Hakkında Bilgiler

 BİPOLAR BOZUKLUK
Hakkında Bilgiler
Information om BIPOLAR SYGDOM 1 Sprogversion: Tyrkisk BİPOLAR BOZUKLUK
NEDİR?
Adından da anlaşılacağı üzere, bipolar bozukluk insanın ruh halindeki derin
depresyon durumundan, aşırı sevinç durumuna geçişle, iki zıt kutup arasında
oluşan dalgalanmalar olarak tanımlanır.
Bipolar bozukluk kişinin ruh halini ve hareketliliğini etkiler. “Ruh hali”, kişinin uzun
zamana yayılan ruhsal durumunu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Ruh
halinin kısa bir süre için iyi veya kötü olması bipolar bozukluğun belirtisi değildir.
Bipolar bozukluk, uzun süre devam eden, köklü değişikliklerdir.
Bu bozukluk, ilk olarak “manik depresif rahatsızlık“ olarak adlandırılmıştır, çünkü
kişi ya manik ya da depresif veya ikisinin karışık olduğu bir ruh hali içindedir. Manik
yönelim heyecanlanma, yüksek seviyelerde enerji, aşırı güven ve artan özsaygı ile
karakterize edilir. Depresif yönelim hüzün, enerjisizlik, yetersizlik duygusu ve kendi
hakkında olumsuz düşünme ile karakterize edilir.
Çoğu durumda, bipolar bozukluk genetik faktörlerin ve psikolojik/sosyal faktörlerin
birleşiminden doğar. Başka bir deyişle, kişiler genetik olarak bu hastalığa meyilli
olduklarından ve sosyal veya psikolojik anlamda zor günler yaşadıklarından
(fiziksel hastalık, yetersizlik, kaza veya stres gibi) bu rahatsızlık gelişir.
Bipolar bozukluk, nüksetme ve episodik bir bozukluğa dönüşme riski bulunan, ömür
boyu süren ve ara ara ortaya çıkan bir durumdur.
Rahatsızlığın ilk zamanlarında uygulanan önleyici tedaviler, belirtileri azaltabilir ve
hastalığın nüksetmesini önleyebilir, böylece bozukluğun kişinin hayatını en az
şekilde etkilemesi sağlanır.
BIPOLAR BOZUKLUK YAŞAYAN NE KADAR INSAN VAR?





Danimarka'da nüfusun yüzde bir veya ikisi bipolar bozukluk
yaşamaktadır.
Bipolar bozukluğun gelişme riski kadın ve erkekler için aynıdır.
Vakaların neredeyse yarısı 20 yaşından küçüklerde baş gösterir, 45
yaşından büyüklerde ise çok nadir ortaya çıkar.
Sürekli olarak depresyonda olan kişilerin daha sonra maniye yakalanma
riski fazladır ve bu yüzden genellikle bipolar bozukluk yaşarlar.
Vakaların çoğunda, bozukluk depresyonla başlar ve maniyle devam eder.
2 BİPOLAR BOZUKLUĞUN
TEDAVİSİ
Genel anlamda, mani üç önem derecesine ayrılmaktadır:
“Hipomani”, “Mani” ve “Psikotik özellikli mani”.
HIPOMANI BELIRTILERI
Hipomani manik durumlarının en hafifidir. Hipomaninin özellikleri, kişinin heyecanlı
olması, kendini iyi hissetmesi ve fiziksel olarak diğerlerinden daha hareketli
olmasıdır. Çoğu hipomani hastası dışa dönük olur ve satın alma dürtüsü artar. Bir
işle uğraşma ve ilişkiye girme dürtüleri artar, uyku ihtiyaçları azalır. Kural olarak, bu
belirtiler kişinin iş yapma veya belirli ölçüde bir işi yürütme kabiliyetlerini etkilemez
ve belirtiler çok nadir olarak nahoş karşılanır.
MANI BELIRTILERI
Maninin özelliği, kişinin herhangi bir neden olmadan aşırı derecede coşkulu veya
çok sinirli olabilmesidir. Bu durum umursamaz tavırlardan, kişinin aşırı coşkulu ve
enerjili olduğu kontrol edilemeyen heyecan durumuna kadar çeşitlilik gösterebilir.
