:
Tarım ve Bayındırlık sektörlerinde toplam bedeli 493 milyon 400 bin $ olan 10 mukavele imzalandı:
- Alsim-Alarko Grubu İBB ile Kabataş-Mecidiyeköy-Mahmutbey Metro Projesi’nin inşaat ve
elektromekanik işleri için 398 milyon $’lık mukavele imzaladı TEBA:1714/ 18 Mayıs 2015.
2015 yılında, Tarım ve Bayındırlık sektörlerinde,
hepsi Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü tarafından olmak üzere, 493 milyon 400 bin $’ı bulan 10 mukavele imzalandığı belirleniyor.
- Çelikler-Gülermak-AZD Praha Ortak Girişimi
ile TCDD Samsun-Kalın Demiryolu Modernizasyonu için 280 milyon $’lık mukavele imzaladı TEBA:1733/ 5 Ekim 2015.
2014 yılında DSİ, Tarım sektöründe 613 milyon
$’lık 15 mukavele, Bayındırlık sektöründe 51 milyon $’lık 5 mukavele imzalamıştı TEBA: 2014
Yıllık Raporu.
2015 yılında Tarım ve Bayındırlık sektörlerinde,
DSİ’nin sulama ve iletim kanalı ile baraj yapımları
için toplam 19 proje kapsamında 19 ihale izlendi.
2014 yılında bu sektörlerde toplam 60 proje kapsamında 63 ihale izlenmişti.
Demir-Çelik sektöründe, toplam bedeli 102 milyon $ olan 2 adet önemli mukavele imzalandı:
- Gülermak-YSE İnşaat İş Ortaklığı ile AYGM
Sabiha Gökçen Havalimanı’na Demiryolu
Bağlantısı Projesi anahtar teslim yapım işleri için 184 milyon $’lık mukavele imzaladı
TEBA:1734/ 6 Kasım 2015.
- Makyol İnşaat ile AYGM Antalya 2. Aşama Raylı Sistem Metro Projesi inşaatı için
113,2 milyon $’lık mukavele imzaladı
TEBA:1731/ 11 Eylül 2015.
Yerli firmaların ayrıca; AYGM ile İstanbul metro
projeleri için, İBB ile yine İstanbul’un diğer metroları için, Bursa, İzmir, Antalya, Kocaeli, Samsun
Büyükşehir Belediyeleri’nin metro projeleri için
75
toplam 1 milyar 279 milyon $ tutarında mukaveleler imzaladıkları görülüyor.
Enerji sektöründe yerli firmaların imzaladıkları
mukavelelerin toplam bedeli 510 milyon $’ı bulmakta olup, bunların içerisinde TEİAŞ’ın 600
MVA’lık dönüştürücü istasyonu mukavelesi ve
birçok enerji iletim hattı ile trafo merkezleri projelerinin mukaveleleri dikkat çekiyor. Ayrıca bu sektörde EÜAŞ’ın Afşin-Elbistan B Termik Santralı 2.
ünite kazan binasının hasarlarının giderilmesi için
imzaladığı mukavele yer alıyor.
Yerli firmaların Tarım sektöründe DSİ ile baraj sulaması inşaatlarına yönelik imzaladığı 10 ayrı mukavele dikkat çekiyor. Bu mukavelelerin toplam
bedeli 493 milyon $’ı buluyor.
Yerli firmaların ayrıca KGM ile birçok karayolu
yapımı konusunda imzaladıkları mukavelelerin bedeli 366 milyon $’ı bulurken, DHMİ ile havalimanı
inşaatları mukaveleleri de 232 milyon $’ı buluyor.
Uluslararası firmaların imzaladıkları mukaveleler:
2015 KİM’i içerisinde, uluslararası firmaların imzaladıkları mukaveleler yüzde 17 payla toplam 692
milyon $’ı bulmakta olup, 2014 yılına göre daha
çok sayıda ve daha yüksek miktarda mukavele imzaladıkları görülüyor.
Uluslararası firmalar 2014 KİM’i içerisinde yüzde
6 pay ile yer almışlar ve imzaladıkları mukavelelerin toplamı 210 milyon $’ı bulmuştu TEBA: 2014
Yıllık Raporu.
2015 yılında uluslararası firmalarla imzalanan mukaveleler içerisinde EÜAŞ Genel Müdürlüğü’nün
Keban HES Rehabilitasyonu için Hintli Bharat
Electric firması ile imzalamış olduğu 110 milyon
$’lık mukavele ilk sırada yer alıyor. Ancak bu mukaveleye yönelik itirazlar mahkeme sürecinde devam ediyor ve mahkemenin mukaveleyi iptal etme
olasılığı da bulunuyor. Bu nedenle şimdilik bu mukaveleye mahkeme süreci bitinceye kadar bir soru
işareti koymak gerekiyor.
Uluslararası firmaların 2015 yılı içerisinde imzaladıkları mukavelelerde ikinci sırada ERENCO’nun
ERDEMİR Kapasite Arttırım ve Modernizasyon
(KAM) Projesi kapsamında ihaleye açtığı 2. Galvanizleme Hattı’nın yapımına yönelik imzaladığı
mukavele geliyor. ERENCO’nun söz konusu iş
için Alman Siemens VAI Metals Technologies ve
Japon Mitsubishi Hitachi Metals Grubu ile 90 milyon $’lık mukavele imzalamış olduğu görülüyor.
Alman Siemens firmasının ayrıca BOTAŞ’ın scada
sistemi için 62 milyon $’lık mukavelesi bulunuyor.
Öte yandan üçüncü sırada ise Güney Koreli Hyundai-Rotem Grubu’nun İBB ile Hacıosman-Yenikapı Metro Projesi için metro araçlarının teminine yönelik imzalamış olduğu 85 milyon $’lık mukavele
geliyor. G. Koreli Hyundai Grubu’nun Türkiye’de
yerleşik firması Hyundai Eurotem A.Ş.’nin 2015
yılında ayrıca Antalya Büyükşehir Belediyesi ile
Hafif Raylı Sistem Projesi için temin edeceği metro araçlarına yönelik 32 milyon $’lık mukavele imzaladığı görülüyor.
Uluslararası firmaların 2015 yılında imzaladıkları dikkati çeken diğer mukavelelerde ise, Çek
AZD Praha firmasının AYGM ile imzalanan Sabiha Gökçen Havalimanı Demiryolu Bağlantısı
mukavelesindeki 84 milyon $’lık porsiyonu yer
alırken, ayrıca Çinli China Electric Power firmasının TEİAŞ’la imzalanan Dönüştürücü İstasyonu
mukavelesindeki yine 84 milyon $’lık porsiyonu
bulunuyor. Çinli China Electric Power firmasının
ayrıca İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Hafif Raylı Sistem Metro Projesi için 85 vagonlu 17 adet tren
setine yönelik imzaladığı 77 milyon $’lık mukavelesi var.
Fransız Alstom’un Türkiye’de yerleşik Alstom
Grid firması ile TEİAŞ’dan Gaz İzoleli Trafo Merkezleri (GIS) ve Güç Trafoları temini için imzalamış olduğu mukavelelerin 50 milyon $’a yaklaştığı
ve böylece bir önceki yıla göre kamunun enerji
sektöründe yeni bir sıçrama yapmış olduğu görülüyor.
76
Bu arada Çinli Sinosteel firmasının da
ERENCO’nun ERDEMİR ve İSDEMİR kapasite
arttırım projeleri kapsmaında, yüksek fırın tepe
basınç türbinleri için mukavele imzaladığı belirleniyor.
2016 yılında Merkezi Bütçe’nin 1 Nisan’dan
itibaren uygulamaya başlayacak olması, bu yıl
daha az ihaleden sonuç alınmasını beraberinde
getirecek:
2015 yılında, Türkiye’de iki defa genel seçim yapılmış olması nedeniyle, bir önceki yıla göre daha
az ihale yapıldığı belirleniyor.
2016 yılında ise, Merkezi Yönetim Bütçesi’nin 3 ay
gecikmeli olarak 1 Nisan 2016 tarihinden itibaren
uygulanmaya başlayacak olması nedeniyle, kamu
kuruluşlarının yapacakları ihaleler için 2015 yılına
nazaran daha az bir zaman kullanacakları ifade ediliyor. Kamu kuruluşları, bütçelerini 1 Nisan 2016
tarihinden itibaren uygulamaya alacakları için yıllık ihale programlarını ancak Nisan’dan sonra başlatabilecek, dolayısıyla ihalelerini en erken yılın
2. yarısında ilan edebilecekler. Bu durumda daha
uzun zaman gerektiren ihalelerden sonuç alınması
ya da teklif alınmasının 2017 yılına sarkabileceği
belirtiliyor.
2016 yılında yeni ihalelere açılacak önemli projeler:
2016 yılında, sınırlı dış kredi olanakları her ne kadar kamu ihalelerini olumsuz etkileyecek olsa da,
kamu kuruluşları ihaleye açacakları projeler için
şimdiden şartname hazırlıklarını yoğun bir şekilde
sürdürüyor.
2016 yılında yeni ihalelere açılacak önemli projeler listesine baktığımızda, Ulaştırma sektöründe
TCDD’nin, AYGM’nin, İBB’nin, DHMİ’nin ve
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin önemli projeleri başı çekiyor. Bunun yanısıra, Enerji sektöründe
TEİAŞ’ın projeleri yer alıyor. Bu projeleri yazımızın sonunda yer alan Tablo-IV’de yatırım bedelleriyle birlikte görebileceksiniz.
2016 yılında beklenen en büyük ihale paketi Ulaştırma sektöründe TCDD’nin 06 adet Hızlı Tren
Seti Temini Projesi için olcak. Bu proje kapsamında TCDD’nin öncelikle 20 adet Hızlı Tren’in
ithali için uluslararası bir ihale açması bekleniyor
TEBA: Web Sitesi: 15 Ocak 2016.
Ulaştırma sektöründe yine TCDD’nin uluslararası ihalelere açacağı birçok yeni projesi yer alıyor.
Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi’nin Doğançay
Ripajı yapımı, Kayaş-Kırıkkale Demiryolu Projesi,
Aliağa-Çandarlı Demiryolu Bağlantısı Projesi için
şartnameler hazırlanmakta olup, yılın 2. yarısında
ihalelerin ilan edilmesi bekleniyor.
TCDD, Avrupa Birliği (AB) Hibe Programı ile
yetiştirildiği takdirde, Halkalı-Kapıkule Yeni Demiryolu Projesi’nin ilk etabı için de yılın 2. yarısında ihale ilan edilebilecek. Yine Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Demiryolu Projesi’nin yeni
etabı için ihale şartnameleri hazırlanıyor. Yetiştirilebilirse yılın 2. yarısında ihale ilanı yapılabilecek. TCDD’nin şartnamelerini tamamladığı, ancak
finansman aradığı bir diğer yeni projesi de ManisaUşak-Afyonkarahisar Elektrifikasyon, Sinyalizasyon Projesi oluyor. Aynı şekilde finansman aranan
bir diğer proje de Yerköy-Kayseri Hızlı Tren Projesi oluyor. Bu projeler için de finansman sağlandığı
takdirde, yılın 2. yarısında ihalelerin ilan edilmesi
bekleniyor.
AYGM’nin yine bu sektörde ihalelere açacağı yeni
projeleri bulunuyor. AYGM’nin ilk etapta ihaleye
açmayı planladığı İstanbul Yeni Havalimanı ile İstanbul Metroları Bağlantı Hattı için şartname çalışmaları yoğun bir şekilde devam etmekte olup,
yılın 2. yarısında ihalenin ilan edilmesi gerekiyor.
AYGM’nin ilan ettiği ve tekliflerini 2016 yılının
ilk yarısında alacağı Kemalpaşa Lojistik Merkezi Yapım İhalesi de bu dönemde gerçekleşecek.
AYGM’nin ayrıca Ankara Metroları için düşündüğü yeni projesi AKM-Gar-Kızılay Metro Hattı
inşaatı için beklenen ihalesini yılın 2. yarısında
ilan edeceği ifade ediliyor. AYGM, İstanbul Metro Projeleri kapsamında bu yıl Yenikapı-Sefaköy
77
Raylı Sistem Metro Projesi için ihale şartnameleri
hazırlıyor. Bu projenin ilk etapta inşaat işlerinin yılın 2. yarısında ihaleye açılabileceği öne sürülüyor.
İBB’nin 2016 yılı yatırım programında 1 adeti Metro Aracı temini, 1 adeti Tramvay Hattı Projesi ve 8
adeti Metro Hattı Projeleri olmak üzere toplam 10
adet yeni projesi bulunuyor. Bu projeler içerisinde
en büyük hacimli projesi Mahmutbey-Bahçeşehir
Metro Hattı Projesi oluyor.
için karar verileceğini belirtiyorlar. Bilindiği gibi
İBB’nin açacağı büyük ihale paketleri için, uluslararası kredi kuruluşlarınca İBB’nin varlıkları ve
nakit gelir akışı dikkate alınarak, Hazine Garantisi olmadan, yeni krediler sağlanabiliyor. Bu arada
İBB’nin, dış kredi ile finanse edeceği projeleri için
ihale açmadan önce Kalkınma Bakanlığı’ndan, söz
konusu projenin dış krediyle finanse edilebilirliğine yönelik onay alması gerekiyor.
İBB’nin ihale programının Nisan ayında kesinlik
kazanacağını bildiren ilgili kaynaklar, programda yer alan projeler için önce finansman temini
2016 yılında kamu kuruluşlarının ihaleye açacakları yeni önemli projeleri aşağıda sunduğumuz
Tablo-IV’de görebileceksiniz.
Tablo-I
2015 Kamu Sektörü Önemli̇ Projeler Geli̇şme Raporu
PROJE ADETİ
Sektörler
İHALE ADETİ
2015
2014
2013
2015
2014
2013
BAYINDIRLIK - TARIM
19
60
49
19
63
48
ENERJİ
45
65
52
47
70
39
ULAŞTIRMA
76
77
59
142
129
92
DEMİR-ÇELİK
2
2
2
6
6
4
1
1
2
5
205
163
270
188
EĞİTİM
TOPLAM
142
214
Tablo-II
İhalelerde Son Durum
Miktar
(Adet)
2015
2014
Toplam (% Pay)
2013
2015
2014
2013
Teklif Toplama Aşaması
58
120
18
27,1
44,4
9,6
Sonuç Alınan
89
91
115
41,6
33,7
61,4
Değerlendirme Aşaması
40
46
47
18,7
17
24,5
İptal Edilen
8
13
8
3,7
4,8
4,2
Devam Eden
19
8,9
78
Tablo-III
Önemli̇ Mukaveleler
A- 2015 Yılında Finansmanı Hazır Olan Mukaveleler
Proje Adı
Mukavele
Son Durum
Bedeli
(1000 $)
SEKTÖR: BAYINDIRLIK-TARIM
1. DSİ, Adatepe Sulaması
106.700
1. Kısım Projesi
2. DSİ, Viranşehir Pompaj Sulaması
imzalandı. (TEBA: 1733/ 1 Ekim 2015)
96.000
2. Kademe Yapım Projesi
3. DSİ, Mersin-Pamukluk Barajı Sulaması
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1707/ 26 Mart 2015)
64.000
Yapım Projesi
4. DSİ, İmamoğlu Sulaması 2. Kısım Projesi
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı ile mukavele
İhaleyi kazanan yerli iş ortaklığı ile mukavele
imzalandı. (TEBA:1735/ 15 Kasım 2015)
57.000
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı ile mukavele
imzalandı. (TEBA:1735/ 14 Ekim 2015)
5. DSİ, Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması
43.000
4. Kısım Şebeke Yapımı Projesi
6. DSİ, Ortabahçe Sulaması Projesi
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1707/ 25 Mart 2015)
30.000
İhaleyi imzalayan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1704/ 9 Mart 2015)
7. DSİ, 23. Bölge Müdürlüğü, Araç Barajı Projesi
24.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/17 Kasım 2015)
8. DSİ, 3. Bölge Müdürlüğü, Gökpınar Barajı Projesi
23.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1731/ 11 Eylül 2015)
9. DSİ, Mersin Pamukluk Barajı Sulama İletim Kanalı
22.000
imzalandı. (TEBA: 1712/ 30 Nisan 2015)
ve Tesisleri Projesi
10. DSİ, 1. Bölge Müdürlüğü, Hocaköy Barajı Projesi
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
27.700
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/ 17 Kasım 2015)
SEKTÖR TOPLAMI
493.400
79
SEKTÖR: ENERJİ
1. EÜAŞ, Afşin Elbistan B Termik Santralı
Rehabilitasyon Projesi
2. Ünite kazan binası hasarlarının giderilmesi işi
75.000
EÜAŞ, ihaleyi kazanan Ekon Endüstri
firması ile 16 Ocak 2015 tarihinde mukavele
imzalandı. (TEBA: 1697/19 Ocak 2015)
2. EÜAŞ, Keban HES Rehabilitasyon Projesi
110.000
Hinti firma ile mukavele imzalanan
Proje’de, ihale sonucuna ilişkin Alstom
India firması KİK’e yeniden itiraz etti.
(TEBA Web Sitesi: 23 Aralık 2015)
3. TEİAŞ, TBB-2, 600 MVA Back-To-Back Van
126.000
(Türkiye) Dönüştürücü İstasyonu
İhaleyi kazanan Türk-Çin firma ortaklığı ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
4. TEİAŞ, Verbana DGKÇS-Alibeyköy EİH Projesi
55.000
(380 kV)
İhaleyi kazanan İş Ortaklığı ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1732/21 Eylül 2015)
5. TEİAŞ, Borçka-İspir-Erzurum EİH Projesi (380 kV)
Borçka-İspir Kesimi Yapımı
33.200
İhaleyi kazanan yerli Ortaklık ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
İspir-Erzurum Kesimi Yapımı
10.700
İhaleyi kazanan yerli ortaklık ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
6. TEİAŞ, Hadımköy GIS-Çorlu EİH Projesi (380 kV)
34.700
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
7. TEİAŞ, Yeşilhisar-Kozan TM EİH Projesi (380 kV)
18.400
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1691/8 Aralık 2014)
8. TEİAŞ, Erzin DGKÇS-Kozan TM EİH Projesi
9.600
(380 kV)
9. TEİAŞ, Cizre-Kızıltepe EİH Projesi (380 kV)
İhaleyi kazanan yerli ortaklık ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
17.900
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
10. TEİAŞ, Kızıltepe-Viranşehir EİH Projesi (380 kV)
8.800
İhaleyi kazanan yerli ortaklık ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
11. TEİAŞ, Aşağı Kaleköy-Batman 2 EİH Projesi
19.200
(380 kV)
12. TEİAŞ, Yukarı Kaleköy-Tatvan EİH Projesi
imzalandı. (TEBA: 1710/20 Nisan 2015)
15.500
(380 kV)
13. TEİAŞ, Aliağa 2 - Soma B EİH Projesi (380 kV)
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı (TEBA: 1720/29 Haziran 2015)
22.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1731/14 Eylül 2015)
80
14. TEİAŞ, Hilvan-Viranşehir EİH Projesi (380 kV)
7.400
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
15. TEİAŞ, Osmanca-Ada 2 EİH Projesi (380 kV)
16.900
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
16. TEİAŞ, Gelibolu-Unimar EİH Projesi (380 kV)
15.800
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1727/17 Ağustos 2015)
17. TEİAŞ, Gölbaşı Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
12.500
İhaleyi kazanan Alstom Grid Enerji
End.A.Ş.+Alkon Gayrimenkul Ortak
Girişimi ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1724/27Ttemmuz 2015)
18. TEİAŞ, Belek Gaz İzoleli Trafo Merkezi (154 kV)
6.500
İhaleyi kazanan Alstom Grid Enerji
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1735/19 Ekim 2015)
19. TEİAŞ, Ataşehir Gaz İzoleli Trafo Merkezi (380 kV)
12.000
İhaleyi kazanan Alstom Grid Enerji
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
20. TEİAŞ, Çağlayan Gaz İzoleli Trafo Merkezi
14.000
(380 kV)
İhaleyi kazanan Alstom Grid Enerji
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
21. TEİAŞ, Yeşilhisar Trafo Merkezi
4.000
(380 kV)
22. TEİAŞ, Bornova Gaz İzoleli Trafo Merkezi
imzalandı. (TEBA: 1736/26 Ekim 2015)
19.500
(380 kV)
23. TEİAŞ, Ankara-Kayaş Trafo Merkezi Projesi
İhaleyi kazanan Best A.Ş. İle mukavele
imzalandı. (TEBA: 1743/14 Araık 2015)
17.500
(380 kV)
24. TEİAŞ, Sincan Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
İhaleyi Best Elektrik firması ile mukavele
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1738/9 Kasım 2015)
5.000
İhaleyi kazanan Best Elektrik firması ile
mukavele imzalandı. (TEBA: 1731/14 Eylül
2015)
25. TEİAŞ, Germencik Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
15.000
İhaleyi yerli firma kazandı.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
26. TEİAŞ, Boyabat Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
2.400
İhaleyi kazanan Best Elektrik firması ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1707/30 Mart 2015)
27. TEİAŞ, Adapazarı 2 DGKÇS Trafo Merkezi Projesi
2.700
(380 kV)
İhaleyi kazanan Emta Enerji firması ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1704/9 Mart 2015)
28. TEİAŞ, Mobil Trafo Merkezi Temini
9.600
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1702/23 Şubat 2015)
81
29. TEİAŞ, Güç Transformatörü ile Yedek Malzemeleri
19.400
İhalesi
İhaleyi kazanan Best A.Ş. ve Astor firmaları
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1647/11 Ocak 2016
30. TEİAŞ, Güç ile Oto Transformatörü Ve Yedek
16.000
İhaleyi kazanan Best A.Ş., ABB Elektrik ve
Alstom Grid firmaları ile mukavele imzalandı.
Malzemeleri Temini İhalesi
(TEBA: 1743/14 Aralık 2015)
SEKTÖR TOPLAMI:
752.200
SEKTÖR: ULAŞTIRMA
1. BOTAŞ, Çelik Boru Temini Projesi
7.000
İhaleyi kazanan yerli firmalarla mukavele
imzalandı. (TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
2. BOTAŞ, Doğalgaz Boru Hatları Scada Sistemi
62.000
İhaleyi kazanan Siemens Sanayi ve
Ticaret A.Ş. firması ile mukavele imzalandı.
Yenileme ve Yedekleme Projesi
(TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
3. BOTAŞ, Bozova Bölümü Ham Petrol Boru
12.600
Hatları’nın Deplasesi Yapım Projesi
4. BOTAŞ, Doğalgaz Boru Hattı 3. RTU Projesi
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1701/16 Şubat 2015)
2.700
İhaleyi kazanan Siemens Sanayi ve
Ticaret A.Ş. ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
5. TCDD, Ankara-Konya Hızlı Demiryolu Projesi
Polatlı-Konya Sinyalizasyon, Telekomünikasyon,
3.500
İhaleyi kazanan Yapı Merkezi firması
Gsm-R Ve Ankara Ctc Kumanda Merkezi Sistemleri Ve
ile mukavele imzalandı.
Alt Kesimlerinin Bakım İşleri
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
6. TCDD, Palu –Genç-Muş Demiryolu Deplasmanı
256.000
Projesi
İhaleyi kazanan yerli ortak girişim ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1730/7 Eylül 2015)
7. TCDD, Samsun- Kalın Demiryolu Modernizasyonu
280.000
Yerli Ortaklık ile mukavele imzalanan
projede ilk ray sökümü gerçekleştirildi.
Projesi
(TEBA:1733/5 Ekim 2015)
8. TCDD, Sinan-Batman Demiryolu Deplase Projesi
14.000
İhaleyi kazanan yerli ortaklık ile mukavele
imzalandı. (TEBA:1731/14 Eylül 2015)
9. TCDD, Yeni Demiryolu ve Demiryolu İkinci Hat
Yapım Projeleri
TCDD, Adana-Mersin İstasyonları Arasında 3. ve 4. Hat
87.000
Yapımı Alt Yapı İşleri Anahtar Teslim Yapım
10. TCDD, Afyon- Karakuyu Hattı Sinyalizasyon ve
Telekomünikasyon Projesi
İhaleyi kazanan yerli firma grubu ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1696/12 Ocak 2015)
10.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1702/23 Şubat 2015)
82
11. AYGM, Sabiha Gökçen Havalimanı’na Demiryolu
Bağlantısı Projesi
Anahtar Teslim
184.000
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı’na 169,5
milyon Euro’luk mukavelenin %15’i oranında,
25.425.121,62 Euro değerinde avans ödemesi
yapıldı, işin Mart 2018’de tamamlanması
öngörülüyor. (TEBA: 1734 / 6 Kasım 2015)
Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri
6.000
İhaleyi kazanan İş Ortaklığı ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1727/ 11 Ağustos 2015)
12. AYGM, İstanbul Metro Projeleri
Bakırköy-Bahçelievler-Kirazlı Metrosu Metrosu İnşaat
9.000
Yüksel Proje ile mukavele
ve Elektromekanik Sistemleri ile Araç Alımına yönelik
28 Mayıs 2015 tarihinde imzalandı
Kontrollük, Danışmanlık ve Mühendislik Hizmetleri işi
(TEBA: 1717/ 2 Haziran 2015)
Bakırköy (İDO)-
260.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile 2015’in ilk
çeyreğinde mukavele imzalandı. 22 Ağustos
Bahçelievler-Kirazlı Metrosu Yapım işi
2015 tarihli Resmi Gazete’de, proje alanında
yer alan taşınmazlar için acele kamulaştırma
kararı yayınlandı (TEBA: 1729/24 Ağustos
2015)
13. AYGM, Antalya II Aşama Raylı Sistem Yapım
113.200
Projesi
Makyol İnşaat ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1731/ 11 Eylül 2015)
14. DHMİ. Sabiha-Gökçen Havalimanı II. Pist Yapım
Projesi
Deplaseler, Yollar ve Tünellerin Yapımı
173.700
Yerli firma ile mukavele imzalandı,
yer teslimi yapıldı, iş devam ediyor.
