Kendisine Kurasız Olarak Yeni Bir Yer Verilmesi Talepli Karar

T.C.
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
ŞİKAYET NO
:2015/4986
KARAR TARİHİ : 16/03/2016|tarih|
RET KARARI
ŞİKAYETÇİ
:
ŞİKAYETÇİ VEKİLİ
:
ŞİKAYET EDİLEN İDARE
: …. Orman Bölge Müdürlüğü
ŞİKAYETİN KONUSU
: Şikayet başvurucusu; özel ağaçlandırmaya konu edilen
parselle
ilgili
hak
sahipliğinin
sehven
gerçekleştirildiğinden bahisle ilgili idarece iptali üzerine,
kendisine kurasız olarak yeni bir
yer verilmesini
talep etmektedir.
ŞİKAYET BAŞVURU TARİHİ : 14/10/2015
I. USÛL
A. Şikâyet Başvuru Süreci
1) Şikayet başvurusu, Kurumumuza elden yapılan 14/10/2015 tarihli şikâyet başvurusu, 14/10/2015
tarih ve 10924 sayı ile kayıt altına alınmıştır. Şikâyetçinin 30/11/2015 tarihinde yine elden
Kurumumuza ulaştırdığı dilekçesi de 30/11/2015 tarih ve 12330 sayı ile kayıt altına alınmıştır. Şikâyet
başvurusunun karara bağlanması için 28/3/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmeliğin 41 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve İmza Yetkileri Yönergesinin 7 nci
maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikayetin incelenmesine ve araştırmasına geçilmiş,
2015/4986 şikayet numaralı “Ret Kararı” önerisiyle Kamu Başdenetçisi’ ne sunulmuştur.
B. Ön İnceleme Süreci
2) Yapılan ön inceleme neticesinde, şikâyet konusunun Kurumumuzun görev alanına girdiği,
şikâyetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, idari başvuru yollarının tüketildiği, şikâyetin süresinde
yapıldığı ve diğer ön inceleme konularında da bir eksiklik olmadığı, bu nedenle şikâyetin inceleme ve
araştırmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir.
II. OLAY VE OLGULAR
A. Şikâyetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları
3) Şikâyet başvurucusu dilekçeleri ve eklerinde özetle; …./2015 tarihinde gerçekleştirilen … Orman
İşletme Müdürlüğünün özel ağaçlandırma kura çekilişleri sonucunda … numaralı parselin hak
1 / 10
sahipliğini kazandığını, bununla birlikte şikâyete konu alanın özel ağaçlandırmaya uygun olmadığının
anlaşıldığı ve işlemin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle hak sahipliğinin iptal edildiğini, bunun
üzerine il dâhilinde başka bir yer tahsis edilmesi talebi ile BİMER başvurusunda bulunduğunu,
talebinin …. Orman Bölge Müdürlüğünce reddedildiğini ve ret kararının, Başbakanlığın 2012/15 sayılı
Genelgesi karşısında hukuki olmadığını ifade ederek; 2012/15 sayılı Genelge, 28390 sayılı
Ağaçlandırma Yönetmeliği ve 6912 sayılı Özel Ağaçlandırma Tamiminde mevcut bulunan
takasa yönelik hükümlerin göz önünde bulundurulması suretiyle kendisine kurasız olarak başka
bir yer verilmesini talep etmektedir.
B. İdarenin Şikâyete İlişkin Açıklamaları
4) Orman Genel Müdürlüğünden konuyla ilgili gerekli bilgi ve belgeler talep edilmiş olup, Genel
Müdürlükçe gönderilen ….2015 tarihli ve …. sayılı cevabi yazıda özetle;
4.1) … İli, …. İlçesi, …. Köyü sınırları dâhilinde olan ve özel ağaçlandırmaya konu edilen … numaralı
parselin devlet ormanı niteliğinde olduğu ve devlet ormanlarında özel ağaçlandırma yapılacak
sahaların Bölge Müdürlüklerince yıllık programa göre tayin edildiği,
4.2) Tespit edilen alanların, resmi internet sitelerinde 30 gün boyunca ilan edildiği, ilanı yapılan
sahalara tek bir müracaatçının olması halinde bu müracaatçının hak sahibi olarak belirlendiği, birden
fazla müracaatçının varlığı halinde ise hak sahibinin kura sonucunda tespit edildiği,
4.3) 6912 sayılı Özel Ağaçlandırma Tamiminin 3 üncü maddesi mucibince otlatma planı ile ayrılan
devlet ormanlarının özel ağaçlandırmaya konu edilemediği, bilgileri verilen alanın sehven özel
ağaçlandırma ilanına konu edildiği,
4.4) Şikâyetçiye, özel ağaçlandırma saha izninin verileceği taahhüdünde bulunulmadığı, ayrıca
