Devamy - fsmahmutoglu.av.tr

ger -'tr Coo I tipikire , 41- ,
1 71 1 1 1 J 1 1 1(15 IV
. A or..r..rrric',
rw...-.;;Y.ie,..7.:41-af-ge:441:ItNe'N.15,N.
Wzitirs
Back to back, fiduciary, off shore
bankaahk 41emleri baglammda
BAN KALAR
KA_NUMTNUN
22/3 ILE 22/4
MADDELERI
A_RA_SINDAKI
TEMEL FARKLAR
Bu makalede back to hack ye fiduciary olarak isinnlendirilen
ye lop bankalan araciligiyia kullandmlan krediler,
5020 sayth yasayla nneyzuatimiza giren
Bankalar Kanunu 22/4. maddesi de dikkate almarak
irdelenecek, aynca 22/4 ile 22/3. maddeler arasmdaki
temel farklar degerlendirilecektir.
• Doc. Dr. Fatih S. Mahmutoglu Istanbul Oniversitesi, Hukuk Fakilltesi
HPD I 223
.6.,•••■•••••"4,nrcer
A) GENEL APICLANIALAR
Bankaahk sektordnim ekonomik yasamdaki
Onemi, fonlcsiyonu ve merkezi konumu bilinmektedir. Bir tilkede gelisen ekonomik ye Sinai
faaliyetlerle, banka ath verilen kurumun faaliyetlet paralellik arz eder. Aralannda cok yalun bir
baglanu sea konusudur. Bu isletander genii bit
alanda, bir taraftan mevduat lcabul etmekte, diger
taraftan kredi vermektedirler. Finans piyasalanndald Mame trafigi, esas itibariyle bankalar araciligtyla yurUtulur. Buna yabana para ye kaymedi
evraklar da dahildir. Malvarligma iliskin degerler
bankaiar tarafindan degerlendirilmekte, idare
edilmekte ve mevduat sahipleri yOnlendirilmektedir. Bunlara have edilebilecek ve ekonomiyle
dogrudan ilgili daha bircok islem sarlabilir. Malvarliginin bu sekilde bir noktada toplanmasi ve
bunun cok yulcsek degerde finansal gfic de olusturmag, ister istemez suc islenilmesini bzendirecek bir ortamm hazulanmasum yol .acmaktadm
Iste faaliyet konusunun gerek cok kapsamh
gerek toplumsal agdan belirtilen bnemi, devletin birtakim zorunlu mildahalelerini de On plana cdcarmakta ye ekonominin en temel kurumlanndan bit olan bankalann Icamuoyu nezdinde
gOvenilirligini saglamak kagnilmaz bit genev
olarak gimdeme gelmektedir.
Dogaldir ki devletin beglesine hassas bir alarn sadece bzel hukuk ya da idare hukukuna ait kurallarla &rune koymast ye bu disiplinlerin ongordtge yapunmlarla karglamag yeterli olamamakta,
bu nedenle ceza hukuku araganndan da istifade
edilmesi mecburiyed dogmaktada.
Gercekten de bankaalik alaruncla islenen suc.lar,
ceza 'hukuku acisindan cok yonlu ve aktuel bir
konudur. Ozellikle de suclann islenme sekillerindeld cesitlilik, aynca telmolojinin gelismesiyle
birlikte ortaya Oran yeni hukuka aylunhldar, Uike ekonomilerinin sea konusu ihlaller karsisinda
global bir sekilde olumsuz etkilenmeleri, ceza
hukulcunun bu alana olan ilgisini devamh armmaktadm
224 i HPD
lste kredi hukukundan kaynaklanan suc ye idart
sugar, bu sahada oldukca kapsamh bit yer tutmakta ve banIcaahk faaliyetlerinin belirli bir disiplin icerisinde yftrottilmesi yOnunden bu nevi
eylemlere karp uygulanacak yapunrn ve onlemler
Onem arz etmektedir.
Ifade edelim ki, banIcacilik islernleri icerisinde en
yaygin olam kredi islemleri olup gerek bankalann
mali benyelerinin korunabilmesi, gerekse mevduat sahiplerinin gerekli yasal giivencelere sahip
olabilmesi, kredi iliskisinin saglam bit hukulcsal
zemin fizerinde kurulmag kosuluna baglidu.
Basica bir deyisie kredinin hangi kosullarda ve ne
miktarda, kimlere verilebilecegi, kredilerin gavenceleri, verilen kredinin izlenmesi kin hangi
makamlara, hangi silrede bilgi verilmesi gerektigi,
kimlere kredi verilemeyecegi, kredi getirilerinin
tabi oldugu smulamalarm neler oldugu, ulm bunlara iliskin hesap ye kart Mizeni, kredi duzenine
yOnelik bit takim kurallann saptanmagyla ramkun olabilir. 'Este hem yabana yasalarda hem de
ulltemizde gerek disipliner nitelikte gerekse sac
olarak yapunma baglanan cok sarda kurallar
mevcuttur. Bunlan belirli bir sistem icerisinde OP
taya koymak gerekirse, disipliner nitelikte olanlann bilgi verme ye yOlcamlnInklenne, kredi limitlerine, yasakLanna, hesap thlzenine, Icrecli stalelf
mesinden elde edilecek faiz ye sair menfaatlere ,
karglimecbuytnalkrochigu,
gonAlecektir.
4389 Sark Bankalar Kanunu'nda bu esaslardan
yola alularak su dfizenlemelere yet verilIfl
lain olmalisurn bankaabk islemleri yapdraasi,S 11%
cu (madde 22/1), Iasi bagna verilecek Icredil e
SUcti (11.1.0.1.buyaklcredimngastri
9I)
de 11/1 - 2), mutlak lcredi yasaklanna ili5lon
talc da banks mensuplanna kredi verlhnesi
„ ;41
de 11/9) ye sadece gayrimenkul cleared Be t!a:1
r sanlrkedivm suclanOde
banklrmzoudgkarSth
arrmama idari sucu (madde 11/12), Icred i'lliV,
f tlere , ,
sinden kaynaldanan fai7 ye sair menaad7,
•■■11
nalen smularnalara uyrnama idari sucu (madde
O
Ap/i) ve amlan krediler haklunda hesap durumu
!;t1ielgesi almama idari sucu (madde 11111).
'N:Oie.yandan bu alanda, cok daha air ihlaller biciminde karsumza cilcan Gtven ihlaline Dayali Kredi Suclan olarak isimlendirebilen suc tipleri ile de
Itarsdastaktadu. Bunlar dolandmalik ye inanci
kOinye kullanma suclandu. Ornegin mevzuaumiza balcugimuda, 'nano lo5taye kullanma sucu;
4389 Sark Bankalar Kanunu'nun 22/3. rnaddestack, 765 sarh eski TC1Crun 508-510 ye 202/5.
maddelerinde (kamu bankalanna Icarsi zimmet
sucu) yet almakta; aynca bu suc tipi 5231 Sark
yeni TCK'mn 155. maddesinde genel bit norm,
247. maddesinde ozel bit norm (zimmet) olarak
da .bulunmaktachr. Dolandmalik sucu ise gerek
765 Sark eski TCK'nut 504/1. maddesinde (kredi
gerelcse 5237 Sarh TCK'nm
157-158/j (laedi dolanchnalgt) maddelerinde
dUzenlenrnistir.
Kredi hukuku acisirtdan genel gonlnum bu olmakla birlikte, gerek Icredinin verilis bicimi ge, rekse kredi acan kurumun ban Ozellilder tastmast, tilkemiz uygulamast yonilnden hem yeni birtaTom kavramlann, hem de tereddutlerin olusmastna neden olmustur. Daha acik bit anlaumla, hulcuk ditnyasi literatunine "back to back", "fiduciary" ye "off shore" bankalan araciligtyla verfien
krediler olarak gecen ye Ozellilcle son be rldir
1:lankactlik suclan icinde ciddi olarak tarastLan,
aYnca bit cok iddianarneye konu olan eylemler
soz konusu edilmistir
.Once bu kavramlan ve kurumlan acildamak isteriz. Stranyla ele alacak olursak:
Back to back krediler: Bizler actsmdan oldukca
yeni ve tarusmaya cok acik olan bit konu da back
to back kredileridir. Olkemizdeki uygulamada;
CaPraz, karsihich birebir lcredi iIemi olan bu Ice-
di, Ozellilde kendi grup firmalanna yasal Braid&
tin otesinde kajmalc aktannum amaclayan banka
sahibi gruplann basvurdugu bit kredi tihtdin.
Bazen gelir arunnu, gider arunnu ve kaydi mevduat annum gibi nedenlerle de uygulanmaktadm
YOntern olarak iki ayn banka, karsiltkli cins tutu, vade, fair oram, kullarum tarihleri ve teminat
lcosullan tamamen esit olmak tzere hakim sermaye gruplarma alt fumalan kredilendirmektedir.
Bu yolla Bankalax Kanunu'nda Ongeriden gerek
bit gercek ye tftzel kisiye gerekse banka ortak ye
istiralderine kullandinlacalt kredi suurlanna iliskin haktmler dolandmaktadm
Kredi kullandmlart firmalann mali yapsi, islemlerin Icarsibkh ve esit kosullarla olmam nedeniyle
dilckate almmamakta, kredinin geri dontsu kendi
grup firmasuun diger bankadan kullandigi kredinin geri dOnfistne bagh olmaktadm Acikca "karst taraf Odemezse biz de Odemeyiz" filcrt haldmdir.
Ild banIcarun ye hakim sermaye gruplanrun islerinin dOzenli gitmesi durumunda bit sorun yasanmamaktadm Ancak taraflardan birinin sorunlu hale gelmesi, hatta son zamanlarda oldugu gibi mali durumlannm bozulmast sonucu, yasa geregi bankaya ye dolayh olarak hakim sermaye
grubunun malvarligma elkoyulmasi, bu tur karihem aciga ciltartmakta hem de banhkli
kar mali ye hukuld acidan zor durumda btrakmaktadirl
Fiduciary islemler Fiduciary-inanch islemler
bilindigi tizere, bit kimsenin menfaatinin bakakorunmast veya teMillat saglamak
si
amaayla ona ban haklanru ciddi olarak devrettigi, ancak haklan iktisap edenin bunlardan dogan ban yetkilert hic kullanamamasi, banlannt
da ancak onceden halt ye halen menfaat sahibi
olan sahsin gosterdigi bicimde kullanrnak zorunda olmasi hususunda taraflann anlasugi isiem-
Mahmutoglu F. S: Bankacilik Suclari Baglaminda cikar Amacli Suc
C5rgarn,
Avrupa Birligi'ne Uyum Sfireci
Baglarninda Organize Suglulukla Macadele, Panel, 5 Ekim 2001, Istanbul 2002, s.100
HPD
hpd
lerdir2. Bu tar islemlerde Mandan sah.sa kendi
menfaati icin degtl, kendisine inanan-gavenen
salmi menfaati icin kullanacagt bir hukulti imkan tesis edilmektedirs. Bit baska ifadeyle Manan (Fiduziant) inamlana (Fiduziar), nctIncia Idsilerle olan iliskilerinde onun Krantz hak sahihi
gibi ortaya plcmastm saglayan daha elverisli veya basit bir hukuki durum saglamakta; Mandan
da inanana kar5t, bu hukulti durumdan dogan
yetkileri ancak belli bigunde kullanma yulcamIto aluna girmektedir. Beylece inanch islemde,
inanan, sahibi bulundugu mUlkiyet veya alacak
haldum inamlana kazanchna bir ilemIe devretmekte, ancak borclandinci bir sOzlesme ile de
onu ban yOktimlulukler aluna sokmaktadir 4.
