Türkiye`de Swap Piyasaları

Transkript

İ.Ü.
İşletme İktisadı Enstitüsü
Finans Tezsiz Yüksek Lisans Programı
Risk Yönetimi ve Türev Ürünler Dersi
Dönem Ödevi
1.
TÜRKİYE’DE SWAP PİYASALARI ....................................................................... 4
1.1.
SWAP KAVRAMI ..................................................................................................... 4
1.2.
SWAP TARĠHĠ .......................................................................................................... 4
1.3.
TÜRKĠYE’DE SWAP ................................................................................................. 7
1.3.1. Swap Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler ..................................................... 8
1.4.
SWAP ĠġLEMLERĠNĠN YAPILMA NEDENLERĠ ............................................................ 8
1.5.
SWAP ĠġLEMĠNĠN RĠSKLERĠ ..................................................................................... 8
1.5.1. Kredi Riski (Default Risk) ................................................................................ 8
1.5.2. Pozisyon Riski (Piyasa Riski, PositionRisk) .................................................... 9
1.6.
SWAP, BORSA OPSĠYONLARI VE FUTURES ARASINDAKĠ FARKLAR ......................... 9
1.7.
DĠĞER SWAP TÜRLERĠ .......................................................................................... 10
1.7.1. Vadeden Önce Son Verme Hakkı Veren Swaplar ( Callable, Putable Swap) . 10
1.7.2. Süresi Uzatılabilir Swaplar (Extendable Swap) .............................................. 10
1.7.3. Faiz Oranının Sonradan Belirlenmesi Hakkını Veren Swaplar (Delayed Rate
Setting Swaps) ............................................................................................................. 10
1.7.4. Vadeli Swaplar (Forward Start Swaps)........................................................... 11
1.7.5. İkili Para Swapları (Dual Currency Swaps) ................................................... 11
1.7.6. Sıfır Faizli Swap ( Zero Coupon Swap) ........................................................... 11
1.7.7. Para Düzeltme Swapları ( Currency Unwind Swaps) ..................................... 11
1.7.8. İtfa Edilen Swap(Amortising Swap) ................................................................ 12
1.7.9. Kokteyl Swap’ları (Multi-legged Swaps)......................................................... 12
1.7.10.
Swap Opsiyonları (Swaptions) .................................................................... 12
1.7.11.
Artan Tutarlı Borç Swapları (Accreting Swaps) ......................................... 12
1.7.12.
Halkalı Borç Swapları (Circus Swaps) ....................................................... 12
1.8.
SWAP ĠġLEMLERĠNDE VERGĠ BOYUTU .................................................................. 13
1.8.1. Swap İşlemleri ve Damga Vergisi Kanunu .................................................... 13
1.8.2. Swap İşlemleri ve Katma Değer Vergisi Kanunu .......................................... 13
1.8.3. Bankalar ve Aracı Kuruluşlar Açısından Vergi ............................................ 14
2.
ÖRNEK OLAYLAR ................................................................................................. 15
2.1.
BANKANIN ZORUNLU KARġILIK TEMĠNĠ (FX SWAP) ............................................ 15
2.2.
BĠREYSEL YATIRIMCI FAĠZ KAZANCI (FX SWAP) ................................................. 16
2.3.
SENDĠKASYON KREDĠSĠNĠ HEDGE ETME (FAĠZ SWAP) .......................................... 17
Bu ödev 2012-2013 Eğitim döneminde İ.Ü. İşletme İktisadı Enstitüsü Finans Tezsiz Yüksek Lisans öğrencileri tarafından
Risk Yönetimi ve Türev Ürünler dersi için hazırlanmıştır.
3.
2.4.
BANKA BĠLANÇOSUNU HEDGE ETME (FAĠZ SWAP) .............................................. 21
2.5.
SENDĠKASYON KREDĠSĠ ĠLE ĠÇ PĠYASAYA KREDĠ YARATMA (CROSS CURRENCY) 22
2.6.
YABANCI EMEKLĠLĠK FONUNUN BORSA ĠSTANBUL’DA YATIRIM YAPMASI .......... 24
KREDİ TEMERRÜT SWAPLARI (CDS) .............................................................. 27
3.1.
GENEL YAPISI....................................................................................................... 27
3.2.
KREDĠ TEMERRÜT SWAPLARININ ĠġLEYĠġĠ............................................................ 29
3.3.
KREDĠ TEMERRÜT SWAPLARINA ĠLĠġKĠN TERĠMLER VE AÇIKLAMALARI .............. 31
3.4.
KREDĠ TEMERRÜT SWAPLARINDA TEMERRÜT DURUMUNDA YAPILACAK ÖDEME
TÜRLERĠ ........................................................................................................................... 32
3.5.
KREDĠ TEMERRÜT SWAPLARI ĠLE HĠSSE SENEDĠ PĠYASASI ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠ .... 33
3.5.1. Markit iTraxx Endeksleri ................................................................................. 37
3.5.1.1.
Markit iTraxx Endeksleri GeliĢimi .......................................................... 37
3.5.1.2.
Markit iTraxx Endeks Türleri .................................................................. 37
3.5.2. Markit iTraxx Europe Endekslerinin Oluşumuna İlişkin Genel Bilgi ............. 38
3.6.
CDS-PĠRĠMĠ NEDĠR? ......................................................................................... 39
KAYNAKÇA...................................................................................................................... 39
1.
TÜRKİYE’DE SWAP PİYASALARI
1.1.
Swap Kavramı
Ġngilizce kökenli bir kelime olup, kelime anlamı olarak bakıldığında; değiĢtirme, kaydırma
ve takas anlamına gelmektedir.1
Finansal bir terim olarak swap, finansal araçların veya paranın gelecekte belirli bir
tarihte ve belirli bir oran üzerinden değiĢimidir. Daha genel olarak swap, anlaĢmaya taraf
olan iki kiĢi, iĢletme veya kurum arasında nakit akıĢlarının anlaĢma süresince değiĢimini
ifade etmektedir.
1.2.
Swap Tarihi
Ġkinci Dünya savaĢının sonu itibariyle Amerikan dolarının değerinin, altına ve diğer para
birimlerinin de belli formüllerle Amerikan Dolarına bağlı olduğu Bretton Woods sistemi
geliĢtirilmiĢtir. Döviz kurlarına istikrar sağlamak için geliĢtirilen Bretton Woods sistemi
bir ayarlanabilir sabit kur mekanizması getirmiĢ ve Amerikan Dolarının, uluslararası
alanda altına olan konvertibilitesinden dolayı ayrıcalıklı bir konuma sahip olmasını
sağlamıĢtır.
1960 yılından itibaren çökmeye baĢlayan bu sistem 1973 yılında yıkılmıĢtır. Bunun
sonucu olarak önce döviz kurlarında değiĢkenlik ve dolayısıyla döviz kuru riski baĢ
göstermiĢtir.
Bretton Woods sisteminin çökmesinin ardından geliĢtirilen yeni parasal sistemde,
geliĢmiĢ ülkelerin tamamı esnek kur sistemi içinde yer almıĢ ve piyasa iĢlemlerinin büyük
kısmı esnek kur sistemine göre yapılmaya baĢlanmıĢtır. Esnek kur sistemiyle birlikte döviz
kurları sürekli değiĢme göstermeye baĢlamıĢ ve bunun sonucu olarak da özellikle dıĢ
ticaretle uğraĢan firmalar, bankalar ve diğer kuruluĢlar, daha önce görmedikleri boyutta bir
döviz riski sorunuyla karĢı karĢıya kalmıĢlardır.
1
Ġhsan ERSAN, Finansal Türevler: Futures, Options, Swaps
1973 petrol bunalımının yanı sıra, Bretton Woods ayarlanabilir sabit kur sisteminin
yıkılıĢıyla birlikte uygulanmaya çalıĢılan ulusal ve uluslararası para politikalarının, o
dönemdeki fiyat artıĢlarına önemli etkisi olmuĢ ve geliĢmiĢ ülkeler de enflasyon oranı çift
haneli rakamlara dayanmıĢtır. 2
Enflasyonla mücadelede en önemli silahlardan biri de faiz oranları olduğu için
hükümetlerin bu silahı sıklıkla kullanması faiz oranlarının değiĢkenliğini ve beraberinde de
faiz oranı riskini meydana getirmiĢtir.
Ġlk swap sözleĢmesi XVI. yy.da Cenevreli bir bankerin Antwerp para piyasası
aracılığıyla Ġspanya’ya altın vermesi ve buna karĢılık gümüĢ alması ile düzenlenmiĢtir.
Daha sonra ise swap 1923 yılında Avusturya Merkez Bankası tarafından cari pazarda
Ġngiliz Sterlini karĢısında ulusal paranın satılıp, vadeli olarak geri satın alınması ile
gerçekleĢtirilmiĢtir3
Finansal riskin hızla artmaya baĢlamasıyla beraber geleneksel risk yönetim teknikleri
olarak bilinen;

