technische universität dortmund
Transkript
technische universität dortmund
technische universität dortmund Olmaz olsun, bu gün resmi dairede işim var! Resmi dairede... ...masanın önünde ve arkasında Resmi dairelerle iletişimde yardım Eyvah, vaziyet kötü! Maliye veya İş Kurumu söz konusu olunca bazen tedirgin oluyor musunuz? Dosyanız incelenirken bazen "yer yarılsa da içine girsem" dediğiniz oluyor mu? Birçok insan resmi dairelerle ilgili olarak pek olumlu duygulara sahip değildir ve oralara gitmekten kaçınır. "Yani başvurusu bile baş belası.Aman bee. Şimdi birde gitmek zorundayım. Yani başvurusu bile baş belası" (Silvia) Hatta bu husus resmi dairelerde çalışan kimseler için de geçerlidir. Bir tomar evrağın önüne oturup da bir şey anlayamama duygusuna kapıldığınız oluyor mu? "Ben kendim yıllardan beri bir resmi dairede çalıştığım halde, resmi dairelere işim düşsün istemem. Resmi mektuplara karşı her zaman karmaşık duygular içerisinde olmuşumdur. Neden olduğunu bilmiyorum ama, nedense mutlaka içinde kötü bir şey vardır duygusuna kapılırım. ((Güler)) Bilinçaltımdan hep şu soruyu sorarım: “Maliye (Finanzamt) acaba bana niye mektup yolladı? Maliye acaba benden ne istiyor? Acaba bu kez neyi soracaklar diye düşünürüm." (Bir resmi daire görevlisi) Resmi dairelerle iletişim sorunları Resmi dairelerle iletişim sorunları Acaba neden posta kutusundan ne zaman resmi bir mektup çıksa, heyecandan yutkunmakta zorlanırız? Resmi dairelerde çalışan kimseler neler hissederler? Bir resmi daireye girince kalbimiz neden daha hızlı çarpmaya başlar? Üzüldüğünüz halde sıkça hayır demek zorunda kalıyor musunuz? Bir görüşmede nasıl davranacağınızı bilemediğiniz zamanlarda kendinizi çaresiz hissettiğiniz oluyor mu? 2 Vermiş olduğunuz kararı bazen birine on defa anlatmanıza rağmen hala anlamıyorsa, sabrınız tükenmeye başlıyor mu? Resmi daireler dünyası nasıl işler? Ve özellikle de ne değiştirilebilinir? Biz size bu soruların cevabını veriyoruz: Bu cevapları verirken resmi dairelerle iletişim konusunda Volkswagen Vakfı‘nca teşvik edilen ve Dortmund Teknik Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırmadan yararlanmak istiyoruz. Bu araştırmaya 20 ila 60 yaş arası göçmen veya göçmen olmayan kadınlar ve erkekler katıldılar. Ayrıca resmi daire görevlilerinin görüş ve değerlendirmeleri de resmi daireler dünyasının nasıl işlediği hakkında bilgi vermektedir. Burada, insanların resmi dairelerle ve resmi dairelerde günlük hayatı nasıl algıladıklarını gösteren bilgiler bulacaksınız! 3 "Bilgisayardan anlar mısınız? Hayır diyorum. Cebiniz var mı? diyor. Yok diyorum. Peki neyiniz var diyor kadın o zaman. Ben de, bir telefonumla, bir hesap numaram var diyorum." (Silvia) Hesabınızda ne kadar para var? Ninenizin bıraktığı mirastan ne haber? Mesleki tecrübeniz nedir? "Resmi daireye düştün mü yandın, her şeyi apaçık söyleyeceksin." (Günther) "Kişilik profilinizi belirtiniz. Evet, ben şimdi ne yazayım ki oraya? Ben iyiyim mi? Ben süperim mi? Ben de orayı boş bıraktım." (Silvia) Resmi dairelerle olan işlerinizde bazen her şeyi açıklamak zorundaymışsınız gibi bir duyguya kapılıyor musunuz? Bu, birçok insanda böyledir. TU Dortmund araştırmacılarımızın saptadıklarına göre birçok kimse resmi daireye gidişini, çok özel alanlarını haklı çıkarmaya çalıştıkları bir durum olarak algılamaktadırlar. Birçok kimse için bu durum, hoş olmayan ve hatta sıkça endişe veren bir