TS 1255

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 1255
Aralık 2007
ICS 67.080.20
PATLICAN
Aubergines
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi
İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)
TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
Ön söz
-
Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü Ziraat İhtisas Grubu’nca TS 1255 (1988)’in revizyonu olarak
hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 06 Aralık 2007 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
-
Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
-
Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası
standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde
bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların,
ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.
-
Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki
konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.
-
Bu tasarıda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
İçindekiler
0
1
2
3
Giriş .................................................................................................................................................. 1
Kapsam............................................................................................................................................. 1
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar ................................................................................. 1
Tarifler .............................................................................................................................................. 1
3.1 Patlıcan ............................................................................................................................................. 1
3.2 Minyatür patlıcan................................................................................................................................ 1
3.3 Yabancı madde.................................................................................................................................. 1
4
Sınıflandırma ve özellikler ............................................................................................................... 1
4.1 Sınıflandırma ..................................................................................................................................... 1
4.2 Özellikler............................................................................................................................................ 2
4.3 Boyut ve toleranslar ........................................................................................................................... 3
4.4 Özellik, muayene madde numaraları .................................................................................................. 4
5
Numune alma ve muayeneler .......................................................................................................... 4
5.1 Numune alma .................................................................................................................................... 4
5.2 Muayeneler........................................................................................................................................ 4
5.3 Değerlendirme ................................................................................................................................... 4
5.4 Muayene raporu................................................................................................................................. 5
6
Piyasaya arz ..................................................................................................................................... 5
6.1 Bir örneklik......................................................................................................................................... 5
6.2 Ambalâjlama...................................................................................................................................... 5
6.3 İşaretleme.......................................................................................................................................... 6
6.4 Muhafaza ve taşıma........................................................................................................................... 6
7
Çeşitli hükümler ............................................................................................................................... 6
Yararlanılan kaynaklar ............................................................................................................................... 6
Resimler ..................................................................................................................................................... 7
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
Patlıcan
0
Giriş
Bu standard; patlıcanın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz
şekline dairdir.
1
Kapsam
Bu standard taze olarak piyasaya arz edilen patlıcanları kapsar.
2
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce
metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
TS No
TS ISO 874
3
3.1
Türkçe Adı
Yaş meyve ve sebzeler – Numune
alma
İngilizce Adı
Fresh fruits and vegetables - Sampling
Tarifler
Patlıcan
Solanum melongena L. türüne mensup esculentum, insanum ve ovigerum Lam. varyetelerine giren kültür
bitkilerinin meyvesi.
3.2
Minyatür patlıcan
Özel yetiştirme teknikleri ve/veya bitki ıslahı ile elde edilen taze patlıcan. Tamamen gelişmemiş ve yetersiz
boyda olan patlıcanlar minyatür patlıcan sayılmaz.
3.3
Yabancı madde
Patlıcan üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi
kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde.
4
4.1
Sınıflandırma ve özellikler
Sınıflandırma
Patlıcanlar; botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara, uzunluğuna dikey ekvatoral
(orta) bölümlerinin en geniş çaplarına veya kütlelerine göre boylara ayrılır.
4.1.1 Çeşitler
Patlıcanlar botanik yapılarına göre;
- Pala,
- Kemer,
- Aydın siyahı,
- Halkapınar,
- Topan (bostan)
olmak üzere çeşitlere ayrılır.
Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2 Sınıflar
Patlıcanlar kalite özelliklerine göre;
- Sınıf I,
- Sınıf II
olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
1
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
4.1.3 Boylama
Patlıcanlar kütlelerine göre;
- Küçük,
- Orta,
- Büyük
olmak üzere üç boya,
Patlıcanlar, çaplarına göre;
- Uzun,
- Toparlak
olmak üzere iki boya ayrılır.
4.2
Özellikler
4.2.1 Genel özellikler
Bütün sınıflarda, her sınıfın özelliklerine ve toleranslara uymak koşulu ile patlıcanlar;
Bütün (tam) olmalı,
Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler hariç),
Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli),
Taze görünümlü olmalı,
Yeterince gelişmiş olmalı (eti liflenmiş veya odunsu yapıda ya da çekirdekleri aşırı derecede gelişmiş
olmamalı),
Sıkı yapılı olmalı,
Böcek ve böcek hasarları bulunmamalı,
Anormal dış nem (dış yüzeyde ıslaklık) ihtiva etmemeli, yıkanmış ise iyi kurutulmuş olmalı,
Yabancı tat ve/veya koku bulunmamalı
dır.
Hafif zarar görmüş çanak yapraklı ve çiçek saplı patlıcanlara da müsaade edilir.
Patlıcanların gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır;
- Elle toplamaya, pazara hazırlamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
- Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum (pazar isteklerini karşılamaya uygun özellikte) göstermeli
dir.
4.2.2 Çeşit özellikleri
4.2.2.1 Pala
Meyveleri mor renkte olup, ortası hafif bombeli silindir şeklinde ve uçları hafif küt bir çeşittir. Kabuğu ince,
meyve eti beyaz ve yumuşak dokulu, meyveleri 22 cm ila 30 cm uzunlukta, 7 cm ila 8 cm çapında olmalıdır
(Resim 1).
