Disseksiyon teknikleri

1
Evcil memeli hayvanlarda Diseksiyon
teknikleri ve exenterasyon “Köpek”
Thorax'ın ve ön bacağın Yüzeysel Diseksiyonu
Laboratuar Hedefleri
• Vücut yüzeyindeki umbilicus, mamma ve arcus costalis'in gözlenmesi.
• Derinin yüzülmesi.
• Thorakal bölgedeki M. cutaneus trunci'nin gözlenmesi.
• Ön bacağın ve göğüsün 3 kasının diseke edilmesi, temizlenmesi:
- m. pectoralis superficialis (descendens ve transversal bölümleri)
- m. pectoralis profundus
- m. brachiocephalicus (iki bölüme ayrılması; intersectiones clavicularis):
- m. cleidobrachialis.
- m. cleidocephalicus. (bu kasın da iki bölümü vardır):
pars cervicalis (cleidocervicalis) ve pars mastoideus (cleidomastoideus).
Thorakal diseksiyon'un yapılışı
Ventral median hat boyunca baştan umblicus'a kadar deri kesilir. Sol bilek hizasında bir halka
şeklinde deri ensizyonu yapılır. Üç adet transversal ensizyon daha yapılır. Bunlar: - Önde başın hemen
boyun ile birleştiği bölgede üst median hattan alt median hatta kadar, - Arkada regio umblicalis'te, yine
alt ve üst median çizgilere arasında bir ensizyon ve – El bileği hizasındaki halka şeklinde yapılan
ensizyonu median hat boyunca yapılan kesi ile birleştiren bacağın medial yüzünden yapılan
ensizyondur.
Deri ventral median hatta yapılan ensizyondan başlanarak dorsal’e doğru fascia suparficialis ve
musculus cutaneus trunci ile birlikte, bistüri ve pens yardımıyla diseke edilir. Dorsal median hat
seviyesine kadar açılır. M. Cutaneus trunci deri üzerinde bırakılır. Kasın brachium bölgesinde
kalınlaşarak brachium ile thorax arasındaki boşluğa sokulduğu ve kolun medial'ine tutunduğu
gözlemlenir. Bu nedenle deriyle birlikte kaldırılması sırasında bu bölgeden kesilebilir. Erkek köpeklerde
preputium'a bakan bölümde m. cutaneus trunci'den köken alan m. preputialis ayırt edilir. Dişilerde
thorakal bölgede meme dokusu (mamma) deri ile birlikte kaldırılır.
Ön bacağın ve göğüs kaslarının diseksiyonu
M. pectoralis profundus ve superficialis sternuma bağlanmaktadır. M. pectoralis superficialis'in
sınırları ve üst yüzeyi yağ ve bağ dokudan temizlendikten sonra bu kasın descending ve transversal iki
bölümü gözlenir. M. pectoralis profundus da temizlenerek ortaya konduğunda pectoral kasların bacak
üzerindeki bağlantıları görülür.
2
Boyun
bölgesindeki
derialtı
dokular temizlendiğinde, vena jugularis externa ortaya
çıkar. Derideki cranial ensizyon yerinde platysma görünür. Boynun diğer deri kası (m. cutaneus colli)
belirgindir ve diseksiyonla deri ve kaslardan ayrılabilir. M. Brachiocephalicus'un intersectiones
clavicularis yapısı palpe edilebilir. M. cleidobrachialis ile m. cleidocephalicus bölümleri ayırt edilir. M.
brachiocephalicus'un sternuma bağlandığı fascia'sı kesilerek kas daha kolay diseke edilebilir.
İntersectiones clavicularis, kanatlı ve insanlarda bulunan; cingulum membrii thoracici’yi
oluşturan kemiklerden biri olan clavicula’nın, varolmadığı memeli hayvanlardaki fibröz ve cartilaginöz
karşılığıdır. (clavicula’nın olmayışı ve omuz kemerinin tam şekillenmemesi ön bacağa yüksek bir hız ve
hareket kabiliyeti kazandırır). Kedilerde bu bölümde kasa gömülü olarak sıklıkla kemikleşmenin varlığı
gözlenebilir.