şikâyetçi tarafından ileri sürülmesi muhtemel maddi zararın karşılanması yönünde mevzuatta herhangi
bir hükmün yer almadığı, Hak sahipliğinin mevzuatta belirlenen usuli süreç sonucunda belirlenmesinin
mevzuatın amir hükmünün gereği olmasından bahisle, şikâyetçinin takas talebinin yerine
getirilmesinin mümkün olmadığı ve Şikâyet başvurucusu ile Müdürlük arasında bahse konu hususa
ilişkin olarak yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış bir
uyuşmazlığın bulunmadığı, belirtilmiştir
C. Olaylar
5) Şikâyet konusu talep ile ilgili olarak; … Orman İşletme Müdürlüğü ….. Mahallesi mülki
hudutlarında bulunan … numaralı parselin …. Orman Bölge Müdürlüğünce özel ağaçlandırma sahası
olarak tespit edilerek …./2015 tarihinde 30 günlük askı ilanına çıkıldığı,
5.1) İlan üzerine ….. İlçesi ….. Mahallesi
muhtarı tarafından Orman Genel Müdürlüğüne
dilekçe gönderildiği; …./2015 tarihli dilekçede bahse konu arazinin, geçimini hayvancılıkla sağlayan
bölge halkının hayvanlarının otlatma alanı olduğu, mezkûr alanın özel ağaçlandırmaya konu edilmesi
halinde bölge halkının mağdur olacağının belirtildiği, bunun üzerine Orman Genel Müdürlüğünce
muhakkik görevlendirilerek konu hakkında inceleme başlatıldığı,
5.2) İlan edilen alanların 30 günlük askı süresinin …./2015 tarihinde dolmasını müteakiben …. Orman
İşletme Müdürlüğü için kura çekiliş tarihinin …./2015 olarak tespit edildiği, belirtilen tarihte
gerçekleştirilen kura sonucunda …. numaralı parsel için şikâyetçinin hak sahipliliğinin aynı günde
düzenlenen tutanak ile tespit edildiği,
2 / 10
5.3) Orman Genel Müdürlüğünce başlatılan inceleme sonucunda …/2015 tarihli inceleme raporunun
muhakkik tarafından tanzim edildiği; bu raporun sonuç bölümünde bölge halkının geçimini
hayvancılıkla sağladığının, ayrıca …. numaralı parselin özel ağaçlandırma alanı olarak
belirlenmeden önce …./… tarihinde otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrıldığının
ifade edildiği,
5.4) İlgili rapor doğrultusunda, Orman Genel Müdürlüğünün …./2015 tarihli ve …. sayılı yazısı ile,
otlatma planı ile ayrılan sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceğinden bahisle özel
ağaçlandırma müracaat sahalarının iptal edilerek hak sahiplerine müracaat bedellerinin iade edilmesi
hususunda ….. Orman Bölge Müdürlüğüne talimat verildiği, talimatın …. Orman Bölge
Müdürlüğünce hazırlanan …./2015 tarihli ve …. sayılı yazı doğrultusunda …. Orman İşletme
Müdürlüğüne iletildiği,
5.5) İlan edilen sahaların iptali üzerine şikâyetçinin kendisine … ili içinde başka bir yer verilmesi
talebi ile …./2015 tarihinde BİMER başvurusunda bulunduğu, başvuruya …. Orman Bölge
Müdürlüğünce verilen …/2015 tarihli ve …. sayılı yanıtta isteminin mevzuata aykırı olduğunun
belirtilerek talebin reddedildiği, ayrıca şikâyetçinin teminatının iade olunduğu tespit edildiğinden
husus hakkında yapılacak başka bir işlem bulunmadığının belirtildiği,
5.6) Şikâyet başvurucusunun mağduriyetinin giderilmesi için kendisine kurasız olarak yeni bir yer
verilmesi talebi ile …./2015 tarihinde Kurumumuza başvurduğu görülmüştür.
D. Kamu Denetçisi Zekeriya ASLAN’ın İnceleme ve Araştırma Bulguları
6) Şikayet başvurusunun incelenmesi aşamasında Kurumumuzun Orman Genel Müdürlüğünden
….2015 tarih ve …. sayılı yazı ile bilgi ve belge talep edilmiş olup, konuyla ilgili olarak Genel
Müdürlüğün …/2015 tarih ve …. sayılı yazısı tarafımıza iletilmiş, cevabi yazıya ilişkin açıklamalara
4 numaralı paragraf ve alt bentlerinde yer verilmiştir.
III. HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. İlgili Mevzuat
7) 2709 sayılı 1982 Anayasasının “Mülkiyet hakkı” başlıklı 35 inci maddesinde; “ Herkes,
mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.
Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz” ,
“Ormanların korunması ve geliştirilmesi” başlıklı 169 uncu maddesinin birinci fıkrasında;
“Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri
alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık
yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir.” Hükümlerini amirdir.
8) 4122 sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununun “Devlet
Ormanlarında Tespit ve İzin” başlıklı 2 nci maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında; “Orman
sınırları içindeki; yangın hariç çeşitli sebeplerle meydana gelmiş olan açıklıklarda, amenajman
planlarının ağaçlandırmaya ayırdığı sahalarda, Orman Bakanlığınca belirlenecek esaslar ve önceliklere
göre ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları yapılmak üzere, kamu kurum ve kuruluşları ile
gerçek ve tüzel kişilere bedelsiz izin verilebilir. Devlet ormanlarında izin verilmesi, 6831 sayılı Orman
Kanunu hükümlerine tabidir.” Şeklindedir.
3 / 10
9) 6831 sayılı Orman Kanununun “Ağaçlandırma ve imar işlemleri” başlıklı 57 nci maddesinin
birinci fıkrasında; “Orman sahasını artırmak maksadıyla, orman sınırları içinde yangın ve çeşitli
sebeplerle meydana gelmiş açıklıklarda, verimsiz, vasıfları bozulmuş ve amenajman planlarında
toprak muhafaza karakteri taşımadığı halde muhafazaya ayrılmış orman alanları ile, Devlete ait olup
orman yetişme muhiti şartları bakımından elverişli olan yerlerde; köy tüzelkişilikleri ve diğer gerçek
ve tüzelkişiler tarafından Orman Genel Müdürlüğünce uygun görülecek planlara göre ağaçlandırma
yapılabilir.” Hükmü mevcuttur.
10) 23/08/2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliğinin;
“Devlet ormanlarında yapılacak çalışmalar” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrası “Bozuk
orman alanlarında, orman içi açıklıklarda, gerektiğinde verimli ormanlarda … ağaçlandırma, … Genel
Müdürlükçe yapılır veya yaptırılır”,
“Devlet ormanlarında çalışmalara izin verilebilecek yerlerin tespiti ve izni” başlıklı 8 inci
maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde; devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahaların
özel ağaçlandırma çalışmasına izin verilmeyecek alanlar arasında sayıldığı görülmüştür.
“Devlet ormanlarında yapılacak ağaçlandırma, erozyon kontrolü, imar-ihya çalışmaları ve hak
sahibi tespiti” başlıklı 12 inci maddesinin üçüncü ve beşinci fıkraları mucibince;
“Gerçek ve tüzel kişilerin özel ağaçlandırma yapmaları gayesiyle tefrik edilen alanlar yılda en az bir
defa orman idaresine ait internet sitelerinde 30 gün süreyle ilan edilir. Ayrıca ilan edilen bu sahalardan
köy ve belde mülki hudutları içerisinde bulunanlar aynı süre içerisinde ilgili köy ve beldenin uygun
yerlerine asılmak suretiyle de ilan edilir.
İnternet sitelerinde ilanı yapılan sahalara; ilan süresi içerisinde tek bir müracaatın olması halinde
müracaatçı, birden fazla müracaatın olması halinde ise kura sonucu belirlenen gerçek veya tüzel kişi
hak sahibi olur.” Düzenlemeleri yer almaktadır.
11) Orman ve Su İşleri Bakanlığının “Özel Ağaçlandırma” konulu 6912 sayılı Tamiminin; “Özel
ağaçlandırma yapılamayacak sahalar” başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi,
devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahaların, özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceği
hususunu tekrarlamıştır.
“Devlet ormanlarında ilan, müracaat, kura, hak sahipliliğinin tespiti ve sona ermesi” başlıklı 6
ncı maddesinin beşinci fıkrasında “İlan edilen sahalara; ilan süresi içerisinde tek bir müracaatın
olması halinde müracaatçı, birden fazla müracaatın olması halinde ise kura sonucu belirlenen gerçek
veya tüzel kişi hak sahibi olur.” Hükmüne yer verilmiştir.
12) 16/06/2012 tarihli ve 28325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2012/15 sayılı Başbakanlık
Genelgesi “Kamu kurum ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri hariç) ile sermayesinin yüzde
ellisinden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait şirketlerin, kendi mülkiyetlerinde veya
tasarruflarında bulunan taşınmazlarıyla ilgili olarak; kamu kurum ve kuruluşları, vakıf, dernek veya
bunların şirketlerine, gerçek veya tüzel kişilere; satış, kira, irtifak, takas, tahsis, devir vb. her türlü
tasarrufa yönelik işlemleri için Başbakanlıktan izin alınacaktır.” Hükmünü haizdir.