durumdur. Her şey açık seçik ortaya koyulacak Her şey açık seçik ortaya koyulacak Örneğin işe yerleştirme: "İnsanlar bize gelince her başvurucu için bir profil belirlenir. Yani iş danışmanı ilk olarak bu kimsenin hangi yetenek ve becerilere sahip olduğuna bakar. Bir işverene on adet işe uygun olmayan başvuru göndersenizde o bunu kabul etmeyecektir." (Bir resmi daire görevlisi) 4 Her şeyi açık seçik ortaya koymak zorunda kalmak duygusu sebepsiz değil. Resmi dairelerde iş akışı çerçevesinde kişisel veriler gözden geçirilirken bunlar ortaya çıkartılır. Örneğin bu husus, dairenin bir kimseyi yeni bir işe yerleştirdiği durumlarda da söz konusudur. Yeni bir işyerine yerleştirmeyi gerektiren işlemler, resmi dairelerdeki iş akışları için gereklidir. Ancak bireylerin bunları kavraması her zaman mümkün değildir. Bu sebeple birçok kimse resmi dairelerin taleplerine karşılık veremediği duygusuna kapılır. 5 "Masanın başındaki tip yardımı sana isterse veriyor, istemezse vermiyor." (Erhart) "Önemli olan orada kime rastladığın. Ben daima iyilerine rastladım." (Silvia) Kişinin şahsıyla ilgili bir çok şeyi açıklamak zorunda kalması, resmi dairelere başvurmayı sevimsiz kılan sebeplerden sadece bir tanesidir: Araştırmacılarımızın tespit ettiklerine göre, çoğu daire ziyaretinin yarattığı korku, dairenin o kişinin hayatı üzerindeki karar verme yetkisi ile alakalıdır. Bir çok kimse, bir dairenin alacağı kararlar için neyin önemli olduğunu çoğunlukla bilmez. Bu husus birçok kimsede, resmi dairede bir partner değil de, kişisel sempatiye göre, kişinin kaderi hakkında karar veren, aleyhte davranan birisinin bulunduğu izlenimini bırakır. "Bence yaptıkları keyfi, canları ne isterse onu yapıyorlar." (Günther) Güç ve güçsüzlük Güç ve güçsüzlük "Elbette, daima karar veren birisi vardır. Ancak bu kimse konuyu ilkin bağımsız olarak inceler ve şartlara uygun bir karar verir. Yani evet aslında hakkınız var, ancak tipinizden hoşlanmadığım için hakkınızı size vermiyorum diyemez." (Bir resmi daire görevlisi) "Resmi daire görevlileri mesleki eğitimlerinde belirli sistematikler öğrenirler ve bunlara uygun şekilde davranmakla ilgili olarak yoğun bir şekilde eğitim görürler. Bu sebeple çoğu kez bir hata yapmaktan korkarlar. Çünkü bu takdirde muhtemelen üst düzey bir daire gelir ve siz bu karar bildirisini böyle aptalca yazdığınız için başımıza hukukî bir problem açıldı." der. (Bir resmi daire görevlisi) 6 Gerçekten de bir resmi daire görevlisi karar verebilir ve karar vermek zorundadır. Ancak o da karar verirken özgür değildir: Görevli, bireylerin talepleriyle ilgili işlemi yapmak, kontrol etmek ve sonunda sadece yasal gerekleri yerine getirmek zorundadır. Resmi daire görevlisi için her başvuru ile ilgili olarak yapacağı işlem, gereğinden fazla zaman harcamadan yapacağı ve mümkün olduğunca fazla zaman harcamadan sonuçlandırmak zorunda olduğu günlük bir işlemdir. Bu bağlamda özellikle dikkat etmesi gereken husus bir hata yapmamaktır. Çünkü herkes gibi o da işinden olmak istemez. 