Önemli miktarlarda karĢılık ayrılması,

Ġhracat ve ithalatın çeĢitlendirilmesi,

Hükümetlerin politikalarına bağlı olarak uygulanan ihracat sigortası gibi esnek
olmayan ve daha yüksek maliyetli olan bu yöntemler yerini daha çağdaĢ risk
yönetim tekniklerine bırakmıĢtır.
Döviz kuru değiĢkenliği riskine karĢı: döviz swapları (1981), faiz oranı değiĢkenliği
riskine karĢı: faiz swapları (1982) kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Swap iĢlemleri, ilk olarak
para swaplarının ortaya çıkmasıyla baĢlamıĢtır. Para swaplarının kökenini ise Paralel
Krediler4 oluĢturmaktadır. Bu tür krediler 1970’li yıllarda ABD’de ve Ġngiltere’de sermaye
hareketlerine getirilen kısıtlamalar ve döviz cinsinden borçlanma maliyetlerini son derece
yüksek tutan kambiyo kontrollerini aĢmak amacıyla ortaya çıkmıĢtır. Ġngiltere’de yürürlüğe
giren kambiyo iĢlemlerini kısıtlayıcı yasal engeller döviz swapının ilk olarak 1976’da
uygulanmasına yol açmıĢtır. Bu iĢlemde Continental Illinois Ltd. ve Goldman Sachs,
2
Haluk Aytekin YILMAZ, Bankacılıkta Döviz ve Faiz Yönetimi Teknikleri ve Türkiye
KABAKÇI, Ali, TANER, Swapların Finansman Tekniği Olarak Değerlendirilmesi
4
Paralel krediler, merkezleri iki farklı ülkede yer alan iki çok uluslu Ģirketin, bankanın mevcut döviz kurları
üzerinden birbirlerine kendi ülkelerinin para birimi cinsinden borç vermesini ve bu borçların kararlaĢtırılan
vade sonunda geri ödemesini içerir.
3
Hollanda Florinini ve Ġngiliz Sterlini içeren bir anlaĢma düzenlemiĢlerdir. Bu ilk iĢlemi
1977 yılının Nisan ayında Consolidated Goldfiels adına yapılan iĢlem ve aynı zamanlarda
Venezuella hükümetini de kapsayan Caracas metro sisteminin inĢaatı için Amerikan Doları
ve Fransız Frangı ile yapılan iĢlem izlemiĢtir.5 Fakat en ünlü ve modern para swap örneği
olarak Dünya Bankası ile IBM firması arasında, Saloman Brother firması aracılığıyla
yapılan swap anlaĢması gösterilir. Dünya Bankası, Ġsviçre Frankı ve Alman Markı kaynak
bulmak istediği halde, Avrupa piyasalarına göre daha ucuza fon temin edebileceği ve daha
iyi tanındığı Amerikan piyasasından Dolar borçlanarak IBM firmasına vermiĢ ve IBM
firmasının çıkardığı Ġsviçre Frankı ve Alman Mark’ı tahvillerinden gelen parayı alarak
swap iĢlemini gerçekleĢtirmiĢtir. Dünya Bankası 1983 yılı mali raporunda açıkladığına
göre döviz (para) swap’ı anlaĢmaları bankanın borçlanma maliyetini, ortalama olarak
%10’dan %8,9’a düĢürmüĢtür. Bu programın baĢarısı döviz swap’ı piyasalarının hızlı bir
Ģekilde geliĢmesine yol açmıĢtır.
Döviz swaplarını aynı yıl Citibank ile Continental Illinois arasında yapılan ilk faiz swap’ı
izlemiĢtir. Dönüm noktası sayılabilecek bu iĢlemden sonra ilerleyen yıllarda faiz swapları
daha çok ilgi görmüĢ ve döviz swaplarından daha yaygın bir kullanım alanına sahip
olmuĢlardır.
5
Türkkan Cengiz, Swap Finansman Tekniği ve MuhasebeleĢtirme Esasları
Dünya swap piyasana bakıldığında; iĢlemlerinin % 90’nını faiz swap’ı sözleĢmeleri
oluĢtururken % 10’luk kısmını ise para swap’ı sözleĢmeleri oluĢmaktadır.
1.3.
Türkiye’de Swap
Döviz riski yönetiminde en geliĢmiĢ yöntemler arasında olan döviz swap’ı, ülkemizde ilk
kez 1985 yılında T.C. Merkez Bankasının kendisi ile ticari bankalar arasında belli
koĢullarla swap iĢlemine olanak vermesiyle tanınmaya baĢlanmıĢtır. Bu tarihten sonra
bankalar yurtdıĢından borçlandıkları dövizleri Türk Lirasına çevirmek için swap
uygulamasına baĢlamıĢlardır. Döviz swap’ı ülkemizde, 1985 yılında T.C. Merkez
bankasının kendisi ile ticari bankalar arasında belli koĢullarla swap iĢlemine olanak
vermesiyle tanınmaya baĢlamıĢtır.
Bu tarihten sonra bankalar yurtdıĢından borçlandıkları dövizleri Türk Lirasına
çevirmek için swap uygulamasına baĢlamıĢtır. Bu uygulamalardan biri Türkiye Kalkınma
Bankası ile Merkez Bankası arasında gerçekleĢtirilmiĢtir. Türkiye Kalkınma Bankası 1989
yılında Japonya’ya gerçekleĢtirdiği tahvil ihracı sonucunda, 10 yıl vadeli borçlandığı, 10
milyar Japon Yeni’ni, Türk Lirasına çevirmek için Merkez Bankası ile 10 yıl vadeli bir
swap anlaĢması yapmıĢtır. Bu anlaĢmaya göre, anaparalar el değiĢtirmemekte, sadece vade
dönemlerinde anaparalar üzerinden ve belirlenen faiz oranlarına uygun olarak karĢılıklı
faiz ödemeleri yapılmaktadır.6
Ülkemizde faiz ve döviz swaplarının geçmiĢte çok fazla örneği yoktur. Bunun ana
sebebi gerek döviz, gerekse Türk Lirası cinsinden Türkiye de uzun vadeli fonların
bulunmamasıdır. Ancak Hazine garantisiyle uzun vadeli fon bulabilen kuruluĢlar geçmiĢte
döviz swapları yapmıĢlardır.
Özellikle Türkiye Kalkınma Bankası ve Eximbank, Japonya piyasasından
borçlandıkları Yenleri Türkiye’de kullanım alanları olmadığı için Dolara ve Marka swap
etmiĢtir.
6
Yakup SELVĠ, Finansal Araçlardan Türev Ürünler ve MuhasebeleĢtirilmesi ve Türkiye’de Uygulamasına
Yönelik Bir AraĢtırma
1.3.1. Swap Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler

Ana SözleĢme (Swap Master Agreement)

Teyit Formu (Confirmation)

ĠĢlem FiĢi (Deal Slip)

Ek SözleĢme (Schedule to Master Agreement) (Teyit mektubundaki bilgilere ilave
olarak bazı idari konularda ana sözleĢmede kapsanmayan konularda bilgi içeren
belge)