B. Şikâyet Konusuna İlişkin Uygulamalar
13) Anayasa Mahkemesinin 2012/931 başvuru numaralı bireysel başvuru hakkında verdiği
26/06/2014 tarihli kararında; “Mülkiyet hakkı kişinin şahsında mündemiç olmayıp, Anayasa'nın 35.
4 / 10
maddesi kapsamında hukuki korumadan istifade edilebilmesi açısından, öncelikle mülkiyet hakkının
var olması aranır. Anayasa'nın 35. maddesi ile 1 No'lu Protokol'ün 1. maddesi mülk edinme
talebini değil, kişinin var olan mülkiyet hakkını güvence altına almaktadır. Bu durum hakkın
kazanılmış olması veya mevcut olması şeklinde de ifade edilebilir. Ancak, hakkın tam olarak
kazanılmamış olduğu bazı hallerde, özellikle ekonomik hayatın gerekleri ve hukuki güvenlik anlayışı,
hakkın ileride mevcut olacağına dair hukuki umudu ifade eden bir kısım meşru beklenti hallerinin de
mülkiyet hakkının güvence kapsamına dâhil edilmesi gereğini ortaya koymaktadır. Ancak bu hallerde,
hakkın kazanılacağı yönünde salt bir umudun ötesinde kişinin, hakkın mevcudiyeti yönünde
meşru bir beklentisi olması gerekir.” ifadelerine yer vermektedir.
C. Kamu Denetçisi Zekeriya Aslan’ın Kamu Başdenetçisi’ne Önerisi
14) Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; şikâyet konusu olayın
hukuka ve hakkaniyete uygun olduğu değerlendirilerek şikâyetin reddi yönündeki öneri Kamu
Başdenetçisi’ne sunulmuştur
D. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme
15) Şikâyet başvurucusu 3 numaralı paragrafta yer verildiği üzere; özel ağaçlandırmaya konu edilen
parselle ilgili hak sahipliğinin sehven gerçekleştirildiğinden bahisle ilgili idarece iptali üzerine, … ili
sınırları içinde başka bir alan üzerinde kurasız olarak kendisine hak sahipliği tanınmasını talep
etmektedir.
16) 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname ile Orman ve Su İşleri Bakanlığına ormanların korunması, geliştirilmesi ve
ağaçlandırmayla ilgili konularda politika oluşturma görevi verilmiş; 3234 sayılı Orman Genel
Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü
Hakkında Kanun ile ağaçlandırma ve ormanla ilgili hususlarda politika oluşturma görevinin Orman
Genel Müdürlüğüne ait olduğu hüküm altına alınmıştır. 6831 sayılı Orman Kanununun 57 nci
maddesinde de orman sahasını artırmak maksadıyla, Orman Genel Müdürlüğünce uygun görülecek
planlara göre gerçek ve tüzelkişiler tarafından ağaçlandırma yapılabileceği, 28390 sayılı
Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 5 inci maddesinin birinci fıkrasında ise ağaçlandırmanın Genel
Müdürlükçe yapılacağı ya da yaptırılacağı ifade edilmiştir.
17) Şikâyete konu olayda; …. numaralı parsel 6831 sayılı Kanunun 57 nci maddesine ve
Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 5 inci maddesine uygun olarak …. Orman Bölge Müdürlüğü tarafından
…./2015 tarihinde özel ağaçlandırma sahası olarak ilan edilmiş, aynı Yönetmeliğin 12 nci maddesi
mucibince 30 gün askı süresi beklenmiş, …./2015 tarihinde sürenin dolmasını müteakiben …./2015
tarihinde kura çekilişi gerçekleştirilmiş ve kura sonucunda aynı gün … numaralı parsel üzerinde
şikâyetçi adına hak sahipliği tesis edilmiştir. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri göz önüne
alındığında, sürecin ilgili mevzuatta belirtilen usule uygun işletildiği, usule ilişkin herhangi bir
hukuka aykırılığın bulunmadığı değerlendirilmiştir.
18) Bununla birlikte şikâyet dilekçesinde; hak sahipliği işleminin sehven gerçekleştirildiğinden
bahisle idare tarafından hak sahipliği işleminin iptal edildiği belirtilmektedir. Bu husus ile ilgili olarak
idare tarafından Kurumumuza ulaştırılan belgeler sonucunda; söz konusu parselin özel ağaçlandırma
sahası olarak ilanından sonraki askı süresi içinde, …. Muhtarı tarafından özel ağaçlandırmaya itiraz
edildiği, bu itiraz üzerine idarece bir muhakkik görevlendirilerek saha üzerinde inceleme başlatıldığı
görülmüştür. Görevli muhakkik tarafından yazılan raporda ise, geçimini hayvancılıkla sağladığından
bahisle bölge halkının özel ağaçlandırmaya karşı çıktığının ifade edildiği, ayrıca bahse konu sahanın
5 / 10
…/… tarihinde (yani saha özel ağaçlandırma alanı olarak ayrılmadan 2 yıl önce) otlatma planı ile
serbest otlatma alanı olarak ayrıldığının tespit edildiği anlaşılmıştır. Rapor üzerine Orman Genel
Müdürlüğü tarafından …./2015 tarihli yazı ile özel ağaçlandırma sahalarının iptal edilmesi talimatı
verildiği görülmüştür.