(TEBA:1725/3 Ağustos 2015)
15. DHMİ, Sinop Havalimanı Yapım Projesi
Yeni Terminal Binası Yapımı
12.000
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1710/20 Nisan 2015)
16. DHMİ, Adnan Menderes Havalimanı Apron ve
24.500
Taksiyolu Projesi
17. DHMİ, Çanakkale Havalimanı Terminal Binası
(TEBA: 1749/25 Ocak 2016)
11.000
Yapım Projesi
18. DHMİ, Gaziantep Havalimanı Pist Rehabilitasyonu
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
10.800
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
(TEBA:/27 Temmuz 2015)
19. KGM, Devlet ve İl Yolları Rehabilitasyon Projesi
Antalya Çevre Yolu Yapımı Km:0+000-36+312
83.400
kesminin yapımı
Antalya Çevre Yolu Yapım İhalesi 0+000-23+500
Km’leri
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1741/30 Kasım 2015).
63.000
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1717/8 Haziran 2015)
83
Yenikent-Temelli Yol İnşaatı Yapım İhalesi
52.000
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1742/7 Aralık 2015)
Göksun-Elbistan Devlet Yolu Yapım İhalesi
32.000
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalndı
(TEBA:1745/28 Aralık 2015)
Rize Güney Çevreyolu Yapım İhalesi
31.300
İhaleyi kazanan iş ortaklığı ile mukavele
imzalandı (TEBA:1749/25 Ocak 2016)
Islahiye-Hassa-Kırıkhan Yolu yapım İhalesi
24.000
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1745/28 Aralık 2015)
Kars-Digor-Iğdır Yolu Kars-Digor (Kağızman-Tuzluca)
21.000
Yolu Yapım İhalesi
Çorum-Osmancık Yolu yapım İhalesi
İhaleyi kazanan ortak girişim ile mukavele
imzalandı (TEBA:1727/17 Ağustos2015)
20.000
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1744/21 Aralık 2015)
(Çorum-İskilip) Ayr.(Ankara-Çankırı) Ayr. 2.Kısım Yol
17.000
(Çorum-İskilip) Ayr. (Ankara-Çankırı) Ayr. 1.Kısım Yol
11.000
yapım İhalesi
Cizre-Şırnak Yolu Cudi-Ortabağ Tünelleri Elektrik
İhaleyi kazanan firma ile mukavele imzalandı
(TEBA:1729/31 Ağustos 2015)
Yapım İhalesi
İhaleyi kazanan firmayla mukavele imzalandı
(TEBA:1718/15 Haziran 2015.
11.000
Elektromekanik Sistemler İhalesi
İhaleyi kazanan ortak girişimle ile mukavele
imzalandı (TEBA:1722/13 Temmuz 2015).
20. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kabataş- BeşiktaşAlibeyköy- Mahmutbey Metro Sistem Projesi
Kabataş-Mecidiyeköy İnşaat İşleri (6,5 km) ve
398.000
İhaleyi kazanan Alsim Alarko Grubu ile
Mecidiyeköy-Mahmutbey Elektromekanik İşleri (18
mukavele imzalandı.
km)
(TEBA: 1714/18 Mayıs 2015)
21. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Hacıosman-
85.000
İhaleyi Güney Koreli HyundaiRotem Grubu ile mukavele imzalandı.
Yenikapı Metro Projesi Metro Aracı Temini
(TEBA: 1704/9 Mart 2015)
22. Bursa Büyükşehir Belediyesi Raylı Sistem Projesi
Kent Meydanı-Terminal (T2 Hattı) Tramvay Hattı
47.800
İnşaatı
60 adet HRS Aracı Temini ve İşletmeye Alınması İşi
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1739/10 Kasım 2015)
127.000
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1708/6 Nisan 2015)
23. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı Sistem
Metro Projesi
85 vagonlu 17 tren setinin temini işi
77.000
İhaleyi kazanan Çinli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA:1705/ 16 Mart 2015)
Halkapınar Bölgesi Yeraltı Yeni Depolama Tesisi
30.900
İhaleyi kazanan yerli ortak girişim ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
84
24. Antalya Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı Sistem
Metro Projesi
18 adet Metro Aracı Temini
32.000
İhaleyi kazanan Hyundai Eurotem
A.Ş. firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1739/16 Kasım 2015)
25. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Tramvay Hattı
Yapım Projesi
İzmit-Sekapark ve Otogar Arasında Tramvay Hattı
39.000
Yapımı (6,5 km)
Gülermak Ağır Sanayi İnşaat firması
ile mukavele imzalanan Proje için
temel atma töreni gerçekleştirildi.
(TEBA: 1736/26 Ekim 2015)
12 Tramvay Aracı Temini
21.300
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1734/12 Ekim 2015)
26. Samsun Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı Sistem
Projesi
Gar-Örnek Sanayi, Örnek Sanayi-Tekkeköy Hafif Raylı
30.000
İki kesim için açılan ihaleyi kazanan
yerli firma ile mukaveleler imzalandı.
Sistem Yapımı
(TEBA: 1741/30 Kasım 2015)
8 adet Hafif Raylı Sistem Aracı Temini
13.300
İhaleyi kazanan yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1733/5 Ekim 2015)
SEKTÖR TOPLAMI:
2.806.000
SEKTÖR: DEMİR-ÇELİK
1. ERENCO-ERDEMİR A.Ş., Kapasite Arttırım ve
Modernizayon (KAM) Projesi
2. Galvanizleme Hattı Yapımı
90.000
İhaleyi kazanan Siemens VAI Metals
Technologies ve Mitsubishi Hitachi Metals
Grubu ile mukavele imzalandı. Proje’nin
finansmanının EBRD’den sağlanan 75 milyon
Euro’lık finansmanla sağlanması hedefleniyor.
(TEBA: 1749/18 Ocak 2016)
Yüksek Fırın Tepe Basınç Sistemi Türbinleri
12.000
Çinli Sinosteel firmasıyla mukavele imzalandı.
Proje’nin finansmanının EBRD’den sağlanan
75 milyon Euro’lık finansmanla sağlanması
hedefleniyor. (TEBA: 1749/18 Ocak 2016)
SEKTÖR TOPLAMI:
TOPLAM:
102.000
4.153.600
85
Tablo-IV
2016 Yılında İhalelere Açılacak Önemli̇ Projeler
Proje Adı
Proje Bedeli (1000 $)
SEKTÖR: ULAŞTIRMA
1) TCDD, Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi
Geyve - Sapanca Arası (Doğançay Ripajı) Yapım Projesi
200.000
2) TCDD, Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Demiryolu Projesi
Yenişehir-Bilecik Alt Yapı İnşaat Yapımı
3) Halkalı-Kapıkule Yeni Demiryolu Projesi
Bedeli Bilinmiyor
900.000
Halkalı-Ispartakule İstasyonu Arası Yapım
Ispartakule-Çerkezköy Arası Yapım
Çerkezköy-Kapıkule Arası Yapım
4) TCDD, Yerköy-Kayseri Hızlı Tren Projesi
850.000
5) TCDD, Mürşitpınar-Şanlıurfa Yeni Demiryolu Projesi
105.000
6) TCDD, Kayaş-Kırıkkale Yeni Demiryolu Projesi
435.000
7) TCDD, 106 Adet Hızlı Tren Seti Temini Projesi
4.200.000
8) TCDD, Aliağa- Çandarlı Demiryolu Bağlantısı Projesi
112.200
9) TCDD, Manisa-Uşak-Afyonkarahisar Elektrifikasyon, Sinyalizasyon Tesisi Projesi
270.000
10) AYGM, Adapazarı-Karasu Limanları ve Sanayi Tesisleri Demiryolu Projesi
Alt Yapı İkmal İnşaatı
144.000
11) AYGM, Ankara Metro Projeleri
AKM-Gar-Kızılay Metro Hattı Projesi
150.000
12) AYGM, İstanbul Metro Projeleri
Yenikapı - Sefaköy Raylı Sistem Projesi
13) AYGM, İstanbul 3. Havalimanı Raylı Sistem Bağlantısı Projesi
1.220.000
Bedeli Bilinmiyor
14) AYGM, Esenboğa Havaalanı Raylı Sistem Bağlantısı Projesi
İnşaat ve Elektromekanik İşler (29 km)
15) AYGM, Artvin-Rize Havaalanı Projesi
1.000.000
300.000
86
16) AYGM, Yozgat (Hattuşaş) Havalimanı Projesi
175.000
17) AYGM, Karaman Havaalanı Projesi
69.000
18) AYGM, Edirne-Kırklareli Havaalanı Projesi
74.000
19) AYGM, Batı Antalya Havaalanı Projesi
400.000
20) AYGM, Niğde Aksaray Havaalanı Projesi
87.000
21) DHMİ, Sabiha-Gökçen Havalimanı II. Pist Yapım Projesi
Yeni Pist ve Mevcut Pistin Yenilenmesi İşi Yapımı
Bedeli Bilinmiyor
Üstyapı İşlerinin Yapımı
Bedeli Bilinmiyor
22) DHMİ, Milas Bodrum Havalimanı Projesi
Pat Sahaları Onarımı
13.000
23) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kaynarca-Pendik-Tuzla Metrosu Projesi
700.000
24) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Ümraniye-Ataşehir-Göztepe Raylı Sistem Projesi
700.000
25) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Çekmeköy-Sultanbeyli Raylı Sistem Projesi
1.135.000
26) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Bağcılar-Halkalı Raylı Sistem Projesi
525.000
27) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Başakşehir-Kayaşehir Metro Hattı Projesi
560.000
28) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Mahmutbey-Bahçeşehir Metro Hattı Projesi
29) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Yenikapı-İncirli-Sefaköy Metro Hattı
1.480.000
530.000
Araç Alımı Projesi
30) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Yenikapı-Havalimanı-Halkalı Metro Hattı
934.000
Araç Alımı
31) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Eminönü - Alibeyköy Tramvay Hattı Projesi
210.000
32) İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Başakşehir, Kayaşehir, Olimpiyatköy Tramvay
185.000
Hattı Projesi
33) Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kuzey Toplu Taşıma Hafif Raylı Sistem Hattı
1.000.000
SEKTÖR: ENERJİ
1) TEİAŞ, Bandırma DGKÇS-Gemlik EİH Projesi (380 kV)
45.000
2) TEİAŞ, Vize Havza TM (380 kV)
13.000
3) TEİAŞ, Ürgüp TM (380 kV)
13.000
87
Tablo-V
Geçti̇ği̇mi̇z Yıllarda Sonuçlanan Mukavelelerden Yürürlüğe
Gi̇ren Kredi̇ler ve Ek Mali̇yet Revi̇zyonları
Proje Adı
Mukavele Bedeli veya
Maliyet Revizyonu
(1.000 $)
Son Durum
SEKTÖR: ULAŞTIRMA
1)TCDD, Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi
I. Kısım : Vezirhan –Köseköy (104 km)
57.400
Cengiz İnşaat– IC İçtaş ve Çinli
Ortak Girişim Grubu’nun yapım işini
üstlendiği Proje’de yapılacak 131,5 milyon
TL’lik maliyet artışına YPK onayı alındı.
(TEBA: 1748/18 Ocak 2016)
II. Kısım: İnönü-Vezirhan (54 km)
213.000
Cengiz İnşaat– IC İçtaş ve Çinli
Ortak Girişim Grubu’nun yapım işini
üstlendiği Proje’de yapılacak 488 milyon
TL’lik maliyet artışına YPK onayı alındı.
(TEBA: 1748/18 Ocak 2016)
III. Etap (Köseköy-Gebze 56 km)
156.600
Kolin İnşaat liderliğindeki İtalyan firmalar
konsorsiyumunun yürüttüğü projede 145
milyon Euro’lık maliyet artışına ilişkin YPK
onayı alındı. (TEBA: 1703/2 Mart 2015)
Hızlı Tren Deposu Yapım Projesi
54.500
Gülermak+Kolin Ortak Girişimi’nin
yürüttüğü Proje’nin kapsamında yer aldığı
Depo inşaatı için yapılacak 124,7 milyon
TL’lik maliyet artışı için YPK onayı alındı.
(TEBA: 1748/18 Ocak 2016)
TOPLAM
481.500
88
Sektör: Tarım/Bayındırlık
Kuruluş: DSİ Genel Müdürlüğü
1. Gömükan Barajı Projesi
Anahtar Teslim Yapım
2. Adatepe Sulaması 1. Kısım
Anahtar Teslim Yapım
3. Konya Ovası Sulaması Projesi
134 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
307 milyon TL
106,7 Milyon Dolar
(Öz kaynaklar)
244,5 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1733/ 1 Ekim 2015)
94,2 Milyon Dolar
(Öz kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
215,9 milyon TL 4. Viranşehir Pompaj Sulaması 2. Kademe
Yapım
96 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
219.1 Milyon TL
5. Evreşe Kavak Ovası Sulaması
60 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
137,4 milyon TL
6. Mersin-Pamukluk Barajı Sulaması Yapım
Projesi
64 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
146,9 Milyon TL
7. İmamoğlu Sulaması 2. Kısım
57 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
134.4 Milyon TL
8. Kralkızı-Dicle Cazibe Sulaması 4. Kısım
Şebeke Yapımı
43 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
İhale için 36 firma ön
yeterlilik başvurusunda
bulundu. Değerlendirme
çalışmaları devam ediyor.
(TEBA: 1737/ 27 Ekim 2015)
98.5 milyon TL
İhaleye 15 firma-ortak
girişim teklif sundu.
(TEBA: 1730/ 14 Eylül 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1707/ 26 Mart 2015)
İhaleye 14 firma - iş
ortaklığı teklif sundu.
(TEBA: 1730/3 Eylül 2015)
İhaleyi kazanan yerli iş ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1735/ 15 Kasım 2015)
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1735/ 14 Ekim 2015)
İhaleyi kazanan yerli İş Ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1707/ 25 Mart 2015)
89
9. Ortabahçe Sulaması Projesi
Anahtar Teslim Yapım
10. Sakalıkesik Ovası Sulaması Projesi
Anahtar Teslim Yapım
11. 23. Bölge Müdürlüğü, Araç Barajı Projesi
Anahtar Teslim Yapım
12. 3. Bölge Müdürlüğü, Gökpınar Barajı
Projesi
Anahtar Teslim Yapım
13. Mersin Pamukluk Barajı Sulama İletim
Kanalı ve Tesisleri Projesi
Sulama ve Tesis Yapım
14.Sadak Barajı Sulaması Yapım
Anahtar Teslim Yapım
30 Milyon Dolar
(Öz Kaynaklar)
66.7 milyon TL
31 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
70 milyon TL
54 milyon TL
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/17 Kasım 2015)
23 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
53,7 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1731/ 11 Eylül 2015)
22 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
50 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1712/ 30 Nisan 2015)
16,6 Milyon Dolar
(Öz kaynaklar)
38,2 milyon TL
Bedeli Henüz Bilinmiyor
Anahtar Teslim Yapım
Bedeli Henüz Bilinmiyor
16.Elazığ İçmesuyu İsale Hattı Yapım
Bedeli Henüz Bilinmiyor
Anahtar Teslim Yapım
Bedeli Henüz Bilinmiyor
Anahtar Teslim Yapım
İhale, tekliflerin yaklaşık maliyetin
çok üzerinde olması sebebiyle
iptal edildi. Yeniden ihale açılacak.
(TEBA: 1743/ 8 Aralık 2015)
24 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
15.Trabzon İçmesuyu İsale Hattı Yapım
17. 1. Bölge Müdürlüğü, Hocaköy Barajı
Projesi
İhaleyi imzalayan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1704/ 9 Mart 2015)
İhaleye 4 firma/iş
ortaklığı teklif getirdi.
(TEBA: 1745/ 21 Aralık 2015)
28 firma-iş ortaklığı ön yeterlilik
başvurusunda bulundu.
(TEBA: 1749/ 19 Ocak 2016)
İhale için 27 firma-iş ortaklığı ön
yeterlilik başvurusunda bulundu.
(TEBA: 1749/ 19 Ocak 2016)
27,7 milyon Dolar
(Özkaynaklar)
63,6 milyon TL İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/ 17 Kasım 2015)
90
18. Viranşehir Pompaj Sulaması 1.kademe
Yapım
Bedeli Henüz Bilinmiyor
Anahtar Teslim Yapım
Bedeli Henüz Bilinmiyor
19. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Avrupa
Yakası Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi
Projesi
420 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
960 Milyon TL
İhalenin son tekilf verme
tarihi 18 Şubat 2016.
(TEBA: 1746/ 31 Aralık 2015)
10 firma-iş ortaklığının önyeterlilik
başvurusunda bulunduğu ihalede
önyeterlilik alan firmalar, 4
Şubat 2016’da tekliflerini
sunmak üzere davet edildi.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2016)
Sektör: Ulaştırma
Kuruluş: TCDD Genel Müdürlüğü
1. Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi
4.450 Milyon $
(I. Aşama 336 Milyon €
İspanyol Hükümet Kredisi
II. Aşama 850 Milyon €
AYB Kredisi, III. Aşama
400 milyon € AYB Kredisi,
720 Milyon $’lık Çin Exim
Kredisi, 293 Milyon € AYB
kredisi ve Özkaynaklar)
II. Etap (Eskişehir-Köseköy 158 km)
2.150 Milyon $
I. Kısım : Vezirhan –Köseköy (104 km)
1.305 Milyon $
Cengiz İnşaat– IC İçtaş ve Çinli
Ortak Girişim Grubu’nun yapım
işini üstlendiği Proje’de yapılacak
131,5 milyon TL’lik maliyet
artışına YPK onayı alındı. (TEBA:
1748/18 Ocak 2016)
II. Kısım: İnönü-Vezirhan (54 km)
840 Milyon $
Cengiz İnşaat– IC İçtaş ve
Çinli Ortak Girişim Grubu’nun
yapım işini üstlendiği Proje’de
yapılacak 488 milyon TL’lik
maliyet artışına YPK onayı alındı.
(TEBA: 1748/18 Ocak 2016)
Geyve-Sapanca Arası (Doğançay Ripajı)
Yapım Projesi
200 Milyon $
II. Kesim Sapanca-Doğançay T-26 Tünelinin Geri
Kısmının Anahtar Teslim Yapımı
450 Milyon TL
TCDD, T-26 Tüneli’nin de yer
alacağı Sapanca-Doğançay
kesimini ihaleye açmak üzere
şartname çalışmaları yapıyor.
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
91
III. Etap (Köseköy-Gebze 56 km)
250 Milyon $
(100 Milyon $ IPA Hibesi ve
Özkaynaklar)
Köseköy-Gebze Demiryolu Anahtar Teslim
Yapım
250 Milyon $
Hızlı Tren Deposu Yapım Projesi
260 Milyon $
(AYB Kredisi)
Ankara Yüksek Hızlı Tren Gar Kompleksi Yapım
153.6 Milyon €
Başkentray Hızlı Tren Projesi (36 km)
Kolin İnşaat liderliğindeki
İtalyan firmalar konsorsiyumunun
yürüttüğü projede 145 milyon
Euro’lık maliyet artışına
ilişkin YPK onayı alındı.
(TEBA: 1703/2 Mart 2015)
Gülermak+Kolin Ortak
Girişimi’nin yürüttüğü Proje’nin
kapsamında yer aldığı Depo inşaatı
için yapılacak 124,7 milyon TL’lik
maliyet artışı için YPK onayı
alındı. (TEBA: 1748/
18 Ocak 2016)
460 Milyon $
(Özkaynaklar+AYB
Kredisi)
Gülermak-Kolin Ortaklığı’nın
kazanmış olduğu ihalede,
Ortaklığın ihalenin iptaline ilişkin
itirazı KİK tarafından reddedildi.
(TEBA: 1722/13 Temmuz 2015)
Kayaş-Ankara ve Ankara-Sincan kesimleri
Anahtar Teslim Yapım
188,8 milyon €
2. Ankara-Konya Hızlı Demiryolu Projesi
880 Milyon $
(ÖzkaynaklarİKB Kredisi)
Polatlı-Konya Sinyalizasyon, Telekomünikasyon,
Gsm-R Ve Ankara Ctc Kumanda Merkezi
Sistemleri Ve Alt Kesimlerinin Bakım İşleri
10,4 Milyon TL
İhaleyi kazanan Yapı Merkezi
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
Polatlı-Konya Kamera Sistemi Kurulması Projesi
11,9 Milyon TL
Savronik Elektronik-Savronik
Sistem firmasının kazandığı
ihalede KİK’e itiraz yapıldı.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
Buğday Pazarı Yüksek Hızlı Tren Garı Yapımı
40 Milyon TL
3. Ankara-Sivas Hızlı Tren Projesi
1.300 Milyon $
(Özkaynaklar)
II. Aşama (Kayaş-Kırıkkale kesimi 62 km)
1.135 Milyon TL
I. Kesim (Kayaş-Elmadağ) Alt Yapı İşleri
575,4 Milyon TL
25 firma-firma ortaklığının
önyeterlilik aldığı ihale, 5
Ocak 2016’ya ertelendi.
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
İhalede değerlendirme çalışmaları
devam ediyor. (TEBA: 1746/
4 Ocak 2016)
92
II. Kesim (Elmadağ-Kırıkkale) Altyapı İnşaat
İşleri
558,7 Milyon TL
4. Ankara-İzmir Hızlı Tren Projesi
1.850 Milyon $
(Özkaynaklar)
İhalede değerlendirme
çalışmaları devam ediyor.
(TEBA: 1731/14 Eylül 2015)
II.Aşama Afyon-Eşme Kesimi
Bedeli Bilinmiyor
Afyon-Uşak (Banaz) kesimi ve Afyon Direkt
Geçişi Altyapı İnşaatı
878,9 Milyon TL
İlk açılışta en ucuz teklifi sunan
Doğuş İnşaat-Tekfen İnşaat
Ortaklığı’nın sunduğu ihaleyi
kazandı. (TEBA: 1750/1 Şubat
2016)
Uşak (Banaz) –Eşme kesimi Alt Yapı İnşaat İşleri
(101 km)
Bedeli Bilinmiyor
İhaleye 15 firma-ortak girişim
önyeterlilik başvurusunda bulundu.
(TEBA: 1702/23 Şubat 2015)
5.Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli
Demiryolu Projesi
500 Milyon $
(Özkaynaklar)
Bursa-Yenişehir kesimi Alt Yapı İnşaatı Yapımı
(75 km)
393 Milyon TL
Proje’nin yatırım maliyetinin
arttırılması hedefleniyor.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
Bedeli Bilinmiyor
İhale onayı alınan Proje’nin
2. etabı olan hat için güzergah
değişiklikleri yapılıyor.
Proje’nin yatırım maliyetinin
arttırılması hedefleniyor.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
Yenişehir-Bilecik Alt Yapı İnşaat Yapımı (35 km)
6. Palu –Genç-Muş Demiryolu Deplasmanı
Projesi
715 Milyon $
(Özkaynaklar)
İkmal İşleri Altyapı İşleri
768,1 Milyon TL
7. Sivas-Erzincan Demiryolu Projesi
2.080 Milyon $
(Özkaynaklar)
1. Etap Alt Yapı İnşaatı Anahtar Teslim Yapım (50
km)
125 Milyon TL
8. Toprakkale-Bahçe, Nurdağ-BaşpınarGaziantep-Mustafa Yavuz Demiryolu
(GAZİRAY) Projesi
830 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
Bedeli Bilinmiyor
9. Halkalı Kapıkule Yeni Demiryolu Projesi
900 Milyon $
(Özkaynaklar –
Dış Kredi)
İhaleyi kazanan yerli ortak
girişim ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1730/7 Eylül 2015)
İhalede değerlendirme çalışmaları
devam ediyor. (TEBA: 1726/
10 Ağustos 2015)
6 firma-ortak girişimin önyeterlilik
aldığı ihalede son teklif verme
tarihi 3 Şubat 2016’ya ertelendi.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
93
Alt Yapı, Üst Yapımı ve mühendislik, müşavirlik,
kontrolörlük işleri
2.073 Milyon TL
10. Samsun- Kalın Demiryolu Modernizasyonu
Projesi
280 Milyon $
(IPA Fonu +
Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
11. Yerköy-Kayseri Hızlı Tren Projesi
258.7 Milyon Euro
1.9 Milyar TL
12. Irmak-Karabük- Zonguldak Demiryolu
Hattı Sinyalizasyon, Elektrifikasyon,
Telekomünikasyon Tesisleri Projesi
400 Milyon $
(IPA Hibesi ve
Özkaynaklar)
Sinyalizasyon Tesisi Yapımı
219,9 Milyon €
Anahtar Teslim Yapım (6,5 km)
14. Mürşitpınar-Şanlıurfa Kuzey Demiryolu
Projesi
Anahtar Teslim Yapım
15. Kayaş-Kırıkkale Yeni Demiryolu Projesi
Yerli Ortaklık ile mukavele
imzalanan projede ilk ray
sökümü gerçekleştirildi.
(TEBA:1733/5 Ekim 2015)
850 Milyon $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (170 km)
13. Sinan-Batman Demiryolu Deplase Projesi
3 kalemde ihale edilmesi
hedeflenen Proje için 2016 yılında
150 milyon TL ödenek talep edildi.
(TEBA: 1748/18 Ocak 2016)
Proje 2015 yılı Yatırım
Programı’na alındı.