Omek vermek gereldrse, bir bankamn (A), diger
bir ihtisaslasmis kurulusa (B), parasint isletmesi
icin kredi acmasi, B'nin de bu krediyrya kendislain sectigi veya Kinn befirledigi kisiye (C), -ki
bu kii genelde bankamn A bir 4tiraki veya grip
sirketidir- kredi olarak kullanchrmasi seldinde
gerceklesmektedir. Burada B herhangi bir risk
altma girmemekte; C krediyi faizi de birlikte geri Odemedigi taktirde, aradaki miasma geregi,
C'den olan ahcaguu A'ya temlik ederek pikum-
sonucu gelismeye baslanusur. Off shore bankachit yasal lusulamalann daha yumusak oldugu,
pan otoritesinin bulunmachgt ye yerel ekonominin nispeten zapf oldugu ulkelerde ortaya mk=stir. Off shore bankaahk, kendilerine ,ev sahipligi yapan Ulkelere dogrudan veya dolaylt li
sans tiered, personal Odemeleri, ,kin, istihdanr
gelirlert nedeniyle cesidi faydalar saglamaktadm:
Off shore bankaalik sisteminin temel
01Ice chandan saglanan !oakum yine Olke
cia kullanilmastchr. Kambiyo denetiminin uyg0-,
lanmamast, vergi ye denetim konularinda kolayl
likiar saglanmasi yananda, mevduat munzam
karsthgma tabi olmamalan gibi cesidi konularda
istisnalardan yararlanchnlmaktadm Off shore
bankactlik islemleri ulusal bankacihk sisteminin
Itapsami chsinda tutulmakta, faaliyette buluhduldan dike vatandaslanndan mevduar toplanai
mamakta, onlara kredi amlamamakta, islemler
cogunlukla yabana pan tzerinden yamlinaktadig."
4389 Small Bankalar Kanumena baktigtmtzda,
kanunun 7. maddesinin 5. fikrasmda lup banlcai
cihgtmn cRizenlendigini gormekteyiz. Fikra tah
Iii edildiginde; 1) Bankaahk Drizerdeme ye De.'
DISIPLiNER NITELIKTEK1 KURALLARIN DOLAYLI SIR BiciMDE 11-ILAL
EDILMESiNi DOZENLEYEN SIR KURAL, YASADA AcIIKA YER ALMAMAKTADIR
Itlega sona ermektedir. Burada hulcuken geçerfiduciary islem cercevesinde B, cok dunk
oranda faiz veya komisyon almaktadm B burada
bir nevi aracthk yapmakta, ancak C fit olan Icedi ilisldsinin tarafi gen-Ontiste B olmaktadus.
Olkemizdeki uygulamada ise bir bankamn yabana pan therinden fonlanm, bir bash rtIkede,ki bankada mevduat yapmast ye bu. mevduau o
bankada depo-rehin ederek, karstkginda gasterecegi firmalara -km bu firmalar genellilde kendi
hakim serraaye gruplanna ait firmalardu- Itredi
amlniasun saglama islemidir. Acilmast saglanan
lu-edinin tutan, vadesi, uygulanacak fah oraru
lie depo-rehin edilen mevduatm tutan, vadesi ye
uygulanacak faiz °rani kosullar yOnunden esdeger bir gOnInftm arz etmektedir. Belirtmeliyiz ki,
mevduann depo rehin edilmesi lie karsthgmda
kullandinlan kredinin banka kayulannda gOsterilmemesi, bankatun bilancosunun ye malt tablolanmn yarulua olmasma neden olinaktadu 6.
Off shore bankalan araciliguyla aglan Icrediler:
flu baglamda, off shore 43ankaahlt sistemi hakkinda ban amklamalara yer vermekte yarar vardm "Kip bankaaligi olarak tammlanan off shore bankaahk, 1960'lardan sonra gelismis ulkelerin uluslararasi ticarete ye sermaye harekederine
koyduklan ivergi yaktnalthikleri ve denetimlee
Ii
226 I
I-1PD
netleme Kuruluinun (BDDK), lop bankaaliguia
iliskin birtalum konulan, alacagi Icararla chizen;. ,
leycgi,2)KunbakmflrKnti
nu'na ve TUrkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi.
1Canunnun 40. maddesine tabi olmachgi, 3) Ki ,j,
bankaahgt disinda serbest bOlgelerdeld bati‘i
kaahk faaliyetleri haldtmda Bankalar !Canty
minun uygulanacagi seklinde ftc temel hususat
saptanmasi mumlolndrtr.
Buna gore kurul, kip bankaaligma iliskin
rmda, a) Tarkiye'de mfinhastran lap banlcaahgr)
faaliyetinde bulunmak tzere banka kurulmasma. , veyurtchsmdaklbn ueamispy
nailschu,b)Kpankgm
yet esaslarim ye alanlanm, c) Hesap ye lcaytt 40,
zenini, d) Faaliyederinin geciciyeya sOrekli duty:
. „ tizenlyckr.
durulmasuu d
Eankac
Bundan baska "monhastran"
aliyetinde bulunan bankalar, 4389 Sark l'13:;;;'
hr 1Canunu'nun 7. maddesinin 5. fikrast
ki diger hOkUmlerine tabi degildir. Itunun4j3„
bu bankalar halcicutda, zorunlu Icarstliklaq
umumi disponibilite
lardaki mevduatm vade ye tfuleri ile Orel fitiM
n
kurumlarmdalci kaulma hesaplanmn vadat!,ut
belirleme, Octane verme islemlerf ye m eyditar
bultinde uygulanacak faiz oranlannt bildi
opular; dtzenleyen Dirkiye Cumhuri;Ban,lcast Kanunu'nun 40. maddesi
iimia'araeaknr. Nitekim, Market Bankada Zorunlu Karsilildar Haitian1 14,c ..?PmumLDisponibilite Hakkmda
,e5114 j4idesinde,munhastran lay" banj*,:iYapanlann teblig lraktmlerine tabi olAl'alcColfade edihnistlr.
04 1 13ankilann Kurulus ye Faaliyetleri
madde 23, filu-a 5, bent a
04:6;Ttle, lay' banicaciligma iliskin ifaS*a'rnalara yer verfiraistix. 23. madde1 '1;.:ihendine gore Bankalar Kanunutnun
uygulanmasmda, "merkezleri
k‘aqagi bOlgelerinde bulunan her Wilt
kurumuna veya bu kurumlar ta4,114c olunan menkul laymetler, verderg(411.er yeya bunlann kefaletlyle ihrac
Vnenkul laymeder Icarsdigtnda kullanch'eper" rade 150 oranmda dikkate ah-
W
ygn4li olarak acsklanan bu islemler
`Igliyebtlemfulde vurgulandigh gibi esas
bir aynm yaplarak irdelenmesi
Bunlardan ilki lcredi dtzeni,
trikincisi ise Oven ihialine dayah eylemler balu%hurtclandu. liana grupta olanlar da, inane' kOttkullanma ye dolanchnahk sucu actsmdanchr.
--Ruskusuz bu bashklar dismda lcalan sahtecilik,
tidbit-tare aylunhk, hesap dtzenine aylunlilt giJ111suclar da bu cercevede ele alinabilirse de, bu0*.konuyu simrlanchnnak zarureti vardir.
docentlik tezi olarak haztrladigunn eserde,
t.q bu,.eylemlerin hangi hallerde disipliner nitdlikli
thlaller, hang' hallerde gtven ihlaline dayah kresuclan oldugunu su sekilde saptamistik:
liipIther niteldual eylemler yOnAnden
1;Bu kapsamda aynca, back to back (Icarsdild)
trediler, off shore (lay') bankalannca verilen
"iktediler, fiduciary (inanch islemler) yoluyla Icedi limiderinin asilmasunn, incelenen idari sueu.
olusturup olusturmayacagt therinde de durmak-ta yarar varda.
(A) bankasi, (B) bankastmn istiraklerine veya
.gOsterdigi sirketlere, B bantam da A bankasuun
.iStiraklerine veya gesterdigi sirketlere genelde
aym miktarda ve aym sartlarla, Omegin 10 milyon .dolar kredi vermektedir. Karsildch verilen
`krediler, Banlcalar Kanunu'nun dogrudan ve dolaylt kredi limitlerine uygundure. Bu sekilde yeOen icredilerle, ecas itibartyle yasamn icredi dozen! balummdan angardaga limitlerin, yasaklann asilmasi amaayla kullamlmakta olup bu sekliyle bankalann belirli bir disiplin icinde calisma
rktmluhlgtne aylun dtsmektedir. Ancak idari
suclarda da gecerli olan kanunilik diced, bu eylemlerin yapunm aluna ahnmasma engel teskil
i
etmekte4r. Farkh bir ifadeyle, basica bir bankadan karszliklilik gOzeterek kredi temin edilmesi
suretiyle limitlerin &Oman hall, yasada aakca
dttzenlenmediginden, inceleme konusu idari suc
olusmayacaknr. Kuslcusuz bu yasal bosluk doldurulmandu9.
Burada daha Once, "Bankalar Kanunu'na gore
basma verilecek kredi ve btyrik kredi limitleTh sucu" kapsammda degindigirinin aszlmasi idar
miz, back to back (karsilikh) itredder, off shore
bankaa kredileri ve fiduciary islemkr yoluyla,
mutlak kredi yasagmin da dolandmastmn s6z '
konusu olabilecegini, ancak bu konuda da yasada aak bit ditzenlenme yet almadtguidan, sucta
Icanunilik ilkesi geregi, bit tin eylemlerin de yaptinma baglanamayacagim belirtmek gereltir. Burada da bir yasal bosluk saz konusudur.
Nitekim, 4389 Sari' Bankalar 1Canunu'nda yapIan son degisikligin Plan ye Bttce Komisyon Raporu'nun gerekcesi de esas ittbanyle mali sorumlulugu dtzenlese de bu boslugu teyit etmektedir. Gerekce styledin "15. maddeye eklenen
(7) numaralan fikrarun (b) bendi ile Fon'a intikal eden bankalann kaynaklanm istismar &len
eski sahip ye yOneticileri ile bunlann baglanuh
olduklan kii1erin banka kaynagun kullanarak
edindikleri mal varligimn Fon'a intikali amaclanmakta dr.
Bilindigi (=ere bit las= banka kaynaklan, banka sahip veya yOneticileri tarafmdan, bunlarm
yakudan veya ntfuz ettilderi gercek ve [fuel ltisitar tzerinden dogrudan veya dolayh olarak, cesitli mal varliklannm edinilmesi suretiyle aktanlmakta ye bu Itaynalclar bankaya dOnmemektedir. YOnetim ye denetimi veya hisseleri Fon'a gegen bankalarda kaynak ye varliklarmm dogrudan tctnct lasilere rehnedilerek veya teminat
gOstetilerek, ekonomik Oct olmayan itisilere
kredi veya bore verilerek karszliginda kredi temin etmek amacyla kredi vermek (karsilikli
kredi-back to back) yundisi bankalar nezdinde
acilnus demi hesaplan vasitanyla ya da bit hesaplann teminat gOsterilmesi suretiyle ve sir
yollarla Tarkiye'de yerlesik kisilere kullancludmas halinde, bu sektlde usulstz kaynak icullanclip belirlenen gercek ye ttzellcisilerin sahlp olduigu para ik her Wilt ma!, hak ye alacaklanna
tedbir konulmasi ye muhafan altma almmast
saglanmakta, dava konusu yamlan para, ma!,
hak ye alacaklann banka kaynaklanmn veya varhklannut yukarzda gosterilen sekilde kullamlmast neticesinde elde edildiglnin anlastlmas" halinde, bunlann rayic degeri ttzerinden alacagma
ve/veya devraldigi zararlara mahsup edilmek
lucre Fon'a devrine baskaca sant aranmaksum
mahkemece karat verilmesi OngOrdlmektedir" 10.
Tandogan, 14: "Inanch
Islemlerde inananm
korunmasi sorunu ye bu
sorunun sbzumlinde BK m.
393'ten yararlanma
olanagi", Temsil ye
Vekalete Iiikin Sorunlar
Sempozyumu, Istanbul
1977, s. 73
U Flume, W: Allgemeiner
Tell des BOrgerlIchen
Becht%
BerlinlHeldelberg/New
York 1979, s. 406
▪ Tandogan, H: Borslar
Hukului ezel Borc
C. II, °canal
Ira.% Ankara 1987, s. 543
fl
Mahmutoglu, F. S:
Ekonornik Suslar
Baglarninda Kredi
Hukukundan Kaynaklanan
Sus ve ;dad Suslar, s.178.
Seskin Yarntilik
6 Mahmutoglu, F. S:
Bankactlik
ft
s. 103
Ayrintill bilgl isin
Pekcan, E: Kiyi Bankaciligi
(Off-Shore Banking).
