docüreme ve cinsel sağlık modülü
download 
Şikayet Transkript
üreme ve cinsel sağlık modülü
Tutuklu ve Hükümlü Ergenler İçin Psikososyal Destek Programı ÜREME VE CİNSEL SAĞLIK MODÜLÜ UYGULAYICI KILAVUZU 1 KATKIDA BULUNANLAR ADI SOYADI GÖREV YERİ Psik. HABİL KANOĞLU CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ/ŞUBE MÜDÜRÜ Eğt.Uzm. ELÇİN ÇAKAR TERZİOĞLU CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ/UZMAN Sos.Çalışm. İSLAM AZAKLI CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ/UZMAN Psik. ZÜMRÜT ÖZKAN CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ/UZMAN Sos. Çalışm. MEHMET ÖZKAN ASLIPEK CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ/UZMAN Psik. AYŞE GENCER ESKİŞEHİR H TİPİ KAPALI C.İ.K Psik. EBRU TOPSAKAL ESKİŞEHİR H TİPİ KAPALI C.İ.K Psik. EZGİ GÖCEK YORULMAZ İZMİR 2 NO.LU F TİPİ KAPALI C.İ.K Psik. DİDEM DİLBER ADANA E TİPİ KAPALI C.İ.K Psik. TAYFUN TURGUT BURSA E TİPİ KAPALI C.İ.K Psik. TUBA İLİK ANKARA ÇOCUK EĞİTİMEVİ Sos.Çalışm. ATAKAN ÇETİNKAYA ANTALYA L TİPİ KAPALI C.İ.K Sos. Çalışm. HÜSEYİN GAZİ KARACAN MALTEPE ÇOCUK VE GENÇLİK KAPALI C.İ.K Psk. CENNET MERMER DİKİCİ DENİZLİ D TİPİ KAPALI C.İ.K Sos.Çalışm. SENEM SARIOĞLU ANKARA ÇOCUK EĞİTİMEVİ Sos. Çalışm. ELİF KALELİ DENİZLİ HASAN ERBİL EĞİTİM MERKEZİ 2 2004-2007 yılları arasında geliştirilen Ardıç Psiko-Sosyal Destek ve Müdahale Programı, Avrupa Birliğinin mali, UNICEF'in teknik desteği ile ''Çocuklar için Adalet Projesi'' kapsamında 2014-2015 yılları arasında Prof.Dr.Kültegin ÖGEL ve Uzm.Psik.Aslı ÖZKAN danışmalığında revize edilmiştir. 3 GENEL BİLGİLER Cinsel eğitim, mümkün olduğunca kapsamlı olduğu zaman en büyük yararı sağlar. Bu, cinsel eğitimi sadece enfeksiyon ve gebelik korkularına odaklanmak yerine, cinselliği her boyutunda işlemek ile olur. Cinsellik herkesin hayatını farklı düzlemlerde etkiler. Üreme sağlığı ve cinsel sağlık konularına olumlu yaklaşım, herkesin farklı deneyimleri olmuş olabileceğini göz önünde bulundurur ve varsayımlardan uzak durur. Diğer yandan cinsel eğitim her yaş grubu için önemli olduğu kadar veriliş şekli ve içerdiği konuların yaş grubuna uygun bir şekilde hazırlanmış olması önemlidir. Bu eğitim 15 yaş ve üstü ergenlere uygulanmak üzere hazırlanmıştır. Eğitimin Amacı: • • • • • Gençlerin, cinselliklerini yasal olduğu ve zarar görülmediği sürece ifade etmelerinde bir sakınca olmadığının açıklanması Cinsellik konusu ile “iğrençlik”, “utanç”, “terbiyesizlik”, “sapıklık” gibi kavramlardan uzaklaştırmak Cinsiyet eşitliğini savunmak Cinselliğin herkes tarafından farklı şekilde ve farklı yaşta yaşanabileceğini ve buna saygı gösterilmesi gerektiğini savunmak Gençlere cinsel eğitim imkanı sunmak ve sorularını yargılayıcı bir yaklaşım ile değil, risk önleyici bir biçimde cevaplamak Eğitim kılavuz, kılavuzdaki bilgilerin yer aldığı saydam seti ve sunum sırasında gösterilecek kısa filmlerden oluşmaktadır. Saydam setinde temel noktalar yer almaktadır ancak bazı noktalarda kılavuzda daha ayrıntılı bilgiler vardır. Bu nedenle eğitimi verirken saydam ve kılavuzun her ikisinde de yararlanılması gerekmektedir. Kısa filmlerin gösterileceği yerler ise saydamlarda “ ” resmi ile belirtilmektedir. Başka bir deyişle bu resmi gördüğünüz yerlerde diğer saydama geçmeden önce ilgili filmi göstermeniz gerekmektedir. UYGULAYICIYA NOTLAR • Saydamların altında ekstra notlar vardır, bu nedenle seminer konusunu önceden gözden geçirin. Bir çok seminerde video vardır, bu nedenle gerekli hazırlıklar yapılmalıdır. • Katılımcı sayısı en fazla 40 kişiye kadar çoğaltılabilir. Daha büyük gruplar olmaması önerilir. • Seminerlerin doğası nedeniyle çok uzun tutulmaması 30-45 dakika içinde bitirilmesi uygundur. 4 • Soru gelirse, verilen yanıt konusunda katılımcıları ikna etmek için uğraşılmamalıdır. Sorunun yanıtı verildikten sonra, hemen başka konuya geçilmelidir. Yani son sözü uygulayıcı söylemelidir. • Her seminer sonunda "aklınızda ne kaldı?" sorusu yer almaktadır. Bunu muhakkak uygulayın. En az 3-4 çocuktan geri bildirim alın. Vurgulamak istediğiniz bir mesaj varsa, burada siz de belirtebilirsiniz. • Sunum sırasında tartışmamaya özen gösterin. Tartışma eğilimi olursa, fikirleri özetleyin ve hemen yeni bir saydama geçin. • Süreye özen gösterin ve aşmamaya çalışın. • Seminer sırasında içeriye kimsenin girmesini önleyin. • Konu dışında sorulara izin vermeyin, konunuza odaklanın. Gerekirse seminere başlamadan önce konu dışında gelecek sorulara yanıt vermeyeceğinizi önceden belirtin. • Semineri ergenlere anlattığınızı unutmayın, her gülüştüklerinde ya da konuştuklarında hemen tepki göstermeyin. Böyle bir durumda gruba soru sormanız daha uygun olabilir veya o konuda film gösterimine gitmeniz uygun olabilir. 5 ÜREME VE CİNSEL SAĞLIK - 1 Saydam 1 : Üreme ve Cinsel Sağlık Eğitimi - Ergenlik Ergenlik Dönemi Özellikleri Saydam 2: Ergenlik Saydam 3: Ergenlik • Bu dönemde bedende, duygu ve düşüncelerde bir çok değişiklik olur. • Bu değişiklikler zaman zaman kişiye zor ve sinir bozucu gelebilir ama bunlar gelişimin normal bir parçasıdır. Saydam 4 : Ergenlikte Duygularıma Neler Oluyor? (Farklı duygular zaman zaman kafamızı karıştırabilir) • Ana mesaj: Ergenlikte farklı duygu ve düşüncelerle başa çıkmanın zor ama doğal olduğunu vurgulamak Saydam 5: Ergenlikte Duygularıma Neler Oluyor? (Farklı duygular zaman zaman kafamızı karıştırabilir) • Ergenlik döneminde bazen kendimizi yalnız hissedebilir ve kimsenin bizi anlamadığı duygusuna kapılabiliriz. • Bu dönemde ailemizle ve bizden büyüklerle daha fazla çatışmaya başlarız. • Arkadaşlarımızla birlikte olmak bizim için daha önemlidir. • Bazen arkadaşlarımızın söylediklerine ve yaptıklarına hiç düşünmeden katılabiliriz. • Bazen de pek iyi davranışları olmayan arkadaşlar edinebiliriz. • Bu arkadaşlarımıza bazı konularda ‘hayır’ demek epey zor olabilir. • Bu dönemde verdiğimiz kararları ve çevremizdekilerin davranışlarını gözden geçirmek, bize davranışlarımızda yardımcı olur. Saydam 6: Bana Neler Oluyor? (Herkesin vücudu aynı hızda değişmez) • Ana mesaj: Ergenlikte yaşanan hızlı