(TEBA: 1696/12 Ocak 2015)
Sinyalizasyon işlerini Yapı
Merkezi liderliğindeki Ortak
Girişim’in yürüttüğü Proje
için 2015 yılı 183 milyon
TL ödenek tahsis edildi.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
14 Milyon $ (Özkaynaklar)
40,9 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1731/14 Eylül 2015)
105 Milyon $ (Özkaynaklar)
238 Milyon TL
Uygulama projeleri hazırlanan
Proje için yapım ihalesinin
ilan edilmesi hedefleniyor.
(TEBA: 1701/16 Şubat 2015)
435 Milyon $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
996 Milyon TL
16. 106 Adet Hızlı Tren Seti Temini Projesi
4.200 Milyon $
(Özkaynaklar)
Önümüzdeki dönemde
Yatırım Programı’na alınması
hedeflenen Proje için “ÇED
gerekli değildir” kararı verildi.
(TEBA: 1739/16 Kasım 2015)
94
Hızlı Tren Seti Temini
9,6 Milyar TL
20 adeti acil olarak ilan edilmesi
hedeflenen ve 80 adeti yerlilik şartı
ile alınacak olan Proje’de ihale
hazırlıkları devam ediyor. TCDD
2016 yatırım programına projeyi,
235 milyon Euro İKB kredisi
kullanacak şekilde teklif etti.
(TEBA Web Sitesi:25 Aralık 2015)
17. Yeni Demiryolu ve Demiryolu İkinci Hat
Yapım Projeleri
2.265 Milyon $
(Özkaynaklar)
Nemrut Körfezi Demiryolu Bağlantısı Anahtar
Teslim Yapım (12 km)
50 Milyon TL
İhalenin son teklif verme tarihi
11 Ocak 2016’ya ertelendi.
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
Aliağa-Çandarlı Limanı Demiryolu Bağlantısı
Yapım Projesi Anahtar Teslim Yapım
257 Milyon TL
Projeleri AYGM’den talep edilen
ihale için hazırlıklar başlatıldı.
(TEBA: 1723/20 Temmuz 2015)
Adana-Mersin İstasyonları Arasında 3. ve 4. Hat
Yapımı Alt Yapı İşleri Anahtar Teslim Yapım
198,8 milyon TL
İhaleyi kazanan yerli firma
grubu ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1696/12 Ocak 2015)
Konya-Karaman-Ulukışla-Mersin Demiryolu
Projesi Karaman-Ulukışla Kısmı 2. Hat Anahtar
Teslim Yapım
Bedeli Bilinmiyor
İhale önyeterlilik listesine ilişkin
alınan düzeltici işlem kararı
nedeniyle ihalenin son teklif
verme tarihi 28 Ocak 2016 oldu.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
Konya-Karaman-Ulukışla-Mersin Demiryolu
Hattı Elektrifikasyon Projesi
46,9 Milyon TL
İhaleyi yerli firmanın
kazanması ardından KİK’e
yapılan itirazlar inceleniyor.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2016)
Konya-Karaman-Ulukışla-Mersin Demiryolu
Hattı Sinyalizasyon ve Telekomünikasyon Projesi
55,4 Milyon Euro
İhaleyi Savronik Elektronik –
Savronik Sistemler firmasının
kazanması ardından KİK’e
yapılan itirazlar inceleniyor.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2016).
Manisa-Menemen Demiryolu’un 2 ve 3 Hatlı
Hale Getirilmesi Altyapı Anahtar Teslim Yapım
Bedeli Bilinmiyor
İhalenin son teklif verme
tarihi 9 Şubat 2016 oldu.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
Adana-İncirlik-Toprakkale İstasyonları Arası 2.
Hat Yapımı
Bedeli Bilinmiyor
İhalenin son teklif verme tarihi
14 Ocak 2016 olarak ilan edildi.
(TEBA: 1742/7 Aralık 2015)
Arifiye- Pamukova 2. Hat Yapımı Projesi
Bedeli Bilinmiyor
İhalede önyeterlilik alan
alan 6 firma-ortak girişim 4
Şubat 2016 tarihinde teklif
verme üzere davet edildi.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
116 Milyon TL
İhalenin açılmasına yönelik
çalışmalar devam ediyor.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
Sincan OSB-Yenikent-Kazan Demiryolu ve 2.
Hattın Yapımı Projesi
95
18. Manisa-Uşak- Afyonkarahisar
Elektrifikasyon, Sinyalizasyon ve
Telekomünikasyon Tesisi Projesi
Anahtar Teslim Yapım
19. Afyon- Karakuyu Hattı Sinyalizasyon ve
Telekomünikasyon Projesi
Anahtar Teslim Yapım
20. Erzurum Lojistik Merkezi II. Etap Projesi
Anahtar Teslim Yapım
21. Karaman OSB Lojistik Merkezi Projesi
Anahtar Teslim Yapım
270 Milyon $ (Özkaynaklar)
615 milyon TL
Proje’nin İKB kredisi ile
finanse edilmesine ilişkin
görüşmelere başlandı.
(TEBA:1727/17 Ağustos 2015)
10 Milyon $ (Özkaynaklar)
24.2 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1702/23 Şubat 2015)
13 Milyon $ (Özkaynaklar)
37 Milyon TL
İhalede değerlendirme
çalışmaları devam ediyor.
(TEBA: 1741/30 Kasım 2015)
22 Milyon $ (Özkaynaklar)
50 Milyon TL
22. Ankara-İnönü Hat Kesimi Sinyalizasyon,
Telekomünikasyon Projesi
Bedeli Bilinmiyor
(Özkaynaklar)
3 Yıl Süre İle Bakım
10,9 Milyon Euro
Proje için ÇED süreci başlatıldı.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
İhalede itiraz süreci başlatıldı.
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
Kuruluş: Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü
1. Marmaray Projesi
5.237 Milyon Dolar
(JICA’dan 980 Milyon $,
AYB’den 1.050 Milyon €,
AKKB’den 300 Milyon € ve
Özkaynaklar)
Demiryolu Tüp Geçişi
2.173 Milyon Dolar
(Japon JICA Kredisi ve
Özkaynaklar)
Japon Taisei Konsorsiyumu’na
projenin nihai hakediş
ödemeleri 2015 sonu itibariyle
bitecek. Yüklenicinin maliyet
artışlarını taşıdığı DAB’ın
kararları peyder pey geliyor.
(TEBA: 1744/ 18 Aralık 2015)
Gebze-Haydarpaşa, Sirkeci-Halkalı Banliyö
Hatlarının İyileştirilmesi
1. 430 Milyon Euro
(AYB Kredisi ve AKKB
Kredisi)
İspanyol OHL Grubu 1 Haziran
2015’te işe tekrar başladı. Saha
koridorunda TCDD’ye ait
sahaların tasfiyesi konusunda
hukuki süreç devam ediyor.
(TEBA: 1730 / 4 Eylül 2015)
96
Çeken ve Çekilen Araçların Temini
(440 Adet Araç Temini)
Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri
2. Adapazarı-Karasu Limanları ve Sanayi
Tesisleri Demiryolu Projesi
585 Milyon Euro
(AKKB Kredisi)
567 Milyon TL
Araçların imalatını Güney Kore’li
Rotem Grubu üstlenmişti.
Marmaray’ı işleten TCDD, araçları
tutan AYGM’den 5’li dizinin
son parti 4 adetini de talep etti.
Böylece Marmaray’da 5’li diziden
toplam 20 adet araç kullanıma
alınmış oldu. (TEBA: 1724 / 22
Temmuz 2015)
2016 yılı için talep edilen
ödenek tutarı 49 Milyon TL
(TEBA: 1746/ 29 Aralık 2015)
320 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
Adapazarı-Karasu Altyapı İnşaatı
320 Milyon TL
Proje’de maliyet artışı
sebebiyle yüklenici yerli firma
mahkemeye başvurmuştu.
Mahkeme süreci devam ediyor.
(TEBA: 1703/ 2 Mart 2015)
Alt Yapı İkmal İnşaatı
330 Milyon TL
2016’da altyapı inşaatı ihalesinin
açılması planlanıyor. İdare altyapı
inşaatı için 286 milyon TL ödenek
talep etti.
3.Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan Demiryolu
(Kars-Ahılkelek-Tiflis-Bakü) (DAP)
83 km’lik hattın ikmal inşaatı işi
277 Million Dolar
(Özkaynaklar)
549,2 Milyon TL
Proje’nin kalan işleri için ihaleyi
kazanan yerli İş Ortaklığının
KİK’e yaptığı itirazen
şikayet başvurusu reddedildi.
(TEBA: 1703/ 2 Mart 2015)
4. Sabiha Gökçen Havalimanı’na Demiryolu
Bağlantısı Projesi
408 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim
169,5 Milyon Euro
İhaleyi kazanan yerli İş
Ortaklığı’na 169,5 milyon
Euro’luk mukavelenin %15’i
oranında, 25.425.121,62 Euro
değerinde avans ödemesi yapıldı,
işin Mart 2018’de tamamlanması
öngörülüyor. (TEBA: 1734 / 6
Kasım 2015)
18 Milyon TL İhaleyi kazanan İş Ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1727/ 11 Ağustos 2015)
Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri
5. Ankara Metroları Projesi
M4 Tandoğan Keçiören Metro Hattı
1.484 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
274,6 Milyon TL
Gülermak+Kolin İnşaat
İş Ortaklığı’nın yürüttüğü
inşaat işleri tamamlandı.
Hattın 2016 yılında işletmeye
alınması planlanıyor.
(TEBA: 1743/ 7 Aralık 2015)
97
AKM-Gazino İstasyonları arası ve Macunköy
Park inşaatı, M4-M1 Bağlantı ve Ankaray uzatma
hattı Elektromekanik İşler ve Sinyalizasyon
sistemi
42,3 Milyon Euro
İhaleye nn düşük teklif 42
Milyon 368 bin Euro ile Alsim
Alarko firmasından geldi.
(TEBA: 1746/ 29 Aralık 2015)
324 araç temini
391,2 Milyon $
Tasfiye işlemleri tamamlandı.
Çin’den gelen 18 adet aracın
test işlemleri yapıldı. Ancak
şu anda “ihale iptal kararı”
olduğu için bu araçların geçici
kabulü yapılamıyor. Hatlarda
kullanılan ve 2 yıl önce geçici
kabulü yapılan Çin’den gelmiş
87 aracın eksikliklerinin
tamamlanmasıyla Şubat
2016’da bu araçların kesin kabul
işlemine başlanması gerekiyor.
(TEBA: Web Sitesi/ 7 Ocak 2016)
AKM-Gar-Kızılay Metro Hattı Projesi
350 Milyon TL
Proje’nin ÇED Raporu
Bakanlığa sunuldu. Projenin
güzergah ve istasyon noktaları
seçiminin ardından yapım
ihalesinin ilanı hedefleniyor
(TEBA: 1742/ 3 Aralık 2015)
Çayyolu Depo Sahası İnşaatı ve Elektromekanik
İşleri
170 Milyon TL
KİK, ihaleye teklif sunan 4
firmanın tekliflerinin elenmesine
karar verdi. Teklifi elenen bir
firma kararı mahkemeye taşıdı.
Mahkeme kararı beklenirken idare,
ihaleyi kazanan Kolin İnşaat ile
sözleşme imzalamaya hazırlanıyor
(TEBA: 1748/ 13 Ocak 2016)
M4-M1 Metro Hatları, AŞTİ Söğütözü Uzatması
Elektromekanik Sistem Temin ve Montaj İşleri ve
Macunköy Depo Sahası İlave Hatları Yapımı
47,8 Milyon €
Mahkeme’nin aldığı ihalenin
iptal kararı için KİK, temyiz
başvurusunda bulundu.
Ayrıca ihaleyi kazanan yerli
İş Ortaklığı’nın da Mahkeme
kararını temyize götürdüğü
ileri sürülüyor. Temyiz
süreçleri devam ediyor.
(TEBA: 1720/ 25 Haziran 2015)
6. İstanbul Metro Projeleri
Bakırköy-Bahçelievler-Kirazlı Metrosu Metrosu
İnşaat ve Elektromekanik Sistemleri ile Araç
Alımına yönelik Kontrollük, Danışmanlık ve
Mühendislik Hizmetleri işi
Bakırköy (İDO)-Bahçelievler-Kirazlı Metrosu
Yapım işi
1,964 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
24.2 Milyon TL
Yüksel Proje ile mukavele 28
Mayıs 2015 tarihinde imzalandı .
(TEBA: 1717/ 2 Haziran 2015)
241.9 Milyon Euro
İhaleyi kazanan yerli firma ile
2015’in ilk çeyreğinde mukavele
imzalandı. 22 Ağustos 2015 tarihli
Resmi Gazete’de, proje alanında
yer alan taşınmazlar için acele
kamulaştırma kararı yayınlandı .
(TEBA: 1729/24 Ağustos 2015)
98
Yenikapı - Sefaköy Raylı Sistem Projesi
2,800 MiLYON TL
7. Konya Hafif Raylı Sistem Projesi
Bedeli Bilinmiyor
Etüd Proje ve Mühendislik işi
18 Milyon TL Proje 2016 Yatırım Programına
teklif edildi. 2016 yılı harca
ödeneği teklifi ise 141 Milyon
TL oldu. Hattın araç alımı
işi, projenin AYGM’ye devir
protokolünde yer almıyor.
(TEBA:Web Sitesi/ 5 Ocak 2016)
Yüksel Proje’ye mukavele
daveti yapılması bekleniyor.
(TEBA: 1747/ 7 Ocak 2016)
8. Kemalpaşa Lojistik Merkezi Projesi
Bedeli Bilinmiyor
2. Aşama Alt ve üst yapı ikmal inşaatı yapım
ihalesi
Bedeli Bilinmiyor
19 firma/iş ortaklığı ön yeterlilik
başvurusunda bulundu.
(TEBA: 1746/ 30 Aralık 2015)
Üst yapı İşleri
Bedeli Bilinmiyor
2016 yılında YİD modeli ile
ihale açılması planlanıyor
(TEBA: 1744/ 18 Aralık 2015)
9. Esenboğa Havaalanı Raylı Sistem Bağlantısı
Projesi
959 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
Etüd Proje ve Mühendislik işi
İnşaat ve Elektromekanik İşler (29 km)
10. İstanbul 3. Havalimanı Raylı Sistem
Bağlantısı Projesi
Etüd, Proje ve Mühendislik İşleri
11. 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi
Etüd Proje ve Mühendislik işi
12. Zonguldak-Filyos Limanı Yapım Projesi
3.400 Bin TL
2.305 Milyon TL
İhaleyi kazanan İtalyan firma
proje çalışmalarına devam
ediyor. Süresi yetmeyen firma
ek süre talebinde bulundu.
(TEBA: 1696/ 12 Ocak 2015)
İdare projeyi 2016 yılı yatırım
programına alınması için teklif etti.
2016 yılında harcama ödeneğini
ise 155 milyon TL olarak teklif etti
(TEBA: Web sitesi /5 Ocak 2015)
Bedeli Bilinmiyor
12.9 milyon TL
Etüd, proje ve mühendislik
işlerini üstlenen Yüksel Proje
çalışmalarına devam ediyor.
Etüd işinin 2016 Temmuz ayında
sonlandırılmasının ardından, inşaat
ihalesinin 2016 yılının ikinci
yarısında ilan edilmesi bekleniyor.
(TEBA: 1743/ 11 Aralık 2015)
3.500 Milyon Dolar
Bilinmiyor
234 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
12 adet firma/iş ortaklığı ön
yeterlilik başvurusunda bulundu.
100 üzerinden 80 puanı alan
ilk 6 firmaya teklif vermeleri
için davetiye çıkarılacak
(TEBA: 1745/ 23 Aralık 2015)
99
Ana-tali mendirek, rıhtım, geri saha dolgusu ve
tahkimat işleri (altyapı) 472,5 Milyon TL
13. Antalya II Aşama Raylı Sistem Yapım
Projesi
113,2 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
İnşaat ile Elektromekanik Sistemleri Temin,
Montaj ve İşletmeye Alma İşleri
259.4 milyon TL
14. Artvin-Rize Havaalanı Projesi
Altyapı ve üstyapı işleri
15. Yozgat (Hattuşaş) Havalimanı Projesi
Altyapı ve üstyapı işleri
16. Karaman Havaalanı Projesi
Altyapı ve üstyapı işleri
17. Edirne-Kırklareli Havaalanı
Altyapı ve üstyapı işleri
18. Batı Antalya Havaalanı
Altyapı ve üstyapı işleri
19. Niğde Aksaray Havaalanı
Altyapı ve üstyapı işleri
KİK, mahkeme kararı
doğrultusunda, ihaleyi kazanan
yerli İş Ortaklığı’nın teklifinin
değerlendirme dışı kaldığını
tekrar etti. İş ortaklığı kararı
temyize taşımıştı. Temyiz
sürecinin sona ermesi bekleniyor.
(TEBA: 1738/ 4 Kasım 2015)
Makyol İnşaat ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1731/
11 Eylül 2015)
300 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
750 milyon TL
Projenin 2016 yılında alt ve üst
yapı işlerinin ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
175 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
400 milyon TL
Projenin 2016 yılında alt ve üst
yapı işlerinin ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
69 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
160 milyon TL
Projenin alt ve üst yapı işlerinin
2016 yılında ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
74 milyon Dolar
(Özkaynaklar)
170 Milyon TL
Projenin alt ve üst yapı işlerinin
2016 yılında ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
400 Milyon Dolar
(Özkaynaklar)
900 milyon TL
Projenin alt ve üst yapı işlerinin
2016 yılında ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
87 milyon Dolar
(Özkaynaklar)
200 Milyon TL
Projenin alt ve üst yapı işlerinin
2016 yılında ihaleye açılması
planlanıyor. (TEBA: 1767/
6 Ocak 2016)
100
Kuruluş: Belediyeler
1. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Üsküdar- Ümraniye-Dudullu LRT Hattı
Metro Sistem Projesi
Anahtar Teslim Yapım
126 adet araç alımı
2. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Kabataş- Beşiktaş-Alibeyköy- Mahmutbey
Metro Sistem Projesi
970 Milyon $
(AYB Kredisi, Özkaynaklar)
564 Milyon €
(AYB Kredisi ve
Özkaynaklar)
Doğuş İnşaat A.Ş.’nin yürüttüğü
iş için 2016 Yatırım Programı’nda
596 milyon TL ödenek talep edildi.
(TEBA Web Sitesi: 8 Aralık 2015)
119 Milyon €
(AYB Kredisi ve
Özkaynaklar)
Japon Mitsubishi Corp.firması ile
mukavele imzalanan araç alımı için
70 milyon TL ödenek talep edildi.
(TEBA Web Sitesi:
8 Aralık 2015)
1.900 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
849 milyon TL
Gülermak+Kolin Ortak
Girişimi’nin üstlendiği işler için
2016 Yatırım Programı’nda 503
milyon TL ödenek talep edildi.
(TEBA Web Sitesi: 8 Aralık 2015)
369 Milyon €
İhaleyi kazanan Alsim Alarko
Grubu ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1714/18 Mayıs 2015)
Mecidiyeköy-Mahmutbey inşaat işleri (18 km)
Kabataş-Mecidiyeköy İnşaat İşleri (6,5 km) ve
Mecidiyeköy-Mahmutbey Elektromekanik İşleri
(18 km)
300 Adet Araç Alımı
277,2 Milyon €
3. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, HacıosmanYenikapı Metro Projesi Metro Aracı Temini
85 Milyon $
68 Adet Araç Alımı
77.5 milyon €
4. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ataköyİkitelli Metro Projesi
İhaleyi Güney Koreli HyundaiRotem Grubu ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1704/
9 Mart 2015)
365 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (13,4 km)
338,2 Milyon €
5. İBB, Dudullu-Bostancı Raylı Sistem Metro
Projesi
Çinli firmanın kazandığı ihale
sonucuna ilişkin KİK’e itiraz
başvuruları yapıldı. (TEBA:
1741/30 Kasım 2015)
İBB’nin sonuçlandırdığı ihaleye
ilişkin KİK’e itirazen şikayet
başvurusu yapıldı.
(TEBA: 1743/14 Aralık 2015)
604 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
558,8 Milyon €
İBB’nin sonuçlandırdığı ihaleye
ilişkin KİK’e itirazen şikayet
başvurusu yapıldı.
(TEBA: 1743/14 Aralık 2015)
101
6. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Kaynarca-Pendik-Tuzla Metrosu Projesi
700 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (12 km)
1,600 Milyon TL
7. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ÜmraniyeAtaşehir-Göztepe Raylı Sistem Projesi
700 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
1,600 Milyon TL
8. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ÇekmeköySultanbeyli Raylı Sistem Projesi
2,600 Milyon TL
1,200 Milyon TL
Anahtar Teslim Yapım (6,6 km) – 64 Adet Araç
Alımı
11. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Mahmutbey-Bahçeşehir Metro Hattı Projesi
Anahtar Teslim Yapım (16,5 km) – 188 Adet Araç
Alımı
12. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Yenikapıİncirli-Sefaköy Metro Hattı Araç Alımı Projesi
256 Adet Araç Alımı
13. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, YenikapıHavalimanı-Halkalı Metro Hattı Araç Alımı
Proje, 2015 yılı Yatırım
Programı’na alınmak üzere YPK
onayına sunuldu. (TEBA Web
Sitesi: 23 Aralık 2015)
525 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
10. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Başakşehir-Kayaşehir Metro Hattı Projesi
Proje, 2015 yılı Yatırım
Programı’na alınmak üzere YPK
onayına sunuldu. (TEBA Web
Sitesi: 23 Aralık 2015)
1.135 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (18 km)
9. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Bağcılar-Halkalı Raylı Sistem Projesi
2015 yılı Yatırım Programı’na
alınmak üzere YPK onayına
sunulan Proje kapsamında inşaat
ve elektromekanik işler ihalesi
şartname çalışmaları başladı.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2016)
Proje, 2015 yılı Yatırım
Programı’na alınmak üzere YPK
onayına sunuldu. (TEBA Web
Sitesi: 23 Aralık 2015)
560 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
1,300 Milyon TL
2016 Yılı Yatırım Programı’na
alınması beklenen proje için
AYGM’den onay bekleniyor.
(TEBA Web Sitesi: 23 Aralık
2015)
1.480 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
3,400 Milyon TL
2016 Yılı Yatırım Programı’na
alınması beklenen proje için
AYGM’den onay bekleniyor.
(TEBA Web Sitesi: 23 Aralık
2015)
530 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
1,220 Milyon TL
934 Milyon $
(Dış Kredi + Özkaynaklar)
Proje, 2016 yılı Yatırım
Programı’na teklif edildi.
(TEBA Web Sitesi: 9 Aralık 2015)
102
314 Adet Araç Alımı
14. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Eminönü Alibeyköy Tramvay Hattı Projesi
2,139 Milyon TL
210 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (10 km)
492 Milyon TL
15. İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Başakşehir, Kayaşehir, Olimpiyatköy Tramvay
Hattı Projesi
2016 yılında ihaleye açılması
hedeflenen Proje için ÇED süreci
başlatıldı. (TEBA: 1739/
16 Kasım 2015)
185 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (13 km)
430 Milyon TL
16. Bursa Büyükşehir Belediyesi Raylı Sistem
Projesi
Proje, 2016 yılı Yatırım
Programı’na teklif edildi.
(TEBA Web Sitesi: 9 Aralık 2015)
2016 yılında ihaleye açılması
hedeflenen Proje için ÇED süreci
başlatıldı. (TEBA: 1704/
9 Mart 2015)
450 Milyon $
(AYB, İller Bankası, EBRD
Kredisi ve Özkaynaklar)
Kent Meydanı-Terminal (T2 Hattı) Tramvay Hattı
İnşaatı
133,8 Milyon TL
60 adet HRS Aracı Temini ve İşletmeye Alınması
İşi
117,8 Milyon €
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1739/10 Kasım 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1708/6 Nisan 2015)
17. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı
Sistem Metro Projesi
500 Milyon $ (AYB Kredisi
ve Özkaynaklar)
Üçkuyular-Konak-Alsancak-Halkapınar Tramvay
Hattı Yapımı (13 km)- Karşıyaka-BostanlıMavişehir Tramvay Hattı Yapımı (9,7 km) +
araç alımı
Yapımı Gülermak İnşaat firması
ile tarafından yürütülen Proje
için Güney Koreli Hyundai182 Milyon TL + 69 Milyon €
Rotem firması ilk araçları 2015
yılı Aralık ayında teslim ediyor.
(TEBA: 1735/19 Ekim 2015)
85 vagonlu 17 tren setinin temini işi
Halkapınar Bölgesi Yeraltı Yeni Depolama Tesisi
18. Antalya Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı
Sistem Metro Projesi
71.4 Milyon €
92,7 Milyon TL
İhaleyi kazanan yerli ortak
girişim ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
Bedeli Bilinmiyor
18 adet Metro Aracı Temini
29,4 Milyon €
19. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Tramvay
Hattı Yapım Projesi
İhaleyi kazanan Çinli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1705/ 16 Mart 2015)
75 Milyon $ (Özkaynaklarİller Bankası Kredisi)
İhaleyi kazanan Hyundai Eurotem
A.Ş. firması ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1739/
16 Kasım 2015)
103
İzmit-Sekapark ve Otogar Arasında Tramvay
Hattı Yapımı (6,5 km)
12 Tramvay Aracı Temini
20. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kuzey
Toplu Taşıma Hafif Raylı Sistem Hattı
113,9 Milyon TL
19,7 milyon €
2,500 Milyon TL
Gar-Örnek Sanayi, Örnek Sanayi-Tekkeköy Hafif
Raylı Sistem Yapımı
8 adet Hafif Raylı Sistem Aracı Temini
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1734/12 Ekim 2015)
1 Milyar $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım (33,3 km)
21. Samsun Büyükşehir Belediyesi, Hafif Raylı
Sistem Projesi
Gülermak Ağır Sanayi İnşaat
firması ile mukavele imzalanan
Proje için temel atma töreni
gerçekleştirildi.