Gelisimi ye Uygulamasi ye
TOrkiye, ITO. Tayini,
Istanbul 1993; Relsoglu, 5:
Bankalar Kanunu 5erld
(2002), s. 162 vd);
Mahmutoglu, F. 5:
Bankaalik
s.102-103
a
Mahmutoglu, F. S:
Bankacilik
5.100;
Reisoglu: Serb (2002),
s. 503
9 Mahmutoglu, F. 5:
Bankacilik
s.100-101
Mahmutoglu, F. 5:
s. 101
Bankacilik
HPD
BiailiaVolsirilugu durusmalannda bira samk...
Ote yandan ortaya clican bosluk off shore bankalanna aalan icrediler rmanden de bit (Kende
Bankalann Kurulus ye Faaliyederi Halcknada YOnetmelik, madde 12'ye eklenen 6. fikra ile
men giderilmistir. Buna gore Salim lie kir bankaahgi bOlgesindeki istiraki arasinda Bankalar
Kanunu madde 11 uyannca kredi saydan islemler belirli bir Muffle (Oz kaynaldann rtzde 25'i)
smalanchnlmisur. Dikkat edilirse bu simrlama,
banka lie istirak iliskisi olan kir banicalan bait"nundan soz konusudur. Bundan basica, yanetmelikle getirilen bu suurlamaya uyinama, Bankalar
Kanunu madde 21/flitra 1, bent e'de angoralen
kredi limiderine uymama idari sucunu degil, ayin fikramn 1. bendinde dfizenlenen ge_nel idari sucu olusturacakta. Zira madde 21/fikra 1, bent
e'de yapurima baglanan 'Haller, kanunun 11.
maddesindeki smalamalara iliskindir.
Oysa kir bankalanna ilikin sat konusu simrlama 11. maddede degil, BDDK tarafmdan caftanIan yanetmelikte yet almistr. Dolarstyla burada
yanetmelige urnama bicimindeld idari suc olusacakur. Bu noktada belirtelim ict, Bankalar Kanunu'nun 11 maddesinde istiraklere iliskin Ozel
bir suurlama set konusu olsaydi, andan yenetmeligin istirakler yarninden Ongarchlga bu strialamalara aylunligin 11. maddeyi ihlal ettigini
sayleyebilirdik. Oink(' bu dtzenleme aruk istiraklere iliskin citzenleyici normun icerigini sekillendirmis olacaku. Madde 21/fikra 1, bent
e'de, verilen kredinin miktanna Ore degisen nis226 ! HPD
pi bit idari pan cezasi OngOrfilmils iken, madde
21/fikra 1, bent rde bir milyar ile smith idari para cezasina yet verilmistir.
Off shore bankalanndan verilen kredilerin de,
kredi limitlerine ilikin smalamalann dolandmast ya da mutlak kredi yasaklannin asilmasi
amaayla kullanticbgri gardlmektedir. Basica bir
ifadeyle, kredi chlzeninin korunmasina yanelik
normlar ye bu yollar kamu otoritesince istenilen
disiplin Onemli <Meade ihlal edilmektedir. Uygulamada Turk bankalannm veya hakim ortaklanmn yurtdisinda off shore banitam kurduklan,
burada toplanan paralan kendi istiraklerine veya
grup sirkederine, lirnitlere bagh olmaksizin kitdi olarak kullandirchiclan garillmektedir.
BACK TO BACK KREDiLERiN ZINIMET
ACISINDAN DEO. ERLENDIRiLNIESI
sUcU
Deginildigi gibi bu krediler, azellikle banicalana
haltim hissedarlan arasmda uzlasmaya dayah bit
bicimde karsilikhhic esasma dayamlarak kullandinlmakta ye acilan kredilerin vade, miktar
flit itibariyle de aym oldugundan,
teminan olarak kabul edilmektedir, BU Seidl-dad,
kredilendirme biciminin cok cesidi nedenlerrdF
a,
mevcut olup, ilk planda limit asirm. ye'audit
kredi yasaklanna iliskin yasaidara hUkum
dolandmasi aida gelmektedir. Aynca gelir, ed 6"::
sermaye, kaydi mevduat arunmi gibi gerekceler
le de, bu islem tin-one basvurulabilmekted eAf„,„
cak have bir degerlendirme de yapmak gergfr: a
,
11:1 Her kredi Ili;kisi zorunlu
olarak
banyesinde risk unsuru tar. Oyle
acamdan
durumlar ofabifir ki; banka
/bit baglamda back to back kredilere zimmet
actsmdan
baktigimada, su neticelere utast,su
Her ;eyden Once vurgulayalnn ki, failin
. : n nederderle davrannas °Imam, zimmet
alale.
Own upe uygun eylemiyle orulsebilirse de,
imsuru actsincian farkhlik ortaya cdanakir. 'cankft zimmet sucundalci millkiyete do/ohne, ma! edinme Ozel kasu buradaki hicbir
,131, Agi karslamamaktadir. Ancak soylebir ihti... eitle -zimmet sucunun back to back krediler
*linden olusabilecegini sOyleyebiliriz. SOzgeli1;thalum husedarlann bastan itibaren Odenme:ie.reii
> n'f'bildikleri kredileri, hayali (fiktif) veya
' 1.1
. tom)
. yerinde olmayan gercek ya,da tOzel
ere icmalan halinde, her lid bankamn da
ci`nrikrailiginda azahna, buna liars/11k lcredi alanTh. cr acumdan. halcstz bir menfaat elde edilmis oh
i
riiaktichr 1.2 .
.•I
OF SNORE KREDILERIN AMMO SUcU
AcISINDAN DEtERLENDIRILMESI :!*,.
..,...
.
m
!Off Shore (Kip Banicaciligz) bankalan' ca yaian, islemlerin sea konusu suc dpi ba fLittm an
'clegeriendirilmesine gelince, daha One • de vurgUla,:lignmz trete cesidi ihtiyac ye kolaybklardan yararlanmak, Ozellikle de alke mevzuatin. daki yasal stmrlamalann dismda kalabilmek
ikredi limitlerini, =flak kredi yasaldannt ve ir
tiraklere iliskin yasaldan asabilrne, vergi avan.tajlanndan yararlanabiime gibi) amaciyla off
Shore bankalanmn kuruldugu bilinmektedir.
'Kuskusuz bu bankacildc islemlerini pesinen huiculca aykm olarak gOrmek yandpsma damemelt gerelcir." 13
Olkemiz uygulamasun dikkate alchgmuzda, offshore kredileri konusunda su olaszliklann sOz
konusu oldugunu gOrmekteyiz:
1. Banka meyduatimn yaksek bit faizle off shore
.bankastna yatmlmast, yaunlan bu meyduattn,
,dolayli bir bicitnde grup firmalanna kredi o1arak
aktanlmasz.
2, Off shore bankast acme mevduat toplanmast,
yine toplanan bu mevduata daha yaksek bir faiz
yerilmesi; adeta kagn Uzerinde gerceklesen havale islemlerinden sonra, s6z konusu mevduatin
TOrkiyedelci bit banlcaya mevduat yapilmast,
sOz konusu mevduatin da yine grup firmaLanna
kredi biciminde aktanlmasz.
3. Off shore bankasma sahip olan gruplann, off
shore bankasindaki meyduau back to back kredi
biciminde aktarmalan.
4. Bir Onceki siktaki ihtimalin, bu defa fiduciary
4Iern eirdinde gereekleg.irilmesi, son bir ,ihtirnalde back to back kredilerin ye fiduciary islemlulu bir arada bulunabtlmesi.
"Stain bu olasiliklarda zimmet sucu actsualan
suntan sOyleyebiliriz: $ayet yamlan turn bu is-
mn, normal ;ekilde faaliyette bulu-
nan ml yolcsa "tabela firmalan" ma
olduklan ve Ists firmalardan temlnat
bazen takip hukukunun derhal I;le-
alinip afinmadit gibi hususlar gat
tilmesl, bazen tam tersine mall g0c0
onande bulundurulmalidir. Bunlar
zasflayan ki;i veya firmanin borcu-
"tabela firmalari" Ise yard kredibili-
nun ertelenmesi, baton de borcun
batana dikkate almarak yen) bir
tesi yoksa, his veya makul bir temi-
kredi asimasi bile gerekebilir. Hatta
nin belirtilen carden davrani;lan,
baSantsta alman teminattan ktsmen
banka parasirun dolayfi yotlarfa aim-
ya da tamamen vazgegilerek kredi
mete gegirilmesi anlamma gellr ve
Bankalar Kanunu'nun 22/3. madde-
borslasuna yeni kaynak yaratma yoluna da gidilebilir. Mall gag
baktmm-
dan yapdacak her degerlendirmede,
nat almmamissa, banlca ytMeticilerI-
sinde fingarlden susu olusurur"
(Prof. Dr. Nevzat Toroslu'nun
Icredi ili;kisinin tam seyri Mitiln un-
31.03.2003 taribli bilimsel gorU§0).
surlanyia irdelenmefidir. Ancak her
Qii Gerek Yargray
hakikarda, tarihte kredlnIn
tay bu bankalann mesubietine
gOvenceli olmasi ;arttsr. Bu elven-
kin tespitlerde bulunmu;tur. 3182
ce, Ici;i p da firmantn ekonomik tl-
sash finceld Bankalar Kanunu'nun
c0 ile veya ekonomik gOg olmasa
74 ve yOr0r101ttekl 4389 sash Ban-
bile
ficance ki;iferden alman teml-
gerelcse Dam; -
kalar Kanunu'nun 7/5 maddelerinde
Off Shore Bankaaldc
natlarla saglanabilecektfr.
dazenlenen
ft
(Kis Bankaalit veya Di; Dla Ban-
Bankacildc Dazenleme ve Denet-
leme Kurumu'na sunulan bir bilim-
kaalik), daha sok serbest bolgeler-
gorilyte de benzer tespitler yer
de faaliyet gasteren, ulusal bankaa-
alir: "Bankalann Icarslikb kredl kul-
bk sisteminIn disnda ve kanuni ihti-
landirma1an, tek basna herhangi bit
yadar ba/amindan muafiyeder tantn-
sel
sus ofusurmaz. Ancak karslikh
soztewe fatal Sinanden simr-
kredi kullandirma iSemlerine, banlca
lamalart olmayan, tiger yasal smirla-
parasint dolayli ;ekilde zimmete ge-
malann 1st yumusaulat, vergi ve
eirmek amaayla basurulmasi mum-
defier:1m kolaylddan tanman ve te-
kandOr. Bu tur kredi ISemlerinin
meyamaa yabana pan ye sermaye
bdyle bir amaca yonelik olup alma-
pipsalanyla batanle;me ye uluslara-
diini
rasi bankaciltk ISemleri hacmini ge-
(sin, her bir somut
kredi Wenn gerek Banlcalar Kanunu,
niSetine amaa lie kurulan, bunun
gerek Icrediy1 kullandiran bankanin
'sin de m0;teri hizmetlerinde dina-
ig dinenlemelen, gerekse bankaalik
Him ve esneldik satayan, lisansinin
uygulamalan assindan degerlen-
aJmndui Ifikede ikamet edenlere ka-
dirilmelidir. Bu itibaria brnegin tau
;ekilde kredi verilenler, tamamen
pals olan bit bankacilik tarOdor. 01kemizde de, son ydlarda ulusal ban-
"tabefa" veya kredibilitesi ofmayan
kalar aracifityla tasarruf sahiplerin-
firmalarsa veya hi; veya makul sas-
ce yurtdisndaki off shore banlcalan-
labilecek teminat alinmamissa, dola-
na hesap astarna iSemlerinin yay-
sayla karslikli kredi lcullandirmanin
trtlik Icazandit bilinmelctedir (Vars.
esas amaa bank! parasmin kredi
ray 11.HDKInin 8.11.2002 tarih,
garanarna alanda firmalara veya
2002/10121 nolu karats).
krediyi kullandiranlara yahut ba;ka-
Dani;tayin verdigi karardaki
lanna alctartImas 1st Bankalar Kanu-
tespitler. "... Asklamalarin
nu'nun 2213. maddesinde ongOrOlen
degerlendirilmesi sonucu, Bahreyn
zimmet susu sbz konusu olabilir.