değişimin normal olduğunu ve bu değişimin herkes için farklı şekilde yaşanabileceğini vurgulamak Saydam 7: Bana Neler Oluyor? (Herkesin vücudu aynı hızda değişmez) • Ergenlik döneminde vücudumuzda, duygularımızda, düşüncelerimizde ilişkilerimizde birçok değişimi ve gelişimi bir arada yaşarız. • Bu dönem bir olgunlaşma ve geçiş sürecidir. • Ortalama 11-12 yaşlarında başlayıp, 17-18’li yaşlara kadar devam eder. ve 6 • Herkesin vücudu aynı hızda değişmez: Bazılarının yavaş, bazılarının hızlı değişir. • Ancak bu dönemin sonunda herkes aynı gelişimi tamamlar. Saydam 8: Her Yaşta Gelişim Farklı – Erkeklerde Gelişim • Ana mesaj: Ergenlikte vücutta meydana gelen değişimleri anlatmak. Saydam 9: Her Yaşta Gelişim Farklı – Erkeklerde Gelişim • Ergenlikte döneminde vücudumuz değişmeye başlar. Bu değişimler gelişimimizin doğal bir parçasıdır. • Erkeklerde penis ve testislerde büyüme meydana gelir. • Cinsel bölgede, göğsümüzde, kol altı, kol-bacaklarda ve yüzümüzde tüylenme meydana gelir. • Boy uzar • Sesimiz kalınlaşmaya başlar Saydam 10 : Her Yaşta Gelişim Farklı – Kızlarda Gelişim • Ana mesaj: Ergenlikle birlikte hem kızlarda hem de erkeklerde oluşan ortak ve farklı, bedensel değişikliklerin neler olduğunu vurgulamak Saydam 11 : Her Yaşta Gelişim Farklı – Kızlarda Gelişim • Ergenlik döneminde hem kızların hem erkeklerin bedenleri değişmeye başlar. • Başlangıçta kızlarda da erkeklerde de memeler büyümeye başlar. Ergenlikte bu büyüme kızlarda devam ederken, erkeklerde kaybolur. • Memeler ve üreme organları büyürken ağrı yapabilir. • Cinsel bölgelerde, koltuk altlarında, kol ve bacaklardaki tüyler artmaya başlar. • Kızlar bu dönem içinde ilk kez adet (regl) olurlar. Bu, artık hamile kalabileceklerinin belirtisidir. • Kızlar erkeklere göre daha çabuk gelişirler ve bu yüzden özellikle ergenlik başlangıcında kızların boyları erkeklere göre daha uzun olur. • Tüm bu gelişmeler normaldir. Saydam 11b: Film Gösterimi Ergenlik Dönemi ve Cinsellik Saydam 12 : Nedir Bu Hoşlanmak/Aşk Dedikleri (Aşk tüm bedenimizde) • Ana mesaj: Cinselliğin sadece bedende yaşanmadığı, aşk/hoşlanma gibi güçlü duygularla da hissedilebileceğini vurgulamak. Saydam 13-14 : Nedir Bu Hoşlanmak/Aşk Dedikleri (Aşk tüm bedenimizde) • Hoşlanma duygusu ve aşk aslında var olduğunu hissettiğimiz ama gözümüzle görüp, elimizle tutamadığımız bir duygudur. 7 • Aşık olmak yoğun sevinç, üzüntü, hayal kırıklığı, heyecan, coşku gibi karmaşık, güçlü ve farklı duygular yaratır. • Aşkı bazen uzun zamandır tanıdığımız bir arkadaşımıza, bazen de hiç tanımadığımız bir insana duyabiliriz. • Bunların hepsi doğal ve olağandır. • Hoşlandığımız kişiyi görünce kalbimiz daha hızlı çarpmaya, ellerimiz terlemeye, midemizde kelebekler uçuşmaya ve vücudumuza ateş basmaya başlar. • Bu tarz duyguları hissettiğimiz kişiyi daha yakından tanımak, onları öpmek istemek gibi duygular da çok doğaldır. Önemli olan bu davranışların saygılı bir biçimde yapılmasıdır. • Karşımızdakine duygusal olarak bir şeyler hissetmenin yanı sıra cinsel olarak da bir şeyler hissetmeye başlarız. • Özellikle ergenlik döneminde cinsel duygularımız daha da yoğunlaşır. • İşte bugün hoşlanmak/ aşk kadar yoğun hissedebildiğimiz cinsellik ve güvenli cinsel birlikteliğin nasıl yaşanacağı konularında daha ayrıntılı konuşacağız. Cinsellik Saydam 15: Cinsellik • Ana mesaj: Cinselliğin sadece cinsel ilişkiye girmekle alakalı olmadığını vurgulamak Saydam 16: Cinsellik Neleri Kapsar • Cinsellik, sadece başkasıyla yapılan bir eylem değildir. • Cinsellik, güven, dürüstlük, bedenimize saygı duymak, başkalarının isteklerine saygı göstermek gibi bir çok konuyu içerir. • Öpüşmek ve sarılmak da bir nevi cinsel ifade yöntemidir. • Kendi başımıza yaptığımız mastürbasyon, veya fantezi kurmak da bireysel cinselliğin birer parçasıdır. • Tüm bu istekler, davranışlar ve düşünceler doğaldır. Bu davranışları yasalara göre ve başkalarını rahatsız etmeyecek şekilde ifade etmek önemlidir. Saydam 17: Doğru Sanılan Yanlışlar • Sonraki 5 saydamda verilen senaryolar sırayla okunur ve tartışılır. • Tartışma aşamasında eğitimi veren kişilerin mümkün olduğunca yargılamadan dinlemeleri önemlidir. • Bu sayede kişilerin konular üzerindeki inançları öğrenilir ve bu yönde bilgilendirme yapılır. Saydam 18: Doğru Sanılan Yanlışlar (1) • Yanlış 1: Cinsel organın büyüklüğü, cinsel başarı (tatmin etmek), erkeklik ve güçlü olmakla ilgilidir. Doğru 1: Cinsel organın büyüklüğü ile cinsel haz, tatmin edebilme, güç ve başarı arasında hiç bir bağlantı yoktur. Düşünceler, birliktelik sırasındaki davranışlarımız ve hislerimiz cinsel deneyime daha çok katkı sağlar. Üreme organlarının da erkeklik ile bir bağlantısı yoktur. 8 Saydam 19: Doğru Sanılan Yanlışlar (2) • Yanlış 2: Kadın adet sırasında kirlidir. Doğru 2: Adet, kadınların ergenlik döneminden itibaren her ay tekrarlanan doğal bir süreçtir. Pis bir şeyin vücuttan atılması (idrar veya dışkı gibi) değil, döllenmemiş bir yumurtanın vücudun dışına atılmasıdır. Soru gelirse ekleyin : İki kişi arasında rıza olduğu ve korunulduğu sürece, adet döneminde cinsel ilişkiye girmek tıbbi açıdan zararlı değildir. Ancak özellikle kadının mikroplara açık olduğu bir dönemdir ve eğer prezervatifsiz cinsel ilişki kurulursa kadın veya erkeğin mikrop kapma şansı olabilir. NOT: Kişilerin dini inançlarına göre yasak veya serbest olmasının ayrı bir konudur. Bu konuda soru gelirse tıbbi açıdan zararlı olmadığını, dini boyutunun uzmanlık alanınız olmadığını vurgulamanızda fayda vardır. Saydam 20: Doğru Sanılan Yanlışlar (3) • Yanlış 3: Çok sık mastürbasyon yapmak kısırlık, delilik, eşcinsellik ve iktidarsızlık gibi problemlere yol açar. Doğru 3: Mastürbasyon yapmanın bir zararı yoktur. Delilik, kısırlık, eşcinsellik, iktidarsızlık veya başka bir rahatsızlık veya durumla ilgisi yoktur. Mastürbasyonun toplum içinde yapılmaması gerekir ve sağlık boyutunda yararları vardır ve stres atmamıza da yardımcı olabilir. NOT: Altı çizili kısmı özellikle vurgulayın. NOT: Konuyla ilgili daha fazla bilgi almak isteyenleri psiko-sosyal servise ya da sağlık