7 "Ne kastedildiğini anlayıncaya kadar bazı soru şekillerini iki veya üç defa okumak gerekiyor." (Günther) "Almanya‘da iş kurumuna gitmek. Orada hep kağıt. Kâğıtlar canıma tak etti." (Aygün) Yine memnuniyetle çöp sepetine atıvereceğiniz bir form mu? Resmi dairelerin dili birçok kimsenin tüylerini gerçekten de diken diken yapar. Araştırmamızında ortaya koyduğu gibi, bu hususun göçmenler ve göçmen olmayanlar için benzer şekilde geçerli olduğunu belgelemiştir. Bu araştırmaya katılan bütün şahıslar basit bir formun doldurulmasında ciddi güçlüklerle karşılaştılar. Almancada pratiği az olan kimselere resmi dairelerin kullandığı dil bilhassa zor geldi. "Biz mektupları doğru okuyamıyoruz. Almanca bilmeme rağmen onları anlayamıyorum." (Hülya) Formlar formlar Formlar formlar Ancak resmi dairelerin dili insanlara bazen Çince gibi geliyorsa bu sebepsiz yere öyle değildir. Bu dil dairedeki iş akışına ve organizasyona hizmet ediyordur ve aynı zamanda yasal talimatlara uymak zorundadır. "Resmi daireler dışarıya karşı hukuksal bakımdan mümkün olduğunca emin davranmak zorundadırlar. Daireler kısmen de korunmasız kalmaktan korktukları için bireyler tarafından anlaşılması pek kolay olamayan hukuki kavramlar kullanırlar." (Bir resmi daire görevlisi) 8 9 Bireysel durumlar Korku Çaresizlik Keyfi davranış duygusuna kapılma Dil yetersizliği ve yanlış anlama Hukuk ve uzmanlık bilgisi eksikliği Süreçlerin saydam olmaması Resmi daire görevlisinin davranışını yasal gerekler, zaman baskısı, alışkanlık yeteneği, işlemin yazılı olması, ve uzmanlık bilgisi belirler. Başvuru çokluğu, Zaman darlığı, Stres Rutinler (Alışkanlıklar) Resmi dairelerle iletişim karmaşık bir iştir: Bireylerle resmi daireler arasındaki iletişimde birçok etken rol oynar. Bu yüzden iletişimde birçok çatışma ve yanlış anlama doğar. Yetki gücü Bireylerin iletişim davranışlarını özellikle gelecek korkusu, çaresizlik, bilgi açığı ve dil yetersizliği gibi etkenler belirler. Bu yüzden iletişimde birçok çatışma ve yanlış anlama doğar. Kanunlar Uzmanlık ve hukuk bilgisi 10 Basit olmayan dil/ İşlemin yazılı olması Durumu gözden kaçırmamak – İş akışının organizasyonu 11 Ne daha iyi yapılabilinir? Bazı formların veya bazı başvuruda bulunanların sizde yarattığı nahoş duyguları şimdi anlayabiliyor musunuz? Bizim bulgularımız: Ancak bireylerle resmi daireler arasındaki iletişimin iyileştirilmesi için bazı olanaklar da vardır. Araştırmamızın elemanları, nelerin resmi dairelerle daha iyi anlaşmak için yardımcı olabileceğini saptadılar. Resmi dairelerin size korkutucu gelmesinin sebebi, dairelerin ve sizin dünyanızın değişik dünyalar olmasından kaynaklanmaktadır. Bazen resmi dairelerdeki günlük çalışma düzeninin sizde bezginlik yaratması da bunların ayrı dünyaların olmasındandır. Günlük deneyimler ile kurumlar aynı değildir. Bu iki dünyanın farklı kuralları sizi etkilemektedir. "Neyin önemli olduğunu neden anlamıyor?" "Yasal esaslar, özgeçmiş, vergi numarası, uyum sözleşmesi, (Eingliederungsvereinbarung), eğitim paketi, vergiden muaf temel meblağ…" Ne düşünüyorsunuz? Resmi dairelerden her dönüşte kendinizi dayak yemiş gibi mi hissediyorsunuz? Kulakları tıkamak veya bu benim hayallerimin mesleği mi diye düşünmek mi? Yoksa ilkin sakinleştirici bir çay mı içmek? Araştırmamızın sonuçları gösteriyor ki: Bunun başka yolları da vardır! 