;ubesInIn off shore bankaaligin ve
Ancak bu , konuda saghkli sonu; ala-
yerie;ik oldugu tifice
bilmek /gin, kaqtlikli la-edi kullandir-
geregi olarak alke difinda yerle;ik
menuatumn
ma isfemlerinin tek tek eta alinmasi
olanlardan mevduat toplasp (like
ve selltli yfinlerden, ozellIkle krecli-
disnda kullandirdit, aynca mevduat
yi kullandiranlarin /cast yonlinden
toplamak ve kredi vermenin disnda
degerIendirilmesi gerekir.
Bahreyn Mevzuattnda OngfirOldOgU
Kaqibkla kredi kullancbran bankalann, sorira bu kredilerden dogan a/a-
sekliyle tiger tam bankactlik
hizmetlerinin verildigi, by haliyle
caklari, kendi grup firmalanndan
faaliyetin uluslararasi bankaaligin bir
alacakh hale gelmeleri sonucunu do-
terti olan off shore banIcacilik
faaliyeti oldugu sonucuna ulasl-
guracak sekilde, karsIddi olarak
temlik alma/annul sus tekll edip etmeyecegini belirleyebilmek Igin,
kredi borclusu olan grup
firmalan-
maktadir (Dantsay 4. Dalresi'nin
06.1100 tarih 200015052
nollu
karan).
lemler get! Odenmek kaythyla, dolayh bit bicimde kredi &acanthi ildali olaraktarsimiza cduyorsa, zimmet sucundan bahsedilemez. Ancak
back to back kredilerde verdigimiz Ornekte oldugu gibi, kredibilitesi olmaYan ya da fiktif firmalara kredi temin ediliyorsa, zinunet sucu gercelclesecektirn."
FIDUCIARY ISLEIVILERIN ZININIET SUcU
AtISINDAN DEtERLENDIRILMESI
Fiduciary islemlere gelince 15 , bu islemler doktrinde "inauch ialemler" olarak isimlenclirilir.
Birinin menfaatinin basican tarafindan korunmast ya da teminat saglamak anmayla ona ban
haklanm ciddi olarak devrettigi, fakat haklan
iktisap edenin bunlardan kaynaldanan birtalum
yetkiled hic kullanamamast, bazdanm da daha
Onceden menfaat sahiplerince belirlenen bicimde kullanmak dunmiunda olmast hususunda taraflann anlasugt islemlerdir. 011cemizdeld uygulamamn ise, claim Once de bankaalik duzeninin
OngOrdag0 clisiplin nitelikli kurallann (limit
asum, mutlak kredi yasaklaruun dolanilmast, istirakkre kredi saglanman gib!) dolanilman biciminde Icarstmiza çiktigi bilinmektedir.
Kammuca, back to back krediler ye off-shore
trankalannca aalan kredilerde oldugu gibi, boyle bit ihtimalde zimmet sucu olusmaz. Ancak rebid islemi yoluyla, get! Odenmeyecegi baatan itibaren bilinen p da krediyi kullanamn malt iSi beyle bit laediyi kapatabilmesi imlcan dahilinde olmayan gercek ya da tare' knifere, bu olanagm fiduciary islemiyle saglanman
zimmet sucunu olusturabilecektir.
BACK to BACK. FIDUCIARY, OFF SHORE
BANKA ARACILIWLA KUUANDIRKAN
KREDILERIN DOLANDIRICIUK SW/
AcISINDAN DEtERLENDIRILNIESI
flu kapsamda son olarak, knaca, daha Once cesit-
li suc tipleri acismdan degerlendirdigimiz back
back (Icaratlikh) laedilerin, off shore bank ve fiduciary islemierinin dolandinalik sucu acumdan durumunusla irdelemek gerelcir. Daha Once
de aakladigumz itzere, back to back kredilerde
taraflar, ierbest iradeleriyle ye verilen kredinin
alman lcredinin rencesini olusturdugu ytmilnde anlasnuslardir. Bu aekilde kurulan hukuksal
dolanchrtahk sucumm oluaman actsmdan gerekli olan, ink ye sanialarla yamiglya ugratma ye bu yolla menfaat elde etme soz konusu
olmachguidan, dolanchnahk sucunun olustugundan sOz edilemeyeceldirl 6 . Ancak bu
zimrnet sucu balummdan irdelerken dolandmahk sucunun hangi kosullarda olusabilecegini
su sekilde ifade etmiatik: Kredilerin acilmasmda
yamluct belgelerin lculLantlmis °Must durumun-
da, dolandmahk sucunun ialenmis olabilecegi
ihtimali alda gelebilirse de, bu varsarmda Mael
lcisinin yantlgaya ugratilip ugratilmachgt konusundaki bir saptamayla sonuca ulaatimalichr. $ayet kredinin acilman konusunda da nihai karar
alma gOrev ye yetkisine sahip kiailer bu eylemlere kalluanTorlarsa, aruk dolanclinalik sucundan
sOz edilemez. Basica bir deyisle krediyi alan ye
veren arasmdaki uzlasmanin mevcut oldugu bit
durumda, yarulgiya ugraulan bit caul kisiden de
sOz edilemez. Ancak kollektif iradenin arancligi
durumda, nihai olarak karat venue sarsuu sak
lamak 1cm bankar temsil eden kiai ya da Itisiletin, faith harekederle iradelertnin fesata ugratilmalan ballade, aruk zimmet sucundan degil,
'ECK madde 504/1 anlaminda kredi dolanclinciligindan sez edilebilif 1 7 .
Dolandinalik sucu balummdan off shore haulm:
fantail gerceldeatirdilderi diger but
ilgili olarak da su tespitleri yapmistik.
"Off shore bankalar aasmdan ise, Ozellilde TUr
kiye'deld bankalarm, off shore bankalar
mevduat toplamalan bag,laufida, mudilere yO:
nelik ilave kurgulann yamlmamam (Omegin'i
mevduaun sigortaya labi oldugu yew:lade Kik:
lamalar yapma) koauluyla, iradi bit tevdi sea ko-..
nusu oldugundan dolandmahlt sucunun ohnmayacagi sOylenebilir. Off shore bankalanna
iliskin sorun, daha cok, bu bankalar adma mevdun toplayan Turk banicalanmn faaliyet izninin
kalduilmam veya Fon'a devri halinde, off shore
bank mudikrinin hicbir renceleri olmamalan
ye paralaruu geri.almalaruida karolastildan gOt:
lfiklerde ortaya akmaktachr.
Fiduciary islemlerde (Manch islenderde) 1 inanan lie inantlan aramnda kurulaa biz mizansenle
veya sadece inananut kurgusuyla, oconcO kisi
durumundaki mudilere kart TCK madde
503'teki dolanchrtahk sucunun islenmesi sot
konusu olabilir. fir baska °iambic olarak, yine
bu sekildeki mizansettle acdmamast gereken
kredinin acilmast saglanabilir. gurada yine bolt
ka mensuplaruun diger mensuplan yandgiya ugf
ratabilecegi olasilik dildtate ahnmalichr.
Son olarak•elirtelim Id, back to back laediler ile
fiduciary ialemler bit arada bulunabilir ve bit *
lender off shore bankalan vanta lulmarak get.
celde.stirilebilir. 16 "
5020 SAYILI KANUNLA YAPILAN
DEOISIKLIK, ZININIET OLARAK KABUL
EDILEN SUctIN IRDUENMESI VE ONCE,
OLAYLARDAKI SORUNLARIN
DEdERLENDIRILNIESI
SOz konusu dfizenlemeyi gerek sucun yapna
unsurlan gerelcse bunkr thsuida Icahn hailer,
kunindan sistematik olarak irdelemek isteriir
'Milan sue dpi yOnanden dazentemenin Ban Ica'tar KanunuMun 15/a ye 22/4 maddelerinde yer
aldtgint gOrmekteytz.
15/a maddest, "Pen alacaklanndan; yemetim ye
denetimi Fon'a Intikal eden ve/veya bankaalik
islemleri yapma ve mevduat kabul etme inn ye
yetkileri ligili balcan, Balcantar Kuralu veya kurut tarafindan luddinlan bankalar lie tasfiyeleri
'Fan chyle yara Wien veya Eon tarafmdan tasfiye
islemleri bastantan bankalartn y6netim ve dentilmini dogrudan veya dolayh olarak elinde'bulunduran ortaklartnin kendi lehine kullancliklan
her tarla banka kaynaklan ve her ne ad altanda
'olursa olsun kendilerine alt yurtici ve yurtchst
titans lcurulusu, off shore bankalara aktardzklarz banka kaynaldan lie esleri, cocuklan
ye evlatlildan ye bunlarm diger Iran ye karn hisimian adtna acilmts krediler lie bunlara aktantan her MI6 kaynak aktanmlan veya banlcalann
hlkim ortaldannzn kendilerine veya sirkederi lie
istiraklerine rayic bedelin altuida ye muvazaah
yamlnus tam devir ye temlikler, °canal kisilere
yapilmts her tarlt tastrur ye tasunnaz rehni ve
tpotek gibi smirk aynt halclar ye bunlardan tide
edilen nemalar, istirakterine ye bagh sirketlerine
ayni bankanm el degistiren onaklanrun birbirlerine vet dig! krediler lie aym sekildeki bankalann
'IcarsthIch birbirlerine verdikleri krediler, bankaya ye grip 'sirkederine yaksek bedelle saulnus
tiun ma!, hisse ve hizmetterden veya bunlardan
'Ye benzerlerinden tide edilen nemalar, uzun sureli kiralama veya finansal kiralama yolu lie kendisine aktanlan kaynak ye hizmetler, bankarun
yOnetim ve denetim dOneminde yeterli ticart faaliyeti olmaksizin lcaynak aktaruni amaciyla kurulmus sirketlere verilen krediler tie bunlara ak-
cattail kira ve hizmet bedellerindeki nemalar,
.yurtchsi banka ye finans kuruluslan lie yamtan
inanch islemler yolu lie aktanlan her radii kaynaklar, banIcalarnun off shore bankalanndaki
yargt kararlan nedeniyle Odedikleri meyduatlan
ye off shore bankalann bankaya mmli veya izinsiz aktarchp off shore maduatlar, bankamn yOnetirn kurulu ye kredi kotnitesi baslcan ye ilyeleri 1k genet mi.:Aar, genet madar yardimalan,
imzalan bankar Anna eden memurlan, madartannin kendileri, esleri ye coculdan, evlatliklan
lie bunbnn diger Iran ve kap') lummlanna aktanlan her tibia kaynaldann alma baskaca bit 'sterna gerek olmaksizin Harine alacagt haline gelmis sarlir" demektedir.
Madde 22/4 1st "Fan alacaklarmdan; temettil haric ortakhk haklan 1k yOnetim ye denetimi Fona
intikal eden veJveya bankacthk iiem1eri yapma
ye mevduat kabul emit bin ye yetkilai Kurul
tarafindan kaldinlan banlcalar lie tasfiyelerf Eon
chyle yaratalen veya Fan taratindan tasfiye
tenter' baslanlan bin bankanua; hukuken veya 11lien yOnetiin Ye denetimini elinde bulunduran
yanetici olsun veya ohnaszn gercek kisi ortaklann 15/a maddesinde saydan flitter sonucu bankmun kaynaklarmi, bankarun emin bit sekilde
caltsmastm tehlikeye dastrecek sekilde d'ogruclan veya dolayh olarak kendilerinin veya baskalarmm menfaatlerine kultanclumakta bankar
her tie suretle olursa olsun zarara ugratarak kenRennin veya baskalariruntaalvarliguam arusina
neden olmalan zimmet olarak kabul edilir. Bu 11isleyenler haldunda on rldan yirmi ytta kadar agu bapis ye yirmimilyar liradan sekspnmilyar liraya kadar agr pant CE7-251112 hamolunur. ,
Aynca,medglzrnHaiecgf
ZImmet susundan baska.lur bankaahgina iiicin faaliyetler, gibi Izinsli bankaaffic faallyeti sucunu ye bununla
birlikte denetleme sonucu alman tedbirlere uymama, bilgi ye beige vermeme, denetlm garevIllerine angel olma,
beige ye yazImalan saklamama, karat- defter' tutmama, klemleri kapt dji biraluna, hesap uygunlugu
saglamadan bilanco Icapatma gibi
bankaabk dezenine kart
islenen suslarr olabilir. Aynca belircellm ki bu suclar
daha sok ufusal bankalann Sur bankean lie °Ian illilcileri baglaminda islenme olasiligma sahlptirler.
in hunch Islemlerin hukuld niteligini astklayan se;itli gorUslerde ortak clan nolcta, bu 1;lemlerde genellikle bit -tasarruf 1glemi seldinde kendini gosteren 'ann.:111cl 41emle (Manch kazanduma) bors dogurucu blr lOemin
(iflan; anigmast) bit Nita's teskil edecek felcilde Sir araya gelmis olmasidir (aynnull bilgi kin dresunay. E: Turk
(-lukukunda ye Mukayesell liukukta 'ranch l§lemler, Istanbul 1968, s. 8546; Tandogan: Borslar
s. 544). Bu gun Isvisre ye Turk hukuk sistemlerinde baskaiolan gents uyannca !ranch kazanchna klem
inamlana Mans konusu Ozerinde tam bir Ink kazanchrin ancak Man; anla;masi inamlana Si, haldun kullanilmasl
biçimi veill;kinin sena ermesi halinde geri verilmesi balummdan baa borglar yOicler (Bu hususta lien sOrOlen
gOr(1ler ye degerlendirmeler kin
IM
Ozsunay: s. 114-119; Tandogan: Borclar 14ukuku... s. 545-548).