Diğer Belgeler (Support Documentation) (Bunlar Teminat, depozito, rehin belgeler
vb. belgelerdir.)
1.4.
Swap İşlemlerinin Yapılma Nedenleri
1. Risk Yönetimi (Hedging)
2. DüĢük maliyetli finansman sağlamak (Kredi maliyetlerini düĢürmek)
3. Borç yapısını değiĢtirmek (Ġstenilen para cinsinden uzun vadeli kredi sağlamalarına
imkân vermek)
4. Arbitraj
5. Aktif/Pasif yönetimi
6. Farklı piyasalara girebilme olanağı
7. Diğer yöntemlere göre esnekliği
8. Döviz kuru veya faiz oranlarının gelecekteki değiĢmeleri üzerinden spekülasyon yapma
isteği,
9. Kambiyo kontrolleriyle ilgili problemlerden kaçınma isteğidir.
1.5.
Swap İşleminin Riskleri
1.5.1. Kredi Riski (Default Risk)
Kredi riski karĢı tarafın yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda yani taraflardan
birinin temerrüde düĢmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Swap iĢlemlerinde de karĢı
tarafın yükümlülüğünü yerine getirmemesi veya getirememesi olasılığı mevcuttur.
1.5.2. Pozisyon Riski (Piyasa Riski, PositionRisk)
Pozisyon riski, faiz oranlarının veya döviz kurlarının beklenenden farklı bir seyir izlemesi
durumunda ortaya çıkar.
1.6.
Swap, Borsa Opsiyonları ve Futures Arasındaki Farklar7
Bu bölümde Swap iĢlemleri ile borsada iĢlem gören opsiyon ve futures sözleĢmeleri
karĢılaĢtırılmıĢtır.
Swap
Tarafların istek ve ihtiyaçlarına
uygun olarak karşılıklı pazarlıklarla
yapılan, standardı olmadan
sözleşmelerdir.
Organize olmayan piyasalarda işlem
görür.
Ticari sırları saklama özelliğine
sahiptir
Option
Standart sözleşmelerle
yapılır.
Standart sözleşmelerle
yapılır.
Organize piyasalarda
işlem görür.
İşlemler kamuya açık
olduğu icin ticari sırları
saklama özelliğine sahip
değildir.
Organize piyasalarda
işlem görür.
İşlemler kamuya açık
olduğu icin ticari sırları
saklama özelliğine sahip
değildir.
3 ay ile 3 yıl arasında
değişen vadelerde işlem
görürler.
Spekülatif amaç için
kullanımı yüksek
Vade tarafların anlaşmasına bağlıdır.
Spekülatif amaç için kullanımı düşük
7
Futures
Spekülatif amaç için
kullanımı yüksek
GÖKBULUT, Rasim Ġlker. Para, Faiz, Hisse Senedi Swapları
Swap Türleri
Döviz (FX)
Faiz
Cross
Currency
Varlık
Sabitten
Sabite
Sabitten
Dalgalıya
Dalgalıdan
Dalgalıya
1.7.
Diğer Swap Türleri
1.7.1. Vadeden Önce Son Verme Hakkı Veren Swaplar ( Callable, Putable Swap)
Bir callable swap sözleĢmesi, sabit faiz ödeyen tarafa vadesinden önce swapı sona erdirme
hakkını vermektedir. Bir putable swap sözleĢmesi ise değiĢken faiz ödeyicisine vadesinden
önce swapı sona erdirme hakkını vermektedir
1.7.2. Süresi Uzatılabilir Swaplar (Extendable Swap)
Süresi uzatılabilir swap sözleĢmeleri; bu hakka sahip olan tarafa, prim karĢılığında swap
sözleĢmesinin süresini önceden belirlenmiĢ vadeye kadar uzatma hakkını vermektedir.
1.7.3. Faiz Oranının Sonradan Belirlenmesi Hakkını Veren Swaplar (Delayed Rate
Setting Swaps)
Faiz oranını sonradan saptama opsiyonu, bu hakkı elinde tutan tarafın karĢı tarafa önceden
Mal
saptanmıĢ belirli bir prim ödemesini gerekli kılmakla beraber, swap anlaĢmasına hemen
girilmesine rağmen faiz oranını belirli bir tarihe kadar tarafların anlaĢtıkları bir faiz
formülüne göre saptama olanağını sağlamaktadır.
1.7.4. Vadeli Swaplar (Forward Start Swaps)
Vadeli swap sözleĢmelerinde, tüm swap koĢulları, faiz oranları, anlaĢmanın yapıldığı
tarihte belirlendiği halde, anlaĢmanın uygulanmasına önceden saptanmıĢ gelecekteki belli
bir tarihte baĢlanılmaktadır.
1.7.5. Ġkili Para Swapları (Dual Currency Swaps)
Ġkili para borç swapı, borçlanma ile ilgili anapara ve faizin farklı iki para birimi ile
ödenmesini kapsamına alan bir swap türüdür.
1.7.6. Sıfır Faizli Swap ( Zero Coupon Swap)
Sabit nitelikteki ödemelerin dönemler halinde değil, toplu olarak swap anlaĢmasının
baĢlangıcında ya da daha ziyade sonunda yapıldığı bir swap türüdür.
1.7.7. Para Düzeltme Swapları ( Currency Unwind Swaps)
Önceki yıllarda benzeri görülmemiĢ düzeyde meydana gelen döviz kurlarında ve faiz
hadlerindeki dalgalanmanın sonucu, daha önce düzenlenmiĢ swap sözleĢmeleri piyasa
fiyatlarıyla değerlendirildiklerinde önemli boyutlarda kar veya zarar etmiĢlerdir. Bu
geliĢmeler bazı yöneticilerde, yapmıĢ oldukları swap sözleĢmelerini düzeltme yoluyla,
dalgalanmalardan yararlanarak kar sağlayabilecekleri düĢüncesini doğurmuĢtur. Nitekim
yüksek becerideki finans yöneticileri, döviz kurlarının en yüksek veya en düĢük düzeye
yaklaĢmakta olduğunu sezdiklerinde, daha önce yapmıĢ olduklar swapları ikinci bir iĢlemle
tersine çevirerek kur veya faiz değiĢkenliğini kara dönüĢtürmeyi baĢarmıĢlardır.
1.7.8. Ġtfa Edilen Swap(Amortising Swap)
BaĢlangıçta swap iĢlemine konu olan anapara miktarı taksitler halinde geri ödemeler
nedeniyle, vade sonuna kadar büyük ölçüde azalmaktadır.
1.7.9. Kokteyl Swap’ları (Multi-legged Swaps)
Birkaç değiĢik swap türünün birleĢtirilmesi suretiyle gerçekleĢtirilen swaplardır.
1.7.10. Swap Opsiyonları (Swaptions)
Swap iĢlemlerinin yapısal özellikleri ile opsiyonları bünyesinde toplayan swap
sözleĢmeleridir. Bu teknik sayesinde swap anlaĢmaları, opsiyonlardaki seçim hakkının da
anlaĢmaya konulmasıyla daha esnek hale getirilmiĢtir.8
1.7.11. Artan Tutarlı Borç Swapları (Accreting Swaps)
Swap sözleĢmesinin belirli bir döneminde swap konusu para tutarının ihtiyacı
karĢılayamaması veya değiĢken faiz oranının düĢmesi nedeniyle; kredi maliyetinin
azalması durumlarında, anapara tutarını artırabilme hakkı tanıyan bir swap opsiyon
türüdür.
1.7.12. Halkalı Borç Swapları (Circus Swaps)
Piyasada iyi tanınmayan ve pazarı geniĢ olmayan paralar arasında swap yapılmasına
olanak tanımak amacıyla yapılan bir swap türüdür. Bu swapta, taraflar kendi paralarını
önce USD’ye çevirirler ve bu iĢlemle, tüm piyasalarda iyi tanınan ve sağlam bir para olan
8
PİRİNÇCİ, Hümeyra. Swap ĠĢlemleri ve Türkiye’deki Uygulaması
USD ile diğer konvertibl paraları swap etme olanağını elde ederler.9
1.8.
Swap İşlemlerinde Vergi Boyutu
1.8.1. Swap İşlemleri ve Damga Vergisi Kanunu
Swap iĢlemleri de yazılı bir sözleĢme ile yapılmaktadır. Taraflar bu sözleĢme ile
ödemelerini önceden belirlenmiĢ esas ve kurallar çerçevesinde değiĢtirirler. Bu sözleĢmeler
belli bir para ihtiva etmektedir ve Damga Vergisine tabi sözleĢmeler kapsamında
değerlendirilmesi gerekmektedir.10
1.8.2. Swap İşlemleri ve Katma Değer Vergisi Kanunu
KDV’si kanununun 10. maddesine göre; “Vergiyi doğuran olay mal teslimi hallerinde
malın teslimi anında (futures ve options sözleĢmelerinde teslim, takas odası aracılığıyla
olacağından malın satıcı tarafından takas odasına, takas odasınca da alıcıya teslimi
aĢamasında) malın tesliminden önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi halinde bu
belgelerde gösterilen miktarla sınırlı kalmak üzere söz konusu belgelerin düzenlenmesi
anında meydana gelir.”
Döviz, para, hisse senedi ve tahvil teslimleri KDVK’nun17/4-g maddesi gereğince
KDV’nden istisna edilmiĢ olduklarından bu ürünlerin finansal türev ürünlere bağlı
teslimleri de KDV’nden istisnadır.
Faiz swapı iĢleminde elde etme, sözleĢmede yer alan faiz oranları dikkate alınarak
hesaplanan faiz değiĢimlerinin yapıldığı dönemler itibarıyla gerçekleĢtiğinden, bu
dönemlerin sonuna kadar ilgili dönem içinde yapılan değerlemelerin (reeskont
iĢlemlerinin) kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim veya ilave kalem olarak
düzeltilmesi gerekecektir. Dolayısıyla, faiz swapı sözleĢmesine istinaden sözleĢmenin
taraflarınca ödenen veya tahsil edilen faizler, sözleĢmenin vadesi beklenmeksizin faiz
tahakkukunun yapıldığı dönemler itibarıyla taraflarca kurum kazançlarının tespitinde gelir
veya gider olarak dikkate alınacaktır.
9
Remzi, ÖRTEN, Türev Finansal Araçlar ve Muhasebe Uygulamaları
10
Finans sektöründe vergi gündemi- Earnst and Young
Para swapı iĢleminde elde etme, sözleĢmenin vadesinde gerçekleĢtiğinden, vadeye
kadar dönem içinde yapılan değerlemelerin (reeskont iĢlemlerinin) kurum kazancı ile
iliĢkilendirilmemesi ve kurum kazancına dahil edilecek kâr veya zararın vade sonunda
tespit edilmesi gerekmektedir.11
1.8.3. Bankalar ve Aracı Kuruluşlar Açısından Vergi
Bankaların yapacakları her türlü swap iĢlemlerden dolayı nakden veya hesaben lehlerine
kalan paralar üzerinden 5% oranında banka ve sigorta muameleleri vergisine, bu
sözleĢmelerin içerdiği dövizlerin satıĢları 0,1% oranında kambiyo muameleleri vergisine
tabi tutacaklardır.12
11
12
19 Ocak 2012 PerĢembe, Resmî Gazete, Sayı : 28178
http://www.vob.org.tr/VOBPortalTur/docs/vobVergilendirmeRaporu.pdf
2.
ÖRNEK OLAYLAR
2.1.
Bankanın Zorunlu Karşılık Temini (FX Swap)
ABC Bank’ın bilanço yönetim masası rutin olarak FX iĢlemleri yapmaktadır. Banka,
zorunlu karĢılıklar için ihtiyacı olan Türk Lirasını elindeki Amerikan Dolarını kullanarak
karĢılamak istemektedir. 09.05.2013 tarihinde bankanın 100.000.000 USD karĢılığı Türk
Lirasına ihtiyacı vardır.
Banka dealerları Swap Curve’ün 1 aylık vadede dip yaptığını ve faiz oranı olarak
en uygun vadenin 1 ay olduğuna karar vermiĢtir. 09.05.2013 tarihinde 1 aylık Swap point
50,2 ve Start point 1,7970’dir. 1 aylık LĠBOR 09.05.2013 tarihi itibariyle 0,1992%’dir.
Çözüm:
100 milyon USD