4.2.2.2 Kemer
Meyveleri parlak koyu mor renkte olup, meyve eti beyaz, yumuşak dokulu ve az çekirdekli, ince, uzun bir
çeşittir. Meyveleri 20 cm ila 25 cm uzunluğunda, 5 cm ila 7 cm çapında olmalıdır (Resim 2).
4.2.2.3 Aydın siyahı
Meyveleri parlak koyu mor renkte, meyve eti beyaz renkte ve yumuşak dokulu, lezzetli, küt uçlu bir çeşittir.
Ortalama meyve uzunluğu 22 cm olmalıdır (Resim 3).
4.2.2.4 Halkapınar
Meyveleri koyu mor renkte, 20 cm ila 25 cm uzunluğunda, 6 cm ila 8 cm çapında, uç tarafı sap tarafına
nispeten daha dolgun olmalıdır.
4.2.2.5 Topan
Meyveleri koyu mor renkte, çekirdeği az, ucu küt olan bir çeşittir.
2
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
4.2.3 Sınıf özellikleri
4.2.3.1 Sınıf I
Bu sınıfa iyi nitelikteki ve çeşidine ve/veya ticari tipine has özellikleri gösteren patlıcanlar girer. Ancak
bunlarda, ürünün genel görünümünü, özelliklerini ve muhafaza durumunu bozmayacak;
Hafif şekil bozuklukları,
Dip taraflarında hafif renk bozuklukları,
Toplam satıhları 3 cm2'yi geçmeyen hafif berelenmeler ve/veya hafif kapanmış çatlaklar
bulunabilir.
Bu sınıftaki patlıcanlarda aynı zamanda mümkün olduğu kadar güneş yanıklığı bulunmamalıdır.
4.2.3.2 Sınıf II
Bu sınıfa, Sınıf I’e giremeyen fakat genel özelliklere uyan patlıcanlar girer. Bunlarda ürünün genel
görünüşünü ve özelliklerini bozmayan;
Şekil bozuklukları,
Renk bozuklukları,
2
Toplam satıhları 4 cm 'yi aşmayan hafif güneş yanıklığı,
Toplam satıhları 4 cm2'yi aşmayan hafif kapanmış çatlaklar
bulunabilir.
4.2.4 Boy özellikleri
Boylama, ekvatoryal bölümün boyuna ekseninin en büyük çapına veya kütlesine göre yapılır. Boylama
çaplara göre yapılmış ise çap, uzun patlıcanlarda 40 mm'den, toparlak patlıcanlarda 70 mm'den az
olmamalıdır.
Kütlelerine göre patlıcan boyları Çizelge 1'de verilmiştir.
Çizelge 1 - Patlıcanlarda kütlelerine göre boylama
Kütle
g
Boylar
Küçük
Orta
Büyük
100 - 300
301 - 500
501 ve daha fazla
Boylama kütlelerine göre yapılmış ise kütlesi 100 g’dan az olmamalıdır.
Uzun patlıcanlarda en küçük uzunluk, sap hariç 80 mm'den aşağı olmamalıdır.
Sınıf I patlıcanlarda boylama zorunludur. Minyatür ürünlerde boylama aranmaz.
4.3
Boyut ve toleranslar
Bir ambalâj içerisindeki patlıcanlarda sayıca veya kütlece bulunabilecek sınıf ve boy toleransları aşağıda
verilmiştir.
4.3.1 Sınıf toleransları
4.3.1.1 Sınıf I
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II’ye giren patlıcanlardan (Sınıf II’nin toleransı hariç) kütlece veya
sayıca en çok % 10 oranında tolerans tanınır.
4.3.1.2 Sınıf II
Bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan patlıcanlardan kütlece
veya sayıca en çok % 10 oranında tanınır.
Tüketimlerini engelleyecek şekilde çürümüş veya herhangi bir şekilde bozulmuş patlıcanlara hiçbir suretle
tolerans tanınmaz.
3
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
4.3.2 Boy toleransları
4.3.2.1 Sınıf I
Her ambalâjda, ambalâjın üzerinde belirtilen boy ölçülerinin üzerinde veya altındaki boylardaki patlıcanlara
kütlece veya sayıca %10 oranına kadar tolerans tanınır.
4.3.2.2 Sınıf II
Her ambalâjda, en küçük boy ölçülerine uymayan patlıcanlara kütlece veya sayıca %10 oranına kadar
tolerans tanınır.
Ancak, her sınıfta, çaplarına göre boylama yapılanlarda en küçük çaptan 5 mm daha küçük çaplı olanlara
veya kütlesine göre boylama yapılanlarda 90 g’dan daha hafif olanlara hiçbir suretle tolerans tanınmaz.
4.4
Özellik, muayene madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir.