Mahmutollte Banlcacdtk Suslan... s.I 01-102
am Mahmutoglu: Kredi... s. 283, 284
Mahmutoglu: Kredi... s .284, 285
olarak milteselsilen Odenmesine karat verilir"
huluttn0 icermektedir.
Dildcat edilirse, 22/4 maddesi Ongerdtig0 suc tipi balunundan bankatun hukuksal statunIne
iliskin belirlemede bulunmakta ye bu kosulun
mevcudiyeti halinde talcim hissedann cezalandinlabilecegini trade etmektedir. Saptamayi ceza
hukuku milesseselenyle anklamak istersek, bunun sucun yamsal unsurlan chsmda !can objektif cezalandinLabilme kosulu oldugunu gentruz.
Son) edilen mfiesseseye iliskin ban anklamalar
yapmak gerekirse; bilindigi tzere sucun yamsal
unsurlan chsinda kalan birtalum kosullar bulunmaktadulg. Bunlardan bit tanesi de objektif cezalanchnlabilirlik kosuludur.
AruIan kosulun nitelikkri su sekilde ortaya konulabilin "Sue tipinin dasinda bulunan, failin
hareketinin hukulca aylunhgma bir etkisi olmayaw, lcusurlulugun Icapsanu icindt, bulunmasi
aranmayan, failin tipiklikte belirtilen hareketi lie
!4E1 i1:jj
1 Pi al I
/■'P
I RUM
nedensellik bagi icinde bulunmaym baskan tarafinnan gerceldestirilen sardardirlo.° Biraz daha
Icavramt acacak olursak, bu kosulLar suc teskil
eden eylemle dogrudan dogruya irtibau bulunmamalinna karsm, hulculca aylunligni ye lcusurlulugun bUnyesine de girmeyen olgulardm Shz
konusu kosullar sucun olusmasnu etkilememekte sadece cezalanchrmada dogrudan dogruya
mttteessir olmaktadirlat. Basica bir deyisle, ham
unsurlanyla olusin suc balcimindan failin cezalandinlabilmesi icin aynca objektif bit kosulun
bulunmast gerekmektedir. Vurgulayahm ki, tipe
uygun hareketten Once gerceklesen veya gerceklesmesi aranan kosullar, objektif cezalandmlabilme kosulu olamazlar.
Doktrhade, bu kosullara illkin slcca verilen eski Omekler arasinda iflas suclannda mahkemece
iflas karanmn verilmis olmast, dilencilikte sunista halt yabanci devletlere kart islenen suclarcla Icarsdalchlik yer almaktadm Failin lcusum
bu kosulu hicbir bicimde Impsamamakta farkh
Mr ifadeyle failin o kosulu isteyip istememesinin
hicbir Onemi bulunmamaktadir.
Ism bize gore inceledigimiz bu suc tipinde yer
alan ve bankanm hukulcsal statfisunti degistiren
idari miadahale, objektif bit cezalandmlabilme
kosuludur. Cunha yasanm da ifadestyle hakim
Mssedann cezalanchnlabilmesi icin banknun utak ortaldilc haklanyla -yOnetim ye denetimi Fo r
n'a intilcal eden ve/veya bankaabk islemleri yap- if
ma ye meyduat kabul etme lain ye yetkileri
balcan, bakanlar kurulu veya kurul tarafmdan
kaldmlan ye- tasfiyeleri Fon eliyle ytnIttilen veya Fon tarahndan tastlye islemleri baslaulan
banIcalardan °Imam ye hakim hissedann 151a
maddesinde ankca gOsterilen eylemkri lie bu
sonucun dogmas' gerekmektedir 21 .
Basica bit anlattmla, idare tarafmdan (TMSF) bu
yOnde bit mildahale olmachkca, madde 22/4'un
tatbik Icabillyeti bulunmamaktadm Bu durumda
kosullan varsa LW& giasterilen disipliner nitelikteki idari suclann uygulanabilmesi mumkuncht. hieden disipliner nitelikteld eylemden
bahsettigimizi ilerdekt bolUmlerde anIdayacagn.
Bu acildamada bulunduktan sonra, madd.e
22131telci benzerlik ye farIchhIdara da yet yet deginerek =Lan suc.un maddi konusu, faili ye diger
yamsal unsurlan uzerinde de durahm.
Sucun maddi konusu lie ilgili actk Mr tamm vermemekle birlikte, 5020 Snail Kamm lie yamlan
degisiklikten sonra, gerek madde 22/4'te gerekse
basica yeni hkralarda sureldi olarak banka kaynaldanndan22. bahsedilmektedir. Mace madde
22/4'te oldukca genis bit Icavrama yet veriImi
olup, madde 220teld salt varlddara esdeger bit
icerik olusturulmustur. Bu nedenle de amlan sic
balummdanda rnaddi konunun banlcaya ait para ye sair varliklar oldugunu sOyleyebiliriz 23 . •
Sucun failini irdeleyecek olursak, Bankalar Kanunu madde 22/4'teki faili daha iyi ortaya koya-;
bilmek kin Oncelilde madde 22/31 teld fail olds
liklerine deginelim: Madde 22/Thu acalc ifadesinden de gortilecegi nitre bu sucun fallen gorevleri nedeniyle kendilerine birahlan ya da mu:
hafazalan, denetim ye sorumlululdan altanda
bulunan, bankaya ait pan ye salt varlddan rim
metine geciren, banka yonetim kurulu balhan ye
Uyeleri ile diger mensuplanchr. Katmai koyucu
failleri saptarken, yerine getirilen gOrevin One-:
minden tuft\ ilk planda yOnetim kurulu bat
kan ye tiyelerini ozellikle saymis, bunun yam stra, daha genis bir ifade kullaiaarak, diger mensuplan da °Iasi faller arasmda gOstermistir. Ka numzca, "diger mensuplar", bankada calismakta
olan herlcesi kapsayacak niteliktedir.
lste sucun lcredi kullandulmak surenyle 15 ,
mesi halinde, Icredi illldsini tevdi amaa &am
1,
iiian banka mensup ya da mensuplan fail
Bu ldsiler duruma gore yOnetim
Min Uyeleri olabilecegi gib!, genel muchlr ya
kredi komitesi Uyeleri, bOlge ye
Mcidarleri de olabilir. Her bankamn kredi
inie...konusundaki organizasyon semasi, faili
ken esas ahnacakur. Handatmak gereldr. siOier sucta oldugu gibi dolaytmyla faillik ye
da
takdcurallan, banka haricindeki
Ndiusitsta gOrevli olmayan banka cali sanlanm
konumuna sokabilir.
Thkkat edilirse, madde 22/3 1teki sucun faili
icin, banka mensubu sdatuu tarmak, yeterli
'tobiamakta aynca bu ozelligin gOrev ile tamam•Ian:Mist gerelcmektedir. Basica bir anLiumla, bir
anIca mensubunun gorevi disinda aym nitelikte
eylemi gerceklestirmEsi, onu bu madde Icapsamda suc lath yapmaya yetmemektedir.
Wadde 22/4 1st bankamn hukuksal statilsune
f:Ottem vererek fail! saptamaktachr. Daha amk Mr
Mdanmla, sayet Ion alacaldan nedeniyle banka±nut ortalchk haldan ile yonetirn ve denetimi fona
Vgectiyse ya da bankanlik isletideri yapnaa, mev,
duat kabul etme izni kalchnithysa veyahut da
tasfiyeye tabi tutulduysa, bu durumda fail
I5/a'da belirtilen eylemleri gerceklestiren ye bunun sonucunda banka kaynaklarim bankamn
gOvenilir sekilde calismasim .tehlikeye sokacak
bicimde kullanan ye bundan kendisi ya da baskasma menfaat temin eden (mal varliginda amsa neden olan) bOylelikle de bankar zarara ugratan hakim hissedardm
Durum boyle olunca burada once hakim hissedar Icavrami uzerinde durmak, devammda !se
madde 22/3'te oldugu gibi bu lcaynaldann lcullamrm konusunda kendilerine garevleri nedeniyle
tevdi ye teslim edilmis bit ekonomilc degerin
aramp aranmayacagim fail yOnOnden irdelemek
gerekir.
Haman !fade edelim ki, Bankanlar ICanunu soz
konutu duel kisiligi anonim sirket yapsinda olmasuu zorunlu lulmasina ragmen rmetim ye
haldmiyet acismdan Trleclan farkh kurallar ongormts ve esas itibariyle rude 10 ye tzerindeld
pay sahipligi yemetim ye denetim acsmdan 4510
olarak goz OrnInde bulundurmustur. Omegin
043 Sugun yamsal unsurlan chsunda kalan hailer, tinkosullar. Icogu;tarma kosullan ve objektif cezalanchnlabilirlik
Aynntth bilgl cm !gel, K; Sokullu, FA; Ozgeng, I; SOztler, A; Mahmutoglu F. S; Onver, Y: Sug Teo.trisif 2. Kltap, Istanbul 2000, s. 12-39
ender, Ac Ceza Hukuku Genet H0kOmler, Cilt 11-111, Istanbul 1992, s. 382
Kammrzca IdarenIn takdiri Ile ortaya Oran bu durum ileride ilging ceza hukuku sorunlanna neden oiabiletxcek gozOkrnelctedir. Gergekten de idari islemin geri alunmasu ya da idari yargala Iptal edilmesl hallerInde
Lhaldm hIssedar ydnOnden suglatna maddelen degi;ebilecektir.
62 Eon alacaldanndan; yonetim ye denetimi Fona gegen ve/veya bankaaluk yapma ve rnevduat tabu!
etme Izin
ye yeticllerl ilgili Bakan, Bakanlar Kurulu veya Kitrul tarafindan Icalchnlan banlcalar lie tasfiyeye tabi tutulan veya
:atsflyel;lend baslatlan bankalann Taynagunt kullanmt; olmastndan dolar Fona borglu olnasufkarrhyla Fona IntlIca] eden bmr banlcadan ilk kredinin ve/veya banka kaynagumn kullanulmasundan ionra, bu beridin birincl cumlesIn•de belirtilen gergek ve Waal Id;fierin, edindikler) ve/veyi bu suretle OçOncO Idsilere edindirdilderl Para, her tilt-•
.
mal, hak ye alacaklannun banlca kaynagu kullaralmak suretlyte edinildigi ve/veya edindlrildigi kabul ear ve bu
ilergek ki;iler He Waal kI;Iler tarafindan edinilen pan, her tut -10 mal, hak ye alacaldar haklanda bu fulcra hakumiçrini
Fon yeticilidIr. Bu suretle edinildigi ve/veya edindirildigi icafful edilen park her tun] ma], hak
ve alacaldar lizerinde Ilk kredInIn ve/veya banka kaynagran ku
' Ilandclugi tarIhten sonra tigilnctI Id;ilere yapulan sal:4;f
devir ye temIlk, smolt aynT hak tesIsI gibl I;lemler Ile OglInc0 kisiler lehine tesis edilen aynT ve ;ahat dim
haklar Fona kart hakum !fade etrnez. Bu hilkukT islemlere taraf olan,turn ;ahislann kailt ve die halefleri dahil,
; yukandi belirdlen I;lemlerin gergekle;mesinden apnra edindilderi ve/veya edindirdikleri pan, heitOr10 mal,
"hak ve alacaldar haklanda da bu fulcra hilldimleri uygulamr.