179,7 milyon TL
10.06.2013
100 milyon USD
180,202 milyon TL
Bu iĢlemin bankaya olan maliyetini bulalım:
(
)
Sonuç:
a) Swap iĢlemini gerçekleĢtirerek banka 1 aylık vadede 179.700.000 TL’yi 3,34%
maliyet ile temin etmiĢ olur.
b) Burada
LĠBOR
oranının
önemi, alternatif maliyet
hesaplanırken ortaya
çıkmaktadır. Dikkat edilirse LĠBOR oranlarındaki artıĢ Swap point aynı olsa bile
faiz oranını arttıracaktır.
c) Spot kur oranının etkisi ise LĠBOR oranına göre tam ters etki gösterir. Yani spot
kur ne kadar yükselirse Swap iĢleminden dolayı katlanılan faiz oranı o kadar düĢük
olacaktır. Bu iĢlemde spot kurun 1,8000 olduğu durumda katlanılan maliyet
3,337% olmaktadır.
2.2.
Bireysel Yatırımcı Faiz Kazancı (FX Swap)
Bay Yalçın ĠNAN’ın elinde 8.957.500 Türk Lirası vardır. Piyasadaki swap oranlarının
artıĢından yararlanmak istemektedir. Bankadaki portföy yöneticisini durumdan haberdar
etmiĢtir. Portföy yöneticisi 24.09.2012 tarihinde Yalçın beye aĢağıdaki bilgileri iletmiĢtir.
TL Mevduat
8.957.500 TL
24.09.2012 $/TL spot kur
1,7915
1 aylık Swap Point
80,3
1 aylık Döviz Mevduat Oranı
4,00%
24.10.2012 $/TL Forward Kur
1,79953
1 aylık TL Mevduat Faizi
8,5%
a) Sizce bu verilerle nasıl bir strateji uygulanabilir?
b) Seçilen strateji sonucu müĢterinin elde ettiği toplam faizi TL mevduat faizi ile
karĢılaĢtırınız.
c) Siz olsanız bu iĢlemi yapar mıydınız?
Çözüm:
I.
II.
III.
AĢama: 8.957.500 TL SAT / Dolar AL
AĢama: Doları 1 ay mevduata yatır
AĢama: Vadede Swap iĢleminin tersi yapılıp Dolar SAT / TL AL
⁄
(
2.3.
)
Sendikasyon Kredisini Hedge Etme (Faiz Swap)
XYZ Makine Endüstrileri Aġ. faaliyet alanı tarım makineleri imalatı olan 1965 yılında
kurulmuĢ bir Ģirkettir. Firma 2000 yılından beri Borsa Ġstanbul’da birinci ulusal pazarda
iĢlem görmektedir. Ġç pazarda sektörünün lideri olup Avrupa’da da söz sahibidir. S&P,
2013 yılında firmanın kredi notunu BBB+ yatırım yapılabilir seviyeye yükseltmiĢtir.
XYZ Makine 2013 yılında yapımına baĢlanıp 2016 Temmuz ayında açmayı
planladığı yeni fabrika yatırımı için finansman ihtiyacı duymaktadır. Bu ihtiyacını dıĢ
piyasadan sendikasyon kredisi ile karĢılamayı düĢünmektedir. Sendikasyon kredisi,
Standard Chartered Bank koordinatörlüğünde 10.000.000 USD, 5 yıl vade ve LĠBOR +
4,5% faiz oranı ile kullanılmıĢtır. Faiz ödemeleri 3 ayda bir yapılacaktır.
Standard Chartered Bank kredi sözleĢmesi sonrası LĠBOR’un düĢme riskine karĢı
kendisini Hedge etmek istemektedir. Bunun için Goldman Sachs ile görüĢülmüĢ ve 3 aylık
LĠBOR faizi yıllık 0,8980% faiz oranına sabitlenmiĢtir.
Standart Chartered Bank’ın bu swap iĢlemi sonrası kar-zarar durumunu belirleyiniz.
Çözüm:
Kredi Tutarı
10.000.000
Kredi Faizi
3 aylık LĠBOR + Spread
Spread
4,50%
SabitlenmiĢ Faiz Oranı
0,8980%
5 yıllık Eurobond Faiz Oranı
4,6%
0,8980 % (yıllık)
LĠBOR +4,5 % (3 aylık)
LĠBOR (3 aylık)
Standard Chartered Bank’ın Sendikasyon Kredisinden Sağladığı Nakit Akımları:
Dönem (ay)
3
6
9
12
15
Kredi Geri Ödemesinden Bugünkü Değer
Kaynaklı NA ($)
Çarpanı
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
0,9852
0,9707
0,9563
0,9422
0,9283
Kredi Geri Ödemesinden
Kaynaklı NA BD ($)
111.221 + LĠBOR
109.956 + LĠBOR
108.706 + LĠBOR
107.470 + LĠBOR
106.249 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
112.500 + LĠBOR
10.112.500 + LĠBOR
12.250.000 + Σ(LĠBOR)
18
21
24
27
30
33
36
39
42
45
48
51
54
57
60
TOPLAM
0,9145
0,9010
0,8877
0,8746
0,8617
0,8489
0,8364
0,8240
0,8118
0,7999
0,7880
0,7764
0,7649
0,7536
0,7425
105.041 + LĠBOR
103.846 + LĠBOR
102.666 + LĠBOR
101.498 + LĠBOR
100.345 + LĠBOR
99.204 + LĠBOR
98.076 + LĠBOR
96.961 + LĠBOR
95.858 + LĠBOR
94.769 + LĠBOR
93.691 + LĠBOR
92.626 + LĠBOR
91.573 + LĠBOR
90.532 + LĠBOR
8.045.273 + LĠBOR
9.955.560 + Σ(LİBOR)
Standard Chartered Bank’ın Swap AnlaĢmasından Sağladığı Nakit Akımları:
Dönem (ay)
Goldman Sachs’a
Ödenen NA ($)
3
-LĠBOR
6
-LĠBOR
9
-LĠBOR
12
-LĠBOR
15
-LĠBOR
18
-LĠBOR
21
-LĠBOR
24
-LĠBOR
27
-LĠBOR
30
-LĠBOR
33
-LĠBOR
36
-LĠBOR
39
-LĠBOR
42
-LĠBOR
45
-LĠBOR
48
-LĠBOR
51
-LĠBOR
Goldman
Sachs’tan
Yaratılan NA
($)
Goldman Sachs’tan
Yaratılan NA BD ($)
89.800
85.851
89.800
82.075
89.800
78.466
89.800
75.015
54
-LĠBOR
57
-LĠBOR
60
TOPLAM
-LĠBOR
89.800
71.716
-Σ(LİBOR)
449.000
393.124
Σ( Ġ
)
Σ( Ġ
)
XYZ Makine aldığı sendikasyon kredisinin LĠBOR riskini Hedge etmesi/etmemesi
durumunda katlanacağı maliyetleri hesaplayalım: Burada yapılan swap anlaĢması sonucu
LĠBOR elde edip fix rate (sabit oran) ödeyecektir.
Swap Anlaşması Yapılmazsa
Dönem
Tahmin Edilen
BD
LİBOR (3ay)13
Faiz Faktörü
Faiz Oranı
(4,5% + LİBOR)
Swap Anlaşması Yapılırsa
1 TL'nin BD
Faiz Oranı
1 TL'nin BD
1
0,2751%
0,9886
4,7751%
0,0472
5,3980%
0,0534
2
0,2891%
0,9774
4,7891%
0,0468
5,3980%
0,0528
3
0,3094%
0,9663
4,8094%
0,0465
5,3980%
0,0522
4
0,3244%
0,9553
4,8244%
0,0461
5,3980%
0,0516
5
0,3527%
0,9444
4,8527%
0,0458
5,3980%
0,0510
6
0,3903%
0,9337
4,8903%
0,0457
5,3980%
0,0504
7
0,4398%
0,9231
4,9398%
0,0456
5,3980%
0,0498
8
0,5005%
0,9126
5,0005%
0,0456
5,3980%
0,0493
9
0,5822%
0,9022
5,0822%
0,0459
5,3980%
0,0487
10
0,6843%
0,8920
5,1843%
0,0462
5,3980%
0,0481
11
0,8065%
0,8818
5,3065%
0,0468
5,3980%
0,0476
13
Burada tahmin edilen LĠBOR oranları Bloomberg’in tahmini nakit akıĢlarından çıkartılan 3 aylık LĠBOR
oranlarıdır.
12
0,9469%
0,8718
5,4469%
0,0475
5,3980%
0,0471
13
1,1707%
0,8619
5,6707%
0,0489
5,3980%
0,0465
14
1,3353%
0,8521
5,8353%
0,0497
5,3980%
0,0460
15
1,4450%
0,8424
5,9450%
0,0501
5,3980%
0,0455
16
1,5517%
0,8328
6,0517%
0,0504
5,3980%
0,0450
17
1,8119%
0,8233
6,3119%
0,0520
5,3980%
0,0444
18
1,9347%
0,8140
6,4347%
0,0524
5,3980%
0,0439
19
2,0556%
0,8047
6,5556%
0,0528
5,3980%
0,0434
20
2,1726%
0,7956
6,6726%
0,0531
5,3980%
0,0429
0,9649
0,9595
Kredi ödemelerinin bugünkü değerleri karĢılaĢtırıldığında swap anlaĢması yapılmasının
swap anlaĢması yapılmayıp LĠBOR maliyetine katlanılmasına göre daha avantajlı olduğu
görülmektedir. Ancak burada unutulmaması gereken nokta LĠBOR oranlarının tahmini
olduğudur.
2.4.
Banka Bilançosunu Hedge Etme (Faiz Swap)
Bir bankanın TL aktiflerinin ağırlıklı ortalama vadesi 570 gün (570/365=1,562yıl), TL
pasiflerinin ağırlıklı ortalama vadesi ise 131 gündür. (131/365=0,359yıl)
Böyle bir vade uyumsuzluğuna sahip bankanın faiz oranlarındaki bir puanlık artıĢ
sonucunda TL varlıklarının değeri nasıl etkilenir?
Çözüm:
Toplam TL getirili aktiflerinin değeri 2,03 milyar TL, toplam TL maliyetli pasiflerinin
değeri ise 1,36 milyar TL olursa;
(
(
)
)
Faiz oranlarının %10’dan %11 yükselmesi durumunda; 1,321 yıllık Duration Gap’in net
varlık değeri üzerindeki etkisi aĢağıdaki gibi hesaplanır.
(
)
(
)
2,03 milyar TL x (-0,012) = 24,36 milyon TL yani net varlık değeri 24,36 milyon TL
düĢmektedir.
2.5.
Sendikasyon Kredisi ile İç Piyasaya Kredi Yaratma (Cross Currency)
XYZ Bankası yurtdıĢından 5 yıl vadeli 6 aylık LĠBOR + 2,5% maliyetli ve 6 ayda bir
ödemeli dolar cinsi sendikasyon kredisini temin etmiĢtir. Bu krediyi uzun vadeli cross
currency swap yaparak TL’ye çevirip yurtiçi piyasaya kredi olarak satmak istemektedir.
Swap Tutarı
$ 500.000.000
Sendikasyon Kredisi
6 aylık LĠBOR + 2,5%
Cross Curreny’den Elde Edilecek Faiz
6 ay LĠBOR
TL Ġskonto Oranı
%7
Dolar Ġskonto Oranı
%3.5
Dolar/TL Kuru
1,7970
Çözüm:
Sendikasyon kredisinin detayları Ģu Ģekildedir:
Dönem /ay
Ödenen ($)
Ödenen ($)
BD ($)
BD ($)
LİBOR
Spread
LİBOR
Spread
1
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-6.142.506
2
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-6.036.861
3
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.933.033
4
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.830.991
5
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.730.703
6
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.632.141
7
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.535.274
8
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.440.072
9
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.346.508
10
-LĠBOR
-6.250.000
-BD(LĠBOR)
-5.254.554
-Σ BD(LİBOR)
-56.882.643
Sendikasyon kredisinin geri ödemesinde anapara dikkate alınmamıĢtır. Çünkü ödenen
anapara swap iĢleminden gelmektedir.
(
)
(
)
Cross Currency Swap ĠĢleminin Detayı Ģu Ģekildedir:
Dönem /ay
Ödenen
(TRY)
-46.722.000
-46.722.000
-46.722.000
-46.722.000
-40.808.804
LĠBOR
LĠBOR
-46.722.000
LĠBOR
BD(LĠBOR)
BD(LĠBOR)
-38.139.069
BD(LĠBOR)
BD(LĠBOR)
-35.643.990
LĠBOR
9
10
LĠBOR
BD(LĠBOR)
BD(LĠBOR)
LĠBOR
7
8
-43.665.421
LĠBOR
5
6
LĠBOR
BD ($)
BD(LĠBOR)
LĠBOR
3
4
BD (TRY)
LĠBOR
1
2
Elde Edilen
($)
BD(LĠBOR)
BD(LĠBOR)
-673.930.223
BD(LĠBOR)
-832.187.507
Σ BD(LİBOR)
(
(
)
)
(
)
Sendikasyon kredisi ve swap iĢleminin toplam maliyeti (2,5% + 5,2%) 7,7%’dir. Bankanın
vereceği kredilerin iç verim oranının minimum 7,7% olması gereklidir.
Soru: Banka 5 yıl için yıllık toplam taksitleri 232.000.000 TL olan krediler vermiĢtir. Bu
durumda bankanın bu iĢlemler sonucunda kar-zarar durumunu belirleyeniz?
Çözüm: Verilen kredilerin bankaya toplam maliyeti 934.405.617 TL idi. O halde bu
kredinin iç verim oranını bulalım:
(
)
(
)
(
)
(
)
(
)
Görüldüğü gibi paranın bize maliyeti 7,7% iken kredilerin sağladığı getiri 7,67%