Bu da kişinin konuşma isteğini arttırır, uyku ihtiyacını azaltır ve konsantrasyon
eksikliğine yol açabilir. Manik kişilerin öz güven duyguları aşırı derecede artar ve
kendi yeteneklerine çok fazla güvenirler. Kişilerin bu uygunsuz, kaba davranışları
sınırlarını aşmalarına ve diğer insanlara karşı kırıcı olmalarına neden olabilir.
PSIKOTIK ÖZELLIKLI MANI BELIRTILERI
Yukarıda belirtilen manik belirtilerinin yanı sıra, gerçekle ilgisi olmayan fikir,
deneyim ve düşünceler gibi kuruntu ve halüsinasyonlardan oluşan psikotik belirtiler
de ortaya çıkabilir.
Kuruntular, genellikle kişinin kendisini olduğundan daha üstün görmesi ve
yeteneklerini abartması ile alakalı iken, halüsinasyonlar manik kişinin kendisiyle
doğrudan konuşan sesler duymasıyla ilgilidir. Kuruntular, abartılı üstünlük fikirlerine
dönüşebilir ve kişi bu ruh halindeyken gerçek dışı veya uygunsuz finansal ve kişisel
kararlar alırsa, önemli sonuçlar doğurabilir. Örneğin; aniden seyahate çıkma, çok
alışveriş yapma, sebepsiz yere iş değiştirme veya sebepsiz yere boşanma kararı
alma da bu önemli sonuçlar arasındadır.
DEPRESYON
Bipolar bozukluk yaşayan çoğu insan bir depresyon döneminden geçer.
Depresyon belirtileri iki temel belirtiden ve buna eşlik eden diğer belirtilerden
oluşmaktadır. Bir kişinin depresyonda olması için en az iki belirtinin gerçekleşmiş
olması gerekir. Eşlik eden belirtiler ise depresyonun derecesine bağlı olarak daha
büyük veya daha küçük derecede olabilir.
3 TEMEL BELIRTILER



Keyifsizlik
İlgi ve isteklerde azalma
Azalan enerji seviyesi veya artan yorgunluk.
EŞLIK EDEN BELIRTILER







Azalan özgüven veya özsaygı
Kendini suçlama ve suçluluk duygusu
Ölüm veya intiharı düşünme
Düşünme ve konsantre olma zorlukları
Gerginlik/kızgınlık
Uyku bozukluğu
İştah ve kiloda değişiklik.
Depresyon hafif, orta veya şiddetli olarak derecelendirilebilir, her bir depresyon
fazının kendine has bir rotası ve tedavi yöntemi vardır.
HAFIF DEPRESYON
Hafif depresyonda, günlük işleri ve boş vakit aktivitelerini normal olarak sürdürmek
mümkündür.
ORTA ŞIDDETLI DEPRESYON
Orta şiddetli depresyonda, günlük normal hayatı sürdürmek, iş yerinde normal bir
şekilde çalışmak, aileyle ilgili durumlarda ve boş vakitlerde normal davranmak
zordur.
ŞIDDETLI DEPRESYON
Şiddetli depresyonda, belirtiler o kadar şiddetli bir boyuttadır ki kişinin eski
yaşamına devam etmesi çok zor olabilir. Kişilerin hafıza, konsantre olma ve
problemleri kendi kendine çözme gibi önemli sorunları olabilir.
Şiddetli depresyon, kendini beğenmeme, suçluluk ve yetersizlik duygusu ve en
kötüsü de halüsinasyon ve kuruntu yapma gibi belirtilere yol açabilir. Şiddetli
depresyon, kişinin intihar etme riskinin olması sebebiyle hayati tehlike oluşturabilir.
MANI VE DEPRESYONUN KARMA DURUMU
Karma durum, manik ve depresif belirtilerin karma durumunu gösteren veya manik
ve depresif ruh halinin hızlı değişimini gösteren bir hastalıktır. Bipolar bozukluk
yaşayan insanların yaklaşık yarısı karma durumdadır.
NASIL YARDIM ALINABILIR?
Bipolar bozukluktan şüphelenildiğinde, kişilerin doktorlarına başvurmaları
gerekmektedir. Doktor, bipolar bozukluğun olup olmadığını netleştirir. Bipolar
bozukluk varsa, doktor en faydalı tedaviye karar verebilir. Ayrıca doktor,
4 gerekiyorsa tedavi için hastayı akıl sağlığı uzmanına veya Akıl Sağlığı Merkezine
gönderebilir.
