Aile Hekimi / Genel Pratisyenin Cekirdek Yeterlikleri – Toplum

Aile Hekimi / Genel Pratisyenin
Cekirdek Yeterlikleri – Toplum
Yönelimi
ARAŞ. GÖR. DR. TUĞRUL BIYIKLIOĞLU
DANIŞMAN: PROF. DR. MEHMET UNGAN
Leeuwenhorst Tanımı 1974

‘… Genel pratisyen, hekim ve tıp dışı diğer
meslektaşlarıyla işbirliği içinde uygulama yapar. Tedavi,
koruma ve eğitim yoluyla nasıl ve ne zaman hastalarının
ve ailelerinin sağlığını geliştirme girişimlerinde
bulunabileceğini bilir. Ayrıca topluma karşı da mesleksel
sorumluluğu olduğunu kabul eder.’
WONCA Tanımı 1991

‘…Genel pratisyen/aile hekimi mesleksel görevini
bireylerin sağlık gereksinimleri ve hizmet sunduğu
toplumun var olan kaynaklarına göre, doğrudan ya da
diğer sağlık çalışanlarının verdiği hizmetler aracılığıyla
yerine getirir.’
Olesen Tanımı 2000

‘…Genel pratisyen, hastanın var olan hastalığının tipine
ya da diğer kişisel ve toplumsal özelliklerine bakmaksızın
toplum içindeki bireylere bakım sunar ve sağlık sisteminin
var olan kaynaklarını hastalarının yararına en iyi şekilde
düzenler…’
WONCA – Aile
Hekimliği Avrupa
Tanımı
Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik
disiplininin özellikleri

Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasını oluşturur; hizmet
almak isteyenlere açık ve sınırsız bir sağlar; yaş, cinsiyet ya da
kişinin başka herhangi bir özelliğine bakmaksızın tüm sağlık
sorunlarıyla ilgilenir.

Bu bakış açısı disiplinin birçok yönünün belirginleşmesine yol
açar ve bunların birey ve toplum sorunlarının yönetiminde
kullanılması için fırsatlar yaratır.

Sağlık kaynaklarının verimli kullanımını sağlar.
Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik
disiplininin özellikleri

Toplumun sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir


Disiplin, sağlık hizmeti konularında hem tek tek hastalara
hem de daha genel anlamda topluma karşı sorumluluğu
olduğunu kabul eder. Bu zaman zaman bir gerginlik yaratır
ve uygun bir şekilde yönetilmesi gereken çıkar
çatışmalarına yol açabilir
Sağlık sorunlarını fiziksel, ruhsal, toplumsal, kültürel ve
varoluş boyutlarıyla ele alır
Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik
Uzmanlığı

Bireylere kendi aile, toplum ve kültürleri bağlamında
hizmet sunarlar

Topluma karşı mesleksel sorumluluk taşırlar
Aile Hekimi/Genel Pratisyenin Çekirdek
Yeterlikleri

Birinci basamak yönetimi

Kişi merkezli bakım

Özgül sorun çözme becerileri

Kapsamlı yaklaşım

Toplum yönelimli olma

Bütüncül yaklaşım
Gay Bernard’ın önerdiği disiplin ilkeleri
1-
Hasta merkezli yaklaşım
2-
Aile ve toplum bağlamına yönelim
3-
Hasta gereksinimleri ve istekleri ile belirlenen etkinlikler
4-
Seçilmemiş ve karmaşık sağlık sorunları
5-
Ciddi hastalıkların düşük insidansı
6-
Hastalıkların erken evrelerde görülmesi
7-
Çok sayıda yakınma ve patolojinin eş zamanlı yönetimi
8-
Sürekli yönetim
9-
Bakımın koordinasyonunu sağlama
10- Verimlilik
DSÖ Çerçeve Bildirgesi - 1998
A. Genel
B. Sürekli
C. Kapsayıcı
D. Koordine
E. İşbirliğine dayalı
F. Aile yönelimi
G. Toplum yönelimi
DSÖ Çerçeve Bildirgesi - 1998

Aile yönelimli bakım;


Hastanın sorunlarını,

Aile çevresi

Sosyal ve kültürel ilişkiler ağı

İş ve ev koşulları, bağlamında ele almalıdır.
Toplum yönelimli;

Hastanın sorunları,

İçinde yaşadığı toplum ve toplumun sağlık gereksinimleri bağlamında ele
almalıdır.