Anatomik Terimler
Umbilicus
Thoracic mammae (cranial & caudal)
Abdominal mammae (cranial & caudal)
İnguinal mammae
Arcus costalis
Fascia superficialis
M. cutaneus trunci
M. preputialis
M. pectoralis superficialis (descending & transversal part)
M. Pectoralis profundus
M. brachiocephalicus
İntersectiones clavicularis
M. cleidobrachialis
M. cleidocephalicus
pars cervicalis (m.cleidocervicalis)
pars mastoideus (m.cleidomastoideus)
Boynun alt bölümündeki ve ön bacağın dışındaki kasların diseksiyonu
Laboratuar Hedefleri
• Sternum’dan çıkıp başa, hyoid kemiğe ve larynx’e, boynun ventral’inde uzanan üç kasın ayırt
edilmesi. (M. sternocephalicus, m. sternohyoideus ve sternothyroideus)
• A. carotis communis’in gözlenmesi.
• Ön bacağın 5 dış kası:
- M. omotransversarius. (Lnn. cervicale superficiale’yi içinde bulundurur)
- M. trapezius (cervical ve thoracal bölümleri bulunur)
- M. rhomboideus. (Üç bölüme sahiptir: r. capitis, r. Cervicis ve r. thoracis)
- M. latissimus dorsi.
- M. serratus ventralis. (cervical ve thoracic iki bölümdür)
• Ön bacağın önceki bölümlerde belirtilen toplam 8 kasın ( ön bacağı gövdeye bağlayan kaslar)
kesilmesi sonucu kadavradan ayrılması.
3
Diseksiyonda gözlenen yapılar
Boynun ventrali:
Boynun ventral’i gergindir ve sternum’un hemen önünden itibaren, ince bir kas, m.
sternocephalicus uzanır. Sağ ve sol tarafa ait kasların manubrium sterni’ye yapışma yeri yakınında
birleştiği görülür. Bu kas grubunun lateral’ine komşu bir oluk (sulcus jugularis) içerisinde v. jugularis
externa yüzeysel olarak seyreder. Boynun başa yakın bölümünde, m. sternocephalicus’un her iki tarafa
doğru birbirinden ayrılmasıyla, trachea’nın ventralinde m. sternothyroideus ve orta hat üzerinde,
sternohyoideus gözlenir. A. carotis communis trachea’nın dorsolateral kenarında komşu olarak
uzanmaktadır. A. carotis communis’e truncus vagosympathicus (N.vagus + Truncus sympathicus, v.
jugularis interna ve ductus lymphaticus dexter) eşlik eder. Tracheanın ventro lateral’inde ise nervus
laryngeus recurruns görülür.
Ön bacağın 5 kası:
-M. omotransversarius; spina scapulae’dan atlas’a uzanır. (Lnn.cervicalis superficialis bu kasın
caudalde scapula’ya bağlanma yeri yakınında gömülü olarak bulunur.
- M. trapezius, M. rhomboideus, M. latissimus dorsi ve M. serratus ventralis.
Ön bacağı gövdeden ayırmak için;
Bacak abduction yapılır. Bacağa uzanan damar ve sinirleri kesilir. M. serratus ventralis’lerin scapula ile
birleşim yeri ortaya çıkarılacak kadar dorso laterale çekilir. Daha önceden belirtilen 8 kasın da kesilmesi
sonucu ön bacak gövdeden ayrılır.
Not: Klinik olarak boynun ventral’i tracheatomi (laryngeal ya da pharyngeal tıkanma sonrası hava
yolunun açılması için yapılır) uygulamasında önem taşır. Ayrıca esophagus’un boynun özellikle alt
1/3’ünde trachea’nın soluna geçerek sulcus jugularisten gözlenebilmesi bu bölgede esophagotomi ve
sonda uygulamalarının gözlenmesi bakımından önem taşır.
Not: Boynun üst kısmında ligamentum nucha ve thoracal bölümde interscapular region’dan itibaren
geriye doğru ligamentum supraspinosum, dorsal median hatta gözlenebilir.
Anatomik Terimler
M. sternocephalicus (mastoid & occipital part)
M. sternohyoideus
M. sternothyroideus
A. carotis communis
V. jugularis externa ve interna
N. vagus
4
Truncus sympathicus
Ductus lympathicus dexter
N. laryngeus recurrens
Ön bacağın iç kaslarının diseksiyonu
Laboratuar Hedefleri
• Scapula’nın lateral yüzünde görünen 4 kasın identifikasyonu:
M. deltoideus, M. infraspinatus, M. teres minor ve M. supraspinatus.
• Scapula’nın medial yüzünde görünen 3 kasın identifikasyonu:
M. subscapularis, M. teres major ve M. coracobrachialis.
• Humerus (brachium)’un caudal yüzünde görünen 3 kasın identifikasyonu:
M. tensor fasciae antebrachii, M. triceps brachii ve M. anconeus.
• Humerus’un cranial yüzünde görünen 2 kasın identifikasyonu:
M. biceps brachii ve M. brachialis.
Ön bacak kaslarının bazı özellikleri:
. M. deltoideus: spina scapula ve acromion’dan orijin alır.