(TEBA:
1736/26 Ekim 2015)
2016 yılında ihaleye açılması
hedeflenen Proje için ÇED
başvurusu yapıldı. (TEBA:
1712/4 Mayıs 2015)
53 Milyon $ (Özkaynaklar)
85 Milyon TL
İki kesim için açılan ihaleyi
kazanan yerli firma ile mukaveleler
imzalandı.
(TEBA: 1741/30 Kasım 2015)
12,3 Milyon €
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1733/5 Ekim 2015)
Kuruluş: DHMİ Genel Müdürlüğü
1. Sabiha-Gökçen Havalimanı II. Pist Yapım
Projesi
Bedeli Bilinmiyor
Deplaseler, Yollar ve Tünellerin Yapımı
486.4 Milyon TL
Yerli firma ile mukavele imzalandı, yer teslimi
yapıldı, iş devam ediyor.
(TEBA:1725/3 Ağustos 2015)
Yeni Pist ve Mevcut Pistin Yenilenmesi İşi
Yapımı
Bedeli Bilinmiyor
2016 yılında ihale açılması
planlanıyor.
Üstyapı İşlerinin Yapımı
Bedeli Bilinmiyor
2016 yılında ihale açılması
planlanıyor.
2. Esenboğa Havalimanı Yapım Projesi
38 Milyon $
(Özkaynaklar)
Pat Sahaları Yapımı
113,8 Milyon TL
3. Sinop Havalimanı Yapım Projesi
13,6 Milyon $
(Özkaynaklar)
Yeni Terminal Binası Yapımı
30,9 Milyon TL
İhalede teklifler alındı,
değerlendirme devam ediyor.
(TEBA:1742/7 Aralık 2015)
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
(TEBA:1710/20 Nisan 2015)
104
Teknik Blok ve Kule Kompleksi Yapımı
6,5 milyon TL
4. Adnan Menderes Havalimanı Apron ve
Taksiyolu Projesi
24,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
73,6 Milyon TL
5. Çanakkale Havalimanı Terminal Binası
Yapım Projesi
11 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
32,2 Milyon TL
6. Kars Havalimanı Pat Sahaları Yapım
Projesi
14,2 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
42,6 Milyon TL
7. Milas Bodrum Havalimanı Projesi
13,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
Pat Sahaları Onarımı
30 Milyon TL
(2015 Yatırım Programı
bedeli)
Teknik Blok ve Kule Yapımı
8,5 Milyon TL
8. Gaziantep Havalimanı Pist Rehabilitasyonu
10,8 Milyon $
İkmal inşaatı
29,4 Milyon TL
Yerli firma ile mukavele
imzalandı, yer teslimi yapıldı.
(TEBA:1730/7 Eylül 2015)
Yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1749/
25 Ocak 2016)
Yerli firma ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
İhalede teklifler alındı.
(TEBA:1741/30 Kasım 2015)
Proje bedelinin revizyonu
için Kalkınma Bakanlığı’na
başvuruldu. 2016 yılında
ihale açılması planlanıyor.
(TEBA:1698/26 Ocak 2015)
Yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA:1738/
9 Kasım 2015)
Yerli firma ile mukavele
imzalandı. (TEBA:/27 Temmuz
2015)
Kuruluş: Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM)
1. Devlet ve İl Yolları Rehabilitasyon Projesi
1.091 Milyon $
(Özkaynaklar)
Yol Yapım İnşaatları
Trabzon-Aşkale Yolu Zigana Tuneli Yapım
Projesi
221.4 Milyon $
(Özkaynaklar)
Trabzan-Aşkale Yolu Zigana Tüneli (Bağlantı
Yolları Dahil) Km:45+180-59+39495g/66+79701i
Kesminin yapımı
507 milyon TL.
Silifke-Mut Yolu Yapım İhalesi
129 Milyon $
(Özkaynaklar)
İhale iptal edildi
(TEBA:1734/12 Ekim 2015)
105
Km:16+700-69+850 kesiminin yapımı
294.8 Milyon TL.
Malatya Çevre Yolu Yapı İhalesi
126.2 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-44+800 kesminin (Bağlantı Yolu
Km:0+000-8+667.39 kesimi dahil) Yapımı
289 Milyon TL.
Antalya Çevre Yolu Yapım İhalesi
83.4 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-36+312 kesminin yapımı
238.6 Milyon TL.
Antalya Çevre Yolu Yapım İhalesi
63 Milyon $
(Özkaynaklar)
Antalya Çevre Yolunun 0+000-23+500 Km’leri
Yapım İhalesi
Yusufeli-Artvin, Yusufeli-Sarıgöl, YusufeliÖğdem Yol Yapım Projesi
Km:24+900.00-38+215.07 arası, Km:0+000,008+593.81 ve 0+000,00-1+680,44 kesimlerinin
yapımı
169.9 Milyon TL.
164.8 Milyon TL.
52 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-39+699.79 Kesimi Yapım ihalesi
139.8 Milyon TL
İzmit Kandıra Yolu Yapım Projesi
59 Milyon $
(Özkaynaklar)
Kahta-Narince-Siverek Yolu Yapım İhalesi
Km:2+785-44+291.64 Kesminin yapımı
İhale iptal edildi (TEBA:1738/9
Kasım 2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1741/30 Kasım 2015).
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1717/8 Haziran 2015)
72 Milyon $
(Özkaynaklar)
Yenikent-Temelli Yol İnşaatı Yapım İhalesi
Km:0+000-3+200 ve Km:0+000-37+418
40 firma-ortak girişimin teklif
getirdiği ihalede değerlendirme
çalışmaları sürüyor.
(TEBA:1742/7 Aralık 2015)
134.6 Milyon TL.
29 firma-ortak girişimin teklif
getirdiği ihalede değerlendirme
çalışmaları sürüyor.
(TEBA:1742/7 Aralık 2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1742/7 Aralık 2015)
41 firma-ortak girişiminteklif
getirdiği ihalede değerlendirme
çalışmaları sürüyor.
(TEBA:1734/12 Ekim 2015)
52 Milyon $
(Özkaynaklar)
118.8 Milyon TL.
Göksun-Elbistan Devlet Yolu Yapım İhalesi
32 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:5+500-60+000 kesminin yapımı
90.6 Milyon TL
15 firma-ortak girişimin
teklif sunduğu ihalede
değerlendirme çalışmaları sürüyor
(TEBA:1721/6 Temmuz 2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalndı
(TEBA:1745/28 Aralık 2015)
106
Rize Güney Çevreyolu Yapım İhalesi
31,3 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-4+289.10 kisminin yapımı
91.6 Milyon TL.
Ankara-Polatlı-Sivrihisar Devlet Yolu Yapım
İhaleleri
39 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:17+651-82+341 (I.Kısım) ve Km:82+341138+700 Kesimi (II.Kısım) yapım İhaleleri
88.8 Milyon TL.
Islahiye-Hassa-Kırıkhan Yolu yapım İhalesi
24 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:24+350-84+000 kesminin yapımı
69.7 Milyon TL.
Kars-Digor-Iğdır Yolu Kars-Digor
(Kağızman-Tuzluca) Yolu Yapım İhalesi
21 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-78+993.68 Kesminin Yapımı
61.2 Milyon TL.
Çorum-Osmancık Yolu yapım İhalesi
20 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-18+299.53 ve Km:0+000-25+306.48
kesminin yapımı
56 Milyon TL.
(Çorum-İskilip) Ayr.(Ankara-Çankırı) Ayr.
2.Kısım Yol Yapım İhalesi
17 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:47+650-85+817,16 kesminin yapımı
47.1 Milyon TL.
Kontrol Sistemleri Yapım İhalesi
17 Milyon $
(Özkaynaklar)
Hopa-Borçka Cankurtaran Tünelleri
Elektromekanik kontrol sistemleri yapım ihalesi
39.8 Milyon TL.
Kastamonu-Çankırı Yolu Tünel ElektrikElektromekanik Kontrol Sistemleri Yapım
İhalesi
14 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:32+150-43+996 arası ılgaz Tünelleri
Elektromekanik kontrol sistemleri yapım ihalesi
32.4 Milyon TL.
İhaleyi kazanan iş ortaklığı
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1749/25 Ocak 2016)
Her iki kesim içinde 23’er adet
firma-ortak girişim teklif getirdiği
ihalede değerlendirme çalışmaları
sürüyor (TEBA:1743/14
Aralık2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1745/28 Aralık 2015)
İhaleyi kazanan ortak girişim
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1727/17 Ağustos2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1744/21 Aralık 2015)
İhaleyi kazanan firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1729/31 Ağustos 2015)
14 firma-ortak girişimin
teklif sunduğu ihalede
değerlendirme çalışmaları sürüyor
(TEBA:1722/13 Temmuz 2015)
13 firma-ortak girişimin
teklif sunduğu ihalede
değerlendirme çalışmaları sürüyor
(TEBA:1722/13 Temmuz 2015)
107
(Çorum-İskilip) Ayr. (Ankara-Çankırı) Ayr.
1.Kısım Yol yapım İhalesi
11 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:0+000-47+650 Kesminin yapımı
30.9 Milyon TL.
İzmir-Aydın, İzmir-Çeşme Otoyolu ve Çevre
Yolu Büyük Üstyapı iyileştirme ve üstyapı
teşkili işi ihalesi
13 Milyon $
(Özkaynaklar)
İzmir-Aydın, İzmir-Çeşme Otoyolu ve Çevre Yolu
Büyük Üstyapı iyileştirme ve üstyapı teşkili işi
ihalesi
30.6 Milyon TL.
Cizre-Şırnak Yolu Cudi-Ortabağ Tünelleri
Elektrik Elektromekanik Sistemler İhalesi
11 Milyon $
(Özkaynaklar)
Km:10+000-56+930 Elektromekanik kontrol
sistemleri yapım ihalesi
30.4 Milyon TL.
İhaleyi kazanan firmayla
mukavele imzalandı
(TEBA:1718/15 Haziran 2015.
9 firma-ortak girişiminin teklif
getirdiği ihalede değerlendirme
çalışmaları sürüyor.
(TEBA:1727/17 Ağustos 2015)
İhaleyi kazanan ortak girişimle
ile mukavele imzalandı
(TEBA:1722/13 Temmuz 2015).
KGM, (Ardahan-Kars) Ayr.-Çıldır-Aktaş Yolu
Yapım Projesi
KGM, (Ardahan-Kars) Ayr.-Çıldır-Aktaş Yolu
Km:0+000-16+310 kesminin yapımı.
27 Ocak 2015 tarihinde ihale
teklifleri alınacak (TEBA:1745/
28 Aralık 2015)
Kuruluş: BOTAŞ Genel Müdürlüğü
1. Şırnak Doğal Gaz Boru Hattı Projesi
Anahtar Teslim Yapım
2. Gaziantep Ham Petrol Boru Hatlarının
Deplasesi Projesi
Anahtar Teslim Yapım
88 Milyon $ (Özkaynaklar)
200 Milyon TL
6 Milyon $ (Özkaynaklar)
17,3 Milyon TL
3. Çelik Boru Temini Projesi
7 Milyon $ (Özkaynaklar)
4 Kısımda Çelik Boru Temini
21,1 Milyon TL
4. Doğalgaz Boru Hatları Scada Sistemi
Yenileme ve Yedekleme Projesi
Anahtar Teslim Yapım
Uluslararası ihalenin son teklif
verme tarihi 9 Şubat 2016 oldu.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
İhalede ilk açılışta en ucuz
teklif, yerli firmadan geldi.
(TEBA: 1733/5 Ekim 2015)
İhaleyi kazanan yerli firmalarla
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1726/10 Ağustos 2015)
6,2 Milyon $ (Özkaynaklar)
5.7 milyon Euro
İhaleyi kazanan Siemens Sanayi
ve Ticaret A.Ş. firması ile
mukavele imzalandı. (TEBA:
1726/10 Ağustos 2015)
108
5. Bozova Bölümü Ham Petrol Boru
Hatları’nın Deplasesi Yapım Projesi
Anahtar Teslim Yapım
6. Doğalgaz Boru Hattı 3. RTU Projesi
3.RTU Temini ve Tesisi
12,6 Milyon $ (Özkaynaklar)
12,6 Milyon $
İhaleyi kazanan yerli firma ile
mukavele imzalandı.
(TEBA: 1701/16 Şubat 2015)
2,7 Milyon $ (Özkaynaklar)
2,7 Milyon $
İhaleyi kazanan Siemens Sanayi
ve Ticaret A.Ş. ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1698/
26 Ocak 2015)
Sektör: Demir-Çelik
Kuruluş: ERENCO-ERDEMİR A.Ş.
1. Kapasite Arttırım ve Modernizayon (KAM)
Projesi
Bedeli Bilinmiyor
(Özkaynaklar ve Kredi)
2. Galvanizleme Hattı Yapımı
90 Milyon $
İhaleyi kazanan Siemens
VAI Metals Technologies ve
Mitsubishi Hitachi Metals Grubu
ile mukavele imzalandı. Proje’nin
finansmanının EBRD’den sağlanan
75 milyon Euro’lık finansmanla
sağlanması hedefleniyor.
(TEBA: 1749/18 Ocak 2016)
Yüksek Fırın Tepe Basınç Sistemi Türbinleri
12 Milyon $
Çinli Sino Steel firmasıyla
mukavele imzalandı. Proje’nin
finansmanının EBRD’den sağlanan
75 milyon Euro’lık finansmanla
sağlanması hedefleniyor.
(TEBA: 1749/18 Ocak 2016)
II. Soğuk Haddehane Asitleme ve Tandem Hattı
Modernizasyonu
43 Milyon $
Japon Marubeni Corp.,
Mitsubishi Heavy Int., Hitachi,
Siemens ve Vai firmaları ile teknik
müzakerelere başlanan Proje için
“ÇED gerekli değilir” kararı verildi.
(TEBA: 1727/17 Ağustos 2015)
VI. Buhar Kazanı Yapımı
10 Milyon $
Yeterli görülen firmalardan
revize tekliflerin alındığı Proje
için ÇED başvrusu yapıldı.
(TEBA Web Sitesi:26 Haziran
2015)
109
Kuruluş: ERENCO-İSDEMİR A.Ş.
1. Kapasite Arttırım ve Modernizayon (KAM)
Projesi
Bedeli Bilinmiyor
(Özkaynaklar ve Kredi)
Sıcak Haddane Modernizasyonu
62.8 Milyon $
Japon Marubeni-MitsubishiHitachi-Siemens Grubu ile
mukavele müzakereleri devam
ediyor. (TEBA: 1708/6 Nisan 2015)
VIII. Hava Ayrıştırma Tesisi
50 Milyon $
Çinli SASPG firması ile
teknik müzakerelere başladı.
(1726/10 Ağustos 2015).
Sektör: Enerji
Kuruluş: Elektrik Üretim A.Ş.
1. Ambarlı Fuel-Oil Santralı Kapasite Arttırım
Modernizasyonu -KAM II Projesi
1.500 Milyon $
Özkaynaklar
1., 2. ve 3. Üniteler Anahtar Teslim Yapım
3.436 Milyon TL
2. Ambarlı Doğalgaz Santralı 2 Adet Gaz
Türbini Bakım İhalesi
100 Milyon $ (Özkaynaklar)
Bakım İşi
3. Afşin Elbistan B Termik Santralı
Rehabilitasyon Projesi
2. Ünite kazan binası hasarlarının giderilmesi işi
4. Keban HES Rehabilitasyon Projesi
Türbin-Generatör Rehabilitasyon İşi
5. Karakaya HES Rehabilitasyon Projesi
101 Milyon Euro
2016 Yılı Yatırım Programı’na
teklif edilen Proje’ye ilişkin
ETKB ve Kalkınma Bakanlığı
müzakerelere devam ediyor.
(TEBA: 1742/7 Aralık 2015)
İhale iptal edildi.
(TEBA: 1744/21 Aralık 2015)
75 Milyon $ Özkaynaklar
57.7 Milyon Euro
EÜAŞ, ihaleyi kazanan yerli
firma ile 16 Ocak 2015 tarihinde
mukavele imzalandı (TEBA:
1697/19 Ocak 2015)
110 Milyon $ Özkaynaklar
63,8 milyon Euro
53 Milyon $ Özkaynaklar
Hintli firma ile mukavele
imzalanan Proje’de, ihale sonucuna
ilişkin Alstom India firması KİK’e
yeniden itiraz etti. (TEBA Web
Sitesi: 23 Aralık 2015)
110
6 Türbin Çarkının Rehabilitasyonu İşi
120 Milyon TL
6. Dicle HES’in Rehabilitasyonu Projesi
4.3 Milyon $ Özkaynaklar
Scada Kontrol Sistemlerinin Yenilenmesi
3.6 Milyon Euro
İptal edilen ihaleye yönelik
mahkeme kararı ile incelemeye
alınan Alstom firmasının
teklifi yine uygun bulunmadı.
Andritz Hydro’nun
mahkeme kararı bekleniyor.
(TEBA Web Sitesi: 29 Aralık
2015)
İhaleyi kazanan Hırvat firma
işle mukavele imzalandı.
(TEBA: 1698/26 Ocak 2015)
Kuruluş: TEİAŞ Genel Müdürlüğü
1. TBB-2, 600 MVA Back-To-Back Van
(Türkiye) Dönüştürücü İstasyonu
Anahtar Teslim Yapım
2. Verbana DGKÇS-Alibeyköy EİH Projesi
(380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
3. Bandırma DGKÇS-Gemlik EİH Projesi
(380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
4. Borçka-İspir-Erzurum EİH Projesi (380 kV)
126 Milyon $ (Özkaynaklar)
126 Milyon TL
İhaleyi kazanan Türk-Çin firma
ortaklığı ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1745/28 Aralık 2015)
55 Milyon $ (Özkaynaklar)
128 Milyon TL
İhaleyi kazanan İş Ortaklığı
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1732/21 Eylül 2015)
45 Milyon $ (Özkaynaklar)
102.5 Milyon TL
İhaleye açılması hedeflenen proje
için ÇED olumlu kararı verildi.
(TEBA: 1724/27 Temmuz 2015)
43 Milyon $ (Özkaynaklar)
Borçka-İspir Kesimi Yapımı
33,2 Milyon $
İhaleyi kazanan yerli Ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
İspir-Erzurum Kesimi Yapımı
5,4 milyon $ +
12.2 milyon TL
İhaleyi kazanan yerli ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
5. Hadımköy GIS-Çorlu EİH Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
6. Yeşilhisar-Kozan TM EİH Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
35 Milyon $ (Özkaynaklar)
34,7 Milyon $
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
18 Milyon $ (Özkaynaklar)
18,4 Milyon $
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1691/8 Aralık 2014)
111
7. Erzin DGKÇS-Kozan TM EİH Projesi
(380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
10 Milyon $ (Özkaynaklar)
9,6 Milyon $
8. Cizre-Kızıltepe EİH Projesi (380 kV)
18 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
17,9 Milyon $
9. Kızıltepe-Viranşehir EİH Projesi (380 kV)
9 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
8,8 Milyon $
10. Aşağı Kaleköy-Batman 2 EİH Projesi
(380 kV)
19 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
19.2 Milyon $
11. Yukarı Kaleköy-Tatvan EİH Projesi
(380 kV)
15,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
15,5 Milyon TL
12. Aliağa 2 - Soma B EİH Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
13. Hilvan-Viranşehir EİH Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
İhaleyi kazanan yerli ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
İhaleyi kazanan yerli ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1700/9 Şubat 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1710/20 Nisan 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı
(TEBA: 1720/29 Haziran 2015)
22 Milyon $ (Özkaynaklar)
22 Milyon $
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1731/14 Eylül 2015)
7,4 Milyon $ (Özkaynaklar)
7,4 Milyon $
14. Osmanca-Ada 2 EİH Projesi (380 kV)
16,9 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
16,9 Milyon $
15. Gelibolu-Unimar EİH Projesi (380 kV)
15,8 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
15,8 Milyon $
16. Van – Siirt TM Brş. Noktası EİH Projesi
(380 kV)
20,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1727/17 Ağustos 2015)
112
Anahtar Teslim Yapım
17. Vize Havza Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
18. Hadımköy OSB Gaz İzoleli Trafo Merkezi
(380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
19. Ürgüp Trafo Merkezi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
20,5 Milyon $
13 Milyon $
(Özkaynaklar -Dünya
Bankası Kredisi)
30 Milyon TL
67 Milyon TL
30 Milyon TL
Anahtar Teslim Yapım
29,3 Milyon TL
15,7 Milyon TL
22. Ataşehir Gaz İzoleli Trafo Merkezi
(380 kV)
12 Milyon $
(Özkaynaklar)
11 Milyon €
23. Çağlayan Gaz İzoleli Trafo Merkezi
(380 kV)
14 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
12,8 Milyon €
Anahtar Teslim Yapım
İhalenin açılmasına yönelik
Dünya Bankası onayı alınıyor.
(TEBA: 1749/25 Ocak 2016)
İhaleyi kazanan Alstom Grid
Enerji End.A.Ş.+Alkon
Gayrimenkul Ortak Girişimi
ile mukavele imzalandı. (TEBA:
1724/27Ttemmuz 2015)
6,5 Milyon $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
24. Yeşilhisar Trafo Merkezi (380 kV)
İhale 8 Şubat 2016’ya ertelendi.
(TEBA: 1749/25 Ocak 2016)
13 Milyon $
(Özkaynaklar -Dünya
Bankası Kredisi)
12.5 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
İhalenin açılmasına yönelik
Dünya Bankası onayı alınıyor.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2015)
29 Milyon $ (ÖzkaynaklarDünya Bankası Kredisi)
20. Gölbaşı Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
21. Belek Gaz İzoleli Trafo Merkezi (154 kV)
İhalede değerlendirme
çalışmaları devam ediyor.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
İhaleyi kazanan Alstom Grid
Enerji firması ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1735/
19 Ekim 2015)
İhaleyi kazanan Alstom Grid
Enerji firması ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/
23 Kasım 2015)
İhaleyi kazanan Alstom Grid
Enerji firması ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1740/
23 Kasım 2015)
4 Milyon $ (Özkaynaklar)
10 Milyon TL
İhaleyi Best Elektrik firması
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1736/26 Ekim 2015)
113
25. Bornova Gaz İzoleli Trafo Merkezi
(380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
19,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
3.7 Milyon € - 15.4 Milyon
Dolar
26. Ankara-Kayaş Trafo Merkezi Projesi
(380 kV)
17,5 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
40,9 Milyon TL
27. Kızıltepe Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
28. Sincan Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
Anahtar Teslim Yapım
29. Soma B Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
4,5 Milyon TL
11,7 Milyon TL
15 Milyon $
(Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
34,3 Milyon TL
Anahtar Teslim Yapım
33. Mobil Trafo Merkezi Temini
Mobil Trafo merkezi ve Yedek malzemeleri
temini
34. Çanakkale 380 kV Lapseki-2 Sütlüce-2
Denizaltı Kablosu Interfaceleri Projesi
(380 kV)
İhaleyi kazanan Best Elektrik
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1731/14 Eylül 2015)
7,2 Milyon $ (Özkaynaklar)
30. Germencik Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
32. Adapazarı 2 DGKÇS Trafo Merkezi Projesi
(380 kV)
İhaleyi kazanan yerli ortaklık
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1740/23 Kasım 2015)
5 Milyon $ (Özkaynaklar)
16,6 Milyon TL
Anahtar Teslim Yapım
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1738/9 Kasım 2015)
2 Milyon $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
31. Boyabat Trafo Merkezi Projesi (380 kV)
İhaleyi kazanan Best A.Ş.
İle mukavele imzalandı.
(TEBA: 1743/14 Araık 2015)
İhale teklifleri alındı.
(TEBA: 1747/11 Ocak 2015)
İhaleyi yerli firma kazandı.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
2,4 Milyon $ (Özkaynaklar)
5,5 Milyon TL
İhaleyi kazanan Best Elektrik
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1707/30 Mart 2015)
2,7 Milyon $ (Özkaynaklar)
6,2 Milyon TL
İhaleyi kazanan Emta Enerji
firması ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1704/9 Mart 2015)
9,6 Milyon $ (Özkaynaklar)
8,9 Milyon €
İhaleyi kazanan yerli firma
ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1702/23 Şubat 2015)
3 Milyon $ (Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
7,2 Milyon TL
35. Güç Transformatörü ile Yedek Malzemeleri
İhalesi
19,4 Milyon $
(Özkaynaklar)
İhale teklifleri alındı.
(TEBA: 1746/4 Ocak 2016)
114
27 Kalem Malzeme Temini
36. Güç ile Oto Transformatörü Ve Yedek
Malzemeleri Temini İhalesi
44,6 Milyon TL
16 Milyon $ (Özkaynaklar)
12 Kalem Malzeme Temini
37. Şönt-Reaktör Temini İhalesi
İhaleyi kazanan Best A.Ş. ve
Astor firmaları ile mukavele
imzalandı. (TEBA: 1647/;
11 Ocak 2016
14,8 Milyon €
İhaleyi kazanan Best A.Ş.,
ABB Elektrik ve Alstom Grid
firmaları ile mukavele imzalandı.
(TEBA: 1743/14 Aralık 2015)
13,5 Milyon $ (Dünya
Bankası Kredisi)
Toplam 16 adet Üç-Fazlı Şönt Reaktör Temini
12,5 Milyon €
İhaleye ilk açılışta en ucuz teklif,
Best A.Ş. firmasından geldi.