birimine başvurmalarını söyleyin. Saydam 21 : Doğru Sanılan Yanlışlar (4) • Yanlış 4: Bakireliğin tek göstergesi kızlık zarının yırtılmamış olmasıdır. Doğru 4: Kızlık zarı bekaret göstergesi değildir. Kızlık zarı bazen spor yapmaktan dolayı yırtılabilir veya doğuştan olmayabilir. Saydam 22 : Doğru Sanılan Yanlışlar (5) • Yanlış 5: Erkekler her an cinsel ilişkiye hazır ve isteklidir. Doğru 5: Erkekler yeterince uyarılmadıkları zaman veya psikolojik veya sağlık problemleri sebebiyle sertleşme sorunu yaşayabilir veya cinsel ilişkiye girmek istemeyebilirler. Moralin bozuk olduğu, sinirli veya üzgün olunan zamanlarda da cinsel isteksizliğin olması normaldir. Saydam 23 : Doğru Sanılan Yanlışlar (6) • Yanlış 6: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar bir tek pis insanlarda vardır. • Doğru 6: Dış görünümün cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla hiç bir bağlantısı yoktur. Çoğu cinsel yolla bulaşan enfeksiyon belirtisizdir, yani dışardan anlaşılmaz. Bu sebeple her durumda korunmak çok önemlidir. Saydam 24 : Cinsel uyarılma nedir? 9 • Ana mesaj: Cinsel uyarılmanın doğal bir şey olduğunu ve her uyarılmanın cinsel birliktelikle sonlanmasının gerekmediğini vurgulamak. • Her kız ve erkeğin cinsel olarak uyarılma yeteneği vardır. • Bu uyarılma ergenlikten sonra daha yoğun hissedilmeye başlar. • Cinsel uyarılma kişinin birisinden hoşlandığında, onunla ilgili güzel şeyler düşündüğünde, hoş hayaller kurduğunda yaşanabilir • Bu his tüm vücudumuzda, özellikle de cinsel bölgelerde bir heyecan, gerginlik ve sıcaklığa benzer bir his yaratır • Bu uyarılma aynı zamanda duygular ve düşüncelerle ilgili bir durumdur. • Bu durum yaşandığında kişinin birisiyle cinsel ilişkide bulunması gerekmez. Cinsel Organlar ve Cinsellik Saydam 25 : Ereksiyon, Sertleşme nedir? (Penis boyutu önemli değildir!) • Ana mesaj: Erkeklerin cinsel organlarını ayrıntılı bir şekilde tanıtmak. Saydam 26 : Ereksiyon, Sertleşme nedir? • Erkeğin penisi hem idrar hem de bu üreme sıvılarının boşaldığı yerdir. • Ancak bu ikisi birden aynı anda gerçekleşmez. • Hormonlar, peniste damarların kanla dolarak sertleşmesini ve yukarı doğru dikleşmesini sağlar. • Bu tür bir uyarılma sonucunda penis ucundan dışarıya yapışkan bir sıvı çıkabilir. • Bu sıvının içinde üreme hücreleri, tohumlar (sperm) bulunur. • Uyku sırasında penisin sertleşmesi ve bu sıvının dışarıya akması gece boşalması olarak isimlendirilir. • Bu bir büyüme belirtisidir. • Zaman içinde seyrekleşir. • Erkekteki her sertleşme boşalmayla sonuçlanmaz. • Sertleşme bazen dokunma ile bazen de kendiliğinden oluşabilir. • Ergenlikten sonra penisin sertleşmesi kendiliğinden değil, uyarıyla olur. • Cinsel birleşme için penisin boyutlarının bir önemi yoktur. Saydam 27 : Sizce mastürbasyon (kendini tatmin etmek) zararlı mıdır? • Ana mesaj: Mastürbasyon konusunda yanlış inanışları ortaya çıkarmak ve bunların doğru olmadığını vurgulamak. • Yanlış İnanışlar: o Çocuğun olmaz o Boyun kısa kalır o Yüzünde sivilceler çıkar o Hasta olursun (yorgunluk, halsizlik yapar) o Zeka geriliği yapar o Sağır yapar o İktidarsızlık yapar o İktidarsızlık yüzünden de homoseksüel eğilimleri artar 10 o Kan çıkar o Spermlerin biter o Cinsel organın büyür NOT: Mastürbasyonun günah olup olmadığına dair soru gelirse tartışmaya girmeden uzmanlık alanınız olmadığını söylemenizde fayda vardır. Saydam 28 : Mastürbasyon Nedir? • Ana mesaj: Mastürbasyonun doğal ve sağlıklı bir cinsel davranış olduğunu vurgulamak. • Zevk almanın ve vermenin tek yolu cinsel birleşme değildir. • Dokunma, okşama, öpüşme ve mastürbasyon yapma da zevk veren cinsel davranışlardır. • Bunlar hem kızlara hem de erkeklere zevk verir. • İnsanlar cinsel organlarına dokunarak heyecanlanma gibi duygular hissederler. • Kendi kendine dokunarak zevk almaya mastürbasyon denmektedir. • Hem erkekler hem de kızlar bunu yapabilir • Mastürbasyon yapmak vücuda zarar vermez. • Bazı kişiler mastürbasyon yaptıkları için kendilerini iyi hissetmeyebilirler. • Ama bu, insanın kendini kötü ya da suçlu hissettirecek bir durum değildir, çünkü doğal bir cinsel davranıştır. Saydam 29 : Mastürbasyon • Ana mesaj : Mastürbasyon toplum içinde ya da başkasının yanında yapılmaması gerektiğini vurgulamak. Saydam 30 : Kızlık Zarı Nedir? • Ana mesaj: Kadın cinsel organı ve kızlık zarının ayrıntılı şekilde tanıtımı. Saydam 31 : Kızlık Zarı Nedir, Ne işe Yarar? • Kızlık zarı kadınların cinsel organının (vajenin) giriş kısmından 1-2 cm içeride bulunan bir deri parçasıdır. • Adet görünceye kadar bu bölgeyi mikroplardan korumak için vücudun ürettiği bir dokudur. • Kızlık zarı genellikle cinsel birleşme yoluyla yırtılır. • Bunun yanında, bazen normalin dışında bacak açmayı gerektirecek sporlar yüzünden, kaza ve bazen düşmeyle de yırtılabilir. • Kızlık zarı yırtıldığında, pembe renkli bir kaç damla kan gelebilir. • Fakat bazı kızlarda kızlık zarı farklı tipte olduğundan kanama ya da yırtılma olmayabilir. • Kızlık zarının birden fazla tipi vardır. Soru Gelirse Ekleyin: Kızlık zarı doktor müdahalesiyle dikilebilir ve bunun dışarıdan bakan insanlar tarafından anlaşılması mümkün değildir. Dikilen zar yeniden cinsel birliktelik sırasında yırtıldığında kanama olur. 11 NOT: Cinsel birliktelik, gebelik, doğum ve hastalıklarla ilgili konuların anlatımı sırasında yardımcı slayt olarak da kullanılabilir. Saydam 32 : Kadın Cinsel Organı • Ana Mesaj: Kadın cinsel organının detaylı bir şekilde tanıtılması Saydam 33 : Kadın Cinsel Organı • İdrar deliği, vajinal giriş ve anüs olmak üzere üç delik mevcuttur. • Kadınlarda en yaygın olarak cinsel haz, klitorise temas ile gerçekleşir. Saydam 34 : Adet (Adet hastalık veya kirlilik değildir) • Ana mesaj: Kadınların her ay regl olmasının doğal ve sağlıklı bir durum olduğunu vurgulamak. Saydam 35 : Adet • Kızlar genellikle ergenlik dönemine daha erken yaşta girerler ve olgunlaşmalarını daha erken yaşta tamamlarlar. • Kızlarda regl olmak da bu olgunlaşma sürecinin bir parçasıdır. • Kızların yumurtalarından her ay bir yumurta döl yoluna düşer. • Eğer yumurta