19) Orman Genel Müdürlüğünce Kurumumuza gönderilen ve 4 numaralı paragrafta da bilgilerine yer
verilen yazıda ayrıca, …. numaralı parselin “devlet ormanı” niteliğinde olduğu belirtilmiştir.
Ağaçlandırma Yönetmeliğinin 8 inci maddesi ile 6912 sayılı Ağaçlandırma Tamiminin 3 üncü
maddesinde mevcut olan devlet ormanlarında otlatma planı ile ayrılan sahalarda özel
ağaçlandırma çalışmasına cevaz verilemeyeceği hükümleri karşısında; devlet ormanı niteliğinde
olan ve otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak ayrıldığı tespit olunan …. numaralı
parselin özel ağaçlandırma sahası olarak ayrılamayacağı izahtan vareste olup, bu alan üzerinde
özel ağaçlandırma maksadı ile şikâyetçi adına hak sahipliği tesis edilemeyeceği açıktır.
20) Dayanağını Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen “hukuk devleti” ilkesinden alan ve idare
hukukunun temel esaslarından olan “kanuni idare” ilkesinin bir gereği olarak; idare her eylem ve
işleminde kanuna dayanmak, kanuna aykırı hareket etmemek yükümlülüğü altında bulunmaktadır. Bu
itibarla, idarece gerçekleştirilen idari işlem hukuka aykırılık ihtiva etmekteyse, idarenin, belirli şartlara
uymak kaydıyla, bu hukuka aykırı işlemi sonlandırması gerekmektedir. Herhangi bir unsurunun
hukuka aykırı olmasından bahisle hukuki sakatlık ihtiva eden bir işlemin, idare tarafından tüm
sonuçları ile birlikte geçmişe dönük olarak ortadan kaldırılması “geri alma” olarak tanımlanmakta
olup; geri alma ile birlikte, hukuken sakat olan idari işlem hiç yapılmamış gibi işlemden önceki hukuki
duruma dönülmesi amaçlanmaktadır.
21) Kişiler için yararlandırıcı, lehe hukuki durum yaratan idari işlemlerin geri alınması ise dava açma
süresi ile sınırlandırılmış olup; bu süre zarfında geri alma işleminin gerçekleştirilmemesi halinde, kişi
için lehe durum yaratan idari işlemin yalnızca mahkeme kararı ile iptal edilmesi söz konusudur. İşlemi
geri almakla yetkili makam, “yetki ve usulde paralellik ilkesi” gereğince geri alınacak işlemi tesis eden
makam olup, ayrıca İdari Yargılama Usul Kanununun 11 inci maddesi gereğince bir üst idari makam
tarafından da işlem geri alınabilmektedir. (AKYILMAZ Bahtiyar, SEZGİNER Murat, KAYA
Cemil, Türk İdare Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Ankara, 2014, s.451452)
22) Şikayet konusu olayda; …. numaralı parsel üzerinde şikâyetçi adına özel ağaçlandırma maksadıyla
hak sahipliği tesis edilmesi, kişi lehine sonuçlar doğuran yararlandırıcı bir idari işlem olup, bu idari
işlem 19 uncu paragrafta açıklandığı üzere hukuka aykırılık teşkil ettiğinden; dava açma süresi içinde
söz konusu işlemin ilgili idarece geri alınması gerekmektedir.
23) Şikâyetçi ve idare tarafından Kurumumuza ulaştırılan belgelerin incelenmesi neticesinde; söz
konusu parselin özel otlatma planı ile ayrılmasından bahisle özel ağaçlandırmaya konu
edilemeyeceğinin anlaşılması üzerine, ….. Orman Bölge Müdürlüğünce …/2015 tarihli yazı ile Orman
Genel Müdürlüğünden görüş sorulduğu, Genel Müdürlüğün …/2015 tarihli yazı ile söz konusu
sahanın iptal edilerek hak sahibine müracaat bedellerinin iade edilmesi hususunda talimat verdiği,
talimat üzerine ….. Orman Bölge Müdürlüğünün hususu …/2015 tarihli yazı ile …. Orman İşletme
Müdürlüğüne ilettiği görülmüştür. Bu itibarla hukuka aykırı işlemin dava açma süresi içinde yetkili
idari makam tarafından geri alındığı görülerek, özel ağaçlandırma sahalarının iptali dolayısıyla
hak sahipliğinin iptali işleminde hukuka aykırılık tespit edilememiştir.