(TEBA: 1743/14 Aralık 2015)
Kuruluş: DSİ Genel Müdürlüğü
1. Yusufeli Barajı ve HES Projesi
637 milyon Dolar
(Özkaynaklar)
Elektromekanik Teçhizatlarının Temini
74.2 milyon Euro
İhaleyi, tüm belgeleri ve diğer
istenilen hususları teklifinde
uygun görülen, %100 yerli
imalat teklif eden Andritz
Hydro firması kazandı.
(TEBA Web Sitesi/ 23 Kasım
2015)
İnşaat İşleri Yapım
487 Milyon TL
Limak-Cengiz-Kolin Ortak
Girişimi’nin üstlendiği
inşaat çalışmalarında, Aralık
2015 itibarıyla %66 fiziki
gerçekleşmeye ulaşıldı.
Baraj inşaatının 2019 yılında
tamamlanması öngörülüyor.
2. Deriner Barajı ve HES Projesi
3,4 Milyar $
(Kredi+Özkaynaklar)
Anahtar Teslim Yapım
715 Milyon $
Erg İnşaat liderliğindeki Rus
Tecnostroy Export, Fransız
Alstom Power ve Avusturyalı
Andritz Hydro firmalar
konsorsiyumunca yapımı
tamamlanan barajda 2015
Haziran ayında 298 milyon
kWh elektrik enerjisi üretilerek,
ülke ekonomisine 68 milyon
540 bin TL katkı sağlandı
(TEBA: 1722/ 8 Temmuz 2015)
115
Yenilenebilir
ve Temiz Enerji İçin Çözüm Ortağınız
Su, genellikle cazibe ve ilham kaynağı-
ve güvenilirliğine inanmaktadır. Yeni ekip-
dır. Fakat ANDRITZ HYDRO’da bundan
manlar ile, anahtar teslim hidroelektrik
daha fazlasıdır çünkü modern tekno-
santraller ile eski santralların yenileme ve
lojiyi yaratan daimi bir meydan oku-
rehabilitasyonları ile kapsamlı otomasyon
mayı temsil eder. Tüm dünyada enerji
çözümlemelerine.
hizmeti veren şirketler, teknik bilgimizi
ve sorumluluğumuza değer vermekte ve
Su’dan, enerji kablosuna kadar en iyi
enerji üretimi çözümlerimizin emniyetine
çözümlere odaklanmış bulunmaktayız.
ANDRITZ HYDRO Ltd. Şti.
Hollanda Cad. 695. Sok. No:1, TR-06650 Ankara,Turkiye
Phone: +90 (312) 408 8000, Fax: +90 (312) 442 0691
[email protected]
www.andritz.com
116
Hükümetlerarası
Anlaşmalı Projelerin
2015 Yılı Gelişmeleri
Sinop Nükleer Santral anlaşmaları 7 Haziran 2015 genel
seçimlerinden önce onaylandı ve yürürlüğe alındı. Proje
Şirketi’ne ortak olmak için EÜAŞ, Jersey Adaları’nda
50 milyon Dolar sermayeli şirketini kurdu. Japon
konsorsiyumu da, MHI, Itochu ve Engie’nin ortak olduğu
şirketini Hollanda’da kurdu. Ana Proje Şirketi’nin kuruluşu
için Hissedarlar Anlaşması taslağı hazırlandı, Kalkınma
Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı’nın görüşüne sunuldu...
Bir taraftan Japon MHI fizibilite etüdü çalışmalarını
yapıyor ve montaj işleri için teklifleri müzakere ediyor. Taisei
Konsorsiyumu inşaat işleri için detay teklifini hazırlıyor...
Akkuyu Nükleer Santral Projesi’nde, Cengiz İnşaat’ın
üstlendiği, liman tesislerinin temeli Nisan ayında atıldı.
EPDK, Projeye önlisans verdi. ESA müzakereleri uzlaşmayla
sonuçlandı. Rusya ile yaşanan siyasi kriz, Projenin akıbetini
belirsizleştirirken, Proje Şirketi teknik adımlara devam etti
ve Saha Parametreleri Raporunu TAEK’e sundu. TAEK’in
raporu 2016’nın ilk çeyreğinde onaylaması bekleniyor...
Akkuyu Projesi’nde liman tesislerinin yapımı, üretim lisansı
alınabilmesi ve ESA’nın imzası dahil tüm önemli adımlar,
TBMM’den geçmesi gerekecek 3 ayrı Kanun teklifine
kilitlendi...
117
Ü
st üste iki seçim geçiren Türkiye’de, siyasi
belirsizliğe bir de uluslararası piyasaların koşulları sebebiyle finansman bulma zorluğu eklenince, 2015 yılı projeler ve yatırımlar için “durgun”
ve “sakin” bir yıl olarak geçerken, iki dev nükleer
santral yatırımında ise olumlu ve olumsuz önemli
gelişmeler yaşandı.
AKP Hükümetlerinin en öncelikli projeleri yürüttüğü Hükümetlerarası Anlaşma modelinin de,
böylelikle, finansman konjonktürden ziyade siyasi
iradeden ve Hükümetin uluslararası ilişkilerinden
beslendiği bir kez daha görülmüş oldu. Hükümetin
şu anda yatırımlarda bir numaralı ortağı konumunda bulunan Japonya ile yürütülen Sinop Nükleer
Santral Projesi’nde en önemli somut adımlar birbiri ardı sıra atılırken, siyasi kriz yaşanan Rusya’nın
Türkiye’de yapacağı en büyük yatırım olan Akkuyu Nükleer Santralı Projesi ise neredeyse durma
noktasına gelecek kadar yavaşladı.
Sinop Nükleer Santral anlaşmaları, Meclis
tatile girmeden hemen önce TBMM Genel
Kurulu’nda onaylandı:
Başbakan Erdoğan’ın döneminde 3 Mayıs 2013
tarihinde Ankara’da Japon Başbakanı Shinzo
Abe’nin de katıldığı törenle Hükümetlerarası
Anlaşması (IGA) imzalanan ve Projenin bundan
sonraki gelişim sürecinde de bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Japonya Başbakanı Abe’nin yakın desteği ve takibinde ilerleyen Proje’nin hayata
geçebilmesi için, öncelikle resmi anlaşmalarının
TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmesi ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yasalaşması gerekmekteydi.
Nitekim, Proje’nin ana şartlarını belirten IGA ve
Türkiye Enerji Bakanlığı ile Proje Şirketi’nce imzalanacak Ev Sahibi Ülke Anlaşması (HGA) metinleri, kanun tasarısı olarak Davutoğlu Hükümeti’nce,
8 Aralık 2014 tarihinde TBMM’ye sunulmuştu
(TEBA 2014 Yıllık Rapor). Meclis’in yoğun gündemi sebebiyle Anlaşmalar, Genel Kurul’da ancak,
Meclis seçim hazırlığı için tatile girmeden önce,
27 Mart 2015 tarihinde görüşülmeye başlandı.
1 Nisan 2015 sabaha karşı TBMM Genel
Kurulu’nda, 181 kabul oyuna karşılık, sadece 10
adet ret oyu ile kabul edildi (TEBA: 1708/ 6 Nisan
2015).
Sinop Nükleer Enerji Santralı Projesi’nin IGA ve
HGA’sı için alınan Bakanlar Kurulu Kararı ise,
23 Mayıs 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi (TEBA :1716/ 1 Haziran 2015).
Buna göre, 22 milyar Dolar maliyetli Sinop Nükleer Santralı, Yap-İşlet (Yİ) Modeliyle Türk-Japon
konsorsiyumu tarafından yapılacak, yatırımının
yüzde 70’i Japon JBIC kredisinden, yüzde 30’u ise
yatırımcı şirketin ortaklarınca karşılanacaktı. Santralde üretilecek elektriğe TETAŞ tarafından satın
alma garantisi verilecekti. Elektrik satış fiyatı için,
20 yıllık süre içinde yakıt dahil 11,80 Dolar Cent +
KDV civarında bir ön tarife belirlenmişti.
Genel Kurul görüşmelerine genel seçimler nedeniyle grubu dağılmış bulunan muhalefet milletvekillerinden çok az sayıda katılım olmuş, bu
sınırlı muhalefetten ise şu eleştiriler kayıtlara
geçmişti:
CHP Mersin Milletvekili Aytuğ Atıcı: “nükleer
santralların şu ana kadar Dünya’da atık sorunu çözülmemiştir. Rusya ve Japonya ile yaptığımız anlaşmalarda ömrü tamamlanan nükleer çubukların
ne yapılacağı konusunda bir hüküm bulunmuyor.
10 yıl sonra bu nükleer atıkların ne olacağı konusunda hiçbir anlaşma hükmü yok. Bunlar bitince
elimizde kalacak, elimizde patlayacak. Yani ülkemiz nükleer çöplüğe dönecek. Kan kanseri oranı
iki kat daha fazla artacak. Teknoloji devi Almanya
gelecekte çocuklarını düşünerek nükleerden vazgeçti. Gitti Libya’ya güneş enerjisi santralı kurdu”.
CHP Kocaeli Milletvekili Haydar Akar: “Anlaşma
ile 20 yıllık bir alım garantisi veriliyor. 20 yılda
11,83 Cent’ten alacağız. Yani kV’ını 30 krş. alacağız. Bugün 38 krş’a vatandaşa sattığınız elektriği
bu santrallar devreye girdiğinde 60 krş’a satmak
118
zorunda kalacaksınız. 20 yıl boyunca ödeyeceğiniz
para 86 milyar Dolar. Bu rakam AKP Hükümetlerinin 12 yılda aldığı dış borcun iki katı. Yine bu
rakam AKP Hükümetleri döneminde yapılan özelleştirmelerin iki katı”.
EÜAŞ, Proje Şirketi’nde Japon konsorsiyumunun ortağı olacak şirketini yurtdışında kuruyor:
Projenin anlaşmaları yürürlüğe girmesiyle birlikte
şimdi sıra, Projeyi yürütecek olan Proje Şirketinin
kurulması için gerekli olan hazırlıklara gelmişti.
Proje Şirketi’ne Türk ve Japon konsorsiyumu sırasıyla yüzde 49-51 oranında ortak olacaktı. Türk
konsorsiyumu EÜAŞ’dan, Japon konsorsiyumu ise
Japon Itochu, Mitsubishi Heavy Industry (MHI) ve
Fransız Engie firmalarından oluşacaktı. Proje Şirketini kurmadan önce, taraflar öncelikle bu konsorsiyumların yurtdışında şirketlerini kuracaktı.
EÜAŞ yurtdışında bir şirket kuracak ve Japon konsorsiyumu da bu 3 şirketin ortak olduğu bir şirketi
yurtdışında kuracaktı. Daha sonra bu şirketler Proje Şirketine ortak olacaktı.
Nitekim, Nisan- Eylül 2015 arasındaki dönem,
EÜAŞ’ın yurtdışında kuracağı şirkete ilişkin kurumlar arası müzakereler ve bürokratik adımlarla
geçti. Başbakanlık’ta, Enerji Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, Kalkınma ve Maliye Bakanlıkları
toplantılar yaptı ve sonuçta, tüm kurumların önerileriyle EÜAŞ’ın yurtdışındaki şirketine ilişkin bir
Bakanlar Kurulu Taslağı hazırlandı (TEBA :1719/
22 Haziran 2015).
Taslak, EÜAŞ Yönetim Kurulu’nca onaylanıp,
ETKB’ye sunuldu ve ETKB tarafından da Başbakanlığa, Bakanlar Kurulu’nda imzaya açılmak
üzere Ağustos ayında sunuldu (TEBA Web Sitesi:
6 Ağustos 2015).
EÜAŞ’ın yurtdışında kuracağı şirketin Bakanlar Kurulu Kararı Ağustos ayı sonunda Resmi
Gazete’de yayımlandı. Buna göre, Jersey Kanal
Adaları’nda 50 milyon ABD $’ı sermaye ile kamu
şirketi EÜAŞ adına kurulacak şirket, yurtdışındaki
şirket mevzuatına göre faaliyet gösterecekti. Sinop
Nükleer Santral yatırımının ana sermayedarı olacak şirkete, EÜAŞ’tan kendisine ayrılan yıl içindeki ödenek yetmez ise EÜAŞ, ilgili yatırım programına bütçe revizesi için başvurabilecekti. (TEBA
1731: 31 Ağustos 2015).
Ekim ayında, EÜAŞ, şirket kuruluş çalışmalarını
tamamladı. Şirketin Yönetim Kurulu Başkanlığı’na
EÜAŞ Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü
Halil Alış getirildi.
Bu arada, Proje Şirketi’nin Japon konsorsiyumunu
oluşturan Japon ve Fransız şirketleri de Hollanda’da
yabancı sermayeli off shore şirketlerini kurdular.
Şirkette MHI’nın yüzde 17, Itochu’nun yüzde 17
ve Fransız Engie’nin yüzde 17 olmak üzere hisselerinin öncelikle 3 eşit parça olarak düşünüldüğü,
daha sonra Itochu’nun hissesinden yüzde 2 Fransız Engie firmasına verilerek, Engie’nin hissesinin
yüzde 19 olarak belirlenmişti (TEBA Web Sitesi:
14 Ekim 2015).
Hissedarlar Anlaşması taslağına Hazine ve Kalkınma Bakanlığı’nın görüşleri alınıyor:
Ekim- Aralık döneminde, Proje Şirketi’nin ortağı olacak taraflar, EÜAŞ, ve Japon konsorsiyumu lideri MHI, Proje Şirketi’nin yapısına ve
yetkilendirme konularına ilişkin müzakerelerini
yürüttüler. Sonuçta, yıl sonunda Proje Şirketi’nin
kurulması için gerekli Hissedarlar Anlaşması’na
ilişkin bir taslak ortaya çıkmıştı. Taslak, görüşleri alınmak üzere Kalkınma Bakanlığı ve Hazine
Müsteşarlığı’na sunuldu (TEBA Web Sitesi: 30
Aralık 2015).
Türkiye’nin Japonya’ya nota teatisinin ardından Projenin fizibilite etüdü çalışmaları resmen
başladı:
Bu arada, Eylül ayında Türk ve Japon Hükümetleri
Dışişleri Bakanlıkları aracılığıyla karşılıklı olarak
Proje’nin anlaşmalarının yürürlükte olduğuna dair
119
nota teatilerini yapmışlar, Japon tarafı Türkiye’deki MHI’a “Proje’ye başlayabilirsin” bildiriminde bulunmuştu. Böylelikle, Eylül 2015 itibariyle
Sinop Nükleer Santral Projesi’nin fizibilite etüdü
çalışmaları MHI tarafından resmen başlamıştı.
Proje’nin IGA’sına göre, bu aşamada yapılacak
fizibilite etüdü ve ekonomik etki analizi Proje’nin
geleceği açısından kritik önem taşımaktaydı.
Anlaşmaya göre, Fizibilite Çalışması, tüm anlaşmalarda belirlenen yükümlülüklerin başlaması için
bir ön şart oluyordu. Buna göre, EÜAŞ tarafından
kurulacak “EÜAŞ Konsorsiyumu” ile MHI ve diğer firmalar tarafından kurulacak “Japon Konsorsiyumu”, Projenin ticari uygulanabilirliğinin anlaşılması için bir Fizibilite Etüdü ve Ekonomik Etki
Değerlendirmesi hazırlayacaklardı (TEBA Web
Sitesi: 13 Ağustos 2015).
Japon MHI’ın inşaat işleri için seçtiği Taisei
konsorsiyumu teklifini hazırlıyor, MHI montaj
işleri için teklifleri alıyor:
Son olarak, Sinop Nükleer Enerji Santralı’nın
anahtar teslim yapımını üstlenen Japon MHI konsorsiyumunun inşaat işleri için seçtiği Japon Taisei liderliğindeki konsorsiyumuna Rönesans İnşaat firmasını da dahil etmiş olduğu haber alınıyor.
Konsorsiyumda ayrıca Obayashi (Japonya), Bouygues (Fransa) ve Gama Endüstri firmaları da yer almaktaydı. Taisei konsorsiyumunun şu an inşaat işleri için detaylı teklif hazırlığında olduğu biliniyor.
Japon MHI Grubu’nun montaj işlerine yönelik
Enka İnşaat, Gama Endüstri, Tekfen İnşaat ve Çalık İnşaat firmalarından fizibilite etüdü için aldığı
ön bütçe teklifleri üzerinde zaman zaman teklif
sahipleriyle müzakereler yapmakta olduğu ve önümüzdeki dönemde bu tekliflerin revize edileceği de
haber alınıyor (TEBA Web Sitesi: 8 Ocak 2016).
Akkuyu Nükleer Santralı Projesi’nin Liman Tesislerinin temeli atılıyor:
Türkiye ile Rusya arasında 2012 yılında imzalanan Hükümetlerarası Anlaşma ile yüzde yüz Rus
sermayeli Akkuyu NGS proje Şirketi’nce yapımı üstlenilen Akkuyu Nükleer Enerji Santralı
Projesi’nde, 2015 yılı olumlu ve olumsuz birçok
gelişmenin yaşandığı bir yıl oldu. Yılın ilk yarısında liman tesislerinin temelinin atılması ve önlisans
alınması gibi somut ilerlemeler öne çıkarken, yılın
sonlarına doğru Rusya ile yaşanan siyasi kriz, her
fırsatta arkasındaki güçlü siyasi destek vurgulanan
Projenin akıbetini de belirsizleştirdi. Öte yandan,
teknik çalışmalardan vazgeçilmediği ve saha parametreleri raporunun TAEK’e sunulduğu görüldü.
Akkuyu Nükleer Santralı Projesi’nin Liman Tesisleri ve Hidro Teknik Yapıları için Proje Şirketi’nin
açtığı ve birçok deneyimli Türk inşaat şirketinin
katıldığı ihaleyi, aylar süren pazarlıklar ve revize
teklifler sonucunda, Cengiz İnşaat’ın kazandığı
bildirildi. Liman tesislerinin temeli 14 Nisan 2015
tarihinde atıldı (TEBA Web Sitesi: 14 Nisan 2015).
Limanın temel atma işlemi, adeta nükleer adanın
temeli atılırcasına coşkulu bir törenle kutlandı.
Törene katılan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı
Taner Yıldız, 1950’li yıllarda başlayan bir serüven
olan Akkuyu Nükleer Santralı için ilk defa bu kadar somut bir noktaya gelinebildiğini vurguladı.
Törende konuşan Rus Rosatom Başkanı Sergey
Kirienko, deniz yapıları için başlangıç teklifi 1 milyar 50 milyon Dolar olan ihaleyi, Cengiz İnşaat’ın
394 milyon Dolar’lık son teklifi ile üstlendiğini
duyurdu. Kirienko, deniz sahası ihalesine Türk
firmaların katıldığını, inşaat aşamasında da uzman
firmalarla çalışılacağını kaydetti. Bu arada, Santral
sahasının dünyada nadir bulunan bir saha olduğunu da sözlerine ekledi.
Kirienko, Rus ekonomisinin durumunun Proje’yi
etkileyemeyeceğini, bunun iki ülke başkanları tarafından başlatılan bir proje olduğunu, bu nedenle Rusya’nın bütçesinde kısıtlamalara gidildiğini
ancak Proje’nin bütçesinde herhangi bir kısıtlama
yapılmadığını söyledi. Kirienko, “Toplam Rusya
bütçesinden Proje’ye tahmini 2 milyar 10 milyon
Dolar aktarıldı” dedi.
120
ESA taslağı hemen hemen hazır:
Bu arada, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ile Rus NGS şirketi arasında yaklaşık
2,5 yıl devam eden müzakereler sonucunda temel
prensipler belirlendi ve mutabık kalınan temel konuları içeren, Elektrik Satış Anlaşması’na (ESA)
ilişkin bir Mutabakat Zaptı imzalandı (TEBA Web
Sitesi: 30 Nisan 2015).
ESA müzakerelerinde üzerinde durulan en önemli
konu, tarife değişikliği konusu olmuştu. Tarife değişikliğinin sadece artışlar için geçerli olması talep
edilmiş, buna karşılık müzakere sonucunda, gerektiği takdirde, tarife artışları ve azalışları için her
iki yönlü değişikliğe gidilebileceği yönünde karar
alındığı bildirilmişti.
ESA’da karara bağlanan bir diğer önemli konu
ise yıllık elektrik üretim miktarının tespiti oldu.
Buna göre, Rus NGS şirketi ünitelerin işletmeye
geçişine 1 yıl kala üretim programını hazırlayarak,
TETAŞ’a sunacak. TETAŞ verilen üretim programını dikkate alarak Rus şirketi ile İkili Anlaşma
yapacak.
ESA’da müzakeresi süren tek konu ise “Kıyı Kanunu” ile ilgili sorunlar kalmıştı. Bilindiği gibi, Kıyı
Kanunu’nda, deniz kıyılarında yer alacak tesis ya
da inşaatlar için bazı önemli yaptırımlar bulunmakta olup, Akkuyu’nun Gülnar ilçesinde Akdeniz
kıyısında yer alacak tesisleriyle birlikte inşa edilecek Nükleer Santral Projesi için de bu yaptırımlar
geçerli oluyor.
ESA’nın imzalanabilmesi için, öncelikle Projeye
elektrik üretim lisansı verilmesi gerekmekteydi.
Nitekim, elektrik üretim lisansına sahip olan Proje
Şirketi, ancak o zaman TETAŞ ile bir elektrik satış
anlaşması imzalayabilecekti.
Projeye önlisans veriliyor:
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK)
25 Haziran 2015 tarihli Kurul toplantısında, Akku-
yu Nükleer A.Ş.’ye 36 yıl süreyle elektrik üretimi
önlisansı verildiği açıklandı (TEBA Web Sitesi: 26
Haziran 2015).
Öte yandan, Akkuyu Nükleer Santral Projesi’ne
üretim lisansı verilmesi için, nükleer santrallara üretim lisansı verilmesi için gerekli belgelerde
kolaylık getirecek Elektrik Piyasası Kanunu’nda
Değişiklik Tasarısı’nın TBMM Genel Kurulu’ndan
geçmesi gerekecek.
Nitekim, Tasarı, seçimlerden önce, TBMM Sanayi,
Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji
Komisyonu’nda 18 Mart 2015 tarihinde kabul edildi. Tasarı’nın bu yasama döneminde yeni TBMM
Genel Kurulu gündemine alınması bekleniyor.
Akkuyu NGS Genel Müdürü Akhundov: “Henüz daha lisanslar çıkmadan yatırıma para harcama riskini, Projenin arkasındaki siyasi desteğe güvenerek alabiliyoruz”:
Eylül ayında, Akkuyu NGS Proje Şirketi Genel
Müdürü Fuad Akhundov bir basın toplantısı düzenleyerek, Projedeki son gelişmeleri anlattı (TEBA
Web Sitesi: 29 Eylül 2015).
Akhundov, “Biz yatırımcıyız, paramızı geri kazanmanın bir sigortası yok. Risklerimizin sigortalanması gibi bir şey söz konusu değil. Ancak, 15 yılda
paramızı geri kazanma şansımız olacak” dedi. Yatırımcı olarak Türkiye elektrik piyasasına ve artan
enerji talebine güvendiklerini belirten Akhundov,
Türk ve Rus Hükümetlerinin siyasi desteğinin de
bu Proje’nin başlatılması ve yürütülmesinde en
önemli unsur olduğunu söyledi. Şu anda Rusya’nın
ticaret dengesinde 40-42 milyar Dolar kesinti olduğunu bildiren Akhundov, ancak iki Hükümetin
siyasi desteği ile Akkuyu Projesi’nin finansmanından endişe duymadıklarını belirtti.
“Bunun gibi büyük nükleer santral projelerini ancak Devletler yapabilir. Bu gibi izin, lisans süreçleri olan Projelerin riskine özel şirketler giremez”
121
diyen Akhundov, henüz daha lisanslar çıkmadan
Projede yatırımlara devam etme riskini, Hükümetlerin desteğine güvenerek aldıklarını söyledi.
Rusya krizinin ardından Proje yavaşlıyor:
Kasım ayında Türk Silahlı Kuvvetlerinin Suriye
sınırında Rus uçağını düşürmesinden sonra, bir
süredir gergin olan Türk-Rus ilişkileri kopma noktasına geldi. Öyle ki, uçak krizinin ardından Rusya, Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulamaya
başladı. İki ülke arasındaki bu siyasi kriz, kuşkusuz
Akkuyu Nükleer Santral Projesi’ni de etkiledi. İlk
etapta Proje’nin iptal edileceği yönünde bir hava
ağır basarken, ardından Hükümetlerarası Anlaşmanın şartları göz önüne alındığında, fesihin kolay olmayacağı anlaşıldı ve bu sefer de Projenin
akibeti ile ilgili bir belirsizlik oluştu. Nitekim, bu
dev Proje’nin yürüyebilmesi için arkasındaki ikili
siyasi desteğin ne kadar önemli olduğu sık sık vurgulanmaktaydı.
Rusya Devlet Başkanı Putin, Akkuyu Nükleer
Santralı projesi için şu açıklamayı yaptı: “Akkuyu
Nükleer Santralı Projesine 3,5 milyar Dolar yatırmadık. Akkuyu’nun geleceği , şirketlerarası düzeyde çözülmeli. Bu ticari bir konu. Biz ekonomik
çıkarlarımıza zarar verecek tek bir adım dahi atmayız. Bu Rosatom ile ortaklarının sorunu. Bildiğim
kadarıyla Türkiye projenin çalışmaya başlaması
için gereken izni henüz vermedi.”
Önemli bir açıklama da, Türkiye Enerji Bakanlığı
üst düzey bir yetkilisinden geldi.