olmaktadır. Bu durumda yıllık taksitleri toplam 232.000.000 TL olan krediler banka için
kar sağlamayacaktır.
2.6.
Yabancı Emeklilik Fonunun Borsa İstanbul’da Yatırım Yapması
Amerika’daki Standart Life emeklilik Ģirketinin portföy yöneticisi Mr.John, Amerika’daki
mevduat faizlerinin düĢüklüğü nedeni ile portföyünün $ 40.000.000’lık kısmını farklı
alanlarda değerlendirmek istemektedir. Bunun için Ģirketin araĢtırma departmanından bir
rapor istemiĢ ve geçmiĢ iki ayda (Eylül/Ekim 2012) %7,91 oranında artıĢ gösteren Borsa
Ġstanbul oldukça cazip gelmiĢtir.
Sektör ve firma analizi sonrası BĠST 100 ulusal endeksi ile korelasyonu 0,7877 olan bir
portföy oluĢturulmuĢtur. Portföye dâhil olan hisse senetlerinin ağırlıkları ve betaları Ģu
Ģekildedir:
Hisse Senedi
Ağırlık
Adet
β
KOZAL
37,64%
528.614
0,67
KRDMD
26,12%
12.124.824
1,07
VAKBN
24,23%
3.301.654
1,57
THYAO
12,01%
1.635.866
1,05
Portföy β
1,0382
Yapılan araĢtırma sonucu döviz ve pay piyasasının volatil olduğu tespit edilmiĢ ve
oluĢabilecek kur ve portföy riskine karĢı Hedge iĢlemlerinin swap ve futures ile
yapılmasına karar verilmiĢtir. Bunun için Türkiye’deki bir banka ile fx swap iĢlemi ve
VOB-BĠST 100 vadeli iĢlem sözleĢmeleri kullanılacaktır.
Fon, 08.11.2012 tarihinde $ 40.000.000’ı Türkiye’deki XYZ Bank’taki hesabına
aktarıp banka ile swap iĢlemi yapmıĢtır. Pay piyasasında ise daha önce belirlenen portföye,
Vadeli piyasada ise VOB-BĠST 100 sözleĢmelerinde pozisyon alınmıĢtır. Son iĢlem günü
olan 21.11.2012 tarihinde açık olan tüm pozisyonlar kapatılmıĢ ve swap iĢleminin tersi
yapılmıĢtır.
Portföy yöneticisi Mr. John, Türkiye’deki iĢlemlerle ilgili detaylı bir rapor istemiĢ ve
raporda Hedge yapılması ile oldukça büyük bir zarardan kurtulduklarını görmüĢtür.
Yapılan iĢlemleri sırasıyla inceleyelim:
I.
FX SWAP İŞLEMİ:
Fon, $ 40.000.000 için fx swap yapacaktır. 8.11.2012 tarihinde Start Point 1,7761 olup 2
haftalık Swap Point ise 24,16’dır.
Banka ile yapılan swap anlaĢması gereği fon, 8.11.2012 tarihinde $ 40.000.000’ı bankaya
verecek ve karĢılığında 71.044.000 Türk Lirası alacaktır. 21.11.2012 tarihinde kur 1,7761
+ 0,002416 = 1,778516 olacaktır. O halde fon, bankaya vadede 71.140.640 Türk Lirası
verecek ve $40.000.000’ı geri alacaktır.
II.
PORTFÖY:
8.11.2012 tarihinde oluĢturulan portföye ait bilgiler Ģu Ģekildedir:
Hisse Senedi
Ağırlık
Adet
08.11.2012 Fiyat
Tutar
KOZAL
37,64%
570.691
42,30 TL
24.140.229,30 TL
KRDMD
26,12%
13.089.940
1,28 TL
16.755.123,20 TL
VAKBN
24,23%
3.564.461
4,36 TL
15.541.049,96 TL
THYAO
12,01%
1.766.078
4,36 TL
7.700.100,08 TL
Toplam
64.136.502,54 TL
21.11.2012 tarihine gelindiğinde portföy yöneticisinin endiĢesi gerçekleĢmiĢ ve portföy
değer kaybetmiĢtir.
Hisse Senedi
Ağırlık
Adet
21.11.2012 Fiyat
Tutar
KOZAL
37,64%
570.691
42,70 TL
24.368.505,70 TL
KRDMD
26,12%
13.089.940
1,21 TL
15.838.827,40 TL
VAKBN
24,23%
3.564.461
4,29 TL
15.291.537,69 TL
THYAO
12,01%
1.766.078
4,74 TL
8.371.209,72 TL
Toplam
63.870.080,51 TL
III.
VOB-BİST 100:
Bu iĢlem için en yakın vadeli (Aralık 2012) 101F_IX1001212 sözleĢmesi kullanılmasına
karar verilmiĢtir. 8.11.2012 tarihinde sözleĢmenin uzlaĢma fiyatı 72,300 TL’dir.
Portföyü korumak için gerekli sözleĢme adedini bulalım:
SözleĢme adedi yukarıya yuvarlanarak 9.210 adet sözleĢme bulunmuĢtur. O halde
101F_IX1001212 vadeli iĢlem sözleĢmesinde 8.11.2012 tarihinde 9.210 adet sözleĢme ile
kısa pozisyon alınacak ve 21.11.2012 tarihinde ters iĢlem yapılarak açık pozisyon
kapatılacaktır.
Tarih
Uzlaşma
Fiyatı
Hesap
08.11.2012
72,300
66.588.300,000
21.11.2012
70,875
65.275.875,000
Bu durumda fon bütün iĢlemler göz önüne alındığında;
Fon toplam 949.362,97 TL kazanç sağlamıĢtır. Burada yapılan tüm iĢlemlerde komisyon,
masraf, nema ve vergiler göz ardı edilmiĢtir.
3.
KREDİ TEMERRÜT SWAPLARI (CDS)
3.1.
Genel Yapısı
Kredi temerrüt swapları özel olarak iki taraf arasında yapılan bir anlaĢmadır. Bu anlaĢma
ile taraflardan biri koruma alan diğeri ise koruma satandır. Koruma alan taraf, koruma
aldığı varlıkta, beklenmeyen bir geliĢme sonucu maruz kalınabilecek kayıplardan kendini
korumak için bu anlaĢmayı yapar. Bu korumaya karĢılık, koruma alan taraf koruma satan
tarafa belirli bir ücret öder. Bu beklenmeyen geliĢme kredi olayı diye nitelendirilir. Kredi
olayı, kredi temerrüt swapının üzerine yazıldığı referans varlık üzerinden borçlu olan
tarafın borcunu ödeyemeyecek duruma düĢmesi olarak tanımlanabilir. Eğer kredi olayı
gerçekleĢirse, koruma satan taraf, kontrat alan tarafa ödeme yapar. Bu ödeme, hazırlanmıĢ
olan Ģartnameye göre değiĢir (Backshall, 2004).
Kredi temerrüt swapları için üç durum söz konusudur;
•
Koruma alan taraf, belirlenmiĢ bir referans varlık üzerine koruma sağlamak için,
koruma satan tarafa bir ücret veya prim öder.
•
Eğer referans olan tarafla ilgili bir kredi olayı olursa, koruma satan taraf koruma
alan tarafın maruz kaldığı kaybı kapatmak için kabul edilmiĢ olan ödemeyi yapar.
•
Eğer kredi olayı gerçekleĢmemiĢ ise, koruma satan taraf hiçbir ödeme yapmaz.
Bu bilgiler ıĢığında, kredi temerrüt swaplarının yapısı aĢağıda gösterilmektedir.
Kaynak: Das (2004).
Kredi temerrüt swap sözleĢmeleri bir tahvil ya da kredi portföyü üzerine oluĢturulan satın
alma hakkı veren opsiyonlar olarak da tanımlanabilir. SözleĢmeyi satın alan tarafa,
portföyde yer alan tahvillerden önceden belirlenen sayıdakilere iliĢkin yükümlülüklerin
yerine getirilmemesi halinde belirli bir ödeme yapılmaktadır.
Örneğin, her biri için bir yıllık getirisi 1.000 ABD Doları olan 20 tahvilden oluĢan
portföyündeki tahvillerden üçüne ya da daha fazlasına iliĢkin yükümlülüklerin yerine
getirilmemesi durumunda geçerli olacak bir sözleĢmeyi belirli bir prim karĢılığında satın
alan yatırımcı, sözleĢmede belirlenen Ģartın gerçekleĢmesi ile kendisine iliĢkin
yükümlülüklerin yerine getirilmemiĢ olduğu her tahvil için tahvilin o anki fiyatı ile
beklenen getirisi olan 1.000 ABD Doları arasındaki farkı sözleĢmenin karĢı tarafından
alacaktır (Neal, 1996). Kredi temerrüt swap sözleĢmelerinde var olan bir varlık nedeniyle
kredi riskine maruz kalan taraf, bu varlığın kredi riskine karĢı yalnızca bu varlığın referans
alındığı sözleĢmeleri satın almak zorunda değildir. Ġflası ya da yükümlülüklerini yerine
getirememesi varlığın kredi riskini önemli ölçüde etkileyen baĢka bir kuruluĢun referans
alındığı ve kredi olaylarının bu kuruluĢun yükümlülüklerini yerine getirememesine bağlı
olarak tanımlandığı kredi temerrüt swap sözleĢmelerine taraf olunması ve bu Ģekilde
varlıktan kaynaklanan kredi riskine karĢı korunma sağlanması da mümkündür. Yani kredi
temerrüt swap sözleĢmelerinde varlığa iliĢkin iflas, moratoryum, finansal krizler, ani
sektörel daralma gibi çeĢitli olaylar, kredi olayı olarak tanımlanabileceği gibi varlığın
değerini dolaylı etkileyecek baĢka geliĢmeler de kredi olayı olarak tanımlanabilir.
3.2.
Kredi Temerrüt Swaplarının İşleyişi
Kredi temerrüdüne dayalı swap sözleĢmelerinin iĢleyiĢi oldukça basittir.
Örneğin, bir Ģirkete kullandırdığı kredilerden kaynaklanan riski çok fazla olan bir bankanın
bu tür bir sözleĢmeye taraf olarak belirlenen prim karĢılığında Ģirketin borcunu
ödeyememesi riskini almaya razı olan bir yatırımcıya bu riski aktarması mümkündür.
ġirketin bankaya olan yükümlülüğünü yerine getirmemesi gibi bir durum ortaya
çıkmadığında bankanın ödediği prim dıĢında taraflarca herhangi bir ödeme yapılmaksızın
sözleĢme sona erecektir. Öte yandan kredi kullanan Ģirket tarafından yükümlülüğün yerine
getirilmemesi durumunda, sözleĢme ile bu riski satın almıĢolan yatırımcı bankaya
sözleĢmede belirtilen ödemeyi yapacaktır. Yatırımcının borçlu Ģirketin riskini üzerine
almasını sağlayan getiriyi oluĢturan prim ya da marj periyodik olarak ödenebileceği gibi
banka tarafından yatırımcıya tek bir ödeme de yapılabilir. Dolayısıyla sözleĢme kredi
olayının gerçekleĢmesi ile sona erdiğinde risk alan tarafından belirli bir ödemenin
yapılması gerekmektedir. Bu ödeme nakit takasıĢeklinde olabileceği gibi fiziksel bir takas
da yapılabilir. Nakit takası söz konusu olduğunda sözleĢme ile risk alan taraf sözleĢmenin
altında yatan varlığın ilk fiyatı ilekredi olayının gerçekleĢmesi sonrasındaki fiyatı
arasındaki farkı risk satan tarafa ödeyecektir. Fiziksel bir takasın söz konusu olması
durumunda ise risk satan taraf referans alınan varlığı (altta yatan varlık) ya da referans
kuruluĢun (örneğin yukarıdaki örnekte bankaya borcu olan Ģirket) baĢka bir finansal
yükümlülüğünü (kredi, tahvil, türev sözleĢmeleri vb.) değerinin ödenmesi karĢılığında risk
satan tarafa devretmektedir (Varotsis, 1998).
Uygulamada kredi temerrüt swap sözleĢmelerinde koruma alan taraf, genelde taraf
olduğu menkul kıymet sigortalama iĢlemlerine karĢı korunma sağlama amacında olan
sigorta Ģirketleri, koruma satan taraf ise prim getirisini hedefleyen yatırım bankaları
olmaktadır. Geleneksel kredi temerrüt anlaĢmalarında prim ödemeleri genelde periyodik
olarak yapılır. DüĢük kredi kalitesine sahip bir referans taraf olduğunda, koruma satan taraf
önceden ödeme talep edebilir. Çünkü bu iĢlem, ciddi risk içeren bir varlık üzerine