6 / 10
24) Şikâyet başvurusunda incelenmesi gerekli diğer husus, şikâyetçinin hak sahipliğinin iptali
nedeni ile kendisine kurasız olarak …. İli sınırları içinde yeni bir arazi verilmesi talebidir.
Dosyanın tetkiki neticesinde, şikâyetçinin söz konusu talebi; …./2015 tarihli - …. sayılı ve …./2015
tarihli - …. sayılı BİMER başvuruları ile ilgili idareye ilettiği; ancak isteminde mevzuata uyarlık
bulunmadığı gerekçesi ile …. Orman Bölge Müdürlüğü tarafından sırasıyla …/2015 ve …/2015 tarihli
yazılar ile talebinin reddedildiği anlaşılmıştır. Ayrıca, şikâyetçiye müracaat bedelinin iade
olunduğundan bahisle gerçekleştirilecek başkaca bir işlem bulunmadığının açıklandığı görülmüştür.
Şikâyetçi başvuru dilekçesinde; …./2012 tarihli ve ….. sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
giren, 2012/15 sayılı Başbakanlık Genelgesinde takas işlemine cevaz verildiğini ileri sürerek talebinin
hukuka aykırı olarak reddedildiğini ifade etmektedir. Başvurucunun talebinin reddine rağmen
eşitliğe ve yasaya aykırı olarak başkalarına da bu anlamda takas veya yeni bir yer verilmediği
halde yapılan incelemede buna dair bir belgeye de rastlanamadığından …./2015 tarihli ilan da
gözetildiğinde, söz konusu idari işlemde herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilememiştir.
25) 2012/15 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile getirilen ve 12 numaralı paragrafta yer verilen düzenleme
gereğince; Orman Genel Müdürlüğünün tasarrufunda bulunan devlet ormanı üzerinde özel
ağaçlandırmaya cevaz verilerek gerçek kişi şikâyetçi üzerinde hak sahipliği tesis edilebilmesi için
Başbakanlığın izni gerekmektedir ki, …. Orman Bölge Müdürlüğünün …./2015 tarihli ilanında da,
“Hak sahibi tespit edilen müracaat sahalarının izin raporu tazmin edildikten sonra, uygun görüş
alınmak üzere Başbakanlığa gönderilecektir. Başbakanlıktan izin alınmasını müteakip iş ve işlemlere
devam edilecektir.” ifadelerine yer verilmek suretiyle, idarece Genelgeye uygun işlemde bulunulduğu
anlaşılmıştır.
26) Bununla birlikte, şikâyetçinin 2012/15 sayılı Genelge mucibince takasa cevaz verildiği,
dolayısıyla kendisine …. sınırları içinde başka bir özel ağaçlandırma alanı üzerinde hak sahipliği tesis
edilmesi gerektiği iddiasının da sonuca bağlanması gerekmektedir. Bu itibarla, bahse konu Genelge
ile getirilen hüküm lafzi ve gai yoruma tabi tutulmuş ve Genelgenin, idareye sınırsız bir takas yetkisi
vermekten ziyade, ilgili idarece takas işleminin gerçekleştirilebildiği hallerde bu işlemin ancak
Başbakanlığın izni alınmak suretiyle tekemmül edeceğini hüküm altına almayı amaçladığı
anlaşılmıştır.
27) Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı üzere; tek başına Genelgede “takas” ifadesine yer verilmesi, hak
sahipliğinin iptal edilmesinden bahisle şikâyetçinin takas (ya da somut olay için hukuken daha doğru
bir ifade ile “kurasız olarak yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği tesis edilmesi”) talebinin idarece
yerine getirilmesi imkânını sağlamamaktadır. Bu istemin gerçekleştirilebilmesi için; ilk olarak ilgili
mevzuatta somut olay nezdinde “takas” ya da “yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği talep etme”ye
cevaz verilmiş olması gerekmektedir. Gerekli diğer koşulların da mevcudiyeti halinde idarece talebin
yerine getirilmesine karar verildiği takdirde de, mezkûr Genelge uyarınca Başbakanlığın izni
alınmalıdır.
28) Dolayısıyla, şikâyetçinin bahse konu talebinin idarece reddedilmesinin hukuka aykırı olup
olmadığının tespiti için Genelgeden ziyade ilgili mevzuat hükümleri araştırılarak somut olay üzerinde
takasa (ya da başka bir arazi üzerinde hak sahipliği tesisine) cevaz verilip verilmediği araştırılmalıdır.