Diğer sektörlerdeki kuruluşlar, çalışanlar ve kendi kendine ve karşılıklı yardım
grupları ile işbirliği içinde olmalıdır.
WONCA 1991 Bildirgesi

Kapsayıcı bakım

Hastaya yönelim

Aileye odaklanma

Hekim/hasta ilişkisi

Diğer hizmetlerle eşgüdüm sağlama

Savunmanlık

Ulaşılabilirlik ve kaynak yönetimi

Toplum için yükümlülük üslenme
Toplum Yönelimli Olma

Hastaların sağlık gereksinimleriyle onların içlerinde
yaşadıkları toplumun sağlık gereksinimlerini, var olan
kaynakların kullanımı açısından bir denge içinde
uzlaştırabilme.
Temel Uygulama Özellikleri

Bağlamsal boyut

Çalışma koşulları, toplum, kültür, parasal ve düzenleyici
çerçeveler dahil hekimlerin bizzat kendi bağlamlarını ve
çalıştıkları çevreyi anlamaları

Tutumsal boyut

Bilimsel boyut
Bağlamsal boyut

Sosyoekonomik etkenler, coğrafya ve kültür dahil yerel
toplumun çalışma yeri ve hasta bakımına etkisinin anlaşılması

Toplam iş yükünün her bir hastaya verilen bakım üzerindeki
etkisinin ve bu bakımın sunulması için var olan olanakların
(personel ve donanım gibi) farkında olunması

Uygulama düzeyinde sağlık hizmetinin sunulduğu mali ve
yasal çerçevelerin anlaşılması

Hekimin kişisel ev ve iş ortamının, sunduğu hizmet üzerindeki
etkisinin anlaşılması
McWHINNEY – Aile Hekimliğinin İlkeleri



Aile hekimi hasta ile her temasını sağlığın geliştirilmesi için fırsat
olarak değerlendirir. Hastalarının her birini yılda ortalama dört kez
görmeleri koruyucu hekimlik uygulamaları açısından çok önemli bir
fırsattır.
Aile hekimleri kendine kayıtlı hastaları risk grupları açısından gözden
geçirir; bağışıklama, pap-smear testi, TA ölçümü vs.
Aile hekimi kendini toplum içindeki sağlık bakımı ve destekleyici
hizmetler ağının bir parçası olarak görür.

Aile hekimleri, hastanede çalışan hekimler, sağlık çalışanları, evde
bakım hemşireleri, sosyal hizmet görevlileri vb.

Genel pratisyenlik bu hizmet ağında kilit bağlantıyı oluşturmaktadır.
McWHINNEY – Aile Hekimliğinin İlkeleri

İdeal olarak, aile hekimleri hastalarıyla aynı yaşam ortamını paylaşmalıdır.
Tam olarak yarar sağlayabilmeleri için aile hekimlerinin hizmet verdikleri
çevrede görünür bir varlıklarının olmasına hala gereksinim vardır.


Niagara Şelalesindeki Aşk Kanalı felaketi
Aile hekimi, kaynakların yöneticisidir.
Tanısal incelemeler, tedavi reçeteleri, uzman sevkleri, belirli ölçülerde
hastaneye yatışlar.
 Kaynaklar kısıtlıdır. Bu nedenle hastaların ve toplumun yararı için
kaynakların yönetimi, aile hekiminin sorumluluğundadır.
 Bazı durumlarda, hastanın bireysel çıkarları, toplumunkilerle çatışabilir ve bu
da etik sorunlara yol açabilir.

McWHINNEY – Toplumsal Hizmet Ağı




Aile Hekimleri, kendilerini sağlık ağının bir parçası olarak düşünmeye
alışkındırlar, hastaların yararı için çok sayıda uzmanın hizmet
vermesini sağlarlar.
Toplumda, insanların birbirleri ile ilişkili sağlık ve sosyal problemleri ile
ilgilenen birçok kaynak mevcuttur.
Aile hekimleri bu hizmetleri sunan kaynaklar ile iyi iletişim
kurabilmelidir.
Bu hizmetlerin aile hekimliği açısından iki tip önemi vardır;
1 – Aile hekimleri, hastaların bu konuda bilgi kaynağı olabilirler
 2 – Aile hekimleri, birçok farklı konuda destek ve yardım
sağlayabilirler

McWHINNEY – Toplumsal Hizmet Ağı

Çalışmaya yeni başlayan veya yeni bir bölgeye giden aile
hekimleri, özellikleri yerel hizmet ağları hakkında sürekli ilişkide
bulunacağı görevliler ile kişisel ilişki geliştirerek bilgi almak üzere her
türlü çabayı göstermelidir.

Sağlık idarecileri ve onların çalışanları özellikle aile hekimi için
önemlidir.