Banka kaynaldannt banIcantn yonetIm ye denetimini dogrudan veiveya dolaylu olarak tek basma ve/veya birlik.te elInde bulunduran gergek ye tOzel kisIlere ve/veya bunlann veheya bankanun ipiraklerine ve/veya dogrudan
veyahut dolayll bat bulunan ;alms ve ;Irketlere yukandaki bentferde tartan gergek veya tax& kisilere alctanlMasi'su saglayan gergek veya tax& kIsilerIn kullanrm; olduklan krediler ve/veya banka lcaynaldan bankarun ySnetim denetiminI dogrudan ve/veya &lay!u olarak, tek basun veya birlilcte elinde bulunduran ortaklar tarafindan kullandmu; banka kaynagt sarlur ve bu sahuslar Ile edIndikleri ve/veya OgOncii Idsilerce edindirdikleri para,
her torte mal, alacak ye hakJar haldunda bu fikra hak0mleri'uygulamr. (madde 15-76)
1211 765 Sap!' TCK'nun 202. maddesInde sugun maddl,konusu pan veya pan yerine gegen evrak veya seneder
veya diger mallar clank gosterilml;t1r. Buna Icarsun 5237 sari' yeni TdK 247. maddesinde sadece mal ibaresine
yer verilmIstir.
HPD
4- 1
madde 7/1 bb-bc (kurucular acismdan), madde
8/2a (yetzdel0 ye Cued hisselerin devrindeki izin
actsmclan, madde 8/2b (imtiyazh btce yonanden), madde 11/9-c (kredi yasagi actsmdan)
yftzde 11311uk paylar diklcate alumusta 24 . Ott
yandan bankalarm faaliyet ye kinuluslan hakkmdaki yOnetmeligin 9. maddesi dolayli bir bicimde yOnetim ye denetime sahip olmatun ban
kriterlerint verniektedir 25.
Gerek yasaya gerek yOnetmelige baktigunizda
yonetim ve denetime sahip olabilmek icin .su
unsurlann mevcut olmast gerektigini soyleyebifiriz:
• Banton yilzde 50'sinin tzerinde hisse sahibi
olmak,
• Dogrudan yazde 10-50 arasmda olanlar bakimmdan 1st dolaylt cogunluga sahip olmak ya da
birlilcte hareket etmek,
• YOzde 50'den de daha az bir paya sahip olmakla birlikte imtiyazli paylar sayesinde ya da paylann fill datum' sonucunda tek basma yOnetim
ye denetimde stiz sahibi olmak,
• Bunlar cksinda sirkette cogunluk hisselerine
veya imtiyazh pay hakkma sahip olmamakla,
hatta pay sahib' strati tastmamaida birlikte, bir
Bunn karsihk madde 22/4'teki fail madde 22/3'ten
farkh olarak bankamn hukuken ya da fiilert ISkin hissedanchr. Basica bir ifadeyle isfirak iraclesi
haricinde her banka personeli bu sucun lath olamamaktachr. •
Tipe uygun eylem unsurp acismdan konuya balcacak olursak,• madde 22/4'te, rnadde 15/a'cla
gesterilen eylemler sonucu; bankamn kaynaklanm, banlcamn emin bir Sekildecafismasun tehlikeye dusUrecek sekilde dogrudan veya
olarak kendilerinin veya. baskalanrun menfaatlerine kullandirmak, sucun tipe uygun hareket alt
unsuru clank gosterilmistir.
Anlasilmast cumle yapist itibariyle son derece.
zorveadtsucknilber
bertaraf edilen 15/a maddesinde ortaya konulan
tipik harekeder tasnif edebildigimiz Icaclanyla
sunlardu:`
1) YOnetim ve denetimi dogrudan veya dolayh
olarak elinde bulunduran ortaklannut kendi lehine kullanchklan her thrift banka kaynaklan ve
2) Her ne ad alunda olursa olsun kendilerine alt
yurtici ve yunclisi sirket, [Mans kurulusu, off
shore bankalara aktarchklan banka kaynaklart
lie
22/31E1d FAIL BANKA YoNETIM KURULU BASKANI, KURUL OyELERI ILE.
DICER MENSUPLARI; 22/4"TEKI FAIL ISE BANKANIN HAKIM HISSEDARIDIR I
oy sfrilesmesi veya yOnetim sezlesmesi uyarmca
bankanin fiilen yOnetim ve denetimini elincle
bulundurmak26 .
Bu genel saptamalardan sonra sunu seyleyebiliriz Id, madde 22/4 telci fail:
• Hem hulcuken yOnetim ve denetimi elinde bulunduran yOneticiler,
• Fiilen yOnetimi ye denetimi elinde bulunduran yeneticiler,
• Yonetici olmayan falcat hukuken y6netim ve
denetimi elinde bulunduran,
• Yemetici olmayan &Ica fillen yOnetim ye denetimi elinde bulunduran gercek kisilerdir.
Genliclugft gibi oldukca Icirmasth bicimde ifade
edilen ye °last sorunlar cdcarabilecek bu duzenlemede banka kaynalclarmm bu kisilere tevdi ya
da teslim edildigine iliskin bir actichkta yoktur.
Kammuca 15/a maddesinde sarlan eylemlerin
zimmet sayilmasindan yola cficarak hulcuken ya
da fiilen b6yle bir tevdi yada teslimin varligint
aramak iiabetli olacakur.
Ozetlemek gereldrse, madde 22/3'teki fail acticca
gereviert nedayle kendilerine buakilan ya- da
muhafazalan, denetim ye sorumluluidan altmda
bulunan, bankaya aft pan ye sair varhidan zimmetine geciren, banka yenetim kurulu basicam ve
Ilyeleri lie diger mensuplanchr.
3) Esleri, coculdan ye evbthicLan ye bunlarm di
ger kan ve kaym lustmlan adma acilmis kredilei s
fiebunlarkthicynaktrul
n veya
4) Bankalann hakim ortaklannin kendileririe vt,
ya sirketleri lie istiralderine rayic bedelin altmda
ve muvazaah yapdmis turn devir ve temlikler , '
5) °Once kisilere yapilmts her birth, tastmr
tasmmaz rehni ye ipotek gibi simrh ayni haklit
ye bunlardan elde edilen nemalar,
6) Istiraklerine ve bagh sirketlerine ayni bard*
nm el degistiren ortalclanmn birbirlerine verdigf.
krediler ile
7) Aym sekildeki bankalann karsthith birbirleri
ne verdilderi krediler,
8) Bankaya ye grup sirketkrine ynksek bedelle .
satilmurn,heytldnvabu
lardan ye benzerlertrulen elde edilen
9) Uzun streli kiralama veya finansal
...:
yolu lie kendisine aktanlan kaynak ye hiznie*
10) Bankanm yOnetim ve denetitn dOnerni yeterli ticari faaliyeti olmakstzm lcaynak akt.
ml amactyla lcurulmus sirketleri verilen 1credi 1,0
lie bunlara aktanlan kira ye hizmet
ki nemalar,
11)Yurtchst banIca ve finans kurulusktn
Ian inanch islemler yolu lie aktanlan he&PITI,
24 Madde 7-bb: Tasfiyeye tabi tutulan
' ynaklar,
2,),Bankalannin off shore bankalanndaki yargi
srarlan nedeniyle bdedilderimevduatlan ye
a) .Off shore bankalann bankaya izinli veya
;ffinsiz aktardigi off shore mevduatlar.
traldaga gibi hakim hissedann clan hareketfilcrada tek tek saythmstir. Bunun ceza
ei
Akatulcu terminolojisi lie izaln, sOz konusu
secimlik hareketli oldugu, basica bir deyisle,
erbest hareketli olmachguhr. Amlan ozellik, orfaya konulan davrani.slar chsinda herhangi bir
,hareketle sucun olusmayacagt sonucunu dogurtaktachr.
-Dilckat edilecek olursa, madde bu sekliyle 765
ayili TC1Cnin 508. maddesindeki inanci kotaye
Acullanma sucu lie aym Ozelliklere sahip olmakta;buna Icarsin hem 5237 Sayth TUC= 155 ye
t247 Maddelerindeld hem de Bankalar Kann4nuinun 22/3. maddesindeki serbest hareketli
suclardan hareket actsindan, farkh bit yam ser,gilemektedir. Ancak bu sucta hareket yOnanden
;digerlerinden cok daha Onemli bit lark daha yer
; almaktachr. Bu da, secimlik hareketlerden sadabir ya kla bir Itacimn yamlnus (Amami= bu
sucun gerceklesmesine yetmemesidir 2/.
Gercektende madde metin dikkatli okundugun-da actkca gOralecektir ki, 15/aidaki hareketler
belirli bit yogunluluk ve elverislilikte olmah,
baska bir deyisle amlan nitelikteki hareketlerin
tam) banIcanin el Itomdmasina.neden olabilecek
nitelik tastmalachr. $ayet bu say' ve elverislilik
yolcsa her hareket bagunsu bir bicimde dazene
‘aylonliklar yonanden degerlendirilecektir. Fakat noktada Onem arz eden bir diger Onendi
tzellik de, tek tek gOsterilen bu harekederin
- madde 22/3 anlammda zimmet summit olusturabilecek hareketlerden de olmamandir. canka,
- madde 22/41e bunlarm ashnda zimmet olmadigi
doiayh da olsa ifade edilmektedir.
Gercekten de "... her ne suretle olursa olsun zar4ra ugratarak kendilerinin veya baskalannm
malvarligimn arusina fieden olmalan zimmet
olarak kabul eclilir." denilmesi, bu saptamanun
dogrulamaktadu. Kabul edilir denilmesi esas iti?bartyle zimmet olmayanlann oyle sarlmast anlamina gelmektedir28 .
.Gercekten de, aslinda tam bu eylemler zimmet ya
da inanci kOtaye kullanma sucunun tipe uygun
hareket alt unsurunu olusturabilecelt davramslardir. Digerleri ile aralanndalci fark yukanda biraz Once degindigimiz gibt kusurluluk noktastndachr. Somut olayda failin davrantsimn benzer
eylemlerle birlikte degerlendirilip, bir sonuca
ulasabdir.
Bizce kanun koyucu 5020 Sayth Kanun ile hakim
hissedarm tipik, bilinen zinunet suclanna kart
bit Onlem almak isteseydi bu durumu aynca ni-
ile e ve coculdannk bunlann suur-
•bankerier, bankalar, slgorta sirkederi
sa sorumlulukla kauldtklan ortakIddara
ve pan ye sermaye plyasalannda faali-
veya bu kli veya ortaldildann ayn ayn
yet gosteren kurumlarda ye Fon:a dev-
veya birlikte sermayesini veya yOmed-
redilen bankalarda dogrudan veya do-
mini kontrol ettikleri ortakIddara alt
lay!: olarak yttzde 10 ve daha tab bir
paylar bidiltte dikkate alitur. TOzel 141-
oranda pay sahibi olmamasi", madde 7-
lere alt dolayl: pay sahipliginin befirlen-
bc) "(Degisik: 4491 - 17.12.1999)
mesinde de bunlara aft paylar Ile ser-
Flaklanda 14. madde uyannca islem ya-
maye veya yonetiminI kontrol talkie:1
sulmakta clan blr bankada dogrudan
ortakkklara alt paylarla hesaplamr:
veya dolayli okra yOzde 10 ve daha
2. Banka serrnayesinde pay sahib' tibel
fazla oranda veya in °ram: attinda ol-
sermayeleri He ilgill olarak Ka-
sa dahi yOnetim veya denedm kurulla-
nuna gore yapdacak dolayli el degistir-
nna dye befirleme inatiyam veren pay
me ve benzeri dolayklik tespit ve de-
sahibi olmamasi", madde 8-2.a) "Bir Id-
gerlendirmeled, mevzuatta actkca do-
skirt dogrudan yeya dolt*: olarak
zenlenen' hususlar hancinde, banka
banjo sermayeiinin y/lzde onunu ve
sermayesI yerIne tOzelldsi hissedaran
daha fadasm: terns° eden paylan edin-
sermayesi esas almarak bu maddenIn
mesi veyatir ortaga aft paybnn banka
(I) numaral: ilcrasmdaki hOlcanlere
sermayesInin yOzde 10, ytlzde 20, yllz-
gore yapihr.