Bakanlık yetkilisi, “Rus jetinin düşürülmesinden
sonra Proje büyük bir belirsizliğe girdi. Ancak Rus
şirket projeye şu ana kadar 3.5 milyar Dolar civarında bir yatırım yaptı. Sözleşme hükümlerinde tek
taraflı fesihte ağır tazminat koşulları var. O nedenle Ruslar şu anda fesih konusunda adım atamıyor”
dedi. Enerji Bakanlığı yetkilisi, nükleer santralin
yapımının askıya aldığı haberlerini de yalanlandı
(TEBA Web Sitesi: 10 Aralık 2015). Saha parametreleri raporu TAEK’e sunuluyor:
Son olarak, önemli bir teknik adım da, Projeyi
Türkiye’de yürüten Rus Proje Şirketi’nden geldi. Akkuyu NGS Şirketi, bir açıklama yaparak,
Saha Parametreleri Raporu’nun güncelleştirilmiş
ve gerekli revizyonları yapılmış halinin Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu’na (TAEK)’e sunulduğunu
duyurdu. Böylece, siyasi olarak belirsizliğe giren
Proje için teknik çalışmalarının ara verilmeden
devam ettiği mesajı verilmiş oldu. TAEK’in saha
parametreleri raporunu 2016 yılının ilk aylarında
onaylamasının beklendiği açıklandı (TEBA Web
Sitesi: 13 Ocak 2016).
Proje, TBMM’den geçmesi gereken 2 ayrı kanuna kilitlenmiş durumda:
Projenin devam edebilmesi için bazı mevzuatların
çıkması gerekiyor. Bu açıdan, Proje, TBMM’ye
kilitlenmiş bulunuyor. Bu da, Akkuyu’nun anlaşmasını tek taraflı feshetmek istemeyen Rus tarafının sorumluluğu Türk bürokrasisine atfederek,
beklemesini sağlayabiliyor. Türk Hükümeti’nin ise
Projeye yönelik tutumu, bu yasaları geçirip geçirmemesi ile ilgili olarak açıklanabilecek.
Karada liman inşaatı çalışmalarına başlanabilmesi için Kıyı ve Zeytincilik Kanunları’nın, Projeye
elektrik üretim lisansı alınabilmesi için de Elektrik
Piyasası’nda Değişiklik Tasarısının TBMM’den
geçmesi gerekiyor. Ancak bu Yasaların yürürlüğe
girmesiyle birlikte Proje’de tekrar hareketlenme
başlayabilecek (TEBA Web Sitesi: 15 Ocak 2016).
Daha önceki geçici hükümet döneminde kadük
olan bu Kanunların, yeni Hükümet tarafından tekrar TBMM Genel Kurulu’na sunulması gerekiyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)
üst düzey yetkililerinin Kıyı ve Elektrik Piyasası
Kanunları’nın daha önceki dönemde TBMM’de
görüşüldüğü için Komisyon’da görüşülmeden,
TBMM Genel Kurulu’na gelmesi için Komisyondan izin almaya çalıştıkları bildiriliyor. Zeytincilik
Kanunu ise TBMM Komisyonu’nda görüşülmeden
122
kadük olduğu için bu Yasa Tasarısı’nın öncelikle
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmesi gerekiyor.
Ilısu Barajı ve HES’in yapım çalışmalarının 2
yıl gecikmeli olarak, 2017’de tamamlanması öngörülüyor:
DSİ Genel Müdürlüğü’nce Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Hükümetlerarası Anlaşma kapsamında
Avusturyalı Andritz Hydro Ltd. Şti. Liderliğindeki
Nurol İnşaat ve Cengiz İnşaat Ortak Girişimi’nce
yürütülen Ilısu Barajı ve HES’de ortaya çıkan fiziki gerçekleşme, 2015 yılı başı itibariyle inşaat çalışmalarında yüzde 73, elektromekanik çalışmalarında yüzde 60 olarak açıklandı (TEBA Web Sitesi,
16 Şubat 2015).
HES’in yapım çalışmalarının coğrafi şartlar sebebiyle yaklaşık 2 yıl kadar gecikebileceğinin öngörüldüğü ve yüklenici Andritz konsorsiyumunun
söz konusu işin tamamlanması için DSİ Genel
Müdürlüğü’ne ek süre talebinde bulunmuş olduğu
haber alınıyor. Buna göre, yapım mukavelesinde iş bitirme süresi 2015 yıl sonu olarak görünen
Proje’nin 2017 yılında bitirilmesinin planlandığı
ileri sürülüyor.
Nitekim, zaten 2015 yatırım programında DSİ’nin
Ilısu Barajı ve HES Projesi’ni bitiş tarihi 2017 yılı
olarak görülüyor. Projenin 2014 yılı birim fiyatlarına göre toplam yatırım tutarı 5 milyar 475 milyon
TL olarak gözüküyor. Proje için 2014 yılı sonuna
kadar harcanan toplam miktar 3 milyar 651 milyon
TL oluyor. Projeye 2015 yılı için verilen harcama
ödeneği ise 972 milyon TL olarak belirleniyor.
Ilısu Barajı ve HES Projesi tamamlandığında kurulu gücü 1200 MW ve su depolama kapasitesi
10.410 Hm3 oluyor. Proje işletmeye geçtiğinde yılda 3.833 GWh enerji üretimi sağlayacak.
123
İşletme Hakkı Devri
(İHD) Modelli Projeler
2015 Yılı Gelişmeleri
Türkiye’de İHD Modelli üretim yapan tek Termik Santral olan
Çayırhan’da 2015 yılında toplam 3 milyar 650 milyon kWh
elektrik enerjisi üretildi.-Kamunun en ucuz elektriğini üreten
Çayırhan Santralı’nı işleten Park Teknik A.Ş.’nin 2019 sonunda
dolacak olan Uygulama Sözleşmesi’nin durumu, ETKB tarafından
inceleniyor.-Bugünün şartlarının değişik olduğunu bildiren
ve özelleştirme programına hızla devam etmek isteyen ETKB,
sözleşmenin yeniden uzatılmasına sıcak bakmıyor…
MTA’nın yaptığı sondaj etüdleri sonucuna göre, Çayırhan Kömür
Sahası’nda toplam 750-800 MW gücünde yeni bir termik santral
kurulabilir. Bu proje için EÜAŞ’ın YİD modeline uygun olarak
hazırladığı fizibilite raporu, ETKB tarafından incelemeye alındı.Makam onayı alınması halinde, mevcut Çayırhan Santralı’nın süre
bitiminde işletilmesi de dahil, yeni Termik Santralın kurulmasına
yönelik yeni yatırım için YPK’ya başvurulabilecek…
1998 yılında Erg-Verbund Grubu ile İHD modelli Uygulama
Anlaşması imzalanan, ancak EÜAŞ’ın “Kamu Yararına Aykırı”
görüşü ile devir işlemi gerçekleşmeyen, Afşin-Elbistan A Termik
Santralı için revize edilen protokolün ve ESA’nın 2015 yılı
Ocak ayında yeniden imzalanması, devir için yeni bir başlangıç
oldu.-Erg-Verbund Grubu yeni protokole göre 6 yıl içinde 3,7
milyar Dolar’lık yatırım ile 4 üniteyi rehabilite edecek ve 2 yeni
ünite kurarak, santralı 14 yıl boyunca işletecekti. Erg Grubu
rehabilitasyon ve çevre yatırımları için Koreli Doosan Grubu’nu
seçti...
Genel Seçimler yılı olan 2015’de üç farklı Enerji Bakanı’nın
önüne gelen yeni Protokol devamlı ertelenerek, yıl içinde bir türlü
devir gerçekleştirilemedi.-Çevre yatırımları nedeniyle de en son
elektrik tarifesine ek getirilen Protokol, en son Bakan Albayrak’a
sunuldu, ancak devir için henüz bir tarih verilemedi...
124
S
on birkaç yıldır Yıllık Raporumuzda yer vermediğimiz İşletme Hakkı Devri (İHD) modelli
projelerle ilgili gelişmeleri, TEBA’nın 2015 Yıllık
Raporu’nda sizlere yeniden sunmaya başlıyoruz.
2015 yılında İHD modelli Çayırhan Termik Santralı Projesi ile Afşin-Elbistan A Termik Santralı
Projesi’nde yeni önemli gelişmeler oldu. Bu gelişmeleri sizlere bu bölümümüzde ayrıntısıyla vermeye çalıştık.
Türkiye’nin İHD modeli ile üretim yapan tek termik santralı olan Çayırhan Termik Santralı’nın Uygulama Sözleşmesi’nin 2019 yılı sonunda dolacak
olması nedeniyle görevli şirket Park Teknik A.Ş.
ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)
yetkilileri arasında yapılan görüşmeleri ve santralın 2015 elektrik üretimini bu bölümümüzde görebileceksiniz.
Ayrıca sizlere, 1998 yılında ETKB ile Erg-Verbund
Grubu arasında İHD modelli Uygulama Anlaşması
imzalanan ancak Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüğü’nün “Kamu Yararına Aykırı” görüşü ile devir işlemi gerçekleşemeyen Afşin-Elbistan
A Termik Santralı’nın devrine yönelik 2015 yılında
oluşan gelişmelerini veriyoruz.
Çayırhan santralında 2015 yılında 3 milyar 650
milyon kWh elektrik enerjisi üretildi:
Türkiye’nin İHD modeli ile üretim yapan tek termik santralı Çayırhan Termik Santralı’nda Park
Teknik A.Ş. tarafından 2015 yılında yapılan elektrik enerjisi üretimi 3 milyar 650 milyon kWh olarak belirlendi.
Böylece Park Teknik A.Ş.’nin 2015 yılında Çayırhan Termik Santralı’nda önceki dönemlere göre
elektrik üretiminde artış gerçekleştirmiş olduğu
tespit ediliyor.
Hatırlanacağı gibi en son sizlere 2010 yılında Çayırhan Termik Santralı’nın elektrik enerjisi üretimini 3 milyar 674 milyon kWh olarak sunmuştuk.
Daha önce de 2009 yılında Park Grubu’nun Çayırhan Termik Santralı’nda üretmiş olduğu elektrik
miktarı 3,7 milyar kWh olmuştu. (TEBA: 2010
Yıllık Raporu)
Çayırhan santralını işleten Park Teknik A.Ş.’nin
2019 sonunda dolacak olan Uygulama Sözleşmesi müzakereleri:
Çayırhan Termik Santralını işleten Park Teknik
A.Ş. ile ETKB yetkilileri arasında 2019 sonunda
dolacak olan Uygulama Sözleşmesi müzakerelerine 2015 yılında da devam edildi.
Bilindiği gibi, Çayırhan santralındaki 1 ve 2 no’lu
ünitelere yılda 2,5 milyon ton kömür sağlamak
üzere Çayırhan maden sahasının İşletme Hakkı,
22 Aralık 1995 tarihinde imzalanan İmtiyaz Sözleşmesi ile 15 yıllığına Ciner Holding Grubu’na
bağlı olan Park Teknik A.Ş.’ye devredilmişti.
Ekim 2010 tarihinde ETKB, Çayırhan kömür sahasının işletilmesine yönelik imzaladığı yeni İmtiyaz
Protokolü ile 1 ve 2 no’lu ünitelerin yanısıra, 3 ve
4 no’lu üniteler de dahil olmak üzere, anlaşmanın
aynı şartlarla 2019 yılı Aralık ayına kadar uzatılmasına karar vermişti. (Web Sitesi: 4 Ekim 2010)
Park Teknik A.Ş.’nin yeni İmtiyaz Protokolü’nde
EÜAŞ’a kW/h başına vermiş olduğu 4 cent’lik
elektrik tarifesinin şu andaki PMUM fiyatları da
dikkate alındığında, Türkiye’nin kömür yakıtlı
santrallarda hemen hemen en düşük elektrik satış
fiyatı olduğu ileri sürülüyor.
Nitekim ETKB’nin Park Teknik A.Ş. ile imzalamış olduğu ek İmtiyaz Protokolü’nde, 2019 yılı
sonunda dolacak sözleşme için Tarafların 2 yıl öncesinden bildirimde bulunmaları gerekmekteydi.
2015 yılında Uygulama Sözleşmesi müzakerelerine Mart ayı itibariyle başlayan Tarafların, bir süre
yürüttükleri müzakerelerde bir sonuç alınamadığı
görüldü.
Şartların değişmiş olmasını gerekçe gösteren
ETKB, sözleşmenin yeniden uzatılmasına sıcak
bakmıyor:
Uygulama Sözleşmesi’nin yapıldığı tarihteki yasal
durum ile bugünkü Elektrik Piyasası Kanunu’nun
getirdiği koşullar dikkate alındığında, şartların
önemli ölçüde değişmiş olmasını gerekçe gösteren
ETKB yetkililerinin, müzakerelerde sözleşmenin
SİLOPİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Şırnak Asfaltit Sahası
Güneydoğu Anadolu
Bölgesindeki 5.500 kcal/kg ısıl
değere sahip asfaltit rezervleri
Silopi Termik Santralinde elektrik
enerjisi üretimi ile ülke
ekonomisine kazandırılmaktadır.
Silopi Termik Santrali
405 MW (3 x105 MW)
2.414.000.000 kWh/yıl üretim
Çevre dostu akışkan yatak
teknolojisi
Toplam yatırım bedeli
1.450.000.000 TL
SİM Söğütözü İş Merkezi, Söğütözü Cad.
14/D 06560
Beştepeler / ANKARA
Tel : +90 312 2876555
Faks : +90 312 2858883
www.cinergroup.com.tr
125
126
yeniden uzatılmasına sıcak bakmadıkları tespit
edildi. (TEBA Web Sitesi: 10 Nisan 2015)
Anlaşması’nın (ESA) Ocak 2015’de yeniden imzalanması, devir için yeni bir başlangıç oldu.
Çayırhan Termik Santralı’nın süresi 2019 yılı sonunda dolacak olan İşletme Hakkı İmtiyaz Sözleşmesi için yıl içerisinde üç farklı Enerji Bakanı
döneminde henüz bir karar almadığı belirleniyor.
En son Bakan Berat Albayrak’ın onayına sunulan
sözleşmeye yönelik, yakında bir karar verilmesi
bekleniyor. Bu arada santralın önümüzdeki süreçte
özelleştirme programına dahil edilebileceği öngörülüyor.
2014 yılı sonunda dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, A Termik Santralı için
Devir Kurulu’nun hazırladığı revize protokolü
onaylayarak, santralın devrine yönelik hazırlıkları
başlatmıştı (TEBA:1690/1 Aralık 2014). Hemen
ardından ETKB ile Erg şirketi arasında 14 maddelik revize bir İmtiyaz Protokolü imzalandı. Protokolde, “Hazine Garantisine ilişkin hususlar uygulanmayacaktır” maddesi bulunmaktaydı.
Çayırhan kömür sahasında, yeni bir termik
santralın YİD modeline göre kurulması etüd
edildi:
Cumhuriyet tarihinin yerli kömürde en büyük yatırımı olacak Afşin A Santralı için, yapılan yeni
Protokole göre 3 milyar 700 milyon $ yatırım ile
mevcut 4 ünitenin rehabilite edilmesi, 2 yeni ünite
kurulması ve santralın 20 yıl boyunca işletilmesi
öngörülüyordu. İHD mukavelesi 20 yıl olacak,
yüklenicinin yatırımlarının yapım süreci 6 yıl sürecek, yüklenici 2 yeni üniteyi 6. yıldan itibaren işletecek ve 14 yıllık işletme süresi sonunda santralı
EÜAŞ’a devredecekti.
EÜAŞ 2015 yılında Çayırhan kömür sahasında
Yap-İşlet-Devret (YİD) modelli, 750-800 MW kurulu gücünde, yeni bir termik santral kurulmasına
yönelik Maden Tetkik Arama Enstitüsü’ne (MTA)
fizibilite raporu hazırlattı. Bu gelişme, sahada yeni
bir yatırımın ilk habercisi oldu. (TEBA: Web Sitesi: 26 Mart 2015)
EÜAŞ tarafından hazırlanan fizibilite raporu
ETKB’ye sunuldu:
Çayırhan kömür sahasında yeni santrala yönelik fizibilite raporu, YİD modelli yatırım olarak ETKB
üst düzey yetkililerine 2015 Ekim ayında sunuldu.
ETKB tarafından incelemeye alınan yeni Termik
Santral Projesi için Yüksek Planlama Kurulu’ndan
(YPK) onay alınması halinde EÜAŞ’ın yeni yatırımına başlayabilecek. (TEBA: Web Sitesi: 9 Kasım
2015).
Bu arada, 2019 yılı sonunda işletmesi dolacak olan
Çayırhan Termik Santralı’nın işletilmesinin de bu
YİD projesine dahil edilebileceği belirtildi.
Afşin-Elbistan A Termik Santralı Devir Protokolünün revize edilmesi ve ESA’nın Ocak
2015’de yeniden imzalanması, devir için yeni
bir başlangıç oldu:
2014 yılında yeniden devir müzakerelerine oturulan Afşin-Elbistan A Termik Santralı’nın Devir
Protokolünün revize edilmesi ve Elektrik Satış
Protokole göre Erg Grubu’nun önce mevcut ünitelerde gerekli rehabilitasyon yatırımlarına başlaması, hemen ardından yeni ünitelerin inşasına
geçmesi planlandı. Santraldaki yatırımlar iki yıl
içinde başlayıp, 57.nci ayın sonunda tamamlanacaktı. Yatırım ve üretim zamanında yetişmediği
takdirde cezai işlem uygulanması öngörülmekteydi. (TEBA:1693/22 Aralık 2014)
İHD sözleşmesi ve ESA imzalandı, devir işlemlerine başlandı:
EÜAŞ Yönetim Kurulu 2015 yılı Ocak ayında,
İHD sözleşmesini, Uygulama Protokolü’ne göre
güncelleyerek imzaladı. Hemen ardından TETAŞ
ile Erg Grubu ESA’yı imzaladılar. Toplam 16 yıllık elektrik alım anlaşmasını içeren ESA’da elektrik tarifeleri ilk yıllarda en yüksek miktar olan 15
Cent/kWh olarak yer alıyor ve ortalama tarife 9,3
Cent/kWh olarak belirleniyordu. Böylelikle, Afşin
A Santralı’nın Erg Grubu’na devir işleminde en
önemli adım atılmış oldu. (TEBA:1699/ 2 Şubat
2015)
127
Erg şirketinin danışmanlarına hazırlatmış olduğu
ve Afşin-Elbistan A Termik Santralı’nın son durumunu belirleyen ve çevre yatırımlarını tespit eden
rapor, Haziran ayında Devir Kurulu’na sunuldu.
(TEBA:1719/22 Haziran 2015)
Raporu Devir Kurulu’nun onaylamasının ardından, Taraflar, çevre yatırımlarının da Erg Grubu
tarafından yapılmasında anlaştı. Çevre yatırımlarının maliyetinin, elektrik tarifesine yansıtılmasına karar verildi. EÜAŞ’ın Afşin-A Santralı’na
yapmış olduğu bazı küçük yatırımların da İmtiyaz
Sözleşmesi’nde yer alacak yatırım maliyetinden
düşürülmesi öngörüldü. Ayrıca Devir Kurulu, yatırım miktarının son şeklini ve tarifeyi belirleyecekti. Erg Grubu’nun işlettiği Afşin A Santralı’nda 6.
yılın sonunda yıllık elektrik üretiminin 10 milyar
250 milyon KWh olması hedeflenmişti.
Erg, 4 ünitenin rehabilitasyonu ve FGD ünitesi (çevre yatırımı) için Güney Koreli Doosan’ı
seçti:
Bu arada, Erg Şirketi, Afşin A Santralı’nda mevcut
ünitelerin rehabilitasyonu ve yeni ünitelerin yapımı için EPC müteahhit firma ve teknoloji seçimine
yönelik ihale süreçleri başlattı. ETKB, çevre yatırımlarını EÜAŞ Çevre Dairesi’ne, madencilik yatırımlarını EÜAŞ Madencilik Dairesi’ne ve santral
yatırımlarını EÜAŞ Termik Santrallar Dairesi’ne
sorarak teknik görüş alacak ve son kararı ETKB
Devir Kurulu verecekti. Çevre kriterleri özel sektörün yerli kömür santralları için belirlenen kriterlere
uygun biçimde olacaktı. TEBA:1726/10 Ağustos
2015)
2015 yılı Kasım ayında, Erg İnşaat’ın, mevcut 4
ünitenin rehabilitasyonu ve FGD (çevre yatırımı)
ünitesinin yapımı için G. Koreli Doosan Grubu ile
anlaştığı duyuruldu. Yaklaşık 1 milyar $’lık mukavelenin Santralın devir işleminin ardından imzalanması beklenmekteydi. (TEBA:1741/ 30 Kasım
2015)
2015 yılı sonunda Devir Kurulu, Erg Grubu’nun
sunmuş olduğu çevre yatırımlarını tarifelere eklemiş ve devir için nihai tarife ve gerekli belgeleri
devir onayı almak üzere Enerji ve Tabii Kaynak-
lar Bakanı Berat Albayrak’ın makamına sunmuştu.
(TEBA:1746/ 4 Ocak 2016)
Şubat 2016 itibariyle devir sözleşmesi halen Bakan
Albayrak’ın makamında bekliyor olup, devir için
henüz nihai bir karar bildirilmiş değil. Nihai devir
yapıldığı takdirde, iki Taraf için sözleşmede konulan sürelerin işlemeye başlayacak olması nedeniyle, nihai devir tarihi önem kazanıyor. Santral Erg
Grubu’na devredileceği tarihten itibaren, rehabilitasyon yatırımları ve yeni tesisleri işletmeye alma
için verilen süre işlemeye başlayacaktı. Kasım 2015’de Erg Grubu ile TETAŞ arasında
ESA’daki üretim programını rahatlatan bir ek
Protokol yapıldı:
Tarafların devamlı devir tarihini ertelemeleri ve en
son 31 Aralık 2015 olarak belirledikleri devir işlemi öncesinde kasım ayı başında tekrar bir araya
geldikleri görüldü. Bu sefer Erg Grubu ile TETAŞ
arasında ESA’daki üretim programını rahatlatan
bir ek Protokol yapıldı. Buna göre çok zor olan
ESA’daki ilk iki yılda üretim taahhüdünün, yarı
yarıya düşürülmesi öngörülmekteydi. Yapılamayan üretim miktarı, tespit edilecek bir formül ile
sonraki yıllarda peyder pey yapılacaktı. Buna göre
ESA’daki iki yıl için örnek gösterilen yıllık 5 milyar kWh’lik üretim miktarının 2,5 milyar kWh’e
düşürülmesi öngörülmekteydi.
Devir için halen yeni bir tarih verilemedi:
Afşin-Elbistan A Termik Santralı’nda Haziran
2015’den itibaren en son 31 Aralık 2015 tarihi olmak üzere defalarca devir işleminin yapılması için
tarihler hedeflendiyse de, Genel Seçimler yılı olan
2015’de üç farklı Enerji Bakanı’nın önüne gelen
yeni revize Protokolün devir işlemine bir türlü
onay verilemediği için santralın devrine bir türlü
girilemedi. İlgili Bakanlar Taner Yıldız, Ali Rıza
Alaboyun’dan sonra aynı zamanda çevre yatırımları nedeniyle de elektrik tarifesine bir miktar ek
elektrik alım bedeli getirilen Protokolün devir işlemi en son Bakan Berat Albayrak’ın önüne sunuldu.
Ancak işlem Bakan tarafından beklemeye alındığından, devir için henüz yeni bir tarih verilemedi.
(TEBA:1749/ 25 Ocak 2016)
128
2015 Yılında
Yap-İşlet (Yİ) Santralları
Türkiye Toplam
Elektriğinin
%16,6’sını Üretti
2015 yılında Yİ santralları toplam 43,8 milyar kWh elektrik
enerjisi üretti.-Türkiye’nin en büyük özel sektör üreticisi
Enka’nın santrallarında üretilen elektrik ile Türkiye toplam
elektrik üretiminin yüzde 11,6’sı karşılandı...
129
T
ürkiye’de özel sektörün kurup işlettiği ve üretilen elektriği Elektrik Satış Anlaşması (ESA)
kapsamında 16 yıl boyunca TETAŞ’a belirlenen
fiyattan sattığı 5 adet Kombine Çevrim Doğalgaz
Yakıtlı Yap-İşlet (Yİ) modelli termik santrallarda
2015 yılında üretilen elektrik ile Türkiye’nin tükettiği elektriğin yüzde 16,6’sı karşılandı.
2015 yılında Yİ santrallarında üretilen toplam
elektrik miktarı 43 milyar 891 milyon kWh olarak belirlendi. Böylece Yİ santrallarının yine
Türkiye’nin toplam elektrik ihtiyacının yüzde 16,6
gibi önemli bir bölümünü karşılamış oldukları görülüyor. Bir önceki dönemde bu pay yüzde 17,8 olmuştu. Aradaki farkın Türkiye elektrik üretiminin
yüzde 3’lük artışından kaynaklandığı belirleniyor.
Öte yandan Yİ modelli 5 adet santralın 2015 yılında ürettikleri toplam elektrik miktarında, bir önceki yıla göre yıllık bakım süreçleri nedeniyle az da
olsa bir miktar üretim düşüşü gösterdikleri belirleniyor. 2014 yılında Yİ modelli santralların ürettikleri toplam elektrik enerjisi miktarı 44 milyar 712
milyon kWh olmuştu TEBA: 2014 Yıllık Raporu.