BİPOLAR BOZUKLUK
TEDAVİSİ
Acil yardım gerekli olduğunda, kişi akıl sağlığı merkezi acil bölümüne her zaman
başvurabilir. Danimarka Capital Bölgesi — Akıl Sağlığı Hizmetleri'nin acil
bölümlerinin çoğu 24 saat açıktır. En yakın acil bölümü www.psykiatriregionh.dk/skadestuer adresinden bulunabilir.
Bipolar bozukluğun mevcut durum tedavisi ve önleyici tedavi olmak üzere iki
tedavisi vardır. Bipolar bozukluk kişinin hayatı boyunca tekrar tekrar nüksedebilir,
bu yüzden belirtiler çok şiddetlenmeden önleyici tedbirler almak önemlidir.
Bipolar bozukluk tedavisi, kişinin ihtiyaçlarını karşılayacak bir şekilde planlanır.
Tedavi, Danimarka Capital Bölgesi- Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde yürütülüyorsa,
doktor her zaman için hasta ile birlikte bir tedavi planı belirler, böylece bir sonraki
aşamanın ne olacağına dair anlaşmaya varılır.
İLAÇ TEDAVISI
Bipolar bozukluğun akut ve önleyici tedavisinde ilaç tedavisi hayati önem
taşımaktadır. Akut bipolar bozukluk baş gösterdiğinde, belirtileri azaltmak ve kişinin
bir kez daha dengeli olmasını sağlamak için en kısa zamanda ilaç tedavisine
başlaması gerekir. Önleyici fazda, iyi ve dengeli bir mod sağlayan ilaç tedavisi
uygulanır.
Bipolar bozukluk yaşayan insanlara genellikle bir kaç yıl boyunca önleyici ilaç
tedavisi uygulanır, hatta bazı hastalar hayatları boyunca ilaç tedavisine devam
eder. İlaç tedavisinin durdurulması gerektiğinde, tedavi doktorun onayıyla ve yavaş
yavaş kesilmelidir. Vücudun toparlanmak için zamana ihtiyacı vardır ve tedavi
aniden kesilirse hastalığın nüksetme riski artar.
İLAÇ TEDAVISI NASIL UYGULANIR?
Hastalığın manik, depresif ve karma olmasına bağlı olarak ilaç tedavisi çeşitli
şekillerde uygulanabilir.
Beyin hücreleri, birbirlerine elektriksel dürtüler göndererek ve sinyal
maddelerinin yardımıyla iletişim kurar. Eğer sinyal madde miktarı dengesiz
5 olursa, bu durum mani, depresyon veya karma belirtilerine neden olabilir.
Ruh halini dengeleyen ilaç tedavisi, hücreler arasındaki sinyal aktarımının
dengelenmesini sağlar.
Ruh halini dengelemek için çeşitli ilaç tedavisi türleri vardır ve bu tedavilerin
etkisi kişiden kişiye değişir. Bazı insanlarda, en etkili ve en az yan etki
gösteren ilaç tedavisini bulana kadar, ilaç tedavisinin birkaç kere
değiştirilmesi gerekir. Bu yüzden hastaların ilaç tedavisinin etkileri ve yan
etkileri hakkında doktorlarından bilgi almaları çok önemlidir.
KONUŞMA TERAPISI
Konuşma terapisi eğitimli terapist, doktor ve psikologlarla yürütülen konuşma
seanslarından oluşur. Bu konuşmalar bire bir olarak veya diğer hastalarla aynı
grupta yapılabilir.
Konuşma terapisiyle, hastalar rahatsızlıkla ilgili tecrübeleri ve geçmişleri hakkında
konuşurlar. Tedavinin hedefi ve kişilerin günlük yaşantılarıyla başa çıkmalarına
yardım edecek çeşitli yollarla bu hedeflere nasıl ulaşabileceğine dair fikir birliğine
varılır.
KONUŞMA TERAPISI NASIL YAPILIR?
Akıl sağlığı hizmetlerinde, konuşmanın iyileştirici bir amacı vardır. Konuşma
terapileri, hastanede yatarak veya ayakta tedavi görerek gerçekleştirilebilir.
Ayrıca konuşma terapisi sistematik olarak ayarlanan seanslar şeklinde
yapılabilir.