12 13 "Türkçe‘de para yine yatmadı. Ama oraya her şeyi vermiştim. O zaman kafam bozuldu, bu iş buraya kadar dedim. Tamam şimdi oraya gidiyorum. Para söz konusuysa orada arkadaşlık biter. Eğer bir de söz konusu para benim hakkımsa. Evet, gittiğim yer küçük bir büroydu. Orada üst üste dosyalar yıĝılıydı. Bana bakın dedim, param öbür güne kadar bana ulaşmazsa, işi hukuk danışmanıma vereceğim. Öyle bir şey yapacağım yok, ama olsun. Bir gün sonra bir telefon, binbir özür, sözde dosyam bir yığın dosyanın altında kalmışmış." (Silvia) Resmi dairelerle daha iyi anlaşabilmek için gerektiği gibi davranmak gerekir. Araştırma şunu göstermektedir: Çıkarlarını koruyabileceklerine inanan kimseler resmi dairelerle olan ilişkilerini daha az sorunlu olarak algılamaktadırlar. Kendine güvenin nasıl işlediğini Silvia gösteriyor: Silvia, hakkı olan İş Kurumu ödemelerinin artık nihayet kendisine ulaşmasını beklemektedir. Silvia, işsizlik parasının yasal hakkı olduğunu bildiği için arkasını bırakmamakta ve hakkından vazgeçmemektedir. O halde: Yetkili yerlerden bilgi edininiz! Çünkü yanlış ifadelere güvenipte taleplerini ilgili yasal hükümlere dayandırmayan kimseler çoğu zaman başarısızlığa uğrar. İşiniz için önemli olan ve konuşmada mutlaka anmak istediğiniz hususla ilgili bir plan yapın. Önemli hususları not ediniz. Harekete geçiniz! Harekete geçiniz! İşin ucunu bırakıvermemek bir resmi daire görevlisi olarak sizin için de önemlidir. Çünkü sizin iş gününüz de kolay değildir. "İş arkadaşlarımın çaresizlik içinde olduklarını sık sık görüyorum. Yani şöyle: Birisi gelip büroda baĝırıp çaĝırmaya başlayınca." (Bir resmi daire görevlisi) "Danışma görüşmeleri resmi daire görevlileri için de her zaman kolay değildir. İletişim seminerleri yaparak bu sorunları çözmeye, örneğin anlaşmazlık konularını önceden kavrayarak önlemeye çalışıyoruz." (Bir resmi daire görevlisi) 14 Çözmekte güçlük çektiğiniz bir iş veya durum olunca üzerinizden güvensizlik duygusunu atmaya çalışın. Bir karar için gerekli bilgileri elde ederek anlaşmazlığı çözebilmek için görüşmede neyi başka türlü yapabileceğinizi düşünün. Görüşme yönetiminin inceliklerini ve püf noktalarını eğitim seminerlerinde öğrenebilirsiniz. Veya bir meslektaşınızla görüşüp tartışınız. Bu da çok yararlı olabilir. 15 "Resmi dairelerde asla hiçbir problemim olmadı. Memurlar şahısları neden geri gönderir. Çünkü insanlar memurlara hiç mi hiç dikkat etmezler. İnsan evrak işi bitince memurun boşaldığına dikkat etmeli. Bitmediyse beklemek lazım. Ben insanlara dikkat ederim. Sözgelimi eğer okuyorsa hiç konuşmam. Elbet onlar da gelenlerin mesleklerini kendisinden daha iyi bilirmiş gibi konuşmalarını işitmek istemezler. Ben de bazen nedense onların benden daha iyi bildiklerini düşünürüm. Bana azıcık yardım edebilirler. Zaten o da, evet, pek resmi değildir. Sonra eve giderim. Bütün problemler çözülür." (Hanif) Araştırmamız şunları gösteriyor: Resmi dairelere başvuran birçok kimse, resmi daire görevlisini kendisine düşmanca tutum alan bir şahıs olarak görmektedir. Resmi daire görevlisi başvurunuzu reddediyorsa bu sizin şahsınıza karşı tutumundan dolayı değildir. Görevli, düzenlemelere bağlı kalmak, kanunlara uymak ve genel olarak birçok kimsenin işini görmek zorundadır. Bir resmi dairede işinizin başarıyla sonuçlanmaması halinde bu durumu daha kolay aşabilmek için kendinizi resmi daire görevlisinin yerine koyarak onun durumunu anlamaya çalışmanız tavsiye olunur. Hanefi bu çareyi keşfettil. Kendinizi başkasının yerine koyun Kendinizi başkasının yerine koyun Bu bağlamda aşağıdaki hususlar özellikle önem taşır: Karşınızdakinin sözünü kesmeyiniz! Karşınızdakini dinleyiniz! Soru sorma imkânı tanıyınız! Gerekli olduğu kadar açıklayınız, ama daha fazlasını değil! Sabırlı olunuz! Söyleyeceğinizi basit kelimelerle anlatmayı deneyiniz! Bir resmi daire görevlisi için de kendisini karşısındakinin