de .33 veya- yUzde SOsini asmasi sonu-
3. Bin gercek p da tUzel kisinin diger
cunu veren pay edlnimlerl Ile bir arta-
bir tozOl kisinin serrnayesini p da yo-
ga aft paylann yulcandaki oranlann du-
netIminI dogrudan ya da dolayh clank
na dOsmesi sonucunu veren pay devir-
kontrolU; Wml kiinin dogrudan veya
len Kurulun iznine tabidir",madde 8-
dolayl: elarak sermayesinin cogunlugu-
2.b) "Sermayenin dogrudan veya do-
na sahlp olunmas: veya bu cogunluga
lap olamk yezde ori vedaha fadasma
sahIp olunmamalda birlikte imtiyazli
veya bu oramn alunda olsa dahl yOne-
hisselenn elde bulundundmasi veya'di-
dm veya denetim kurullanna Dye belir-
ger hissedarbrla yapdan anlasmalara Is-
leme imtiyazi veren hIsse senederine
tinaden oy hakkuun cogunluguna tasar-
sahlp elan ortaklann kurucularda ara-
ruf earned veya herhangi bin surede
nan nItelikled tag:man garter", madde
yonedm kundu Oyelerinin cogunlugunu
II-9.c) "Her ne ;cidi ye surette olursa
atayabIlme p da gerevden alma gOcti-
olsun kredIveremez, kefaletlerIni ka-
non elde bulundurulmasichr. Thad idi-
bul edernez ve tahvIl ya da benzeri
nhi onrkyapasinabagholara1c ser-
menkul laymetlerini satin alarnazlar.
mayeeln cogunluguna sahlp olunmam
(Degisik 2. cOmle: 4491 - 17.12.1999)
icin pay orarunm asgar1 yUzde ellibir °I-
(a) bendl htildirnieri, yonedm kurub
ma' art aranrnaz-
Oyeliklerinde bulunan banka sermayesi-
26 Saydan olasilddardan ilk 40 hukuki
anlamda, sonuncusu Ise fill anlamda
nth dogrudan veya dolayb olarak ytizde
on ve daha fadasma sahlp °Ian gercek
halm hIssedarlt ifade etmektedir.
kiI ortaldar Ile dizel kii art:Mai -in his-
D3
sedarlan haklanda uyguhnmaz.
taki tipik hareketlere blr Edglide benze-
Bunun dismda madde 12/1 (I/b,
mektedir. Bilindigi gibl bu suctan bah-
14/50)-bb, I5/6(b) yilzde 10'a illskin
sedebiimek cm Oncelikle belirli sarda
Dozenleme bu yantiyle itiyadtsuc-
Icriterler acnindan amek verilebifir.
hareketin ye burn bag': net1cenin tney-
ED
dana gelmesi gerelcrnelctedir. Itlyadi
Madde 9-1: Gercek veya &Lel lair
kiinin Ttirklyede lamulmus veya ku-
suc son hareket ve nedcenin gercek-
rulacak bir bankamn sermayesIndeld
le§mesiyle olusur. Basica bir deyisle,
dolayk pay sahlpiiginIn tespitinde uygu-
beliril bir samya Was:Imams hallerde
lanacak like ye esaslar asagidadir:
daha anceki eylemler suc vasfum tap-
a) Banlcada pay sahibi bulunan veya pay
madar, dolaymyla WW1 cezalanchnlabil-
devralacak tax& kii ortaldidar Ile var-
mesi de mtimkUn degildir. Irdeledigimiz
sa bunlarm ttizel 141 onaklartmn or-
suc tipinde de cok sarda hareket ve
talchk yapdan zIncirleme bir suretle ge-
netkenin varlig: zonmludur. Ancak bu
rektigl takdirde gercek Idsilere ulapn-
maddede gosterilen eylemler bagimuz-
cap kadar tespit edillr.
Iddann: korumakta olup bankaya el ko-
b) Bankasermayesinde tUzel kiiIer
nulup konulmamasina balalmaksam
araaligi Ile elan dolayk pas; sahlpilgi
yaptinmla 'Pars:las:Oar.
°rani, istirak oranianrun carp:Imam su-
Aynca itiyadi suctaW son hareket, faiiin
retiyle hesaplamr. Ayn: IdsinIn an ka-
iradesI Icapsarninda olup, sucun bir un-
demelerde yer alan dizel kisilere dog-
surudur, cezdandirdablime kosuluyla
rudan istirald bulunmas halinde, sOz-
blr HMI yoktur. Halbtild, madde
konusu dogrudan Istirak omm, mOtea-
22/4'te yer alan kosul, botonoyle failin
ldp carpin bleminden Once, o kade-
Wades' dindadtr ve sucun yap:sal un-
meye kadar ulasdan orana Have edilIr.
suru degildir. Ote yandan, hareketin
c) Bir gercek kIsIye alt dolayl: pay sa-
saps: ve elverislifigi de madde 22/4'te
hipliginin befirlenmesinde bu gercek ki-
befirsizdir.
HPD I:
hpd
telikli Mr hal clank kabul eder ye cezamn da Mr
miktar antinlmasuu saglarch. Kuskusuz bOyle bir
dOzenlemede sadece eski olaylar yOncinden uygulanabilirdi.Halbuki, kanun koyucu bu yolu lzlemeyerek firkh bir tercihte bulunmus, ozellikie
de zimmet saydmayan eylemlerin °last apt - sonucLarmdan hareket etmistir.
Yasamn gerekcesi bu gOreisiimitze teyit etmekte$Oyle ki, "Maddenin birind filcrasinda, yonetim ve denetimi Fon'a gecen ve bankaalik
yapma lain ye yetkileri Bankaalik DOzenleme
ye Denetleme Kurulu tarafmdan Icalciudarak tasfiyeye tabi tutulan bankalann rinetim ye denttimini dogrudan veya dolaylt olarak elinde bulunduran ortaldannm kendi lelaine lcullandiklan
her Writ banka kaynaklan vs her ne ad altmda
olursa olsun kendilerine aft yurt ici ye yurt dist
sirket, [mans lcurulusu, off shore bankalara aktarehltlan banks kaynaldan ile esleri, goculdan
evlathldan ye bunlann diger kan ye kaytn hisimian adma aalmts krediler ile bunlara aktanIan her ttr10 kaytiak aktanmlan veya bankalann
hakim ortaldannm kendilerine veya sirketleri lie
istiralderine rayic bedelin akin& e'muvazaah
yamlmis tarn devir ye temlikler, Ciaincil kisilere
muz baglamindaki Ozellikle de son 20 yillik gontntimit, hakim hissedann sermaye yamsindakt
yetersizlikler ye banlcaalik faaliyeti chsindaki temel diger ugrasilanndan Oulret strekli clank
hada kaynaklanna basvurmast ye yasalann OngOrdfigit disiplin lcurallanna uymainam seklindedir. Dilcicade mizlemlendiginde, bircok,bankada Once yasal imkanlann lcullamIchgt, bu imican
sona erdiginde ise devammda isimlerini bile yeni duydugumuz back to back, fiduciary krediler,
off shore bankaahleislemlerk ile kaynalc yaraul- g
dimvsbunlacokzrei(tml,cditler, 'borc nakilleri, avanslar gibi islemlerle)
kullamma tabi tutuldugu gOrtilar. Ancak halcim
hissedann bankaahk chsmdalci astl faaliyetleri
iyi gitmediginde kaynalclann bankaya &mast
aksamakta ya da hicbir bicimde . yerine getirilemez hale gelmektedir.
Kap tzerinde 1st lcamuoyundald itibann korunmasi icin bilanco malcyajlartna gidilmekte,
Ozellikle de ortaklik ye istirakler rilcsek faizle
borclanchnlarak banka karh gosterilmektedir.
Kuskusuz baslangicta islemlerin dogast geregi
hakim hissedar ekonomik bir menfaatte . elde etmektedir,.Kisacam sistemik bir sorun yasanmak-
HAKIM HISSEDARIN BANKACILIK DISINDAKi ASIL FAALIYETLER1 IYI
GITMEDIaINDE KAYNAKLARIN BANKAYA DoNO$0 AKSAMAKTADIR
yamlims her Kidd tasmir ye tasmmaz rehni ye
ipotek gibi smirk ayni haldar ye bunlardan elde
edilen nemalar, isdraklerine ye bagh sirkederine
aym bankamn el degistiren ortalcLarmin birbirlerine verdigi krediler, bankaya riksek bedelle satams Min mal, hisse ye hizmetler vs bunlardan
elde eclilen nemalar, uzun sOreli kiralama veya
futansal kiralama yolu lie kendisine aktanlan
kaynak ye hizmet bedellerindeki nemalar, yurt
dist banka vs finans kuruluslan lie yapdan
inanch islemler (fiduciary) yolu Us aktanlan her
thrift -kaynaklar, bankalanmn off shore bankalanndalci y-argi kararlan nedeniyle Odedilderi metduatlan, bankanm yenetim, kurulu ye kredi komitesi baskan ye nyeleri lie genel mildhr, gend
muchir yarclunalan, imzalan bankar ilzam eden
memurlan, modurlerinin kendileri, esleri ye cocuklan, eylathiclan ile bunlann diger ken ye kayin lusimlanna aktanlan her curl° kaylann tumum Hazine intikal etmis sarlacaM uygulamada lcarsdasilan olaylardan hareketle ye uygulamada tereddildere mahal vermemek için saymaca usult tercih edilerek belirtilmistir. Burada kanuni temlik sOz konusudur" denilerek uygulamada Icarsilasilan olaylardan hareket edildigi
adkca belirtilmistir.
Gercekten de Turk bankacthk sisteminin konu236 I HPD
ta chip, esascn [Om bu eylemlerin zimmet kucu
ohnachgt bilinmektedir.
Tipe uygun eylemin netice alt unsuruna gelhice,
burada OngOnllen netice, banka Ithynalclanni;
kullanan hakim hissedann sarlan islemlerle
kendisine ya da ficOndi bir kisiye menfaat temiri :
antes!, bOylelikie bu kailermn malyarliginda ir-.
ti olmast ye bankamn zarara ugramasicht. Bura ,.
daiklcternsz,uifkoycln
suc tipini actk bir bicimde zarar sucu olarak du
ienlemistir.
Butoktada madde 22/3'ten ifade olaralf bil farli51,-.•
uk icerse de; uygulamada, Ozellilde de Yarg1taY, 1-:miz'versoldugbank 2J3'seL.
suc bakumndan da zarar ya da zarar
bulunmast araronakth oldugundan, sonucta hei
iki dilzenleme tipak eylemin mance alt unsut(..
balumindan Ortusmektedir. Ancak bize gore araz1 ,1,
larmda sayle bir temel lark vardu; enamel
cunda zarar, eylemin i.slendigi siradaki set!
zarardtr . ve fail sucu lledigi anda mOlkitetifr
gecirdigi ekonomik degeri geri venue seklf24
d
bir irade tasunamaktachr 29 . Buna Icarsdik'Ma4_5,
22/cteld zarar; 15/a'cla sarlan her bir eylerit*F.
ceklestiginde ortaya akan bir zarar
bunlann buninanden dogan bir zararchr 4e
nak kullamldiginda lu ekonomik degeniebt
'
eft dOnmesi Mike istenilmektedir 30 . Aneginaigimiz kosullardan dolar gal Odeme
olamamaktachr. Sonucta bankaya el
Ibigunda, hakim hissedann malvarligmda
gitir art1 gOrulmekte; ancak his varhk,
paraya cevrilememekten dolar borcu
11.
\ yeniamalctadm Aslutda bankaya alt Icay51-'43akim hissedann nakde ceviremedigi maldunnaktachr.
i4gl
IkS Msaat, tekstil, medya, Betisim, ulastm,
Rath r giln sekterlerde bu durum cok acilc bir
gOrtilmektedir. Bu noktada dildcat cek,
Isteriz Id, burada haldm hissedann ticari Mr
bahsetmiyoruz. Tient bir zarar
Sudanzaten
her iki taraf balunundan da ekosoz konusudur. Madde 22/4 1te
jjiiblr
lcapp, banka varhgtndan kaynaldaIV.Menfaatin, haldm hissedar ya da ficencft bir
• l'halummdan herbangi bit zarara neden ol'Lei= gecmesidir. Netice olarak ise, bu du.. "bankaya eksi bir deger olarak yansunaktakrtik bu varhk, banlcaya el konuldugunda
t &but bir bicimde saptanan, fakat paraya hemen
$u soru da halch blank sondem° gelebilir: Madde
bir varhkur.