spermle döllenmezse gebelik gerçekleşmez. • Döllenmeyen yumurta işlevsiz kalır. • Bu sırada atılan kan pis kan değildir. • Bedenimizin diğer yerlerindeki kan gibidir ve içinde doku artıkları bulunur. • Adet kanaması 21 ile 35 gün arasında bir kez yaklaşık 3-7 gün kadar sürer. • Adet kanaması kadınlar için son derece sağlıklıdır ve hamilelik için gereklidir. • Adet utanılması gereken bir hastalık değildir. • Adet döneminde bazı kadınlar hormonlarında oluşan değişiklikler sebebiyle duygusal olarak daha hassas olabilmektedir. • Adet gören kızların bazıları bu dönemi ağrılı geçirebilir. • Adet döneminde döl yolu hassastır ve mikrop kapmaya elverişli hale gelir. • Yine kan yoluyla bulaşan enfeksiyonların bulaşma riski yükselir. • Bu nedenle bu dönemde cinsel ilişkiye girilirse korunmak gerekmektedir. Kızlara anlatılması gereken ek bilgiler : • Adet döneminde temizliğe dikkat etmek çok önemlidir. • Kapalı poşet içinde, hazır satılan, hijyenik kadın pedleri kullanmak gerekir. • Pamuk ve bez gibi malzemeler temiz olmayabilir. • Kan mikropların çoğalması için çok elverişli bir ortam sağlar. • Bu nedenle en geç 4 saatte bir ped değiştirmek gerekir. • Bunun yanında cinsel organınız temizlerken önden arkaya doğru silmeli ve temiz tutmalısınız. • Adet döneminde döl yolu hassastır ve mikrop kapmaya elverişli hale gelir. • Yine kan yoluyla bulaşan enfeksiyonların bulaşma riski yükselir. 12 • Bu nedenle bu dönemde cinsel ilişki yaşanması durumunda kesinlikle korunmak gerekir. NOT: Ceza İnfaz Kurumlarında sıkça karşılaşılan bir sorun kullanılan kadın pedlerinin tuvalete atılmasıdır. Konuyu anlatırken pedlerin tuvalete atılmaması gerektiğini vurgulamanızda fayda vardır. Erkek – Kadın Olma Konusundaki Yanlış İnançlar Hakkında Bilgilendirme Saydam 36 : Erkek Dediğin Bu Mu? • Ana mesaj: Gençlerin sağlamak “erkek olma” konusunda yanlış bilgilerini fark etmelerini Saydam 37 – 38 : Erkek Dediğin… Aşağıda yazılı “erkek olma”ya dair yanlış inanışlar çocuklara sıralanmalı ve doğru mesajlar vurgulanmalıdır. • Yanlış 1: Erkek her uyarıldığında cinsel birliktelikte bulunmalıdır. Doğrusu 1: Her cinsel uyarılma, cinsel birliktelikle sonlanmaz. • Yanlış 2: Dişi köpek kuyruk sallamadıkça erkek köpek arkasından gitmez. Doğrusu 2: Cinsellik sadece kadının erkeği baştan çıkarmasıyla değil, her iki tarafın da buna hazır olmasıyla gerçekleşir. • Yanlış 3: Erkek dediğin cinsel birliktelik için önüne gelenle cinsiyetini, yaşını, görünüşünü bile önemsemeden birlikte olur. Doğrusu 3: Kişi kendisi için çekici olan ve arzuladığı kişilerle birlikte olmalıdır. İki tarafında isteği olmadıkça cinsel birliktelik yaşamak doğru değildir. 18 yaşından küçük kişilerle de cinsel ilişkiye girmemelidir. • Yanlış 4: Erkek dediğin prezervatif takmaz. Doğrusu 4: Prezervatif takmak sizi küçük düşürmez. Zevki azaltmaz. Prezervatif cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korumak ve gebeliği önlemek için önemli ve gereklidir. • Yanlış 5: Erkek iktidarsızlık yaşıyorsa cinsel birliktelikten zevk almıyordur ve hatta bu nedenle homoseksüeldir. • Doğrusu 5: İktidarsızlık cinsel bir sorundur ve doktora başvurulması halinde giderilebilir. İktidarsızlık sorunu olan bir kişi homoseksüel değildir. Saydam 39 : Kadın Dediğin Nedir? • Kadın toplumumuzda evi temizlemesi ve çocuklara bakması gereken kişi olarak anımsanır. Saydam 40 : Kadın Dediğin Nedir? Aşağıda yazılı “kadın olma”ya dair yanlış inanışlar çocuklara sıralanmalı ve doğru mesajlar vurgulanmalıdır. 13 • Yanlış 1: Kadın dediğin partnerini her zaman memnun etmek zorundadır. Doğrusu 1: Cinsellik iki tarafın da isteği ile gerçekleşmelidir ve kimse sırf partnerini memnun etmek için istemediği şeyleri yapmak durumunda değildir. • Yanlış 2: Kadınlar mastürbasyon yapmaz. Doğrusu 2: Mastürbasyonu hem kadınlar hem de erkekler yapabilir. Bu doğal bir cinsel davranıştır. • Yanlış 3: Kadınlar ilk adet görmeye başladıkları zamandan sonra (ortalama 12-13 yaş) cinsel ilişkiye hazırdırlar. Doğrusu 3: Cinsellik biyolojik olduğu kadar psikolojik boyutu da olan bir konudur. Adet görmeye başlamak cinselliğe hazır olmak anlamına gelmemektedir. Kadın ya da erkek bir kişinin cinselliğe hazır olması için hem biyolojik hem de psikolojik açıdan belli bir olgunluğa ulaşması gerekmektedir. Cinsel Yönelim Saydam 41- 42- 43-44 : Cinsel Yönelim • Ana mesaj: Ergenlik döneminde hemcinse ilgi duymanın son derece doğal olduğunu ve eşcinselliğin sapıklık ya da sapkınlık olmadığını vurgulamak. Cinsel yönelimle ilişkili kavramları ve cinsel yönelim çeşitlerini tanımlamak . Cinsel yöneliminden dolayı kimsenin ne kendini ne de başkasını yargılamaması gerektiğini vurgulamak. • Kadının erkeğe, erkeğin de kadına cinsel ve duygusal açıdan ilgi duyduğu ilişkilere heteroseksüel ilişki denir. • Erkeğin erkeğe ya da kadının kadına cinsel ve duygusal açıdan ilgi duyduğu ilişkilere homoseksüel (eşcinsel) ilişki denir. • Erkeğin hem kadına hem erkeğe ya da kadının hem kadına hem erkeğe cinsel ve duygusal açıdan ilgi duyduğu ilişkilere biseksüel ilişki denir. • Biyolojik cinsiyetinden veya cinsel rolünden rahatsızlık duyarak karşı cinsiyetin eşyalarını, kıyafetleri kullanan ve davranan kişilere transeksüel denir. Bu kişiler ameliyatla cinsiyetlerini değiştirebilmektedirler. • Kadın eşyaları, kıyafetleri kullanıp, kadın gibi davranan ve hisseden erkeklere transeksüel diyoruz. • Eşcinsellerin cinsel yönelimleri dışında diğerlerinden hiçbir farkı yoktur. • Cinsel yönelimi ne olursa olsun her insan aşık olabilir ve cinselliğini yaşar. • Eşcinsellik toplum tarafından yargılanan bir durum olsa da, cinsel yönelim kişinin seçimiyle olmaz. • Cinsel yönelim cinsel kimliğimizin bir parçasıdır. • Ancak ergenlik dönemi cinsel kimliğin oluşması sürecinde, merak duygularının ağır bastığı, karmaşık bir dönemdir. • Bu dönemde hemcinsine ilgi duyma gibi şeyler görülebilir ancak bu çoğunlukla geçici bir duygudur. • Bu dönemde oluşan cinsel duygular ya da gerçekleşen cinsel ilişkiler (gönüllü ya da zorlamaya dayalı) ergenin olgunlaşma sürecini tamamlamamış olması nedeniyle cinsel yöneliminin tek başına belirleyicisi olamaz. 