yapılmaktadır. Bu varlık nominal değerinin çok altında iĢlem görebilir. Koruma satan taraf,
önceden belli bir tutar alarak bu değer azalıĢını tahsil edebilir. Bu yapıda koruma alan
tarafından koruma satan tarafa, kredi temerrüt swap iĢlemine girildiği an, belli bir tutar
ödenir. Kredi olayı gerçekleĢtiğinde, kredi temerrüt swapları, referans kredi veya ilgili
bononun fiyat riskini transfer ederler. Ancak, kredi kalitesindeki düĢüĢten kaynaklanan
fiyat riskini transfer etmezler. Çünkü kredi olayı gerçekleĢmeden, iki taraf arasında hesap
kapanmaz. Kredi temerrüt swap piyasası katılımcıları, kredi temerrüt swaplarının sanki
kredi marj enstrümanlarıymıĢ gibi ticaretini yaparlar. Böylece, kredi temerrüt swaplarının
fiyatlaması, referans tarafa bağlı olan kredi marjları ile ilgilidir. Altta yatan referans tarafın
kredi marjında bir değiĢiklik olduğunda, ilgili kredi temerrüt swapının fiyatında da benzer
bir değiĢim olur. Bu durumun gerçekleĢmesi, vadeye kalan süreyle de çok ilgilidir. Vadeye
kalan süre kısaldıkça, swapın değeri ikili bir enstrümanmıĢ gibi hareket etmeye baĢlar.
Çünkü, swapın değeri, göreceli kredi değerlemesinden daha çok, referans olan tarafın
temerrüde düĢme veya bir kredi olayı yaĢama riskine bağlı olarak değiĢir. Kredi marj
beklentilerine bağlı olarak kredi temerrüt swaplarının kullanımı, vadesinden önce
pozisyonunu kapaması olası katılımcılar ile çok ilgilidir (Das, 2004). Kredi temerrüt swap
sözleĢmelerinin temel yapısı göz önünde bulundurularak toplam getiri swap sözleĢmeleri
ve kredi marjına dayalı sözleĢmeler ile arasındaki fark incelenecek olursa, kredi temerrüt
swap sözleĢmesinin altta yatan kredi ya da tahvilin bir kredi olayının gerçekleĢmesi
durumunda ortaya çıkan fiyat riskini aktarmayı sağladığı, herhangi bir kredi olayının
gerçekleĢmemesi durumunda ise referans varlığın ya da ihraççısının kredi kalitesinin
düĢmesinden kaynaklanan fiyat riskini aktarmadığı görülmektedir. Bunun sebebi de, kredi
olayı gerçekleĢmedikçe taraflar arasında herhangi bir takasın gerçekleĢmemesidir. Yani,
kredi temerrüt swap sözleĢmeleri ile koruma satın alan taraf, yalnızca belirlenen olayların
gerçekleĢmesi riskine karĢı korunmakta, diğer taraftan toplam getiri swap sözleĢmeleri ve
kredi marjına dayalı sözleĢmeler iflas ya da borcun ödenmemesi dıĢında kredi kalitesinin
düĢmesinden kaynaklanan fiyat değiĢikliklerine karĢı da koruma sağlamaktadır
(Das,Satyajit 2000).
Kredi temerrüt swap sözleĢmeleri ile koruma satın alan tarafların, bu sözleĢmeleri
satın almalarında belirli bir kredi olayının gerçekleĢmesi durumuna karĢı koruma sağlamak
gibi açık bir amaçları olmakla birlikte, Neal’a göre bu sözleĢmeleri satan tarafların
amaçlarına iliĢkin olarak finansal riskleri sigortalamanın belirli bir prim karĢılığında çeĢitli
olaylara karĢı korunma sağlayan sigorta Ģirketlerinin iĢlerinin bir uzantısıdır ve sigorta
Ģirketlerinin bu piyasada baĢta gelen satıcılardır. Öte yandan yatırımcıların yalnızca
sözleĢmenin sağladığı periyodik getiri için sözleĢmede korunma satan taraf olarak yer
almaları da mümkün olup, sözleĢmeler varlık portföyünün çeĢitlendirilmesi için de
kullanılabilir.
3.3.
Kredi Temerrüt Swaplarına İlişkin Terimler ve Açıklamaları
Kredi temerrüt swapları koruma satın alan tarafın, referans varlığa iliĢkin bir kredi olayının
gerçekleĢmesi durumunda koruma satan tarafın yapacağı bir ödemeye karĢılık periyodik
bir ödemede bulunduğu ikincil bir finansal sözleĢmedir.
Bu iĢlemde, koruma alan taraf sözleĢme vadesi boyunca, periyodik olarak,
sözleĢmenin nominal değeri üzerinden, kredi riskinin boyutuna bağlı olarak genellikle belli
bir primi koruma satan tarafa ödemektedir. Ancak referans varlıkta herhangi bir temerrüt
durumunun oluĢması halinde garantör, koruma alan tarafa ödeme yapmaktadır. Bu miktar
referans varlığa bağlı olarak önceden belirlenen bir değerdir. Koruma almanın ekonomik
anlamı, riskli bir varlığı risksiz bir varlığa dönüĢtürmektedir (AteĢ, 2004). Referans varlık,
söz konusu borcu oluĢturan varlıktır. Referans varlık, önceden belirlenmiĢ ticareti
yapılabilen bir bono veya kredidir. Referans olan taraf tarafından çıkarılır veya garanti
altına alınırlar. Varlığın ilk fiyatı, iĢlemin baĢlangıcında taraflar tarafından kabul edilir.
Temerrüt durumunda nakdi uzlaĢma yapılması tasarlanmıĢsa bu gereklidir. Çünkü nakdi
uzlaĢma, kıymetin referans fiyatı ile temerrüt sonrası fiyatı arasındaki farklılığa dayanan
bir uzlaĢma Ģeklidir. Referans varlık, fiyat Ģeffaflığından ötürü genellikle piyasada iĢlem
gören tahvillerdir. Bonolara göre kredilerin daha heterojen olması ve likit olmamasından
dolayı, banka kredilerinin referans varlık olma ihtimali bonolara göre daha azdır.
Referans olan taraf, kredi temerrüt swapının dayanak varlığına iliĢkin borçlu tüzel
kiĢidir. Referans olan tarafı etkileyen belirli bir kredi olayının gerçekleĢmesi durumunda,
koruma satan tarafından koruma alan tarafa bir ödeme yapılır. Hem toplam getiri
swaplarında hem de kredi marjına dayalı iĢlemlerde, bir referans varlığa ihtiyaç vardır.
Fakat, kredi temerrüt swaplarında bir referans olan taraf kavramı da yer alır. Referans taraf
olarak, hem ülkeleri hem de iĢletmeleri içermektedir.
Kredi temerrüt swaplarında “kredi olayı”, ödemeyi gerçekleĢtirmeme veya
iflas/acizlik hali olarak tanımlanabilir. Kredi olayının gerçekleĢmesi sonucu temerrüt
durumundan kaynaklanan kaybın kapanması için, kredi temerrüt swap sözleĢmesinden
kaynaklanan ödemelerin yapılmasına baĢlanır.
3.4.
Kredi Temerrüt Swaplarında Temerrüt Durumunda Yapılacak Ödeme
Türleri
Kredi temerrüt swaplarında kredi olayının gerçekleĢmesi yani temerrüt durumunun
oluĢması sonucu temerrüt ödemelerinin yapılması gereği ortaya çıkar. Bu temerrüt
ödemeleri farklı Ģekillerde gerçekleĢtirilmekte olup, aĢağıda bu ödeme türlerine yer
verilmiĢtir.
Nakit Ödeme: Koruma satan tarafın, referans varlığın fiyatındaki değiĢikliğe dayanan bir
miktarı, koruma alan tarafa ödemesini gerektirir. Bu fiyat değiĢikliği, referans varlığın,
kredi temerrüt swapının alındığı gün ile kredi olayının gerçekleĢtiği andaki fiyat
farklılığından kaynaklanır.
Fiziki Teslimat: Koruma alan taraf, kredi olayı gerçekleĢtiğinde koruma satan tarafa kabul
edilen bir varlığı verir. Bu varlık genellikle referans olan tarafın, konu olan kredisi veya
bonosudur. Koruma satan taraf, daha önceden değeri belirlenmiĢ olan, kredi temerrüt
swapının nominal değerinde olan temerrüde düĢmüĢ menkul kıymeti satın alır.
Sabit Ödeme: Temerrüt durumunda, koruma satan taraf daha önceden taraflar arasında
uzlaĢılarak belirlenmiĢ sabit bir primi koruma alan tarafa öder. Ödenen prim miktarına,
temerrüt durumunda maruz kalınacak kaybın tahmini sonucu hesaplanarak karar
verilmektedir.
Gerçek Tahsilat Ödemesi: Kredi olayı durumunda, koruma satan taraf kredi temerrüt
swapının nominal değerini koruma alan tarafa öder. Kredi olayından sonra, referans
taraftan geri alınan tüm gerçek tutar, koruma alan taraf tarafından toplanarak koruma satan
tarafa ödenir.
3.5.
Kredi Temerrüt Swapları ile Hisse Senedi Piyasası Arasındaki İlişki
Kredi temerrüt swapları yatırımcıların sadece kredi riskini üstlenmelerine, geleneksel
yatırım araçlarında ayrıca var olan faiz veya kur gibi diğer risklerin yatırımcı tarafından
üstlenilmemesine olanak sağlar. Kredi temerrüt swapları spekülasyon, arbitraj veya
korunma amaçlı olarak, dayanak varlığa doğrudan maruz kalınmadan, yüklü miktarlara
kısa veya uzun pozisyon alınmasına imkan verir.
Ayrıca kredi temerrüt swapları piyasası bir çeĢit reyting ajansı iĢlevi de görmektedir
(Credit Magazine, 2004). BIS tarafından yapılan bir çalıĢmaya göre, kredi temerrüt swap
marjlarının reyting değiĢiminden çok önce artma eğilimindedir.
Bu dökümanın baĢlıca inceleme alanlarından biri de kredi temerrüt swapları ile hisse
fiyatları arasındaki iliĢkidir. Bu ve benzer konularda daha önce ise “kredi temerrüt swapları
ve hisse senedi fiyatları” (Hans Byström), “ġirket tahvil getirileri ve hisse senedi
kazançları” (Kwan, 1996), “tek varlığa dayalı kredi temerrüt swapları marj değiĢimleri ve
hisse getirileri” (Longstaff, Mithal ve Neis, 2003; Norden ve Weber, 2004;Yu, 2004)
çalıĢmaları yapılmıĢtır. Ayrıca, tahvil marjları ile hisse volatilitesi arasındaki iliĢki
kapsamında kredi temerrüt swap piyasasını inceleyen birkaç çalıĢma yapılmıĢtır (CollinDufresne, Goldstein ve Martin, 2001; Campbell ve Taksler, 2002; Blanco, Brennan ve
Marsh, 2004).
Herhangi bir kredi temerrüt swapının değeri, dayanak referans varlığının ödeme
gecikmesi, yeniden yapılandırma veya iflas benzeri herhangi bir kredi olayına maruz kalma
olasılığıyla yakından iliĢkilidir.
Özellikle hisseleri borsada iĢlem gören varlıkların temerrüde düĢme olasılığı hisse
senedi piyasalarından elde edilecek bilgiyle tahmin edilebilir (Merton Model, 1974). Hisse
fiyatları ile kredi temerrüt swapları arasındaki iliĢkinin ortaya koyulması yatırımcılara bu
iki ürün arasında arbitraj yaparak kar sağlama imkanı verecektir (Currie and Morris, 2002).
Kedi temerrüt swaplarının fiyatlanmasında en önemli parametre referans varlığın
riskinin ölçülmesidir. Bunun için baĢlıca 3 yol vardır.