. M. teres minor: m. infraspinatus’un caudal’ine konumlanmış küçük bir kastır.
. M. infraspinatus: insertio tendosunun altında humerus’un tuberculum majus’unun hizasında bursa
synovialis’e sahiptir.
. M. supraspinatus: Scapula’nın cranialinde, fossa supraspinata’ya konumlanmış geniş bir kastır.
. M. subscapularis: Fossa subscapularis içerisinde yerleşmiş bir kastır.
. M. teres major: M. latissimus dorsi ile komşu olarak scapula’nın caudalinde yer alır. Bu iki kasın
ortak tendosu humerus’un medial yüzünde sonlanır.
. M. coracobrahialis: Origo tendosunun uzun olmasıyla dikkat çeken küçük bir kastır.
. M. tensor fasciae antebrachii: Enli fakat incedir. Adını Antebrachium’un fascia’sını germesinden alır
“Tensor fascia antebrachium”. Dirseği uzatır.
. M. triceps brachii: Üç başlıdır ve ulna’nın olecranon’unda sonlanır. Caput longum, caput laterale ve
caput mediale dışında bir de accesuar caputa sahiptir. Bu nedenle dördüncü bir başı olduğu da
söylenebilir.
. M. anconeus: Dirsek ekleminin lateral yüzü üzerinde bulunan küçük bir kastır. Dirsek ekleminin
kapsülüne bitişik olarak gözlenir.
. M. biceps brachii: Medial’de görülen en belirgin kastır. Origo tendosu sulcus intertubercularis’te
bursa ile çevrili, fibröz bir paket içerisinde gözlenir.
5
. M. brachialis: Humerus’un caudalinden orijin alır,
lateral’e
kıvrılır
ve
antebrachium’un
cranial’inde son bulur.
Not: Ön bacak regio’ları: Regiones scapularis, Regiones brachium, Regiones antebrachium ve
Regiones manus adlı dört ana bölgeden oluşur.
Not: Ön bacak eklemleri: Articulatio Humeri (Omuz), Articulatio Cubiti (Dirsek), Articulatio
Carpi (Bilek)
Not: Orijin; Bacak iç kaslarında orijin proximal’de yeralan başlangıç noktasına denir. Orijin az
hareketlidir. Distal sonlanmaları ise insertio olarak adlandırılır ve çok hareketlidir. Eğer bir kas birden
fazla bölüme sahip ise her bir bölüme caput adı verilir (Örn: Biceps, triceps; caput laterale vbg.).
Not: Membrana synovialis: Capsula articularis’te synovia yapar, eklemi kayganlaştırır ve
sürtünmesini azaltır. Benzer şekilde tendoların etrafında da tendo vaginaların iç yüzünü kayganlaştırır.
Anatomik Terimler
M. deltoideus
M. infraspinatus
M. teres minor
M. supraspinatus
M. teres major
M. coracobrachialis
M. triceps brachii (Caput longum, laterale, medial ve accessory)
M. anconeus
M. subscapularis
Bursa subtendinosa
M. tensor fasciae antebrachii
M. biceps brachii
Transversal humeral retinaculum
M. brachialis
Antebrachium ve Manus’un Diseksiyonu
Laboratuar Hedefleri
• Bölge derisinin kaldırılmasının ardından kas katmanlarını örten fascia antebrachii profundus’un
gözlenmesi.
• Antebrachium kaslarından 7 craniaolateral kasın belirlenmesi
4 büyük kas: m. extensor digitorum communis, m. extensor digitorum lateralis.
m. extensor carpi radialis, m. flexor carpi ulnaris.