Yİ modelli santrallarda 2015 yılında üretilen toplam elektrik enerjisi miktarının 2014 yılına göre
yüzde 1,8 oranında düşüş kaydetmiş olduğu görülüyor. Bu düşüşün İskenderun ve Ankara santrallarının bakımları nedeniyle bir önceki döneme göre
biraz daha az üretim yapmış olmalarından kaynaklandığı belirleniyor. Bu arada doğalgaz taahhüt
eden BOTAŞ’ın da bazı aylarda bu şirketlere kısmen daha az doğalgaz vermesinin de etken olduğu
biliniyor. Bu arada TETAŞ’ın ESA fiyatından elektrik satmakla yükümlü “mevcut anlaşmalı elektrik üretim
şirketleri” olarak bilinen Enka’nın Gebze, Adapazarı ve İzmir Kombine Çevrim Doğalgaz Termik
Santralları ile İsken A.Ş.’nin İskenderun İthal Kömür Santralı ve Baymina A.Ş.’nin Ankara Kombine Çevrim Doğalgaz Santralından 2015 yılında
satın almış olduğu toplam elektrik miktarı ise 41
milyar 554 milyon kWh olarak belirlendi. Türkiye’nin en büyük elektrik üreticisi Enka’nın
santrallarında toplam üretim 30,1 milyar kWh
buldu:
Türkiye’nin en büyük elektrik üreticisi Enka
Holding’e bağlı Enka şirketlerinin işlettiği Yapİşlet (Yİ) modelli Gebze, Adapazarı ve İzmir Kombine Çevrim Doğalgaz Santrallarında 2015 yılında üretilen toplam elektrik miktarı 30 milyar 161
milyon kWh oldu. Böylece Enka Holding’in üç adet doğalgaz santralında yapılan elektrik üretimi Türkiye’nin toplam
elektrik üretiminin yüzde 11,6’sını karşılamış oluyor. Yİ modeli ile çalışan beş adet santralın toplam
elektrik üretimine göre, Enka’nın üç santralının
payı yüzde 68,5 olarak tespit ediliyor. Bilindiği gibi Enka Holding’in üç adet Yİ modelli
doğalgaz santralında 2014 yılında toplam elektrik
enerjisi üretimi 29 milyar 820 milyon kWh olmuştu TEBA:1699/ 2 Şubat 2015.
Enka’nın 2015 yılında İzmir Kombine Çevrim
Doğalgaz Santralının üretimi 11.172.545.173
kWh, Gebze Kombine Çevrim Doğalgaz Santralının üretimi 12.724.140.380 kWh ve Adapazarı
Kombine Çevrim Doğalgaz Santralanının üretimi
6.264.768.431 kWh oldu. İskenderun İthal Kömür Santralı 2015 yılında
8,7 milyar kWh elektrik üretimi yaptı:
Öte yandan İsken A.Ş. tarafından Adana
Yumurtalık’da işletilmekte olan Yİ modelli Sugözü İthal Kömür Santralında ise 2015 yılında toplam
8.721.966.800 kWh’lik elektrik üretimi yapıldığı
tespit ediliyor. İsken A.Ş.’nin 2014 yılında elektrik üretimi
9 milyar 363 milyon kWh olmuştu (TEBA:1699/
2 Şubat 2015). İsken A.Ş.’nin 2015 yılında santralının bakıma alınmış olması nedeniyle elektrik
üretiminin biraz aşağıya çekildiği görülüyor. 130
Baymina A.Ş’nin Ankara Santralında 5 milyar
kWh elektrik enerjisi üretildi:
Diğer taraftan Fransız yabancı sermayesi ile kurulan Baymina A.Ş.’nin Ankara Kombine Çevrim
Doğalgaz Termik Santralında ise 2015 yılında toplam elektrik üretimi 5.009.765.000 kWh oldu.
Baymina A.Ş.’nin Ankara santralı 2014 yılında
5 milyar 528 milyon kWh elektrik enerjisi üretmişti (TEBA:1699/ 2 Şubat 2015). Şirketin santralının
2015 yılında daha fazla bakıma alındığı bu nedenle
üretiminde bir miktar düşüş yaşandığı görülüyor.
Sektör: Enerji
1. Enka, İzmir-Aliağa Doğalgaz
Kombine Çevrim Santralı Projesi (1.523
MW)
850 Milyon $
(%80’i ABD Exim, Opic, Alman
Hermes, Belçikalı Ond, Macar
Me-hib İhr. Kredisi.
%20’si Özkaynak)
2015 yılında Enka Grubu’nun
İzmir Santralı’nda toplam 11 milyar
172 milyon kWh elektrik üretildi.
(TEBA: 1751/8 Şubat 2016)
2. Enka, Gebze Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralı Projesi (1.400 MW)
800 Milyon $
(%80’i ABD Exim, Opic, Alman
Hermes, Belçikalı Ond, Macar
Mehib İhr. Kredileri,
%20’si Özkaynak)
2015 yılında Enka Grubu’nun
Gebze Santralı’nda 12 milyar
724 milyon kWh elektrik üretildi.
(TEBA: 1751/8 Şubat 2016)
3. Enka, Adapazarı Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralı Projesi (740 MW)
400 Milyon $
(%80’i ABD Exim, Opic, Alman
Hermes, Belçikalı Ond, Macar
Mehib İhr. Kredisi,
%20’si Özkaynak
2015 yılında Enka Grubu’nun
Adapazarı Santralı’nda toplam 6 milyar
264 milyon kWh elektrik üretildi
(TEBA: 1751/8 Şubat 2016)
4. Baymina A.Ş., Ankara Doğalgaz
Kombine Çevrim Santralı Projesi (775
MW)
480 Milyon $
(%80’i ABD, Avusturya, Alman,
Belçika İhr. Kredileri ve
ABD Miga,
%20 Özkaynak)
GDF-SUEZ Grubu’nun işlettiği
santralda, 2015 yılında toplam 5
milyar kWh elektrik üretimi yapıldı.
(TEBA: 1751/8 Şubat 2016)
5. İsken A.Ş, Sugözü İthal Kömür
Santralı Projesi (1.210 MW)
1.500 Milyon $
(%80’i Alman KFW,
Dresdner Bank,
West-LB İhracat Kredileri,
%20’si Özkaynak)
İsken A.Ş’nin santralında 2015 yılında
8 milyar 721 milyon kWh elektrik
üretimi yapıldı. (TEBA: 1751/
8 Şubat 2016)
131
Rödovans Modelli
Önemli Projelerin
2015 Yılı Gelişmeleri
2 Proje için ihaleler sonuçlandı, mukavele için YPK onayı
bekleniyor. 1 Proje için teklifler alındı, ihale sonucu
bekleniyor. 2 Proje için önseçim başvuruları alındı,
değerlendirmenin tamamlanması bekleniyor. Yatırım için
YPK onayı alınabilen yeni bir KÖİ modelli hastane projesi
olmadı...
2015 yılında 5 Proje için kredi finansman anlaşmaları
imzalandı. Böylece, 2013 yılından bu yana mukavelesi
imzalanan 18 Projenin 8’i için, toplam 3 milyar 287 milyon
Euro’luk kredi anlaşmaları imzalanmış oldu...
132
İ
ki genel seçim nedeniyle bürokratik kararların
yıl ortasında kesintiye uğradığı, aynı zamanda
küresel piyasalardaki sıkışıklık sebebiyle dış kredi temininin gitgide zorlaştığı, bu nedenle KamuÖzel İşbirliği (KÖİ) projeleri finansmanında yükü
yerli bankaların omuzladığı Türkiye’de, kuşkusuz bu ortamdan Sağlık Bakanlığı’nın rödovans
modelli hastane projeleri de olumsuz etkilendi.
Son birkaç yıldır üst üste birçok KÖİ modelli sağlık kampüsü projelerini Yüksek Planlama
Kurulu (YPK) kararlarıyla gündemine alan ve
ihaleler yapıp birçok mukaveleler imzalayan
Sağlık Bakanlığı’nın bu anlamda son dönemdeki en durgun yılı, 2015 oldu. Bu dönemde KÖİ
modelli yeni bir hastane projesi ihalesi açılmak
üzere gündeme alınamadı, yıl boyunca ise sadece
3 Proje için teklifler alınabildi.
Bu arada, Türk Tabipler Birliği’nin (TTB) projelere yönelik açtığı davaların devam ettiği ve Danıştay kararlarının ardından TTB’nin davaları bir üst
kurul olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşıdığı
belirlendi. Bu dava süreçlerinin projelerin yapım
çalışmalarını olumsuz etkilediği, yavaşlattığı, bazı
projelerde durma noktasına gelindiği ileri sürülüyor.
Öte yandan, 2015 yılında, daha önceden mukavelesi imzalanmış projelerin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve finansman süreçlerinin devam
ettiği görüldü. En önemli gelişme olarak, 5 hastane
projesinin kredi finansman anlaşmaları imzalandı.
Bilindiği gibi, Sağlık Bakanlığı’nın KÖİ Modelli
Hastane Projeleri öncelikle YPK onayına sunuluyor. YPK onayı alan projeler, 25 yıl işletme ve
3 yıl yatırım süreci dönemi dikkate alınacak şekilde
Yap-Kirala modeliyle uluslararası ihaleye açılıyor.
Bu projelerin gelir akımları, Sağlık Bakanlığı’nın
taahhüt ettiği yıllık kira bedeli ile hizmet ödemelerinden oluşuyor.
2015 sonu itibarıyla, YPK onayı almış ve toplam
yatak sayısı 43.096 olacak 34 adet KÖİ Modelli Hastane Projesi bulunuyor. Bunların 18’inin
mukavelesi imzalandı.
Kocaeli Şehir Hastanesi’nin temeli atıldı:
Gama Holding ve Türkerler Holding İş Ortaklığı’nın
üstlendiği Kocaeli Şehir Hastanesi’nin temel atma
töreni, 20 Mayıs 2015 tarihinde yapıldı (TEBA
Web Sitesi: 22 Mayıs 2015). Yaklaşık 1 milyar 100
milyon TL’ye mal olacak Kocaeli Şehir
Hastanesi’nin yatak kapasitesi 1180 adet olacak.
Gama Holding-Türkerler İş Ortaklığı’nın yapımını
üstlendiği Şehir Hastanesi için her şey dahil yıllık
kira bedeli 85 milyon 980 bin TL, toplam yatırım
bedelini 1 milyar 90 milyon 213 bin 458 TL ve
isteğe bağlı hizmet bedelini 130 milyon 43 bin 467
lira 65 kuruş olmuştu. 2015 yılında rödovans modelli hastane projeleri
için en somut ve önemli aşamalar olarak, ÇED süreçleri ve finansman anlaşmaları takip edildi. Bu
hastane Projelerinin KÖİ modelli mukaveleleri
kapsamında, ÇED onayı alınması da yüklenicinin
sorumluluğunda olduğundan ve finansman temini
için önemli bir şart oluşturduğundan, Projelerin bu
süreçlerinin hemen hemen paralel yürüdüğü, finansal kapanışı yapılmış olan Projelerin ÇED sorunlarının da aşılmış olduğu tespit ediliyor.
Elazığ Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için
ÇED olumlu kararı verildi:
Elazığ Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için yüklenici Rönesans Holding A.Ş. liderliğindeki Ortak Girişim’in yaptığı başvuru sonucunda Projeye
Eylül 2015’te ÇED olumlu kararı verildi (TEBA
Web Sitesi: 8 Eylül 2015).
Birçoğunun mukavelesi 2013 yılında imzalanmış
olan KÖİ modelli hastane projelerinin ilk finansal
kapanışları 2014 yılı sonunda yapılmıştı.
133
Kasım 2014’te finansal kapanışı yapılan ilk Proje,
420 milyon Euro yatırım bedeli bulunan Kayseri
Sağlık Kampüsü olmuştu. Proje için 315 milyon
Euro’luk finansman anlaşması imzalanmıştı. Aralık
2014’te ise Adana Entegre Sağlık Kampüsü’nün
540 milyon Euro’luk yatırım bedelinin tamamı için
finansman anlaşması imzalanmıştı (TEBA 2014
Yıllık Rapor).
Ankara Bilkent Şehir Hastanesi: IC İçtaş İnşaat liderliğindeki ortaklığın üstlendiği Proje için
890 milyon Euro tutarındaki kredi, Mart 2015’te,
Türkiye Garanti Bankası A.Ş., DenizBank A.Ş.,
Türkiye İş Bankası A.Ş., Finansbank A.Ş., Siemens Financial Services, Garanti Bank S.A, Yapı
ve Kredi Bankası A.Ş. ve UniCredit Bank Austria
AG ile imzalandı (TEBA:1707/27 Mart 2015).
Mersin Şehir Hastanesi için de, yüklenici Dia
Holding Fzco-Techint Compagnia Tecnica İnternazionale S.P.A İş Ortaklığı’nca, UniCredit Bank
Austria AG’nin düzenleyici banka olarak rol aldığı
272 milyon Euro’luk kredi anlaşması Denizbank
ve Yapı Kredi grubu ile 2014 yıl sonunda imzalandı (TEBA Web Sitesi: 1 Aralık 2014).
2015 yılında Bilkent Hastane Projesi için ÇED
İnceleme-Değerlendirme toplantıları yapıldı.
2. İnceleme-Değerlendirme toplantısı Haziran
ayında yapılmıştı (TEBA Web Sitesi: 5 Haziran
2015).
2015 yılında kredi anlaşmaları imzalanan hastane projeleri:
2015 yılında, yukarıda bahsedilen 3 Projeye ek
olarak, 5 adet daha KÖİ modelli hastane projesinin
finansman anlaşmalarının yapıldığı tespit ediliyor.
Bunlardan bir tanesinin (Konya-Karatay Sağlık
Kampüsü) henüz finansal kapanışı yapılmamış
olmakla birlikte, ilk finansman anlaşması imzalanmış bulunuyor. Böylece, mukavelesi imzalanmış
18 adet proje arasında, toplam 7 Projenin finansman kapanışının gerçekleştiği görülüyor. Toplam 8
Proje için şimdiye kadar 3 milyar 487 milyon 500
bin Euro’luk kredi anlaşmaları imzalanmış olduğu
belirleniyor.
2015 yılında finansman anlaşmaları imzalanan
hastane projeler şunlar oldu;
Isparta Şehir Hastanesi: Isparta Şehir Hastanesi
için, Akfen Holding’in bağlı ortaklığı Akfen İnşaat
Turizm’in bağlı ortaklığı Isparta Şehir Hastanesi
Yatırım ve İşletme A.Ş., İş Bankası ile 230 milyon
Dolar tutarında, 3 yılı ana para geri ödemesiz 15 yıl
vadeli kredi sözleşmesini 22 Ocak 2015 tarihinde
imzaladı.
Yozgat Eğitim ve Araştırma Hastanesi: Sıla Danışmanlık - Rönesans Holding A.Ş. - Rönesans Medikal - Şam Yapı-Şentürkler Müh. İş Ortaklığı’nın
üstlendiği Projenin öncelikle ÇED süreci tamamlandı ve yatırım için “ÇED Gerekli Değildir” kararı verildi (TEBA Web Sitesi: 29 Mayıs 2015).
Ardından, 139 milyon Euro’luk yatırım maliyetinin
111 milyon Euro’luk kısmı için Japon Sumitomo
Mitsui Banking Corp (SMBC) ve Bank of Tokyo
Mitsubishi (BTMU) ile dünya devleri Siemens ve
Intesa ile 5 Haziran 2015 tarihinde kredi anlaşması
imzalandı (TEBA Web Sitesi: 10 Haziran 2015).
Ankara Etlik Entegre Sağlık Kampüsü: Astaldi-Türkerler Grubu’nun üstlendiği Ankara-Etlik
Entegre Sağlık Kampüsü için 876 milyon Euro’luk
kredi anlaşması Haziran 2015’te imzalandı. Kredi
veren kuruluşlar, EBRD, IFC, Karadeniz Ticaret ve
Kalkınma Bankası, SACE, DEG, Türkiye İş Bankası, TSKB, Akbank, Credit Agricole, Deutsche
Bank, Unicredit ve Banca IMI/Banca Intesa oldu
(TEBA:1720/26 Haziran 2015).
Konya Karatay Sağlık Kampüsü finansmanı
için ilk onay çıktı: YDA İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.-Inso Sistemi Per le Infrastrutture Sociali
S.P.A. İş Ortaklığı’nın yürüttüğü Konya Karatay
134
Sağlık Kampüsü Projesi’nin finansmanı için İslam
Kalkınma Bankası (İKB), 67,5 milyon Euro’luk
krediyi onayladı. Proje finansmanına ayrıca Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Karadeniz
Ticaret ve Kalkınma Bankası (KTKB), Unicredit
Bank ve Siemens Bank’ın katılacakları bildiriliyor
(TEBA Web Sitesi 29 Aralık 2015). 2015 yılında ihale süreçleri devam eden hastane
projeleri:
Sağlık Bakanlığı’nın ihalesi yapılıp, son teklifleri
alınmış olan ve sonuçlanması beklenen 2 projesi,
önseçim aşaması tamamlanmış olan ve tekliflerinin alınması beklenen 3 projesi bulunuyor. Bunlar
şöyle oluyor;
Tekirdağ Sağlık Yerleşkesi: Projenin yapımı için
nihai teklifler 22 Mayıs 2015 tarihinde alındı. Aynı
gün açık eksiltme turları da yapıldı. İhaleyi 67,5
milyon TL’lik en düşük kira bedelini sunan Akfen İnşaat firması kazandı (TEBA:1718/ 8 Haziran 2015). Projenin yatak kapasitesinde değişiklik
olduğu için, Proje mukavele imzalanmadan önce
YPK onayına yeniden sunuldu. Mukavele imzalamak için YPK onayı bekleniyor (TEBA Web Sitesi: 23 Aralık 2015).
Şanlıurfa Sağlık Yerleşkesi: İhalede 160.4 milyon TL ile en ucuz kira bedelini YDA İnşaat firması sundu (TEBA:1717/ 4 Haziran 2015). Mukavele
öncesinde Proje, yatak kapasitesinde değişiklik
olduğu için bir kez daha YPK onayına sunuldu.
Mukavele imzalamak için YPK onayı bekleniyor
(TEBA Web Sitesi: 23 Aralık 2015).
Kütahya Sağlık Yerleşkesi: Teklifleri 14 Eylül
2015 tarihinde alınan Proje için ilk açılış fiyatlarında en düşük kira bedelinin de 62,8 milyon TL ile
Dia Holding firması verdi. İhalede değerlendirme
süreci devam ediyor (TEBA:1732/ 14 Eylül 2015).
Denizli Sağlık Yerleşkesi: 18 Şubat 2015 tarihinde önyeterlilik başvuruları alınan ve 12 firma ve
ortaklığın teklif sunmaya hak kazandığı Denizli Sağlık Yerleşkesi için son teklif verme tarihi,
birçok kez ertelendikten sonra, en son, 23 Şubat
2016 olarak belirlendi (TEBA Web Sitesi: 12 Ocak
2016).
Samsun Sağlık Yerleşkesi: Önyeterlilik başvuruları 20 Şubat 2015 tarihinde alınan (TEBA: 1702/
23 Şubat 2015) ve 12 firma ve ortaklığın teklif
sunmaya hak kazandığı Proje için son teklif verme tarihi, birçok kez ertelendikten sonra, en son,
25 Şubat 2016 olarak belirlendi (TEBA Web Sitesi:
14 Ocak 2016).
Sağlık Bakanlığı’nın 8 adet yeni KÖİ hastane
projesi Kalkınma Bakanlığı’na sunuldu:
Bunlar dışında, Sağlık Bakanlığı’nın yeni KÖİ
projesi olarak Kalkınma Bakanlığı’na sunduğu ve
yatırım onayı bekleyen 8 projesi mevcut. Kalkınma Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bu projelerin
fizibilite etüdleri hakkında toplantılar yapıyorlar.
Bu projelerden bazılarının kamu yatırımı şeklinde
Sağlık Bakanlığı’nca üstlenilmesi görüşülüyor.
Sağlık Bakanlığı’nın, bu 8 hastane projesi şunlar
oluyor; İzmir Yenişehir Hastanesi, Antalya Şehir
Hastanesi, Aydın Şehir Hastanesi, Diyarbakır Kayapınar Hastanesi, Diyarbakır Yenişehir Hastanesi, Trabzon Şehir Hastanesi, Ordu Şehir Hastanesi, Bartın Devlet Hastanesi (TEBA Web Sitesi:
28 Aralık 2015).
Sağlık Bakanlığı’nın finansmanı kapanmış, mukavelesi imzalanmış, ihalesi yapılmış ve teklifleri
alınması beklenen rödovans modelli hastane projeleri ve son durumları aşağıdaki tabloda görülebilir.
135
2015 Rödovans Modelli
Önemli Projeler Gelişme Raporu
Sektör: Sağlık
Kuruluş: Sağlık Bakanlığı
A. YAPIM SÜRECİ DEVAM EDEN PROJELER
1. Kayseri Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
376 Milyon $
Toplam 1587 yataklı sağlık kampüsünün
anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
672,9 Milyon TL
Yıllık Kira bedeli:
137,7 Milyon TL
2. Etlik Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
1.378 Milyon $
Toplam 3566 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
Yatırım Bedeli:
2.413 Milyon TL
Yıllık Kira bedeli:
319 Milyon TL
3. Bilkent Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
Toplam 3704 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
4. İzmir Bayraklı Sağlık Kampüsü Yapım
Projesi
Toplam 2060 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
5. Kocaeli Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
Astaldi S.p.A. liderliğindeki İş Ortaklığının
üstlendiği yatırım için 876 milyon
Euro’luk kredi anlaşması imzalandı.
(TEBA:1720/29 Haziran 2015)
1.555 Milyon $
Yatırım Bedeli:
2.799 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
289 Milyon TL
IC Içtaş İnşaat liderliğindeki iş ortaklığının
üstlendiği yatırım için yerli ve yabancı
bankalar grubu ile toplam 890 milyon
Euro’luk kredi anlaşması imzalandı.
(TEBA:1707/30 Mart 2015)
947 Milyon $
Yatırım Bedeli:
1.638 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
177,9 Milyon TL
GAMA Holding-Türkerler İş
Ortaklığı’nın üstlendiği ve 2014 yılında
temeli atılan yatırım için finansman temin
süreci ve yapım çalışmaları devam ediyor.
(TEBA 2014 Yıllık Rapor)
440 Milyon $
Toplam 1180 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
Yatırım Bedeli:
1.197 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
85,9 Milyon TL
6. Elazığ Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
315 Milyon $
Toplam 1040 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
Yatırım Bedeli:
567.5 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
94,8 Milyon TL
7. Manisa Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Yapım Projesi
Yatırım için finansman anlaşmalarını
tamamlayan şirket, inşaat
çalışmalarını 3 yılda tamamlayacak.
(TEBA:1689/24 Kasım 2014)
209 Milyon $
GAMA Holding-Türkerler İş
Ortaklığı’nın yapımını üstlendiği
Sağlık: Kampüsünün temeli atıldı.
(TEBA:1715/25 Mayıs 2015)
Rönesans Holding liderliğindeki
ortak girişimin üstlendiği Proje
için “ÇED Olumlu” kararı verildi.
(TEBA:1731/14 Eylül 2015)
136
558 yataklı hastanenin anahtar teslim yapımı
8. Yozgat Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Yapım Projesi
Yatırım Bedeli:
362 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
64,2 Milyon TL
154 Milyon $
475 yataklı hastanenin anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
275 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
54,7 Milyon TL
9. Konya Karatay Sağlık Kampüsü Yapım
Projesi
309 Milyon $
Toplam 838 yatak kapasitesine sahip entegre
sağlık kampüsünün anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
543.2 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
88,7 Milyon TL
10. İstanbul İkitelli Sağlık Kampüsü
Yapım Projesi
Toplam 2682 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
11. Mersin Entegre Sağlık Kampüsü
Yapım Projesi
Toplam 1259 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
12. Gaziantep Sağlık Kampüsü Yapım
Projesi
Toplam 1875 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
13. Adana Sağlık Kampüsü Yapım Projesi
Toplam 1550 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
14. Bursa Entegre Sağlık Kampüsü Yapım
Projesi
Toplam 1355 yatak kapasitesine sahip
entegre sağlık kampüsünün anahtar teslim
yapımı
YDA İnşaat ile Ekim 2015’de Üst Hakkı
Mukavelesi imzalandı. (TEBA Web Sitesi:
21 Aralık 2015)
Rönesans Grubunun yer aldığı ortak
girişimin üstlendiği Proje için “ÇED Gerekli
Değildir” kararı alındı. Yabancı bankalarla
111 milyon Euro’luk kredi anlaşması
imzalandı. (TEBA:1718/15 Haziran 2015).
YDA İnşaat liderliğindeki İş Ortaklığı’nın
yürüttüğü yatırım için 67,5 milyon
Euro’lukilk kredi, İKB tarafından onaylandı.
(TEBA:1746/ 4 Ocak 2016)
1.391 Milyon $
Yatırım Bedeli:
2.435 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
258,9 Milyon TL
Yatırımın yapım çalışmaları devam ediyor.
(TEBA 2014 Yıllık Rapor)
265 Milyon $
Yatırım Bedeli:
643.2 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
140,9 Milyon TL
Yapım çalışmaları devam eden yatırım için
272 milyon Euro’luk kredi anlaşması 2014
yıl sonunda imzalandı. Proje için “ÇED
Olumlu” kararı verildi. (TEBA:1744/
21 Aralık 2015)
889 Milyon $
Yatırım Bedeli:
1.593 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
147,5 Milyon TL
Salini S.p.A. firmasının yer aldığı İş
Ortaklığınca yürütülen yatırım için
finansman temin süreci devam ediyor.