Birinci yolda S&P, Moody’s veya Fitch tarafından Ģirketlerin borçlarını ödeyebilme
kapasiteleri üzerine verilen reytinglerin esas alınmasıdır. Ġkinci yolda ise Ģirketlerin mali
tablolarında yer alan muhasebe bilgileri esas alınır. Üçüncü metot ise kredi riski bilgisini
piyasa verilerinden elde etmektir. Bu konuda en ünlü çalıĢma Merton (1974) tarafından
yapılmıĢtır. Merton modeli bir Ģirketin varlıklarını Ģirketin yükümlülüklerini karĢı dayanak
varlık olarak görür. Hisse senedi fiyatları ve bilançodan elde edilen volatilite ve varlık
değerleri ile, bu model Ģirketin anlık temerrüt oranını gösterebilir. Hall ve Miles (1990)
çalıĢmasında (benzer bir çalıĢma Clare ve Priestley (2002) tarafından da yapılmıĢtır) ise
temerrüt olasılığı hisse senedi fiyatı volatilitesinin bir onucu olarak basitleĢtirilmiĢtir.
Kredi temerrüt swaplarının fiyatının en önemli belirleyicisi dayanak varlığın kredi
olayına maruz kalma olasılığı olması ve bu olasılığın Merton modeli uyarınca dayanak
varlığın temerrüt ihtimalinin dayanak varlığın hisse senedi fiyatının ve volatilitesinin bir
sonucu olması sebebiyle, kredi temerrüt swapı piyasaları ile hisse senedi piyasaları
arasında bir iliĢkinin olabileceği aĢikardır. Bu konuda Currie ve Morris (2002) tarafından
sermaye yapısı arbitraj kavramı ortaya atılmıĢtır. Bu arbitrajın temel amacı hisse senetleri,
Ģirket tahvilleri ve kredi türevleri arasındaki uyumsuzluklardan faydalanmaktır. Tabii bunu
yapmak için krediler ve kredi türevlerini doğru fiyatlayıp, hisse senedi piyasasında ters
pozisyon almak gerekmektedir.
Bu konuyla ilgili diğer bir çalıĢma Fama ve French (1993) tarafından yapılmıĢtır.
Fama ve French (1993) hisse senedi ve tahvil fiyatlarına yansımıĢ belirli ortak risk
faktörleri bulmuĢlardır. Kwan (1996) Ģirket tahvilleri ile hisse senetleri arasındaki iliĢkiyi
araĢtırmıĢ ve tahvil ve hisse senedi getirileri arasında negatif korelasyon bulmuĢ ve ayrıca
hisse senedi getirilerinin firmaya özel riskleri içermede tahvillerden daha iyi bir gösterge
sağladığını ifade etmiĢtir. Longstaff, Mithal ve Neis (2003)
ABD’deki hisse senedi piyasası ile kredi temerrüt swap piyasası arasındaki iliĢkiyi
araĢtırmıĢ ve hisse senedi piyasasının gösterge olması açısından tahvil piyasasının önünde
olduğu sonucuna ulaĢmıĢlardır. Bununla birlikte kredi temerrüt swap piyasası ile hisse
senedi piyasası arasında hangisinin daha öncü gösterge olduğu hususunda herhangi bir
sonuca ulaĢamamıĢlardır. Norden ve Weber (2004) Avrupa kredi temerrüt swap piyasasını
araĢtırmıĢ ve hisse senedi getirileri ile kredi temerrüt swap marjları arasında negatif
korelasyon tespit etmiĢtir.
Ayrıca hisse senedi getirilerinin kredi temerrüt swap marjlarını yönlendirdiği
sonucuna ulaĢmıĢlardır. Campbell ve Taksler (2002) hisse senedi getiri volatilitesi ile
tahvil getirisi arasındaki iliĢkiyi incelemiĢ ve hisse senetlerinin Ģirket bazındaki
volatilitesinin Ģirket tahvil getirilerindeki volatiliteyi açıklamada çok önemli bir etken
olduğu yorumunda bulunmuĢlardır.
ġEKĠL 1: TÜRKĠYE’NĠN CDS ORANLARI VE BORSA ĠSANBUL
Grafikte görüldüğü üzere; Türkiye’nin CDS oranları ile ĠMKB endeksi arasında Ters
Korelasyon olduğu görülüyor. CDS Oranları düĢerken ĠMKB’nin yükseldiği, CDS Oranlar
yükselirken ĠMKB’nin düĢtüğü görülüyor.
ġEKĠL 2: TÜRKĠYE’NĠN 5 YILLIK CDS HAREKETĠ
ġEKĠL 3: TCMB AĞIRLIKLI FONLAMA MALĠYETĠ
3.5.1. Markit iTraxx Endeksleri
3.5.1.1.
Markit iTraxx Endeksleri Gelişimi
Yatırımcıların kredi temerrüt swapı olarak yalnız bir referans varlığa dayalı swapa yatırım
yapmak yerine, piyasanın daha geniĢ bölümlerine ve sektörlere bir bütün olarak yatırım
yapabilmeleri için kredi temerrüd swapları endeksleri tanıtılmıĢ ve yaygınlaĢmıĢtır.
Böylece yatırımcılar yeni bir varlık türü olarak kabul edilebilecek kredi temerrüt
swaplarına bir bütün olarak yatırım yaparak, aynı zamanda bu varlıkları fiyatlayabilme ve
bu varlıklardan kaynaklanan riskleri daha iyi yönetebilme imkânını kavuĢmuĢ ve ayrıca
varlıklarının likiditesini artırmıĢlardır.
21 Haziran 2004’te, 2 ana kredi temerrüt swapları endeks grubu iBoxx ve Trac-x, Dow
Jones iTraxx endeksleri adı altında birleĢtiler. iTraxx endeksleri o dönemde International
Index Company Limited tarafından yönetilmekteydi. 2007 yılında türev ürünlere iliĢkin
finansal veri sağlayıcısı olarak 2001 yılında kurulan Markit Group Limited (Markit Grubu)
tarafından iTraxx endekslerine sahip International Index Company Limited ve CDX,
LCDX endekslerine sahip CDS IndexCo LLC satın alınarak, kredi temerrüd swap
endeksleri tek merkezde toplamıĢtır. Ardından Markit Grubu Dow Jones iTraxx endeksleri
ismini Markit iTraxx endeksleri olarak değiĢtirmiĢtir. Markit Grubu’nun ortaklarının 16
büyük banka, serbest yatırım fonu ve Ģirket çalıĢanları olup, Ģirketin bu kadar geniĢ tabanlı
bir ortaklık yapısına sahip olması Ģirketin yönettiği endekslerin finansal çevreler tarafından
kabul görmesine olanak sağlamıĢtır. Endekslerin oluĢturulması piyasa yapıcıları
aracılığıyla olmaktadır. 35’den fazla banka Markit iTraxx piyasa yapıcısı olarak
lisanslanmıĢtır.
Bu piyasa yapıcıları Asya ve Avrupa’ya iliĢkin endeksleri oluĢturur, pazarlar ve
alım satımını gerçekleĢtirir. Bu endeks türleri kısaca Ģunlardır.
3.5.1.2.
Markit iTraxx Endeks Türleri
a. Markit iTraxx Europe
Bu endeks eĢit Ģekilde ağırlıklandırılmıĢ 125 Avrupa referans varlığından oluĢmaktadır. Bu
125 referans varlığın 25’i finansal, 20’si TMT (Telekom, Medya ve Teknoloji), 20’si
sanayi, 20’si enerji, 30’u tüketici ve 10’u otomotiv sektörüne aittir. Bu endeksler genelde
3, 5, 7 ve 10 yıl vadeli olarak iĢlem görür ve 6 ayda bir piyasa yapıcıları tarafından
güncellenmiĢ yeni serileri oluĢturulur.
b. Markit iTraxx LevX
Bu endeks kaldıraç kullanan Avrupalı Ģirketlerin borca dayalı kredi temerrüt swaplarından
(LCDS) oluĢturulmuĢtur. Bu kredi temerrüt swaplarından 35’i eĢit ağırlıklandırılmıĢ 1.
sınıf borca dayalı kredi temerrüt swapları endeksini, diğer 35’i ise eĢit ağırlıklandırılmıĢ 2.
ve 3. sınıf borca dayalı kredi temerrüt swapları endeksini oluĢturur.
c. Markit iTraxx Asia
iTraxx Asia Ex-Japan endeksi eĢit olarak ağırlıklandırılmıĢ 70 Japonya dıĢı Asya referans
varlığından oluĢmaktadır. Bu 70 referans varlığın 50’si yatırım yapılabilir seviyede iken 20
referans varlık yüksek getirili olarak sınıflandırılmıĢtır. iTraxx Australia endeksi eĢit olarak
ağırlıklandırılmıĢ 25 Avustralya referans varlığından, iTraxx Japan endeksi ise eĢit olarak
ağırlıklandırılmıĢ 50 Japon referans varlığından oluĢmaktadır. iTraxx Asia Ex-Japan,
iTraxx Japan 80, iTraxx Japan HiVol yalnızca 5 yıl vadeli, iTraxx Australia 5 ve 10 yıl
vadeli, iTraxx Japan ise 3, 5 ve 10 yıl vadeli olarak iĢlem görmektedirler.
3.5.2. Markit iTraxx Europe Endekslerinin OluĢumuna ĠliĢkin Genel Bilgi
Markit iTraxx Europe endeksleri International Index Company/Markit Grubu tarafından
oluĢturulur, yönetilir ve yayımlanır. Her bir endeks için senede 2 defa güncelleme
yapılmakta olup, güncelleme tarihleri Mart 20 ve Eylül 20’dür. Endeksler güncelleme
tarihlerinde veya bu tarihin iĢgünü olmaması durumunda sonraki en yakın iĢ gününde
baĢlamaktadır. Referans varlıklar bütün endekslerde eĢit olarak ağırlıklandırılmaktadır.
Güncelleme tarihinden önceki 7. iĢgünü, Markit Grubu’nun internet sitesinde Markit
iTraxx Europe endekslerini oluĢturan bileĢenler için geçici üye listesi açıklanır.
Güncelleme tarihinden önceki 4. iĢgünü Londra saatiyle 17:00’de, Markit Grubu’nun
internet sitesinde Markit iTraxx Europe endeksleri için üye listesi açıklanır. Ancak bu
tarihten sonra endeks üyeliklerini etkileyebilecek reyting değiĢikliklerin ortaya çıkması ve
güncelleme tarihinden önceki 3. iĢgünü Londra saatiyle 17:00’ye kadar Markit Grubu’nun
haberdar olması durumunda, yeni üye listesi, güncelleme tarihinden önceki 2. iĢgünü
Londra saatiyle 14:00’de, Markit Grubu’nun internet sitesinde Markit iTraxx Europe
endeksleri için üye listesi açıklanır. Markit Grubu tarafından piyasa yapıcıları arasında
telekonferanslar organize edilir. Her piyasa yapıcısının telekonferanslara katılma hakkı ve
her teklif için bir oyu vardır. Telekonferans için toplantı yeter sayısı piyasa yapıcılarının
%40’ıdır. Piyasa yapıcıları elektronik posta yoluyla da öneriler sunup, oy verebilir.
Telekonferansta teklif edilen hususlar için kabul yeter sayısı katılımcıların çoğunluğudur
(Elektronik posta yoluyla oy verenler de dahil). Ayrıca piyasa yapıcılarının endeks
oluĢumuna iliĢkin Markit Grubu’na sunduğu bütün bilgi ve belgeler gizli tutulmaktadır.
3.6.
CDS-PİRİMİ NEDİR?
CDS primi kotasyonları baz faiz olarak kote edilirler. 1 puanlık baz faiz %0.01’ denk
gelmektedir. Türkiye’nin 5 yıllık CDS spreadinin Ģu an 115 puan civarında olduğu
düĢünülürse, Türkiye’nin iflas etme riskine karĢı korunmak isteyen bir yatırımcı 3’er aylık
dönemlerde yıllık %1.15 üzerinden hesaplanacak primleri CDS’i satan tarafa ödeyecektir.
Swap primi, satın alınan toplam koruma tutarının veya sözleĢme tutarının belirli bir
yüzdesi olarak belirlenmektedir. Genellikle çeyrek dönemlerde ödenmektedir. Kredi
temerrüt swap iĢlemindeki primin oranı;