yerine koymak, görüşmede anlaşmazlıkların ortaya çıkmasını önlemek bakımından önemli bir yardım sağlayabilir. Başvurucunun nasıl bir baskı altında bulunduğunu ve vereceğiniz kararın onun için ne kadar önemli olduğunu gözlerinizin önüne getiriniz. Görüşmede karşınızdaki kimsenin farklı çıkar ve beklentileri olduğunu, dairenin çalışma dünyasını tanımadığını ve bu durumdan çok rahatsızlık duyduğunu göz önünde tutunuz. Resmi daire dünyasının günlük hayattan farklı bir şey olduğunu unutmayınız! Kendi yetki gücünüze karşı eleştirel davranınız! Karşınızdakini anlamaya çalışınız! karşılaştır: Porila & Thije 2008 16 17 "Benim kimsem yok. Ben her şeyi kendi başıma yapıyorum. Hakkımı alabilmek için mutlaka birisinin yardımına ihtiyacım var. Evet, böyle sorunlarım var." (Hülya) "Çok samimi söylüyorum, bana ayda yirmi, otuz kişi gelir ve kendilerinin formüler işlerini yapıp yapamayacağımı sorar. Eğer gelenler itiraz edeceklerse onların itiraz yazılarını da yazarım." (Sybille) Bir formda takılır kalırsanız kimden yardım isteyebileceğinizi düşününüz. Yardım isteyebileceğiniz kimseler aile fertleri ya da arkadaş çevrenizdeki bir kimse, veya danışma büroları görevlileri de olabilir. Ancak başkalarından yardım istemek yerine kendiniz de bilgi edinip öğrenmeye çalışabilirsiniz. Çünkü: Her şey sizin kendi elinizde! "İnsan her şeyi bilmek zorunde değildir, ancak sadece bilgiyi nereden edinebileceğini bilmelidir." (Günther) "Belirsiz bir durum olunca ceza tecil danışmanıma telefon ederim veya büroda çalışan birisine, onlar tam olarak nasıl yazılacaĝını daha iyi bilirler." (Erhart) Bilgi edininiz ve destek veriniz! Bilgi edininiz ve destek veriniz! Resmi dairelerde, bireylerin işlerin yürüyüşünü daha iyi anlayabilmesi için bazı şeyler yapabilirler. Bunlardan bir tanesi formların nasıl doldurulacağını açıklayan belgelerle yetinmeyip daire dilinin sadeleştirilmesidir. Bu açıklayıcı belgeleri genel olarak zaten kimse okumamaktadır. "Kimse bir yanlışın ne olduğunu okumaz. Zaten çoğunlukla bununla bir şey yapamayacağını görürsün." (Erhart) "Çeşitli tedbirlerle çalışmalarımızın saydamlaşmasını sağlamaya çalışıyoruz. Biz sizi dostça uyarıyor, eğer bir şeyler yapmazsanız bunun sonucunun neler olabileceğini söylüyoruz. Kötülük etmek için değil, kanun bunu gerektirdiği için." (Bir resmi daire görevlisi) 18 Diğer taraftan açıklayıcı ve bilgilendirici malzeme, dairenin yetkilerini, daire kararlarının arka planını daha iyi anlaşılır ve düzenli bir şekilde sunmalıdır. Az Almanca bilen kimseler için onların ana dillerinde açıklamalar yararlı olur. Bazı resmi daireler saydam çalışma tarzına artık daha çok ağırlık vermektedir. 19 "Sonra Sosyal Daire’ye gittim. Kadın açtı ağzını yumdu gözünü, bana söyledikleri çocuk azarlarken bile söylenecek şeyler değil. Beni yerin dibine soktu. Bir şey söylemek için ağzımı açacak oluyorum, söyleniyor: Kağıtları neden tamamlamadın veya neden AOK’ya gitmedin falan filan. O kadar yıl oldu burdayım, ona rastlayıncaya kadar hiç problemim olmadı. Bana bir de benimle problemin varsa başka yere git dedi." (Sema) Araştırmacılarımız tespit ettiler ki, birçok insan için resmi dairelerle ilişkilerinde sadece işlerini yaptırmak önemli değildir. Bir resmi dairede insanların kendilerine değer verildiğini görmeleri de, o resmi dairenin ziyaretinin olumlu algılanması bakımından önemli bir rol oynar. Bir resmi daire ziyaretinin nasıl