Bunlar, hastaya düşüncelerini, hislerini ve hareketlerini daha uygun bir
şekilde yönlendirmesi konusunda yardım edilen bilişsel davranış terapisi gibi
terapiler olabilir.
AKIL SAĞLIĞI HASTALIKLARI EĞITIMI (PSIKOEĞITIM)
Hastalık belirtilerini, hastalığı ve tedavi sürecini anlama, kişinin bipolar bozukluğunu
karakterize etmesinde küçük sinyaller ve uyarı sinyalleri konusunda daha bilinçli
olmasını sağlar. Kişi bunlar hakkında bilgi sahibi olduğu için, belirtiler tekrar ortaya
çıktığında yardım almak daha da kolaylaşır.
Bu şekilde, kişinin kendi hastalığı hakkında bilgi sahibi olması, onun en küçük bir
hastalık belirtisine bile daha hızlı tepki vermesine yardımcı olabilir ve böylece
hemen tedaviye başlanabilir.
Akıl sağlığı ile ilgili verilen eğitim psikoeğitim olarak da adlandırılır ve Danimarka
Capital Bölgesi — Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde gerçekleştirilen tedavi süreçlerinin
çoğunluğunu oluşturur. Hastanın ailesi ve diğer yakınları bu eğitimden
faydalanabilir.
6 Akıl Sağlığı Merkezi personeli psikoeğitime katılma durumu hakkında bilgi verebilir.
ELEKTROKONVÜLSIF TERAPI
Elektrokonvülsif terapi (ECT), bipolar bozukluğun şiddetli bir boyut kazandığı, ilaç
tedavisinin başarılı olmadığı ve kişinin ilaç tedavisine tepki vermediği durumlarda
kullanılır. ECT “elektrik şoku tedavisinin” İngilizce kısaltmasıdır.
ECT verilmeden önce, tedaviyle ilgili detaylı bilgi verilir. Tedavi anesteziyle
yapıldığı için acı vermez. ECT beyni etkileyen kısa elektrik uyarılarından (şokları)
oluşur. Tedavi 8-16 kez tekrarlanır ve genel olarak baş dönmesi ve hafıza
problemleri gibi birkaç hafta içerisinde etkisini kaybeden çok az ve kısa süreli yan
etkileri vardır.
ECT ile ilgili daha fazla bilgi, Danimarka Capital Bölgesi — Akıl Sağlığı Hizmetleri
tarafından yayınlanan “ECT — bedøvelse og behandling” (“ECT — anestezi ve
tedavi”) dosyasında bulunabilir.
HASTALAR KENDILERI IÇIN NE YAPABILIR?
Bipolar bozukluğu olduğundan veya hastalıklarının nüksetmesinden şüphelenen
hastaların en kısa zamanda doktora görünmeleri gerekmektedir. Bipolar bozukluğu
olan hastalar tedavi gerektiren bir hastalıkları olduklarının farkına kolay kolay
varmazlar. Bu nedenle de medikal yardım alma konusunda yakınlarının desteğine
ihtiyaçları olur.
Tedavi başladıysa, bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi edinmek yardımcı
olabilir.
Bipolar bozukluğun belirtileri, tedavisi ve nedenleri hakkında daha fazla bilgi sahibi
olmak tedavi aşamasını daha da kolaylaştırabilir. Bipolar rahatsızlığın belirtilerini
bilme, hastalığın ileride nüksetmesi olasılığıyla karşı karşıya gelindiğinde daha
çabuk harekete geçmeyi kolaylaştırır.
Buna ek olarak, uygun bir beslenme, düzenli uyku ve egzersizle sürdürülen sağlıklı
bir yaşam tarzı her zaman sağlığı geliştirir ve insan hayatına katkıda bulunur.
Bipolar bozukluk yaşayan kişiler için dernekler bulunmaktadır. Bu dernekler,
hastaların aynı hastalıktan muzdarip olanlarla bir araya gelmelerini, birbirleriyle bilgi
alış verişi yapmalarını ve bipolar bozukluk deneyimlerini paylaşmalarını sağlar. Bu
derneklerle
ilgili
bilgiyi
www.psykiatri-regionh.dk/patientinfo
adresinden
bulabilirsiniz.
HASTA YAKINLARI NE YAPABILIR?