14 • Bu nedenle gönüllü veya zorlama yoluyla herhangi bir şekilde hemcinsle yaşanan cinsel deneyim varsa, kurumda bulunan psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve doktora başvurarak danışmanlık hizmeti alabilirsiniz. NOT: Sunum sırasında cinsel yönelimini belli edecek şekilde soru soran veya daha ayrıntılı bilgi isteyen ergen olursa etiketleme yapmamaya dikkat etmeniz ve daha fazla bilgilendirme için psiko-sosyal servise yönlendirmeniz önemlidir. 15 ÜREME VE CİNSEL SAĞLIK - 2 Saydam 1 : Başlık Sayfası Üreme ve Cinsel Sağlık Eğitimi Üreme ve Cinsel Hastalıklar Cinsel Birleşme ve Hamilelik Hakkında Bilgilendirme Saydam 2 : Hamilelik (Gebe Olmak) • Ana mesaj : Cinsel birlikteliğin ve hamileliğin nasıl gerçekleştiğini anlatmak Saydam 3 : Cinsel Birleşme (Bizi Leylekler Getirmedi) • Ana mesaj : Cinsel birlikteliğin nasıl gerçekleştiğini tanımlamak Saydam 3b: Film Gösterimi Saydam 4 : Cinsel Birleşme • Erkeğin penisinin sertleşmesi ve kadının döl yolunun içine girmesi ile gerçekleşen süreç cinsel birleşmedir. • Erkekteki meni denilen ve tohum hücrelerinin (sperm) bulunduğu sıvı kadının vajinasına ulaştığında spermlerden bir tanesi kadının yumurtasıyla bir araya gelirse döllenme meydana gelir ve hamilelik oluşur. • Doğru korunma yöntemlerinin kullanılmadığı her cinsel birleşmenin hamilelik ile sonuçlanma olasılığı vardır. Dışarıya boşalma doğru bir korunma yöntemi değildir. • Cinsel birleşmeyi her iki taraf da istemelidir aksi halde bu taciz/ tecavüz olur ve bu bir suçtur. Ek Bilgiler : • Cinsel uyarılma yaşandığında erkeğin cinsel organı yani penis sertleşir ve dik duruma gelir. • Kadının dölyolu cinsel salgılarla kayganlaşır. • Erkeğin sertleşmiş organı kadının döl yolunun içine girer. • Cinsel ilişki sırasında yoğun uyarılma ve duygularla birlikte bedensel olarak kalp atışlarının hızlandığı, • Terlemenin olduğu, • Cinsel bölgede kasılmaların hissedildiği, • Erkeklerde boşalmayla sonlanan ve genellikle cinsel zevkin en fazla hissedildiği bir süreç vardır. • Buna orgazm yani cinsel doyuma ulaşma diyoruz. • Zevk alma ile birlikte kadının içine erkekteki meni denilen bir sıvı boşalır. • Meni, içinde erkeğin tohum hücrelerinin (sperm) bulunduğu sıvıdır. • Spermler hareket eden, canlı hücrelerdir. 16 • Bu nedenle sadece korunma yöntemlerini kullanmadan birlikte olduğunuzda değil aynı zamanda vajinanın dışına boşaldığınızda da hamile kalma riski olabilir. • Orgazm her cinsel ilişkide gerçekleşmek zorunda değildir. • Kadınların orgazm olması erkeklere göre daha zordur. • Cinsel birliktelikten hem kadın hem erkek zevk alır. • Cinsel birleşme istenmeyen bir hamileliğe neden olabilir, bu nedenle korunma yöntemlerini kullanmak gerekir. • Cinsel birliktelik sırasında erkeğin spermi kadının vajinasına ulaşır. • Bu spermlerden bir tanesi kadının yumurtasıyla bir araya gelerek döllenir Saydam 5 : Bebek Nasıl Oluyor? (Kadının yumurtasıyla erkeğin spermi bir araya gelince bebek olur) • Ana mesaj: Gebeliğin nasıl oluştuğunu tanımlamak. Saydam 6 : Bebek Nasıl Oluyor? • Bu döllenme olunca kadın hamile kalmış demektir. • Kadın hamile kaldığında kadının vücudundaki rahim denen organın içinde bebek büyümeye başlar. • Çok sık görülmese de hamile kadınlarda kanamalar olabilir. Kanamalar regl ağrısı gibi ağrılı olabilir veya ağrı hissedilmeyebilir. İlk üç aydaki kanamalar düşük tehlikesi olarak algılandığından hemen doktora başvurulmalıdır. Saydam 7 : Bebeğin gelişimi ve doğumu (Çocuğun gelişimi 9 ayda tamamlanır) • Ana mesaj: Gebelik süreci ve doğumun nasıl gerçekleştiğini açıklamak. Saydam 8 : Bebek Gelişimi ve Doğum • • • • • • • • • • • • Bebek her ay annenin karnında büyümeye başlar. 9 ay gibi bir sürede bebek iyice büyür ve olgunlaşır. Bu süre içinde bebek annesinin rahmine göbeğinden bir damar kordonuyla bağlıdır. Böylece damarlarla annesinden oksijen ve yiyeceğini sağladığı için solunum yapmadan yaşayabilir. Bebek doğmaya hazır olunca doğum sancıları başlar. Rahim bebeği annenin dölyoluna doğru iter. Bebeğin geçebileceği büyüklükte kadının rahim ağzı genişler. Bunun sonucunda bebek dünyaya gelir. Doğumdan sonra göbek kordonu kesilir. Bebek bu anda bir refleks ile soluk almaya başlar. Bazen anne bayıltılarak bebeğin ameliyatla dünyaya getirilmesine sezaryen denir. Sezaryen bazen gereklidir ve bir zararı yoktur. Daha sağlıklı bir gebelik süreci için iki doğum arasında en az iki yıl olması gerektiği önerilmektedir. İstenmeyen Gebeliği Önleme Hakkında Bilgilendirme Saydam 9 : Gebelik Nasıl Önlenir? 17 • Ana mesaj: Sağlıklı korunma yöntemleri kullanmadan gebeliğin engellenemeyeceğini vurgulamak. Saydam 10 : Gebelik Nasıl Önlenir? • Kızlar adet görmeye başlamalarından itibaren, erkekler ise gece boşalmalarının olmaya başlaması ile üreme yeteneğini kazanırlar. • Gebeliği önlemek için korunma yöntemlerini kullanmak gerekir. • Sanılanın aksine dışarı boşalma, adet günlerinin hesaplanması, ilişki sonrası döl yolunun su ile temizlenmesi ve farklı pozisyonlarda ilişkiye girmek birer korunma yöntemi değildir ve hamilelik riski taşırlar. • Hamileliği önlemek için sağlıklı korunma yöntemleri kullanmak gerekir. Ek Bilgiler (Sorulursa cevaplayınız) : • Anal ilişkiye girmek hamilelik riski taşır çünkü anüs girişi ve vajinal giriş birbirine çok yakın olduğundan kayma veya sıçramalar olabilir. • Yukarıda sayılan yollarla spermleri yok etmek mümkün değildir. • Çünkü spermler birkaç gün boyunca canlı kalabilmektedir. Saydam 11 : Gebelik Nasıl Önlenir? • Ana mesaj: Gebelikten korunmak için kullanılan yöntemlerin neler olduğunu ve nasıl kullanıldığını tanımlamak. Saydam 12 : Gebelik Nasıl Önlenir? • Gebelikten korunma erkek ve kadının cinsel ilişki yüzünden hamile kalmasını önlemek için bazı yöntemler kullanması demektir. • Gebelikten korunmak için birden fazla yöntem vardır. • Eğer bebek istemiyorsak, doktor kontrolünde olmak üzere kadının doğum kontrol hapı veya rahimiçi araç kullanmasıyla gebeliği önleyebiliriz. Bu haplar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korumaz. • Doğum