Şikâyete konu olay özel ağaçlandırma hususunu ilgilendirmekte olup “Mevzuat” bölümünde yer
verildiği üzere konu; 6831 sayılı Orman Kanununda, 28390 sayılı Ağaçlandırma Yönetmeliğinde ve
6912 sayılı Tamimde düzenlenmiştir. İlgili mevzuatta takasa ya da iptal edilen sahaların yerine
kurasız olarak başka bir bölgeden yer verilmesine yönelik herhangi bir hüküm
bulunmamaktadır. Bununla birlikte …. Orman Bölge Müdürlüğünün, şikâyet dosyasına konu özel
ağaçlandırma sahalarına yönelik …/2015 tarihli resmi ilanında idare tarafından kaynaklanan iş ve
7 / 10
işlemlerden dolayı verilen iznin iptal edilmesi halinde başvuru bedelinin faizsiz olarak iade
edileceği düzenlenmiştir.
29) Bu itibarla, ilgili mevzuatta şikâyetçiye takas ya da iptal edilen saha yerine başka bir alan talep
etme hakkının verilmediği, ayrıca özel ağaçlandırma sahaları üzerinde hak sahipliği tesisi için 10.3 ve
17 numaralı paragraflarda yer verilen prosedürün işletilmesi dışında başka bir usulün kabul olunmadığı
görüldüğünden; şikâyetçinin kurasız olarak yeni bir arazi üzerinde hak sahipliği tesisine yönelik
talebinin İdarece reddedilmesinde hukuka aykırılığın bulunmadığı değerlendirilmiştir. Keza,
Orman Genel Müdürlüğünün …./2015 tarihli ve ….. sayılı yazısı ile …. Orman Bölge Müdürlüğünün
…./2015 tarihli ve …. sayılı yazısında, ilan edilen özel ağaçlandırma sahalarının iptali üzerine
şikâyetçiye müracaat bedelinin iade edilmesi hususunda talimat verildiği, …. Orman Bölge
Müdürlüğünün …./2015 tarihli ve …. sayılı yazısında görüldüğü üzere talimatın yerine getirilerek
şikayetçiye müracaat bedelinin iade edildiği anlaşılmıştır.
30) Yukarıdan bu yana yapılan açıklamalar, anılan mevzuat hükümleri, idarenin cevabi
yazıları, yargı kararları ve tüm dosya birlikte değerlendirildiğinde; özel ağaçlandırmaya konu
edilemeyecek alan üzerinde sehven gerçekleştirilen hak sahipliğinin idarece iptal edilmesi işleminin
hukuka uygun olduğu değerlendirilmiş olup, ilgili mevzuatta idare tarafından kaynaklanan iş ve
işlemlerden dolayı verilen iznin iptal edilmesi halinde başvuru bedelinin faizsiz olarak iade
edileceğinden başkaca bir düzenlemeye yer verilmemiş olması nedeniyle ilgilinin kendisine kurasız
olarak başka bir alan üzerinde hak sahipliği verilmesi talebinin idarece reddedilmiş olmasında
hukuka aykırılık tespit edilememiştir.
E. İnsan Hakları Yönünden Değerlendirme;
31) 2709 sayılı T.C. Anayasasının 35 inci maddesinde mülkiyet hakkı korunma altına alınmış olup,
bu madde ile herkesin mülkiyet hakkına sahip olduğu; bu hakkın ancak kamu yararı amacıyla
sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir. Bu hak ayrıca, BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 17
nci maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 1 No’lu Protokolün 1 inci maddesi ile koruma
altına alınmıştır. Şikâyetçi, özel ağaçlandırma sahası ilanının iptal edilmesi sonucunda hak
sahipliğinin sona ermesinden bahisle hakkının muhtel olduğunu ileri sürmekle birlikte; muhakkikçe
gerçekleştirilen inceleme sonucunda oluşturulan raporda, bölge halkının geçimini hayvancılıkla
sağladığı ve sahanın özel ağaçlandırmaya tabi tutulması halinde bölge halkının mağdur olacağı kayıt
altına alınmıştır.
Dolayısıyla, lehine hak sahipliği tesis edilecek şikâyetçi ile geçimini hayvancılıkla sağlayan bölge
halkının mezkûr alan üzerindeki menfaatleri karşılaştırıldığında; yönetmelik hükmü gereği zaten
özel ağaçlandırmaya tabi tutulamayacak sahanın, mevcut planla uyumlu şekilde serbest otlatma alanı
olarak muhafazasında kamu yararının mevcut olduğu değerlendirilmesinde bulunulmuştur. Yapılan
değerlendirmeler ve 13 numaralı paragrafta yer verilen yargı kararı doğrultusunda şikâyet
başvurucusunun mülkiyet hakkının ihlal edilmediği, maddi kaybının olduğunu iddia etmediği gibi
maddi bir zararının olduğuna dair herhangi bir bulguya da rastlanmamıştır.