Swap iĢleminin vadesine,

Referans kurumun temerrüt etme olasılığına,

Referans varlıktaki beklenen geri kazanım oranına

Risksiz faiz oranına

Korunma satanın kredi notu gibi faktörlerce belirlenmektedir.
Bir diğer önemli faktör ise volatilitedir. Referans varlığın volatilitesi CDS spreadinin
yükselmesine neden olan etkenlerden birisidir. Volatilitedeki artıĢ daha yüksek bir temerrüt
olasılığından dolayı diğer koĢullar sabit iken CDS spreadinde de bir artıĢ yaratacaktır.
KAYNAKÇA
[1]
CENGĠZ, Türkan, Swap Finansman Tekniği ve MuhasebeleĢtirme
Esasları
[2]
ERSAN, Ġhsan, Finansal Türevler: Futures, Options, Swaps
[3]
GÖKBULUT, Rasim Ġlker, Para, Faiz, Hisse Senedi Swapları
[4]
KABAKÇI, Ali Taner, Swapların Finansman Tekniği Olarak
Değerlendirilmesi
[5]
ÖRTEN, Remzi, Türev Finansal Araçlar ve Muhasebe Uygulamaları
[6]
PĠRĠNÇCĠ, Hümeyra, Swap ĠĢlemleri ve Türkiye’deki Uygulaması
[7]
SELVĠ, Yakup, Türev Ürünlerin MuhasebeleĢtirilmesi
[8]
YILMAZ, Haluk Aytekin, Bankacılıkta Döviz ve Faiz Yönetimi
Teknikleri ve Türkiye Uygulaması
www.belgelerim.com.tr
[9]
[10]
www.spk.gov.tr
[11]
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
[12]
http://borsaistanbul.com/
[13]
www.tcmb.gov.tr/
[14]
http://www.vob.org.tr/VOBPortalTur/docs/vobVergilendirmeRaporu.pdf
[15]
“19 Ocak 2012 PERġEMBE, Resmî Gazete, Sayı: 28178”, Çevrimiçi
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/01/20120119-15.htm
[16]
“Finans sektöründe vergi gündemi”, Ernst and Young, Çevrimiçi
http://www.ey.com/TR/TR

Türkiye`de Swap Piyasaları

Transkript

Benzer belgeler

AHE matbu genel antetli 2502

Felsefe Öğretmenliği - Maltepe Üniversitesi

Kredi Kartı Ücretleri Hakkında Kamuoyu Duyurusu (15 Mart

Koç Finansman A.Ş

“Ben Zavallı Bir Çocuğum, Kimse Beni Sevmiyor” “Bohemian

EV DONATIM KREDİSİ

Başlangıç finansman,«Ana sayfa» on bir Tesla Roadster vs