kontrol hapı doktor kontrolünde ve ancak belli bir süre boyunca alındığında işe yarayan haplardır. Cinsel ilişkiden önce alınması bir işe yaramaz. • Cinsel ilişkide kadının doğum kontrol hapı kullanması erkeğe veya kadına cinsel enfeksiyon bulaşmayacağı anlamına gelmez. Enfeksiyonlara karşı korunmak için önlem almalıdır (kondom/prezervatif kullanmalıdır) • Doğum kontrol hapları ve rahimiçi araçlar cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları önlemez, sadece gebeliği önlerler. • İlişki sonrası haplar sayesinde, cinsel ilişkiden sonra 72 saat içinde gebeliği önlemek mümkün olabilir. Bu haplar doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmamalıdır çünkü bir kaç kereden fazla alındığında vücuda zarar verebilir. Ertesi gün hapı olarak bilinen bu haplar kullanılan doğum kontrol yöntemi ile ilgili bir aksilik çıktığında (kondom kayması veya patlaması gibi) son çare olarak kullanılmalıdır. • Sanılanın aksine dışarı boşalma bir korunma yöntemi değildir! Saydam 13 : Gebelik Oluştuysa Ne Yapabilirsin? (İstenmeyen gebeliğe son vermek mümkün) 18 • Ana mesaj: Kürtajın ne olduğunu ve bunun yasalarca nasıl tanımlandığını vurgulamaktır. Saydam 14 : Gebelik Oluştuysa Ne Yapabilirsin? • İstenmediği halde hamile kalınmışsa doktora başvurulup gebeliğe son verilebilir. • Hamileliğin en önemli belirtisi adet gecikmesidir. Bunun yanı sıra bulantı, yorgunluk, göğüslerde hassasiyet, sık idrara çıkma da gebeliğin ilk dönemlerinde sık görülen yakınmalardır. • Adet kanamasının geciktiği tarihten itibaren en geç 2-3 hafta içerisinde hamile olduğunu düşünen kadın bir doktora başvurulmalıdır. • Geç kalınca, bebek daha da gelişir ve yasal süre olan 10 hafta aşıldığında artık aldırmak mümkün olmayabilir. • Ancak kişi cinsel ilişkiye zorlanmış ve bunun sonucunda gebe kalmış ve bu durum için gerekli yerlere başvurup, yasal işlem başlatmışsa kürtaj süresi 20 haftaya kadar uzatılabilir. • 18 yaşından küçüklerin velilerinin izni ya da kaldıkları kurum görevlilerinin gözetim ve izni olmadan kürtaj yaptırması yasal değildir. • Kürtaj bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Saydam 15 : Çocuk Sahibi Olmaya Hazır Mısın? (Düşünmeden karar verme! Bebek Sorumlulukları İle Beraber Gelir) • Ana mesaj: Ergenlerin istenmeyen gebelik ve bunun doğuracağı problemler konusunda farkındalığını arttırmak . • Bebek doğurmak birden fazla sorumluluğun yerine getirilmesi demektir. • Çünkü her bebeğin bir aileye, eve, süte, giyeceğe, bakıma ve eğitime ihtiyacı vardır. • İstenmeyen bir bebeğin dünyaya gelmesi hem erkek hem kadın hem de bebek açısından olumsuz sonuçlar doğurur. • 18 yaş altı ve 40 yaş üstü hamilelikler hem anne hem bebek için tehlikelidir. • Eğer hem erkek hem kadın henüz istemedikleri halde, bir hamilelik olmuşsa 2-3 hafta içerisinde bir doktora başvurup gebeliği sonlandırabilir. • Eğer gebelik 10 haftayı geçerse, kürtaj için geçerli yasal süre dolmuş olur. Bu nedenle bebeği aldırmak mümkün olmayabilir. • Henüz bir bebek istemeyen ama onu aldırmak da istemeyen bir kadın ve erkek, bebek doğduğunda onu başka bir aileye ya da devlet kurumuna evlatlık verebilir. • Bebek sahibi olmanın ve bakmanın her türlü sorumluluğu hem kadın hem de erkeğe aittir. Bu nedenle kararlar her iki tarafın da isteğiyle alınmalıdır. • Ama tüm bunlar yerine en iyisi henüz bebek istemiyorsak gebelikten korunma yöntemlerini kullanmaktır. Saydam 16 : Kürtaj Doktor Tarafından Yapılmalı (Sağlıksız koşullarda kürtaj yaptırma!) • Ana mesaj: Kürtajın ancak uzman doktorlar tarafından yapılmasının önemini vurgulamak. • Kürtaj uygun koşullarda uzman bir doktor tarafından yapıldığında kadının bedenine kalıcı hasar vermez. 19 • Uygun koşullarda, uzman bir doktor tarafından yapılmadığında mikrop kapma ve rahim yırtılması gibi durumlar oluşabilir. Bunun yanında kadının vücudunda kalıcı hasar bırakma olasılığı yüksektir. • Gebeliği sonlandırma işlemi mutlaka bir kadın doğum uzmanı doktor, hastane, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi veya kadın doğum polikliniği olan özel hastane gibi yerlerde yaptırılmalıdır. Bazı aileler ve toplumlar çocuk aldırmayı yasaklayabilir ya da bu durumu hoş karşılamayabilir. • Ama iyi yetişmeyecek bir bebek dünyaya getirmek daha kötü bir karar olabilir. • Eğer kız arkadaşın çocuk doğurmayı tüm bunlara rağmen istiyorsa, onun tercihine saygı göstermelisin. • Hiçbir zaman unutulmamalıdır ki kürtaj bir korunma yöntemi değildir. • Gebe kalmadan doğru yöntemlerle korunmak en güvenli yoldur. Saydam 17 : Korunmayı Unutma (Hem enfeksiyonlardan, hem gebelikten korun) • Ana mesaj: Gebelik ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları engellemek için sağlıklı korunma yöntemlerinin var olduğunu vurgulamak. • Üreme yeteneği olan bir kadınla erkek korunmadan cinsel birliktelik yaşarsa kadın hamile kalabilir. • Gebe kalındıktan sonra yapılan kürtaj çok da sağlıklı bir çözüm değildir. Çok sayıda kürtaj ileride çocuk sahibi olmayı zorlaştırır. Gebelikten korunma yöntemleri istenmeyen hamilelikleri önler. • Bunun yanında korunmadan girilen cinsel ilişki sonucunda birçok cinsel yolla bulaşan enfeksiyon da bizlere geçebilir. • Tüm bu sebeplerden dolayı cinsel ilişki sırasında korunmak çok önemlidir. • Korunma yöntemlerinin bazıları sadece gebeliği engeller. • Fakat hem gebeliği, hem de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları engelleyen korunma yöntemleri (kondom/prezervatif) daha sağlıklıdır. Cinsel Sorunlar Hakkında Bilgilendirme Saydam 18 : Cinsel Sorunlar Saydam 19 : Erkekler Ne Tür Cinsel Sorunlar Yaşar? • Ana mesaj: Erkeklerin yaşayabilecekleri cinsel sorunların neler olabileceğini tanımlamak. Bunları yaşamanın psikolojik ve fizyolojik nedenlerinin olabileceği ve tedaviye yönelik olarak neler yapmaları gerektiğinin belirtilmesi. • Cinsel isteksizlik Peniste sertleşme problemi Erken boşalma Geç boşalma Bunları herkes yaşayabilir! • Cinsel ilişki güzel paylaşımların yaşandığı bir ortam olabileceği gibi bazen birtakım problemlerin kaynağı haline de gelebilir. • Kişiler cinsel birliktelik sırasında birçok sorunla karşılaşabilir. • Cinsel sorunlar kadınlarda ve erkeklerde farklılık gösterir. • Erkeklerde en yaygın cinsel sorunlar; 1- Cinsel isteksizlik, erkeğin cinsel birliktelikte bulunmayı istememesidir. 