(TEBA:1719/ 22 Haziran 2015)
575 Milyon $
Yatırım Bedeli:
1.030 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
115,5 Milyon TL
9 yabancı bankadan kredi temin edilen
yatırımın ÇED süreci tamamlandı. Proje’nin
en geç 2018 yılında hizmete alınması
planlanıyor. (TEBA 2014 Yıllık Rapor)
433 Milyon $
Yatırım Bedeli:
750 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
124,6 Milyon TL
Mayıs 2015’te temeli atılan Sağlık
Kampüsü’nün yapılacağı arazinin tahsis
işlemlerine ilişkin dava açıldı. Bursa 1.
İdare Mahkemesi, tahsis işleminin iptaline
karar verdi. (TEBA Web Sitesi: 17 Haziran
2015).
137
15. Isparta Şehir Hastanesi Yapım Projesi
Toplam 755 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
16. Ankara-Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
ile Türkiye İlaç ve Tıbbİ Cihaz Kurumu
Kampüsü Yapım Projesi
Anahtar Teslim Yapım
17. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Hastanesi , Ruh ve Sinir Hastalıkları
Hastanesi, Yüksek güvenlikli Adli
Psikiyatri Hastanesi Yapım Projesi
900 yatak kapasiteli fizik tedavi ve
rehabilitasyon hastanesi, 800 yatak kapasiteli
psikiyatri ve 700 yatak kapasiteli yüksek
güvenlikli adli psikiyatri hastaneleri olmak
üzere toplam 2400 yataklı hastanenin anahtar
teslim yapımı
290 Milyon $
Yatırım Bedeli:
573 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
52,2 Milyon TL
Akfen İnşaat’ın yapımını üstlendiği
yatırım için yıl içinde finansman anlaşması
imzalandı (TEBA:1745/ 28 Aralık 2015).
871 Milyon $
Yatırım Bedeli:
1.724 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
245,3 Milyon TL
Yatırımın yapım çalışmaları devam ediyor.
(TEBA 2014 Yıllık Rapor).
825 Milyon $
Yatırım Bedeli:
1.428 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
258,1 Milyon TL
18. Eskişehir Şehir Hastanesi Yapım
Projesi
570 Milyon $
Toplam 1081 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
1.128 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
135,8 Milyon TL
Rönesans Holding’in de yer aldığı iş
ortaklığı ile YPK onayının ardından Ağustos
2014’te mukavele imzalandı. Projenin
yapım çalışmaları devam ediyor.
İhaleyi kazanan Akfen İnşaat ile yıl içinde
mukavele imzalandı.
B. İHALE SÜRECİ DEVAM EDEN PROJELER
5. Tekirdağ Devlet Hastanesi Yapım
Projesi
286 Milyon $
Toplam 480 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
715 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
67,5 Milyon TL
6. Şanlıurfa Şehir Hastanesi Yapım
Projesi
460 Milyon $
Toplam 1.700 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
Yatırım Bedeli:
1.150 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
160,5 Milyon TL
7. Kütahya Şehir Hastanesi Yapım Projesi
Tahmini Bedel:
166,6 Milyon $
500 yataklı Devlet Hastanesi ve 100 yataklı
Fizik Tedavi Rehabilitasyon Hastanesi
anahtar teslim yapımı
İlk tekliflere göre;
Yatırım Bedeli:
500 Milyon TL
Yıllık Kira Bedeli:
60 Milyon TL
İhaleyi Akfen İnşaat firması kazandı.
Projenin yatak kapasitesinde değişiklik
olduğu için, mukavele imzalamak için YPK
onayı bekleniyor. (TEBA:1721/ 29 Haziran
2015)
İhaleyi YDA İnşaat firması kazandı.
Mukavele imzalamak için YPK onayı
bekleniyor. (TEBA: 1723/ 13 Temmuz
2015)
İlk teklifler alındı.Değerlendirme sürecinin
ardından ilk 4 sıradaki teklif sahipleri açık
eksiltme görüşmelerine davet edilecek
(TEBA:1732/ 14 Eylül 2015).
138
7. Denizli Entegre Sağlık Kampüsü Yapım
Projesi
Toplam 1.000 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
8. Samsun Şehir Hastanesi Yapım Projesi
Toplam 900 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
Tahmini Bedel
172 Milyon $
Tahmini Yatırım Bedeli:
500 Milyon TL
Şubat 2015’de önyeterlilik başvuruları
alınan Proje için son teklifler 23 Şubat
2016’da alınacak (TEBA:1748/ 18 Ocak
2016).
Tahmini Bedel
103,4 Milyon $
Tahmini Yatırım Bedeli:
300 Milyon TL
Şubat 2015’de önyeterlilik başvuruları
alınan Proje için son teklifler 25 Şubat
2016’da alınacak (TEBA:1748/ 18 Ocak
2016).
C. KALKINMA BAKANLIĞI’NA SUNULAN YENİ PROJELER
1. Antalya Şehir Hastanesi
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 1.000 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
2. Aydın Şehir Hastanesi
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Toplam 800 yatak kapasitesine sahip
hastanenin anahtar teslim yapımı
3. İzmir Yenişehir Hastanesi
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 1200 yataklı hastanenin anahat
teslim yapımı
4. Diyarbakır Kayapınar Hastanesi
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 750 yataklı hastanenin anahtar
teslim yapımı
5. Diyarbakır Yenişehir Hastanesi
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 705 yataklı hastanenin anahtar
teslim yapımı
6. Trabzon Şehir Hastanesi
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 600 yataklı hastanenin anahtar
teslim yapımı
7. Ordu Şehir Hastanesi
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Toplam 600 yataklı hastanenin anahtar
teslim yapımı
8. Bartın Devlet Hastanesi
Toplam 400 yataklı Şehir Hastanesinin
anahtar teslim yapımı
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
Bedeli Bilinmiyor
Projenin fizibilitesi Kalkınma Bakanlığı’na
sunuldu. (TEBA Web Sitesi: 28 Aralık
2015)
139
2015 Yılında
Özelleştirme
Uygulamaları
2014 yılında yüzde 50 düşüşle 6,3 milyar Dolar’a inen
özelleştirme gelirleri enerji sektöründeki piyasa fiyatları
dengesizliği ve küresel krizin dış kredi darboğazının artması
nedenleriyle 2015 yılında da yüzde 70 düşerek 2 milyar
Dolar’a kadar indi.-2015’in özelleştirme gelirlerinin büyük
bölümü elektrik sektörü satışlarından elde edilirken, 2016
yılına da 2,1 milyar Dolar gelir devredildi...
Yeniden revize edilen OVP’ye göre 2016 özelleştirme gelir
hedefi arttırılarak 3,6 milyar Dolar olarak belirlenirken,
2016 yılında sonuç alınamayan elektrik özelleştirmelerinin
tamamlanması ile TP Petrol A.Ş. ve TEMSAN gibi önemli
kuruluşların satışı hedefleniyor...
140
2
013 yılında 12,4 milyar Dolar ile tavana vuran
özelleştirme gelirleri, 2014 yılında yüzde 50
düşüşle 6,3 milyar Dolar’a indikten sonra, 2015
yılında da önceki yıla göre yüzde 70 azalarak 2
milyar Dolar’a düştü.
Böylece 2003 yılında yaşanan ekonomik krizden
sonra, 2005 yılındaki Erdoğan Hükümetleri döneminden 2015 yılına kadar (2013 yılı hariç) düşüş
eğiliminde olan özelleştirme gelirlerinin 2015 yılında ise en alt seviyeye inmiş olduğu görülüyor.
2015 yılında elde edilen özelleştirme gelirlerinin
1 milyar 937 milyon 13 bin Dolar’ı Tesis ve Varlık Satışı veya Devirlerinden, 54 milyon 811 bin
Dolar’ı ise Bedelli Devirlerden sağlanırken, geri
kalan 4,2 milyon Dolar’ı ise OYAK İnşaat’ın yüzde 25 hissesinden elde edilen blok satış geliri oldu.
Böylece 2015 yılı özelleştirme gelirleri net olarak
1 milyar 996 milyon 42 bin Dolar olarak gerçekleşti.
Taksitli ödeme seçeneğini tercih eden yatırımcıların taksitlerini yatırmaları ile gelirlerin Hazine’ye
peyder pey devredildiği belirleniyor.
ilgisinin tamamen durmuş olması da diğer bir neden oluyor.
Bu arada Türkiye’deki enerji sektöründe Arz-Talep
dengesizliğinin 2015 yılında enerji piyasalarında
yarattığı fiyat dengesizliği de özellikle enerji sektörü özelleştirmelerine olan ilgiyi zayıflattığı görülüyor.
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2014 yılında yaptığı açıklamalarda Milli Piyango ile köprü ve otoyol
özelleştirmeleri ile birlikte elektrik üretim santralları, bazı limanlar ve marinalar, Erzurum Kış Olimpiyatları Tesisleri, şeker fabrikalarını, Türksat’a
ait Kablo-TV operasyonlarını, BOTAŞ’ın iletim
hatlarını, TEİAŞ’a ait kamu hisselerinin yüzde 49
hissesinin ve TPAO’nun halka arzını, Haydarpaşa
Garı ve Eti Maden’e ait sülfirik ve borik asit fabrikalarının özelleştirileceğini bildirmişti.
Sözkonusu özelleştirmelerin 2016 yılında ele alınması ve gerekli mevzuat çalışmalarının tamamlanmasıyla 2016 programında bu özelleştirmelerin
gerçekleştirilmesi hedefleniyor.
2016 yılına 2,1 milyar Dolar gelir devredildi:
2015 Özelleştirme Gelirleri’ndeki azalışın nedenleri:
Hükümet 2015 Özelleştirme Gelirleri’ni hazırladığı OVP’de 3,8 milyar Dolar olarak (8,7 milyar TL)
hedeflemesine rağmen, 1,9 milyar Dolar olarak alınan sonuçla ödeme yükümlülüklerinde önemli bir
açık vermişti.
2015 yılında Özelleştirme Gelirleri’ndeki azalışın başlıca nedenini küresel krizin 2015 yılında
Türkiye’nin de yer aldığı gelişmekte olan ülkelerdeki olumsuz etkisinin artmış olması şeklinde tespit ediyoruz. Türkiye’de zaten özel sektördeki sermaye yetersizliliğine 2015 yılında küresel krizin
dış kredi darboğazı da eklenince özelleştirmeler
için gerekli kaynağın yaratılamadığını görüyoruz.
Bu arada yabancı sermayenin de özelleştirmelere
ÖİB tarafından 2015 yılı ve daha öncesinde teklifleri alınan özelleştirme ihalelerinden 2016 yılına
toplam 2,1 milyar Dolar gelir devredildi.
Söz konusu projeler arasından, satış/devir onayı
alınan ve sözleşme imza aşamasında olan kuruluşlardan 929,2 milyon Dolar, onay aşamasında olan
kuruluşlardan ise 1,1 milyar Dolar gelir devredildiği belirlendi.
2013 yılında önemli termik santrallar ile başlayan
termik santral özelleştirmeleri 2014 yılında da devam ederek, en önemli gelirlerin Elektrik Üretim
Sektörü özelleştirmelerinden elde edilmişti. 2014
yılı ve daha öncesinde teklifleri alınan özelleştirme
ihalelerinden 2015 yılına toplam 4,8 milyar Dolar
gelir devredilmişti (TEBA: 2014 Yıllık Rapor).
141
2015 yılında ihaleleri tamamlanmış, sözleşme ve
onay aşamasındaki projeler:
Elektrik Üretim Santralları özelleştirmeleri
2015 yılında da devam etti:
2015 yılında ve öncesinde ihalesi yapılan ihaleler
incelendiğinde bunların 52 adetinin satış-devri için
Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) onayı alınmış
ve sözleşme aşamasında olduğu görülüyor. Ayrıca,
19 ihale için ise onay alınmasının beklendiği görülüyor.
2013 yılında önemli termik santrallar ile başlayan enerji özelleştirmeleri 2015 yılında da devam
ederek, en önemli gelirler, bir önceki yılda olduğu
gibi Elektrik Üretim Sektörü özelleştirmelerinden
elde edildi. ÖİB 2014 yılında teklifleri alınan iki
önemli termik santral özelleştirmesinde mukavele
imzaladı.
2016 yılı özelleştirme hedefi 3,6 milyar Dolar:
Yeni Orta Vadeli Program’da (OVP) daha önceki
hedef, 2015 yılı gelirlerinde programın bir hayli altına düşüldüğünden, yeniden revize edilerek yükseltildi. Böylece daha önce 2,9 milyar Dolar (6,7
milyar TL) olarak hedef lenen özelleştirme gelirleri, yeni OVP’de 3,6 milyar Dolar’a (10,8 milyar
TL) çıkarıldı.
2016 Ocak ayında Maliye Bakanı Naci Ağbal,
özelleştirme gelirlerine yönelik şu açıklamayı
yaptı:
“2016 yılında merkezi yönetim bütçesine özelleştirme fonunda aktarılmasını öngördüğümüz rakam
10,8 milyar Lira. 2015 yılında gerçekleşen özelleştirme geliri ise 6,1 milyar Lira seviyesindedir”.
2016 yılında gerçekleştirilmesi hedeflenen önemli
özelleştirmeler arasında, iptal edilen şans oyunlarının lisansının 10 yıl süre ile özelleştirilmesi, köprü
ve otoyollar, elektrik üretim tesisleri bulunuyor.
2015 yılında ihaleleri ilan edilen ve 2016 yılında
teklifleri alınacak olan önemli ihaleler ise şöyle
oldu:
“Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ)’a ait Bursa Doğalgaz Santralı, Aliağa Kombine Çevrim Santralı,
Şanlıurfa, Tortum, Adıgüzel ve Kemer Hidroelektrik Santralları (HES)”
Soma B Termik Santralı’na yönelik olarak ihaleyi kazanan Konya Şeker San. ve Tic. A.Ş. firması ile ÖİB arasında Santral ve taşınmazlarının
varlık satışı yöntemi ile özelleştirilmesine ilişkin
685,5 milyon Dolar’lık mukavele imzaladı.
Mukavele 22 Haziran 2015 tarihinde yürürlüğe
alındı (TEBA: 1720/29 Haziran 2015).
Öte yandan, Orhaneli ve Tunçbilek Termik
Santralları ile BLİ tarafından kullanılan taşınmazların özelleştirilmesi ihalesinde ise en yüksek
teklifi veren Çelikler Taah. firması ile ÖİB arasında beklenen 521 milyon Dolar’lık mukavele,
22 Haziran 2015 tarihinde imzalandı (TEBA:
1720/29 Haziran 2015).
Ayrıca, Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK), 2015
yılında işletme hakkı devri yöntemi ile özelleştirilmesi hedeflenen 26 HES’i özelleştirme kapsam ve
programına aldı. Devir işlemlerinin 31 Aralık 2020
yılına kadar tamamlanmasına karar verildi (TEBA:
1720/29 Haziran 2015).
İhaleyi onayı alınan Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ)’a
ait Anamur-Bozyazı-Mut-Derinçay, Silifke, Zeyne
Hidroelektrik Santrallarının (HES) 8 milyon 850
bin Dolar teklif veren Cem Veb Ofset firmasına
devri için Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK)
onayı alındı (1700/9 Şubat 2015).
Kapsama alınan HES’ler arasından ihaleleri
gerçekleştirilen ve onay bekleyen önemli HES
özelleştirmeleri ise şöyle oldu:
142
EÜAŞ’a ait Fethiye HES’in özelleştirmesinde en
ucuz teklifi, 128 milyon 25 bin TL ile Eti Alüminyum Anonim Şirketi TEBA:1736/ 20 Ekim
2015, Manavgat HES için 14 firma - ortak girişiminin teklif sunduğu ihalede en yüksek teklif,
370 milyon Lira ile Kibar Holding A.Ş. firması
vermişti (TEBA:1736/ 23 Ekim 2015)
Karacaören 1 ve 2 HES’ler için ise en yüksek teklifi 515 milyon TL ile Gama Enerji Anonim Şirketi
vermişti (TEBA:1739/ 10 Kasım 2015). Kadıncık
1 ve Kadıncık 2 HES’ler için ise en yüksek teklif 864.100.000 TL ile IC İçtaş Hidroelektrik ve Termik Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. firmasından gelmişti (TEBA:1740/ 17 Kasım 2015) Doğankent,
Kürtün ve Torul HES’ler için ise en yüksek teklif,
1 milyar 225 milyon TL ile Kolin İnşaat firmasından geldi (TEBA: 1744/ 21 Aralık 2015).
Şans oyunlarının özelleştirilmesi ihalesi iptal
edildi:
2015 yılına devreden gelirlerin büyük bir kısmının Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü’ne ait
olan piyango, hemen kazan ve sayısal oyunlar ile
ilgili mevzuat çerçevesinde izin verilebilecek olan
benzer şans oyunlarının lisansının 10 yıl süre ile
özelleştirilmesi ihalesine ait olduğu belirlenmişti
(TEBA: 1696/12 Ocak 2015).
Ancak söz konusu ihalede, kur farkı nedeniyle
ilk etapta Net Şans - Hitay Ortak Girişim Grubu
ihalede mukavele imzalamaktan vazgeçerken, ilk
teklif sahibinin çekilmesi üzerine mukavele daveti
yapılan ikinci sıradaki ERG-Ahlatçı Ortak Girişim
Grubu da verilen süre içinde mukavele imzalanamadı. Bunun üzerine ihalenin yeniden ilan edilmek
üzere iptal edildiği belirlendi (TEBA: 1743/14
Aralık 2015).
Derince Limanı ve Fenerbahçe Kalamış Yat Limanı ihaleleri:
2015 yılının önemli özelleştirmelerinden olan Derince Limanı’nın ihalesine en yüksek teklifi veren
Safi Katı Yakıt firmasının kurmuş olduğu Safi Derince Uluslararası Liman İşletmeciliği A.Ş., 25 Şubat 2015 tarihinde 543 milyon Dolar’lık mukavele
imzaladı (TEBA: 1703/2 Mart 2015).
Onay alınan önemli özelleştirmeler arasında yer
alan Fenerbahçe-Kalamış Yat Limanı’nın 30 yıl
süreyle İşletme Hakkı Devri (İHD) yöntemiyle
özelleştirmesi ihalesinde 664 milyon ABD Dolar
bedelle en yüksek teklifi veren Koç Holding’e bağlı Tek-Art Kalamış ve Fenerbahçe Marmara Turizm Tesisleri A.Ş. imar planlarının reddedilmesi
üzerine ihaleden çekildiğini bildirdi. Bunun üzerine ihalede ikinci sırada 654 milyon Dolar ile teklif
veren Safi Gayrimenkul ve Yatırımları firmasına
mukavele daveti yapan ÖİB, firmaya süre verdi
(TEBA: 1741/30 Kasım 2015).
Özelleştirme kapsamına alınan yeni kurumlar:
Öte yandan, 2015 yılında iki önemli şirket ÖYK tarafından özelleştirme kapsam ve programına alındı. Söz konusu şirketler için 2016 yılında özelleştirme ihalelerinin gerçekleştirilmesi hedefleniyor.
Türkiye Petrolleri (TP) Petrol Dağıtım A.Ş.’de kamuya ait hisselerin özelleştirme kapsam ve programına alınmasına ilişkin ÖYK onayı alınmış olup,
şirket için, halka arz veya diğer belirlenecek yöntemler ile özelleştirme ihalesinin yapılması hedefleniyor. Alınan ÖYK kararına göre işlemin 31 Aralık 2020 tarihine kadar tamamlanması hedefleniyor
(TEBA: 1720/29 Haziran 2015).
2015 yılında Türkiye Elektromekanik Sanayi Genel
Müdürlüğü (TEMSAN)’ın da özelleştirilmesi için
önemli bir adım atılarak, ÖYK, Genel Müdürlüğün
Hazine’ye ait yüzde 100 hissesinin özelleştirme
kapsam ve programına alınmasına karar verdi. ÖİB
tarafından özelleştirme yöntemine karar verilmesi
ardından işleme başlanması beklenirken, işlemin
31 Aralık 2020 tarihine kadar tamamlanmasına karar verildi (TEBA: 1720/29 Haziran 2015).
143
2015 Yılında Satış/Devir İşlemi Tamamlanan Uygulamalar (Tablo: 1)
Kurum Tesis Adı
Sözleşme Tarihi
Tahsilat Tutarı ($)
9/11/2015
4.216.828
Soma B Termik Santralı
22..06.2015
685.500.000
Orhaneli Termik Santralı
6/22/2015
521.000.000
Derince Limanı
25.02.1015
543.000.000
TEDAŞ Taşınmazları
----
2.486.672
Maliye Hazinesi Taşınmazları
----
108.752.471
Gayrimenkul A.Ş. Taşınmazları
----
49.938.087
Şeker Fabrikaları Taşınmazları
----
1.718.705
Sümer Holding Taşınmazları
----
294.987
Karayolları Genel Müdürlüğü Taşınmazları
----
15.482.052
ADÜAŞ Taşınmazları
----
7.067.519
TCDD Taşınmazları
----
1.772.964
Blok Satış:
Oyak İnşaat (% 25)
Tesis ve Varlık Satış veya Devri:
Tesis ve Varlık Satış veya Devri Toplam:
1.937.013.459
Bedelli Devir İşlemleri:
TEDAŞ Taşınmazları
----
109.895
T. Şeker Fabrikaları A.Ş. Taşınmazları
----
228.288
Sümer Holding Taşınmazları
----
125.445
TCDD Taşınmazları
----
2.600.003
Gayrimenkul A.Ş. Taşınmazları
----
284.772
Maliye Hazinesi Taşınmazları
----
51.463.272
Bedelli Devir İşlemleri Toplam:
GENEL TOPLAM:
54.811.676
1.996.042.256
144
2015 Yılında Onayı Alınmış ve Sözleşmesi İmza Aşamasında Olan
Projeler (Tablo : 2)
Kuruluş-Tesis
Satış Bedeli ($)
Türk Şeker Fabrikası Taşınmazları
505.700
Maliye Hazinesi Taşınmazları
226.170.924
Gayrimenkul A.Ş. Taşınmazları
11.161.417
TDİ Fenerbahçe – Kalamış Yat Limanı
654.000.000
TCDD Taşınmazları
10.130.119
ADÜAŞ Taşınmazları
18.468.942
EÜAŞ’a Ait HES’ler
8.850.000
Sözleşme Aşamasında Olan İhaleler Toplam
929.287.101
Onay Aşamasına Olan İhaleler:
Kuruluş-Tesis
Satış Bedeli ($)
Fethiye HES
44.259.490
Kepez 2 ve Manavgat HES
128.071.997
Karacaören 1-2 HES
179.292.578
Kadıncık 1-2 HES
301.227.079
Doğankent, Kürtün ve Torul HES
417.965.951
11081 nolu ruhsat ve maden sahası
5.300.000
Maliye Hazinesi Taşınmazları
96.882.172
Sümer Holding Taşınmazları
5.198.470
Gayrimenkul A.Ş. Taşınmazları
3.180.679
Türk Şeker Fabrikası Taşınmazları
370.052
Onay Aşamasına Olan İhaleler Toplam
1.181.748.469
GENEL TOPLAM:
2.111.035.570
Creates Value With Its Expertise
Investor
Contractor
Leader
GAMA ENERJİ A.Ş.
T.G.T.ENERJİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş.
GAMA ENERGY WATER INTERNATIONAL B.V. BABADAĞ ELEKTRİK
ÜRETİM SANAYİ VE TİC. A.Ş. GATES ENERJİ TİC. A.Ş. ANADOLU
ELEKTRİK ÜRETIM TİC. VE SAN. A.Ş. DISI WATER PSC GEAŞ İŞLETME
VE BAKIM A.Ş. GAMA ENERJİ İŞ GELİŞTİRME A.Ş.
DOĞALGAZ ELEKTRİK ÜRETİM VE TİC. A.Ş.
İÇ ANADOLU
GARET ENERJI ÜRETİM VE TİC. A.Ş.
TURUSGAZ TAAHHÜT VE PAZARLAMA TİCARET A.Ş. GAMA QATAR Co.W.L.L.
NORTH CASPIAN CONSTRUCTORS B.V. STFA GAMA TAAHHÜT VE İNŞAAT A.Ş.
BARMEK GAMA GATE İNŞAAT TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
GAMA GÜÇ SİSTEMLERİ
MÜHENDİSLİK VE TAAHHÜT A.Ş.
GAMA POWER SYSTEMS ARABIA LTD. GAMA INDUSTRY ARABIA LTD.
GAMA INTERNATIONAL B.V.
KIRIKKALE ELEKTRİK ÜRETİM VE TİC. A.Ş. KREMNA ENERGY GENERATION
ENERGY COOP
İZMİR TERMİK ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM VE TİC. A.Ş.
BİRECİK BARAJ VE HİDROELEKTRİK SANTRALI TESİS VE İŞLETME A.Ş.
GAMA ENERGY INTERNATIONAL B.V.
AND TRADE
GAMA RENEWABLE
GAMA LTD.
ALBA CONSTRUCTION & SUPPLY GMBH
GAMA CONSTRUCTION
IRELAND LTD.
GAMA TİCARET VE TURİZM A.Ş. KIRIKKALE ELEKTRİK
İMALAT VE MONTAJ A.Ş. ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. GAMA EMLAK YATIRIM VE İNŞAAT A.Ş.
GAMA INDUSTRY MOÇAMBIQUE LDA. İZMİR BAYRAKLI HASTANE YATIRIM VE SAĞLIK HİZMETLERİ A.Ş.
GAMA ENDÜSTRİ TESİSLERİ
GAMA STROY LCC
GAMA İNŞAAT A.Ş.
GAYES GAMA YENILENEBILIR ENERJİ SİSTEMLERİ İNŞAAT A.Ş.
KOCAELİ HASTANE YATIRIM VE SAĞLIK HİZMETLERİ A.Ş.
www.gama.com.tr