32) Diğer yandan; T.C. Anayasasının "Kanun Önünde Eşitlik" başlıklı 10 uncu maddesinde ifadesini
bulan kanun önünde eşitlik ilkesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 13 üncü maddesindeki
etkili başvuru hakkının ve 17 inci maddesindeki hakları kötüye kullanma yasağının ihlal edildiğine
dair herhangi bir bulgu ve bilgiye rastlanmadığı gibi şikâyete konu olayda, Birleşmiş Milletler İnsan
Hakları Evrensel Beyannamesi ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde yazılı ve güvence altına
alınmış olan başkaca bir insan hakkı ihlalinin tespit edilemediği sonuç ve kanaatine varılmıştır
8 / 10
F. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
33) Günümüzde demokratik, modern ve katılımcı yönetim anlayışında idarelerden sadece hukuka
uygun hareket etmeleri değil; aynı zamanda iyi yönetim ilkelerine de uygun işlem tesis etmeleri
beklenmektedir.
34) 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği
Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi Yönetim
İlkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde "Kurumun, inceleme ve araştırma yaparken idarenin, insan
haklarına dayalı adalet anlayışı içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük,
yetkinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket, şeffaflık, hesap verilebilirlik,
haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi
edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara karşı başvuru yollarının
gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi, kişisel verilerin korunması gibi iyi yönetim
ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözeteceği
düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmelik hükmünde yer alan ilkelerin kaynağını teşkil eden Avrupa
Birliği Temel Haklar Şartının 41 inci maddesinde de iyi yönetim hakkından bahsedilmekte olup,
benzer ilkelere Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen " Avrupa Doğru İdari Davranış Yasası'
nda" da yer verilmiştir.
35) Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde; Otlatma planı ile ayrılan
sahaların özel ağaçlandırmaya konu edilemeyeceğine yönelik düzenleme …/2012 tarihinde yürürlüğe
girmiş, …/2013 yılında şikâyet dosyasına konu alan otlatma planı ile serbest otlatma alanı olarak
ayrılmış, …./2015 yılında ise bahse konu alanın planında ya da ilgili mevzuatta bir değişiklik
yapılmamasına karşın mezkur saha özel ağaçlandırma alanı olarak ilan edilmiştir. Bahsedilen süreç
göz önüne alındığında, bahse konu alanın özel ağaçlandırma sahası olarak ilan edilmesinden
önce tesis edilen hazırlık işlemlerinin idarece yeterli dikkat ve titizlikle gerçekleştirilmediği,
idare tarafından alınan kararların ve kararın içeriğinin hukuka uygun olması beklentisine
uyulmadığı değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, bu hususun ….. Orman Bölge Müdürlüğünce de
fark edilerek, …/2015 tarihli ve … sayılı yazı ile …. Orman İşletme Müdürlüğüne “özel ağaçlandırma
sahalarının seçiminde dikkatli olunması”nın iletildiği, …. Orman Bölge Müdürlüğünün …/2015
tarihli ve …. sayılı yazısı vesilesi ile anlaşıldığından, konu hakkında tavsiye verilmesine gerek
olmadığı değerlendirilmiştir.
Diğer yandan; şikâyet başvurusu kapsamında Kurumumuzca istenilen bilgi ve belgelerin İdare
tarafından süresi içerisinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği, şikâyetçinin başvurusu ile
ilgili yaptığı itiraza İdare tarafından gerekçeli olarak cevap verildiği böylece “makul sürede karar
verme” ilkelerine uygun hareket ettiği, dolayısıyla idarenin bu yönlerden iyi yönetişim ilkelerine
uygun davrandığı anlaşılmıştır. Ancak İdarenin, şikâyet başvurucusunun konuyla ilgili ilk
başvurusunu gerekçeli olarak reddetmesine rağmen, karara karşı başvuru yolunu göstermediği
belirlenmiştir. İyi yönetişim ilkelerinde vurgulanan “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi”
ilkesine uymadığı anlaşılmış olup, İdarenin bundan böyle bu ilkelere de uyması beklenmektedir.
IV. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
A. Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması
36) 14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 17 nci maddesinin
sekizinci fıkrasına göre Kamu Denetçiliği Kurumuna, dava açma süresi içinde yapılan başvuru
9 / 10
işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmakta olup, 21 inci maddesinin birincisi fıkrası
uyarınca başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi durumunda, durmuş olan dava açma süresi
gerekçeli Ret Kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır.
B. Yargı Yolu
37) 2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı 40’ıncı
maddesinin ikinci fıkrasında, “Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere
başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.” hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu
Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine
karşı 60 günlük dava açma süresinden arta kalan süre içinde …. İdare Mahkemesinde yargı yolu
açıktır.
V. KARAR
Yukarıda yer alan gerekçeler ve dosya kapsamına göre ŞİKAYETİN REDDİNE,
Kararın Şikayet başvurucusu ve ….. ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ’NE tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
M. Nihat ÖMEROĞLU
Kamu Başdenetçisi
10 / 10