3 küçük kas:
m. brachioradialis (kedilerde ve bazı köpeklerde gelişmiştir.
m. abductor pollicis longus (başparmağın abduksiyonunda rol oynar)
m. supinator (Ön ayak sırtının lateral’e döndürülmesinde rol oynar)
6
• Antebrachium kaslarından 6 caudomedial kasın
4 büyük kas:
belirlenmesi
m. flexor digitorum superficialis, m. flexor digitorum profundus.
m. flexor carpi radialis, m. flexor carpi ulnaris
2 küçük kas:
m. pronator teres (ön ayak sırtının medial’e döndürülmesinde rol oynar)
m. pronator quadratus (ön ayağı medial’e döndürür)
• Ön ayakta çeşitli uygulamalar:
-carpal tunel ve flexor retinaculum
-mm. interosseus (4 adettir. Her biri sesamoid kemikleri bulundurur.)
-parmakların tendoları ve ligamentleri
• Bilek ekleminin ve diğer ön bacak eklemlerine ait collateral ligamentler
Antebrachium ve Manus’un Diseksiyonunun yapılışı:
Carpal, metacarpal and digital sahaların ayırdedilmesi mümkündür. Deri antebrachium’un
cranialinde vena cephalica korunarak uzaklaştırılır. (Dört parmağın anatomisi de benzer olduğu için
yalnızca bir tanesinin derisinin yüzülmesi yeterli olur)
Fascia antebrachii profundus kalın ve güçlüdür, bölge kaslarını örter. Fascia profunda carpalis
extensor ve flexor tendoları kapladığından retinaculum olarak adlandırılır.
Antebrachium’un Craniolateral’indeki kaslar:
-
M. extensor carpi radialis ( derin olarak seyreden ve extensor retinaculum ile metacarpus’ta
sonlanan bir çift tendon’a sahiptir.)
-
M. extensor digitorum communis ( Phalanx distalis’te sonlanan dört kola ayrılan bir kastır)
-
M. extensor digitorum lateralis ( III, IV ve V. parmağa uzanan üç kola sahiptir.)
-
M. abductor pollicis longus antebrachium’un distal yarımında obliq olarak seyreder.
-
M. supinator antebrachium’un proximal ucunun ön yüzünde, kasların derininde konumlanmıştır.
Antebrachium’un Caudomedial’indeki kaslar:
-
M. flexor carpi radialis (metacarpus’ta sonlanır)
-
M. flexor carpi ulnaris (metacarpus’ta sonlanır. İnce bir ulnar ve kalın bir humeral, iki caput’u
vardır.)
-
M. flexor digitorum superficialis ( Bu kas uzunluğu ortasından kesilir. Flexor retinaculum’un
yüzeysel kısmı da kesilir. Bu işlemlerin ardından metacarpophalngeal eklemin görülmesi
mümkün olur.
-
7
-
M. flexor digitorum profundus ( ulnar,
radial ve humeral caput’lara sahiptir. Bu üç
caputun en iyi gözlenmesi flexor retinaculum’un longitudinal olarak kesilmesinin ardından
tendon’un carpal tunelden çıkarılarak kaldırılması ile mümkün olur.
-
M. interosseous ( dört metacarpal kemiğin palmar yüzünde konumlanmıştır.)
Eklemlerin diseksiyonunda;
-
articulatio humeri’nin ligamentleri iyi gelişemiştir.
-
el bilek ekleminin medial ve lateral collateral ligamentleri iyi gelişmiştir.
-
ligamentum interosseoum, radius ve ulna’yı baylar.
Anatomik Terimler
Antebrachium
antebrachial fascia (profund fascia)
flexor retinaculum
m. brachioradialis
extensor retinaculum
m. extensor carpi radialis
m. extensor digitorum communis
m. extensor digitorum lateralis
m. supinator
m. pronator teres
m. flexor carpi radialis
m. flexor carpi ulnaris (caput ulnare & humerale)
m. flexor digitorum superficialis
m. flexor digitorum profundus (caput humerale, ulnare, & radiale)
m. pronator quadratus
carpal tunel
digital annular ligaments (proximal & distal)
Ön extremite eklemleri :
m. abductor pollicis longus
palmar annular ligament
Manus
dorsal elastic ligaments (Köpeklerde parçalıdır)
m. ulnaris lateralis
Mm. interosseus
lateral dorsal elastic ligament (yalnız kedilerde)
Articulatio humeri
Articulatio cubiti (lateral & medial collateral ligaments)
Art. antebrachii prox. et dist. (interosseous ligament)
Art. carpi
Art. Metacarpophalangealis
Art. İnterphalangealis proximalis
Art. İnterphalangealis distalis
Not: pollex [Latince] = el baş parmağı.