20 2- Erkeğin cinsel organının sertleşmede zorlanması ya da sertleşememesi daha çok iktidarsızlık olarak bilinir. Böyle bir durumda erkek cinsel birlikteliği gerçekleştiremez. 3- Erken boşalma yani erkeğin cinsel birliktelik sırasında ya da cinsel birliktelik gerçekleşmeden dahi doyuma ulaşmasıdır. 4- Geç boşalma erkeğin çeşitli sebeplerden dolayı doyuma ulaşamaması ve bu nedenle de cinsel ilişki sonunda rahatlayamamasıdır. Saydam 20 : Kadınlar Ne Tür Cinsel Sorunlar Yaşar? • Ana mesaj: Kadınların yaşayabilecekleri cinsel sorunların neler olabileceğini tanımlamak. Bunları yaşamanın psikolojik ve fizyolojik nedenlerinin olabileceği ve tedaviye yönelik olarak neler yapmaları gerektiğinin belirtilmesi. • Cinsel soğukluk Vajinismus Orgazm olma güçlüğü Ağrılı cinsel ilişki Bunları herkes yaşayabilir! • Kadınlarda en yaygın cinsel sorunlar; • Cinsel soğukluk yani kadının korku ya da başka bir sebepten dolayı cinsel ilişkide bulunmak istememesidir. • Vajinismus; kadının cinsel bölgesindeki kaslar oldukça güçlüdür. Bu kasların kasılması sebebiyle cinsel ilişkiye girilememesi durumuna vajinismus denir. • Orgazm olma güçlüğü yani cinsel ilişki sırasında tüm hislerin en yoğun olduğu noktaya ulaşıp, rahatlamanın yaşanamaması demektir. • Ağrılı cinsel ilişki, kadının cinsel birliktelik sırasında oldukça fazla acı çekmesidir. Saydam 21 : Cinsel Sorunlar • Tüm bu rahatsızlıklar bedenimizde görülse de psikolojik bir takım sebeplerden dolayı ortaya çıkabilirler. • Yanlış inanışlar ve çiftler arasındaki ilişki tarzı tüm bu problemlerin doğmasına sebep olabilir. • Karşılıklı anlayış ve konuşmayla bu problemler halledilebilir. • Eğer bu problemler her şeye rağmen devam ediyorsa uzman bir doktora başvurmak gerekir. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Hakkında Bilgilendirme Saydam 22 : Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Saydam 23 : Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Neler? • Ana mesaj: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların neler olduğunu tanımlamak ve bunlardan korunmanın önemini vurgulamak. Saydam 24 : Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Neler? 21 • Enfeksiyonların pek çoğu soluduğumuz havayla, yediğimiz gıdalarla ya da cildimizden geçerek bedenimize girer. • Bunların yanında cinsel ilişki ve kan yoluyla bulaşan da pek çok enfeksiyon vardır. Not: Bu konu anlatılırken, hastalık yerine enfeksiyon teriminin kullanılması önemlidir. Bu terimin kullanımı, kişinin kendini cinsel yönden hasta olarak görmesi yerine, bölgesel bir enfeksiyonu var olarak algılamasını sağlar. • Bu enfeksiyonların bazıları; cinsel bölgede siğil ve uçuklar, bel soğukluğu, Klamidya, frengi ve HIV’ dir. • Bu enfeksiyonların bazıları tedavi edilebilirken, bazıları ise tedavi edilemez ve herhangi bir müdahale görmediği taktirde kısırlıktan ölüme kadar her türlü sonucu doğurabilir. • Bu enfeksiyonlar her zaman belirti vermez, bu nedenle insan sağlıklı sandığı birisinden de enfeksiyon ya da mikrobu kapabilir. • Ayrıca enfeksiyonu kendinde fark etmediğinden tedavi olamaz ve başkalarına da bulaştırabilir. • Bu enfeksiyonların çoğu cinsel birleşmeyle ve kan teması yoluyla geçer. • Genellikle dokunma ya da öpüşme gibi yollarla geçmez. Saydam 25 : Nasıl Bulaşır? • Ana Mesaj: : Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bir kaç farklı yönde bulaşabileceğini vurgulamak • Bedenden bedene direkt olarak bir kaç farklı yöntem bulaşır. • Enfeksiyonlu bir vajinadan penise ve oral ilişki sırasında ağıza bulaşabilir. • Enfeksiyonlu bir penisten, vajinaya, oral ilişki (cinsel organın ağız yoluyla uyarılması) sırasında ağıza ve anal ilişki (ters ilişki) sırasında anüse (makata) bulaşabilir. • Bulaşmayı engellemek için prezervatif kullanmak çok önemlidir. NOT : Oral ilişki, anal ilişki ve anüs gibi kavramlar bazı ergenlere yabancı gelebilmektedir. Sunum sırasında böyle bir durumla karşılaşırsanız parantez içinde verilmiş kavramları kullanabilirsiniz. Saydam 26 : Ne Yapmalıyım? • Ana mesaj: Özellikle kan yoluyla bulaşan enfeksiyonların bulaşmasına sebep olan davranışlardan kaçınılması gerektiğini vurgulamak. • Korunmadan cinsel ilişkiye girme! • Kan teması yaratacak cinsel faaliyetlerde bulunma! • Açık yaranı başkasına teması ettirme! • Aynı jilet, tırnak makası gibi eşyalarını başkalarıyla paylaşma! • Güvenli olmayan yerlerde ya da kendi kendine, dövme ve piercing yaptırma! • İğneni paylaşma! • Kan kardeş olma! • Saydamın içinde belirtilen davranışların yapılmaması gerektiği, • Bu davranışlarda bulunulması halinde sifilis, klamidya, bel soğukluğu, siğillerin yanı sıra, HIV, HPV, sarılık, Hepatit C gibi hayatımızı tehdit eden enfeksiyonların bulaşabileceği vurgulanmalıdır. Saydam 27 : Belirtileri 22 • Ana mesaj: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların belirtilerini tanımak ve en kısa zamanda doktora başvurulmasının önemini vurgulamak. • Cinsel bölgede yara, uçuk, idrar yaparken yanma, ağrı, erkekse penisinden akıntı, kadınsa döl yolundan kötü kokulu koyu renkli akıntı olan herkes mutlaka bir doktora başvurmalıdır. • Hemen hemen tüm kadınlarda akıntı olabilir. • Enfeksiyon belirtisi olabilecek akıntı, bu akıntıdan farklı, kötü kokulu ve koyu renkli olan bir akıntıdır. • Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hiçbir belirti vermeyebilir. • Enfeksiyonu olduğundan şüphelendiğiniz birisiyle ilişkiye girdiyseniz en kısa zamanda doktora başvurup kontrol ettirmeniz gerekir. • Böyle kişiler tedavi olmadan ilişkiye girerlerse enfeksiyonu birlikte oldukları kişiye bulaştırırlar. • Bu enfeksiyonlara bir kez yakalanınca bir daha yakalanma olasılığı daha da artar. Saydam 28 : Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlardan (CYBE) Korunma Yöntemleri • Ana mesaj: Gebelikten ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için