Zorunlu olarak biraz Once ktsmen degindigbniz
failin kusurluluk bicimine gelince, madde 22/4'e
iIikin acddamada bulunmadan Once, madde
22/3 icin ban actklamalar yapmak isteriz.
Tezimizde madde 22/3 balummdan u tespitlerde bulunmustuk: "Ancak doktrinde TCK madde
202'ye gOre yarnlan degeilendirmelerde, sucun
kasten islenebilecegine ilisIdn Mr tarnsma olmamakla birlikte, Ozel lcastm aranmast gerektigine
yOnelik gOrtisler de ileri silnlImektedir. Onder31 , Erman Ozek32 , genel kasu yeterli gerOrken; Artuk33 , Donay34 Ozel kasun sart oldugunu ifade etmislerdir..
iffil<seic Mahlceme ise son pllardaki karadannda
Orel lcasu aramakta, ancak burada da faiMeki teittelldk ve faydalanma araamm dilkate alarak
Orel kasu da kendi icinde ayrtma tabi
tutabilmektedir.
Bu tantsmalar Bankalar Kanunu'nun madde
22/nelci suc actsmdan da gecerlidir. Yasa, metninde actkca belirtilmemekle birlikte, failde faydalanma veya temellnk Icastaun 'aranmast bizce
cevrilemeyen
—
22/3 anlamindald eylemlerle bankaya el konulmasina
neden olunursa, madde 22/4'On aynca uygulanma imkant var midta Bizce haldm hissedarin 22/3'te Sfade edlen eylemleri varsa aruk her bIr eylemden bagirnsiz bir biglmde cezalandinlacak ye durumâ gore gergek igtikrna ya da suglarar igtimat kurallan geamilerek ceza mIktan saptanacaktir. Bankaya . elkonulmasma da Ihtlyag
‘nktur. Hatta elkonulmasindan sonra da hakim hissedaren cezai sorumleluguna yine gidilecektir.
Aynca burada gozden kaginlmamasi gerelcen husus sudur, zimmet sucu soz konusu oldugunda =ten. her bir
<:.eylamden batrnsa olarak ceza verflecektir. BOnun soncunda burada sok daha ago - bir yaparimla kars4apla4.:.Caltur.
Puna Icarstbk sapsmi dahl bilemedlgimiz ye her bankanan malllapisina gore sayisal farklibldar gOste-
recek eylemler islenildiginde, faIle tek bir can verilecektIr. DOzenlemedeki elestIrllerl sImdillk blr tarafa bi-
takacak
olursak, madde 22/4'e baska bir anlam vermek bizce mamkan gazOlunemektedir.
29 MUIldyethe gegirdigi ekonomIk.deger ifadesinl, kredl sarlesmeleri baktnundan agmak gerel<ir. Kredl sOz-
fesmesinIn hukulcsal niteliginden dolar kredi alan her, kis' mOlkiyetI d6lcazanir ve bankaya 'carp borglu durupl dOser. Diger blr anlaumla, hukuka uygun alinan bir kredIde, mtilkiyet kredI verenden alana zaten gegmektedir. Iste, kredi sOalesmelerl baglaminda zimmet sugundald lark bu alma anmdaki iradede ortaya ;Ik. malctadir
ye failde baslangigtan ldbaren geri Odememe filcri halcimdir. Buna 'carpi& hukuka uygun bir '<radicle
kisi, '<redly' aldugu anda edimInl yerine getirmek, yanI vadesInde borcunu.odefnek Istemektedir. Boyle bir Iradc saptandiginda ise, vadesinde odeme yapilm's olup olmasintn ceza hukuku balommdan bir Onemi yolctur.
Bu sug balommdan faildekl irade, kullanma zimmetindeld Iradeyle de artUsmez. clink() kullanma zimme'kmde
de fallde baslangigta ceza hukukuna 13 -zga ye hukulca aykin ;ekilde mal edinme, rriOlkiyete gegirme last,
lusa saran de olsa mevcuttur. Buna ;cal -sin magi& 22/41teki sugta dlsiplinli davranma yakUmItilagUne kasten
ylan davranan bir fall iradeslyle Icarsdasultr ye sonugta banIca laynagmin dogrudan ya da dolayll olarak belirli
?
Bir sure kullammi sox konusudur. GartUdOgfl gibi, aralarindakl lark baslangigtaki Iradede ortaya glkmakta,
benzerlik Ise, banka kaynagmin tekrar bankaya dOnmeshveya donmesinin istenilmes1 noktasindadir. Ancak bu
seri &Onus, kullanma zlmmetinde gok daha losa sUreleolmalctadir. Haurlatahm d, lcanun koyucu da, yenl
5237 Sayth Turk Ceza Kanunu'na hUktim sevkederelc, (madde 247/3) zimetin bu throne yer yerm); ye verllecek canton yan oranina kadar indlrilèbilecegini ongOrmUstilr.
J Cinder, A: Turk Ce-za Hukukunda
111 Erman, 5;
Ora. c:
Ceza Hukuku
(Sze! HtikUmler 1994... s.I19
Ozel BalUm, Kamu ldaresine Karp
Islenen Suglar, 1992, s. 34
Artuk, E; GOkgen, A; Yenidtinya, C Ceza Hukuku Genel HOkOmler,'Ankara 1998, s. 359
Donay: Turk Hukukunda
Zimmer
10MHED .1968_ s.44
HPD
de dogru bir yaklastm olur35 .71
Bizce 22/3 balcunmdanyaplan bu actIclatnalar,
madde 22/4 icin gecerli degildir. cenkil, bu frukUmle kusurluluk yOnunden ilginc bir durum
ortaya mkar. 515yle ki: Bize gore mstdde memi
dikkatli okundugunda gOnlImektedir ki 15/a'claId eylemlerde failin mal edinme, millIciyete gecirme iradesi olmayacak, sadece fail bu eylemleri.lcasten isleyecektir.,Bunlann yogunluk ve elverisliliginden Oran sonuctan ise isteyip isteme4
digine bakilmalcsam sorumlu tutulacalenr. Bu
duzenlemeden basta sonuc mkartmak 6Iast go5zulcmemektedir. 1te bu sorumluluk bicimi ceza
hukukunda lcabul garmeyen objektif sorumluluktan baska bir anlam ifade etmez. Gercekten
de secimlik hareketin saymmin,
ham Icasten ml, taksirle ml islenip islenilmeyeceginin dahi - belli olmaman ye, bu 'bilinmezlere,
bagh bir sonuctan kisilerfn cezai sorumlulugunun OngOrtilmesi objektif sdrumluluk olarak Icabul edilmek duruniundadar.
SOnuc olarak belirtmet isteriz' ki, 5020 Sayth
Kanun Ile ' meyzuantruia dahil edilen-Bankalar
Kanunu'nun 22/4. maddesinin ihlali icin uncle
su temel kosullara ihtiyac duyulmaktadu :
1- Oncelikle sadece madde 15/ascla tek tek sarIan eylemlerin, bankanin huku
. ken ya da fiilen
hakim hissedan tarafmdan iIeni1mi olmam ve
bu eylemlerin her bankanin mali btnyesine gore
saptanacak sap ve elyerislilikte ohnam snuff.
Bu noktada vurgulanmalichr ki, bankaalik faaliyetinin belirli bir disiplin icinde yan1nIlmesini
saglayan ye zimmet sucu olarak kabul edilmeyen
cok sardaki eylem, amlan kosullar olusursa,
buridan bOyle zimmet olarak kabul edilecektir.
Ancak bu her bir eylemin zimmet sarlmast anlamina da gelmemektedir. Daha acik bir anlatimla, bankaya el konulmasma neden o,lan eylemlerip tamabp antic tekbir sucun olusmasma neden
olacak ye faile tek bir ceza verilecektir,
2- Tam bu.eylemlerin sonucunda 1st, hem bankaya idarece el konulmast, hem de hakim hissedar"ya da ilcuncti ldsinin mal varligmda bir arns
ohnast, bankamn da zarara ugramam gerekmektedir. Ancak mal varhgindaki ants, zimmet sticu
anlammdaki arti di degildir. cankU degindigimiz gibi her kredi sozleimesinde nftl1ciyet , Icedi verenden alana zaten gecer ve esas itibariyle
hukuka uygundur. Zimmet summun olusabllmesi igin lcredi ahnmadan veya,ahnthgt mrada
failde bu ekonomik degeri geri 6dememe &wincesi olmalichr ki, malvarhgmdaki artmtaki fark
da
Aksi taktirde bp suc fie bilinen
zimmet ya da inana konlye kullanma aramndaki
-fad= anlamt da kalmaz. Haim bu suc balummdart faildeld irade, kullanma zimmetindeki iradeylc de OrMsmez: cimk0 kullartma.zimmetincle
de failde ceza. hukukuna ozga„hukulca aykin
matedinme, ufillkiyete gecirme kasti lusi strait
de olsa mevtuttur. Buna karsm madde 22/4 1teki
sucta disiplinli davranma yuldtmlfalOgOne kasten aylun davranan bir fail iradesiyle karmlasihr.
Be baglamda vurgulayahm ki, failin bu, llama
gore cezalandualabilmesi icin, yasada ongOrftlen
neticeyi isteyip istememesinin de bir Ottani bulimmamaktachr. ldarece talc& edilen sonuctan
objektif olaralc sorunilu kabul edilmektedir.
3- Kahumzca gerek sucta kanunilik
ilkesini gOz arch eden, gerekse kusur yam:Laden
ceza hukulcunun Minden reddettigi objektif sorunduluk landau bertimseyen bu htlkum, Olkemix uygulamasmda sorunlar dogurabilecek gorantmdedir. $fiphesiz uygulama alam yasanin
yetn:trInge girmesinden sonraki olaylar balumindandu. Ancak, madde 15/a'da OngOrtllen eylemr
lerin tammt balummdan, failleillehlerine olan
icerikten yararlanacaknr. Ashrida hiikum bu At'
ntyle, zimmet olan/olmayan aynmmui yamlma.
Si ve kamilastlan loam ciddi tereddittkri giderme7
si amsuidan da yararh olmustur.
Belirtrnek istenz Id, faIldeki last bu sup?' benzer eylemlerden aytrt edilmesIne de katlada bulunur:
Ceza Gene! Kurulu'nun 1985 tarihli bir karannda, Incelenen çeltli hususlar arasinda lnana 1c6dly 6) .
Yargrtay
kullanma ve usulsUz bankialik I;lemleri (bunlar arasmda kredi limItini are. hall de bulunmaktachr) arasyidakl"
farkhloga da deginilmiN
yereI
mahkemenin TC1 madde 510 nitelendirmesl, Ozel dalrenin Bankalar Kanunu.th
gercevesinde olaym 1rdelenmesi gerektigi, bapavaligm
yerel
mahkemenin gOrII;Une Mbar etmesi kat;tsindOe
bu eylemlerin Bankilar Kanunu hakamleri dairesInde ele altrup degerlendirilmesi gerektIgl sonucuna
ulapInvour. CGK, 03.03.1986 tarih, E1985/258, K.I986/83, (Istanbul Barosu Bile BanIcast Arrlindeftty,`"
almmgur).
So 6 dOnemdeki tart4ma konularmdan bin i de, kra borclularmin
banIcaya el
konulmasindan Once yo da
sonra yapmr; olduldan tinla;malann ceza hukuku agisindan anlams Uzerinedir. Ku;kusuz bu sozlerelet,
falldekI ba;langictaki iradenin saptanmap 'On goz OntInde . bulundurulmalschr. odemettaYrek 1 98119k111,6.
balummdan sealesmenln tarltd, mevcut rbal,varligrioderne k kowllarr, varsa pay devlr ya da rabbi stltlefOl}4
ve salr ;Ortlar Ozenle Irdelenmelidir. clink° bu noktadall saptamalar o kadar OnemIldIr Id, buna gdre..9: 111
eylemine ceza hukuku apsindan blr sonttc"ballanabIlecegl glbl, bUtUnOyle bu sahamn dlinda da Irak
238 I
HPD
WON