Ayrıca birimde çalışanları da iletişime açık olmaları konusunda
eğitmek gerekir.
McWHINNEY – Toplum Sağlığı

Halk sağlığı uzmanları ile aile hekimleri, hastalıkları önleme ve sağlığı
geliştirme sistemlerini oluşturma ve sürdürme açısından doğal
müttefiklerdir.

Yerel toplum sağlığı merkezleri ile iletişim kurulması ve sürdürülmesi,
aile hekimi ile tüm sağlık sistemleri arasında önemli bir köprüdür.

Toplum sağlığı hemşireleri (TSH) sayesinde aile hekimi ile toplum
sağlığı arasındaki iletişim ve bakımın bütünleşik olarak sürmesi
sağlanır.

TSH, yeni doğum yapmış annelere evde bebek bakımı ziyaretleri,
yalnız yaşayan yaşlıların değerlendirilmesi, gençler için sosyal yardım
programları gibi hizmetleri sağlamaktadır.
McWHINNEY – Toplum Sağlığı

Doug Campos-Outcalt (2004), aile hekimlerinin; Toplum Sağlığı
sisteminin bir parçası olarak yerine getirmeleri gereken beş işlev
tanımlamıştır:





1 – Uygulamalarında, önerilen koruyucu sağlık hizmetler kılavuzlarını
kullanmak
2 – Sürveyans sisteminin en ön safında yer almak
3 – Toplum sağlığı merkezlerine uygun yönlendirmeler yapmak ( örn;
doğum öncesi veya bebek bakımı sınıfları)
4 – Toplum sağlığı merkezlerinden gelen yönlendirmeleri kabul etmek
( örn; herhangi bir aile hekimi olmayan yeni hastalar)
5 – Yerel sağlık birimleri ile yapıcı bir etkileşim içinde olmak
McWHINNEY – Toplum Sağlığı

Doug Campos-Outcalt, toplum sağlığı alanında temel
düzey, orta düzey, gelişmiş düzey ve liderlik olmak üzere
dört basamaklı bir uzmanlaşma önermektedir.

Tüm aile hekimleri temel düzeyde uzmanlığa sahip
olmalıdır.
McWHINNEY – Toplum Sağlığı

Temel Düzey;

Bilgi;

Yerel sağlık birimlerinin fonksiyon ve yetkilerini

Merkezi ve yerel sağlık birimleri ile nasıl etkili iletişime geçebileceğini

Toplum sağlığı görevleri olan yerel, merkezi kurumların rollerini

Toplum sağlığı açsından önemli olan, cinsel yolla bulaşan hastalıklar,
tüberküloz ve diğer hastalıkların tıbbi bakımını

Kanıta dayalı koruyucu rehberleri,

Toplum sağlığı kaynaklarının (temas takibi, direkt gözlem tedavisi,
izolasyon ve karantina) uygun kullanımını

Acil ve afetlerdeki rolünü, bilir
McWHINNEY – Toplum Sağlığı

Temel Düzey;

Kabiliyetler;

Bildirimi zorunlu hastalık veya durumların bildirimi

Vital istatistiklerin doğru kaydedilmesi

Klinik koruyucu rehberlerin uygulanması (tarama, bağışıklama, danışma,
kemoprofilaksi, seyahat önerileri)

Tıbbi literatürü anlayabilme (temel epidemiyoloji ve istatistik)

Çok sık görülmeyen hastalık ve şablonları tanıyabilme

Çevre ile ilgili durumlarla alakalı bilgi toplayabilme

Toplum kaynakları ile iletişim kurabilme

Hayat tarzı değişikliği için danışmalık verebilme
McWHINNEY – Diğer Hizmet Ağları

Çocuklar için hizmetler

Okul sağlığı ve rehberlik hizmetleri

Endüstriyel sağlık hizmetleri

Ruh sağlığı hizmetleri

Yaşlılar için hizmetler

Evde bakım hizmetleri

Kendi kendine yardım ve diğer yardım grupları

Gönüllüler

Toplum hizmetlerinin konumu
Kaynaklar

Wonca Avrupa 2005 Basımı Türkçe Çevirisi, TAHUD Yayınları – 4 Nisan 2011

Campos – Outcalt D. 2004. Public health and family medicine: An
opportunity Journal of the American Board of Family Medicine 17:207-211

Ian R. Mcwhinney & Thomas Freeman, Textbook of Family Medicine/ Third
Edition, Güldal D,Türkçe çevirisi - Medikal Akademi yayıncılık 2012, 14-18,
396-400.

WHO Framework for Professional and Administrative Development of
General Practice/Family Medicine in Europe - 1998