kullanılan yöntemlerin neler olduğunu ve nasıl kullanıldığını tanımlamak. Saydam 29: Erkek Prezervatifi (Kondom): Sadece Gebelikten Korunmak Hastalıkları Önlemez! • Gebelikten korunma erkek ve kadının cinsel ilişki yüzünden hamile kalmasını önlemek için bazı yöntemler kullanması demektir. • Eğer bebek istemiyorsak, her cinsel ilişki sırasında korunmalıyız. • Hem gebelikten, hem de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için erkekler prezervatif (kılıf, kaput) yöntemlerini kullanmalıdırlar. • Çıplak teması önlediği için prezervatif cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların geçmesini de engeller. • Her prezervatifi bir kereye mahsus kullanmak gerekir çünkü bir kereden sonra yıpranır, üzerinde gözle görülmeyen küçük delikler oluşabilir. • Yıpranan prezervatifler koruyucu özelliğini kaybeder. • Prezervatifler cüzdan, çorap gibi yerlerde saklanmamalıdır. Saydam 30 : Alkol ve Madde Etkisi Altında Cinsel Davranış: Ayık değilsen cinsel ilişkide bulunma! • Ana mesaj: Alkol ve madde etkisi altında sağlıklı kararlar verilemeyeceğini ve bu nedenle cinsel birlikteliğin yaşanmaması gerektiğini vurgulamak. • Alkol ve madde etkisi altında olduğumuz zaman sağlıklı düşünemeyiz. • Özellikle çok madde kullanınca bazı şeyleri yanlış anlarız ya da hatırlamayız. • Alkol ve madde etkisi altında sağlıklı cinsellik ilişki yaşamamız da mümkün değildir. • Bunların etkisi altında karşımızdakinin ne istediğini dinlemeden ona zarar verici şekilde hareket edebiliriz. • Bunun yanında prezervatif kullanmayı unutabiliriz çünkü bize bir şey olmayacağına inanırız. 23 • Tüm bu nedenlerden dolayı da madde etkisi altındayken cinsel birliktelikte bulunduğumuzda istenmeyen gebelik ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar gibi birçok problemle karşılaşılabiliriz. • Madde kullanımı tüm bu sorunların yanında, zor ereksiyon olma ve geç boşalma gibi birtakım cinsel problemlere sebep olabilir. • Madde ve içki etkisi altındaki kişiler bilinçli olarak rıza veremeyeceğinden, bu durumlarda cinsel davranışlardan uzak durmalıyız. Cinsellik ve Medya Saydam 31 : Medya • Ana mesaj: Medya/Porno ve gerçek hayatta cinsellik arasındaki farklılıkları vurgulamak • Porno izlemek birçok gencin cinselliği ilk gördüğü yerdir • Yaygın olmasına rağmen, cinsellikle ilgili yanlış mesajlar vermektedir • Erkek cinsel organlarının boyutu üzerine odaklıdır • Kadınları genellikle cinsel anlamda pasif ve her an cinselliğe hazır bir biçimde sergiler • Bazı filmlerde kadınların tecavüz fantezisine değinilir. Bu, kişilerde, kadınların tecavüze uğramaktan hoşlandıkları mesajını iletir. • Kadınların uyarılmadan cinsel ilişkiye rahatlıkla girebileceği ve hemen orgazm olabilecekleri gösterilir. Bu yanlış mesajlar hem kafa karıştırır hem de kendimiz veya kız arkadaşımız/erkek arkadaşımızla ilgili gerçekçi olmayan beklentilere girmemize sebep olabilir. • Porno izlemek cinsel anlamda uyarıcı özelliğe sahip olduğundan, hoşumuza gidebilir • Fakat genellikle gerçek hayatta olanları doğru bir biçimde yansıtmamaktadır • Daha gerçekçi porno filmleri de bulunmaktadır • Porno film çekmek yasalara aykırıdır • 18 yaş altı kişilerin çıplak halde resmedilmesi veya filme çekilmesi çocuk pornosu suçuna girer ve ağır bir suçtur Sağlıklı Cinsellik İçin Bilgilendirme Saydam 32 : Hayvanlarla Cinsel İlişki • • • • • • • • • Ana mesaj: Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunmanın ne olduğu ve nelere sebep olabileceğini açıklamak. Bunun sağlıksız bir davranış olduğunu vurgulamak. Hayvanlarla cinsel ilişki kurma isteği duyulmasına zoofili denir. Zoofilisi olan insanların duyduğu bu ilgi hayvan sevgisinden biraz farklıdır. İnsanlarla hayvanlar birbirine cinsel birliktelik için uyumlu değildir. Bu nedenle mantar, bakteriler, virüsler gibi birçok enfeksiyon/hastalığın vücudumuza girmesine sebep olur. Hayvanı cinsel ilişkiye zorlarsanız saldırganlaşabilir. Böyle bir durumda vücudumuz yaralanıp, mikrop kapabilir. Tüm bu sebeplerden dolayı hayvanlarla cinsel ilişkiye girmek sağlıklı değildir. Bunun yanında bel soğukluğu gibi bir takım enfeksiyonları gidermek için hayvanlarla cinsel ilişkiye girmek de kişiye yarar değil daha çok zarar verir. Cinsel yolla bulaşan/kapılan enfeksiyonlar, hayvanlarla cinsel ilişkiye girerek değil, doğru tedavi uygulanarak giderilir. 24 Saydam 33 : Sağlıklı Cinsellik İçin Neler Yapmalıyım? • • • • • • • Ana mesaj: Tüm anlatılanları yani sağlıklı ve güvenli cinsel davranışın nasıl olması gerektiğini kısaca özetlemek. Sağlıklı cinsel birliktelikler için yapılması ve dikkat edilmesi gereken bazı davranışlar vardır; Hazır ol: Hem duygusal, hem de bedensel olarak hazır olunca cinsellik yaşa Önemse: Her iki taraf da istiyorsa cinsel ilişkiye gir! Yardım iste: Cinsel sorunlar ya da istismar gibi konularda kurumdaki uzmanlardan yardım iste! Vurma: Cinsel birliktelik için şiddet uygulama, sana uygulanmasına da izin verme! Bulaşma: Kanını başkasınınkiyle temas ettirme! Korunma yöntemlerini kullan ki enfeksiyon kapma ve bulaştırma! Saydam 34 : Sağlıklı Cinsellik İçin… • • • • • • Ana mesaj: Tüm anlatılanları yani sağlıklı ve güvenli cinsel davranışın nasıl olması gerektiğini kısaca özetlemek. Korun: Cinsel birliktelik sırasında prezervatif gibi korunma yöntemleri kullan! Doktora git: Enfeksiyon kaptığından şüpheleniyorsan doktora git! Ayık Ol: Kafan ayıkken cinsel ilişkiye gir! Danış: Bir ağrın şikayetin varsa ya da hamileliğe son vermek istiyorsan doktora danış! Konuş: Cinsel sorunlarını partnerinle konuş! Danışılabilecek Yerler Hakkında Bilgilendirme Saydam 35 : Nerelere Danışabilirim? • • Ana mesaj: Kurum içerisinde ve kurumdan ayrıldıktan sonra cinsellik ile ilgili nerelere danışabilecekleri konusunda ergenleri bilgilendirmek. Kendi bölgenize göre cinsel sağlık konularında uzman kişi ve kurumlara yönlendiriniz. Kapanış Saydam 36 : Buradan Giderken Aklınızda Neler Kaldı? Sormak İstediğiniz Sorular Var mı? • • Bu konuştuklarımızdan neler öğrendik? Cinsellikle ilgili merak ettiğiniz ve sormak istediğiniz sorular var mı? 25