Bipolar bozukluk yaşayan kişilerin durumu inkar etme veya davranışlarını alternatif
sebeplere bağlama eğilimleri vardır. Bu, onların hasta olduğunu ve yardıma ihtiyacı
olduğunu kabullenmelerini zorlaştırır.
7 Yakınlara düşen en önemli görev profesyonel yardım almada zorluk çeken
hastalara destek olmaktır. Size yakın olan bir kişinin “gerçekten” doğal ruh halinde
mi yoksa maniklik durumunun ilk belirtisi olan heyecan halinde mi olduğunu
belirlemek zor olabilir. Aynı şekilde, genel neşesizlik veya üzüntüyü depresyondan
ayırmak zor olabilir. Kararı doktor verir.
Tedavi gören bir kişinin yakını hastayı dinleyerek, ihtiyacı olduğunda hastanın
yanında olarak ve hastanın günlük yaşantısını kolaylaştırarak en iyi desteği sağlar.
Örneğin, çamaşır yıkama veya market alış verişini yapma gibi günlük işleri
üstlenerek yardım edilebilir.
Bipolar bozukluğu olan kişiyle birlikte yaşamak yakınları için zor bir durum olabilir.
İnsanlar reddedilmeye, aynı zamanda da ilgi ve alaka gösterilmeye hazırlıklı
olmalıdırlar. Bipolar bozukluğu olan kişilerle problemleri hakkında konuşmak
genellikle sorunu çözmez, çünkü bu hastalık kişinin kendi isteğiyle kontrol edilemez
veya yönlendirilemez. Hastalar “sakin olamaz” veya “uyum içinde çalışamazlar”.
Bazı insanlar için, aynı durumdaki kişilerle bipolar bozukluk yaşayan hasta
yakınlarının internet üzerinden görüşmesi yararlı olabilir. Daha fazla bilgi için
www.psykiatri-regionh.dk/patientinfo adresini ziyaret edin.
HASTA YAKINLARI IÇIN 10 IPUCU









Hastalığı ciddiye alın
Bipolar bozukluk hakkında bilgi edinin
Hastanın nerede ve nasıl profesyonel yardım alabileceğini bulmasına
yardım edin
Hastanın konu, ulaşım vb. kararları almak zorunda olmayacağı “paket”
aktiviteler planlayın.
Onları rahatlatın, örn; “İyileşeceksin. Tedavisi olan bir hastalık
yaşıyorsun” gibi rahatlatıcı cümleler söyleyin
Hastalara onların canını sıkan tavsiyelerde bulunmayın “Senin yerinde
olsaydım...” veya “Kendini toparla” gibi cümleler kurmayın
Onları suçlamaktan kaçının
Hastanın neden bu hastalığa yakalandığı konusunda uzun tartışmalar
başlatmayın
Bipolar bozukluğun hastanın kendi hatası olmadığını unutmayın.
8 HOVEDSTADENS BÖLGESI PSIKIYATRI (AKIL
HIZMETLERI — DANIMARKA CAPITAL BÖLGESI)
SAĞLIĞI
Akıl Sağlığı Hizmetleri — Danimarka Capital Bölgesi, Danimarka'nın en büyük akıl
sağlığı hastanesidir ve her yıl şizofreni, anksiyete ve depresyon gibi hastalıkları
yaşayan 41.000 hastayı tedavi eder. Tedaviler, Danimarka Capital Bölgesi
çevresinde bulunan Danimarka Capital Bölgesi — Akıl Sağlığı Merkezi ve Çocuk
ve Yetişkin Psikiyatrisi Akıl Sağlığı Hizmetleri Akıl Sağlığı Merkezleri'nde
yapılmaktadır. Danimarka Capital Bölgesi -Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde
gerçekleştirilen tedavi ilk olarak ayakta tedavi kliniğinde ve Toplum Akıl Sağlığı
Merkez'lerinde ekip ziyaretleriyle ve gerekli olduğunda yataklı hasta kabulü ile
yapılmaktadır.
Hovedstadens Bölgesi Psikiyatri (Akıl Sağlığı Hizmetleri — Danimarka Capital
Bölgesi)
Kristineberg 3
DK-2100 Copenhagen Ø
Tel.: +45 4511 2000
www.psykiatri-regionh.dk
Grafik tasarım: Rikke Bransner
Koncern Kommunikation, Grafik & TV
Fotoğraflar: Phillip Drago Jørgensen
Ocak 2011
9 10