Abductor pollicis longus = baş parmağın uzun abductor’u
Antebrachium’da radialis/ulnaris terimleri medial/lateral terimleri ile eş anlamlı kullanılabilir. Bu
ulnanın caudolateral, radiusun craniomedial konumundan dolayıdır.
8
Arka Bacağın Diseksiyonu
Laboratuar Hedefleri
• Gövdenin ve arka bacağın derisinin uzaklaştırılması (genital organlardan ve anus’tan sıkı şekilde
birleşmiş olan deri dikkatlice ayrılmalıdır.)
• Bölgenin profund fascia’sının gözlenmesi. ( arka bacağın güçlü zarsel yapılarının, özellikle
thoracolumbal fascia, fascia lata ve crural fascia birleşimi.
• Popliteal
lymph nodlarının diz ekleminin caudal’inde görülmesi.
• Kalçanın caudal’inde üç büyük kasın gözlenmesi.
— M. biceps femoris — M. semitendinosus — M. semimembranosus
• Kalçanın medial’inde 4 kasın gözlenmesi
— M. sartorius — M. pectineus — M. gracilis — M. adductor
• Pelvis’in lateral’inde bulunan dört büyük kasın gözlenmesi
- M. tensor fasciae latae - M. gluteus superficialis
- M. gluteus medius
- M. gluteus profundus. (articulatio coxae’nın cerrahi alanını örter)
Diseksiyonun Yapılışı
Ventral medial deri ensizyon caudal’de kuyruğa kadar uzatılır. Genital ve anal bölgede halka
tarzında kesilir. Arka bacağın medial yüzünde bacağın median’ında tarsal bölgenin distal’ine kadar
ensizyon yapılır. Tarsal bölgede halka şeklinde bacağın derisi çepeçevre kesilir. Bu ensizyonların
birleşmesi sonucu deri tamamen uzaklaştırılabilir.
Yağlı superficial fascia profund fascialar’dan ayrılır.
Profund fascia’lar:
— thoracolumbar fascia (kalça ve gövde üzerinde)
— caudal fascia (kuyruk üzerinde)
— gluteal fascia
— fascia lata
— crural fascia
Bacağın Dorsal’inde Bulunan Caudal Kasları:
M. biceps femoris: fascia lata, profund crural fascia ve tendo calcaneus communis üzerinde
sonlanır. Bu kasın derininde vücudun en kalın siniri N. ischiadicus gözlenebilir.
M. semitendinosus: tendo calcaneus communis’in oluşumuna katılır.
M. semimembranosus topuk ekleminin distaline kadar uzanır.
9
Bacağın Dorsal’inde Bulunan Medial Kaslar:
M. sartorius: cranial ve caudal bölümleri vardır. (Genellikle kedilerde ayırt edilir)
M. pectineus: sartorius ve pectineus arasında spatium femorale adlı açıklık bulunur ve bu
açıklıktan arteria femoralis geçer. (pulzasyon alınması ve arterial kanül yerleştirilmesi mümkündür)
M. gracilis: aponeurosis’i ile symphysial tendon ( tendo prepubicus)‘a tutunur.
M. adductor: iki bölümü vardır (biri küçük adductor longus’tur)
Pelvisin Lateral Kasları:
M. tensor fasciae latae
M. gluteus superficialis; insertion’u trochanter major üzerinde, origin’i ise ligamentum
sacrotuberale üzerinde yer alır.
M. gluteus medius; Profund caudal bölümü piriformis olarak adlandırılır.
M. gluteus profundus; Os ilium’un lateral yüsünde yeralır.
Anatomik Terimler
gluteal fascia (superficial & profund)
thoracolumbar (profund) fascia
fascia lata
ligamentum sacrotuberale (kedide yoktur)
Spatium femorale
Ln. Poplitea
M. biceps femoris
M. semimembranosus
M. sartorius
M. gracilis
M. gluteus superficialis
M. semitendinosus
M. pectineus
M. gluteus medius
M. adductor
M. gluteus profundus
M. tensor fasciae latae
Articulatio coxae
Not:
coxa [Latince] = kalça (os coxae = kalça kemiği)
poples [Latince] = diz arkası
pecten [Latince] = tarak (keskin kenarlıdır. M. pectineus buraya tutunur)
piram & forma [Latince] = armut & şekil (piriformis armut şeklinde olan)