Çizelge 1 – Özellik, muayene madde numaraları
Özellikler
Genel özellikler
Çeşit özellikleri
Sınıf özellikleri
Boy özellikleri
Boyut ve toleranslar
Birörneklik
Ambalâjlama
İşaretleme
5
5.1
Özellik madde no
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.3
6.1
6.2
6.3
Muayene madde no
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.1
5.2.1
Numune alma ve muayeneler
Numune alma
Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu, orijini ve ambalâjı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan
patlıcanlar bir parti sayılır. Patlıcan numunesi TS ISO 874’e göre alınır.
Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre
yapılmalıdır.
5.2
Muayeneler
5.2.1 Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun
olup olmadığına bakılır.
5.2.2 Patlıcanın muayenesi
Patlıcanın muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, boyları ölçülerek yapılır ve sonucun
Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4, Madde 4.3 ve Madde 6.1’e uygun olup olmadığına
bakılır.
5.3 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
4
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
5.4 Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
- Firmanın adı ve adresi,
- Muayenenin yapıldığı yerin adı,
- Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
- Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Muayenede uygulanan standardların numaraları,
- Sonuçların değerlendirilmesi,
- Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
- Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış
olan işlemler,
- Numunenin standarda uygun olup olmadığı,
- Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
6
Piyasaya arz
Patlıcanlar ambalâjlı olarak piyasaya arz edilir.
6.1 Bir örneklik
Bir ambalâj içerisindeki patlıcanlar çeşit, orijin, sınıf, boy (boylama yapılmış ise) bakımlarından, ayrıca
gelişme ve renklenme dereceleri açısından bir örnek olmalıdır.
Uzun patlıcanlar aynı pakette uzunluk açısından yeterince bir örnek olacak şekilde paketlenmelidir.
Aynı zamanda bir ambalâj içerisindeki en küçük ve en büyük patlıcanlar arasındaki fark;
Çap bakımından;
Uzun patlıcanlarda 20 mm'yi,
Toparlak patlıcanlarda 25 mm'yi
geçmemeli;
Kütle bakımından;
- Küçük boy patlıcanlarda 75 g’ı,
- Orta boy patlıcanlarda 100 g’ı,
- Büyük boy patlıcanlarda 250 g’ı
geçmemelidir.
Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında
aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalı, her ambalâjda görünen patlıcanlar o ambalâjdaki tüm ürünü temsil
etmelidir.
Minyatür patlıcanlar da olabildiğince bir örnek olmalıdır. Bunlar, orijin ve tip olarak diğer minyatür patlıcan
çeşitleri ile karışık olabilirler.
6.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar taşıma sırasında patlıcanların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde
ahşap, mukavva, plâstik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni,
temiz, ürünün harici ve dahîlî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Patlıcan dolu ambalâjlar ürünü
tam olarak muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır.
Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile içlerine konulacak kağıt ve benzeri madde insan
sağlığına zararsız, yeni, temiz, kuru ve kokusuz olmalıdır. Ambalâjlamada kullanılan kâğıt, pul gibi
malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli veya insan sağlığına zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla
yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat
edilmelidir. Sebze yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında meyve yüzeyinde iz, leke ve kabuk
zararı oluşturmamalıdır.
Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamış olmalıdır.
Ambalâjların içinde yabancı maddeler bulunmamalıdır.
5
ICS 67.080.20
6.3
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
İşaretleme
Patlıcan ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde
yazılır veya basılır. Ambalâjın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı
belli olacak şekilde kapatılmalıdır.
Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,
Bu standardın işaret ve numarası (TS 1255 şeklinde),
Malın adı (Patlıcan),
Çeşidi ve/veya ticari tipi,
Sınıfı,
Boyu (boylanmış ise),
- Boylama çapa göre yapılmışsa en küçük ve en büyük çaplar veya
- Boylama kütleye göre yapılmışsa en küçük ve en büyük kütle
- Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı),
- Parti, seri veya kod numaralarından en az biri,
- Net kütlesi (en az kg veya g olarak),
- Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir.
-
6.4
Muhafaza ve taşıma
- Patlıcanlar 7 0C ila 10 0C’da, % 90 ila% 95 bağıl nemde 7 ila10 gün süre ile muhafaza edilebilir.
- Patlıcan ve içinde patlıcan bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan
ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
- İçinde patlıcan bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu
soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır.
İçinde patlıcan bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır.
7
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği patlıcanlar için istenildiğinde standarda uygunluk
belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan patlıcanların;
- Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun,
- Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
Yararlanılan kaynaklar
6
-
UN/ECE Standard FFV - 05, 2000.
-
http://www.hormonalchange.co.uk/aubergines.php
-
http://www.ciao.co.uk/Aubergines__Review_5557263
-
Prof.Dr. GÜNAY, A., Sebze Yetiştiriciliği, İZMİR, 2005.
-
http://www.natureandmore.com/English/Products/Vegetables/Aubergine.cmt
-
SÖNMEZ, İ., Patlıcan Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez
Araştırma Enstitüsü, Yalova, 2002.
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1255/Aralık 2007
Resimler
Resim 1 – Pala
Resim 2 - Kemer
Resim 3 – Aydın siyahı
7