olumsuz bir tecrübe olabileceğini Sema örneğinde görüyoruz. Daire görevlisinin davranışı Sema üzerinde dışlayıcı bir etki bırakıyor ve ona bu topluluğun bir parçası olmadığı duygusunu veriyor. "Ben burada büyüdüm, burada yaşlandım. Yurdum burası fakat bu kadının yanında kendimi dışlanmış gibi hissediyorum." (Sema) Karşılıklı değer vermek ve saygılı davranmak Karşılıklı değer vermek ve saygılı davranmak Resmi dairede ters giden bir görüşmenin, kişinin kendisini algılama ve toplumumuza ait olma duygusu üzerinde yaratabileceği etkiler, bir daire görevlisi olarak bir görüşmeyi duygulu ve anlayışlı bir şekilde yürütmenin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. "Birçok kimse konuşma ihtiyacı olduğunu bildiğimiz için, bilinçli olarak görüşmeler için belirli süreler öngörmedik. İnsanlar bazen sadece bir insanla konuşmak, sorunlarını anlatmak istiyorlar." (Bir resmi daire görevlisi) Bir an beklemediğiniz bir şekilde işinizi kaybettiğinizi ve karşınızdaki kimseyle rolleri değiştirmek zorunda kaldığınızı düşünün. O halde daireye başvuran kimseler için anlayış göstermeye çalışınız ve özellikle de zaman ayırınız. Zaman sınırlamaları ek iletişim engelleridir! Başvuruda bulunan bir kişi sorununu biraz daha ayrıntılı olarak anlatırsa, verdiği bilgiler daire için de önemli olabilir. Bu yüzden bazı daireler, bir görüşme için belirli bir süre öngören uygulamaları tam da bu sebepten dolayı kaldırdılar. (Bir resmi daire görevlisi) 20 21 Yapılacak çok şey var Resmi dairelerle iletişim pek karmaşık – Sorunumu anlatmak için çok gayret etmem gerekiyor – Şimdi böyle mi düşünüyorsununuz? Evet, gerçekten de resmi dairelerle bireyler arasındaki ilişkiyi iyileştirmek için yapılacak çok şey var. Bazı resmi daireler dairelerle iletişimin güçlüklerini kavradılar ve düşünce tarzlarını değiştirmeye başladılar. Ancak daha aşılacak çok engel var. Örneğin formların düzenlenmesi bu engellerden birisidir. Bu konuda halen büyük bir değişikliğe ihtiyacı var. Bununla beraber resmi dairelerin iş günü ile günlük hayat arasında zıtlıkların giderilebileceği bir çok alan var. Bireyler ve daire görevlileri olarak iki tarafta, kendi olanaklarınız çerçevesinde olumlu bir iletişime katkıda bulunabilirsiniz. Bu yakınlaşmanın nasıl olabileceğini bu broşürde anlatmaya çalıştık. Size sadece dairelerin sorunlarını anlatmakla kalmayıp bunlardan nasıl kurtulabileceğiniz hususunda da yararlı öneriler yaptığımızı umuyoruz. 22 23 Araştırma Projesi "LiLaC" – "Literacy between Languages and Cultures" Volkswagen Vakfı desteğiyle (11/2007-4/2010; 9/2011-5/2012) Yönetim: Prof. Dr. Uta Quasthoff Prof. Dr. Ludger Hoffmann Prof. Dr. Dr. Michael Kastner Çalışmaya katılanlar: Annette Herkenrath Nicole Hinrichs Nils Kremeskötter Claudia Müller Sören Ohlhus Broşürü hazırlayanlar: Claudia Müller, Uta Quasthoff ve Ludger Hoffmann. Broşürü tasarlayanlar: ITMC der Technischen Universität Dortmund, 2012 LiİaC ile ilgili geniş bilgi için: http://home.edo.uni-dortmund.de/~hoffmann/PDF/Lilac_Result_Summ.pdf http://home.edo.uni-dortmund.de/~hoffmann/PDF/VW_Ergebnisse.pdf Konu ile ilgili diğer literatür: Porila, Astrid; Thije, Jan D. ten (2008): Gesprächsfibel für interkulturelle Kommunikation in Behörden. München: Meidenbauer. Çeviriler: Interlingua Übersetzungen GmbH & Co. KG Çevirilerde yapmış oldukları katkıdan ötürü Dr. Yüksel Ekinci-Kocks ve Prof. Dr. Ludger Hoffmann‘a teşekkür ederiz.