Sayı : 2011/2 - Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Transkript

DO⁄A KORUMA VE M‹LL‹ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü YAYIN ORGANI
2011/2
‹Ç‹NDEK‹LER
YEfi‹L MAV‹
Do¤a Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlü¤ü’nün Yay›n Organ›d›r
‹ki Ayda Bir Yay›nlan›r
Do¤a Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlü¤ü ad›na sahibi
Yaflar DOSTB‹L
(Genel Müdür)
Genel Yay›n Yönetmeni
Mustafa AKINCIO⁄LU
(Genel Müdür Yard›mc›s›)
Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü
M. Sinan DEL‹DUMAN
(E¤itim Tan›t›m ve Halkla ‹liflkiler fiube Müdürü)
Yay›n Kurulu
Mustafa AKINCIO⁄LU
(Genel Müdür Yard›mc›s›)
Haluk ÖZDER
(Milli Parklar Dairesi Baflkan›)
Turgut BALIK
(Mesire Yerleri Dairesi Baflkan›)
Cemal AKCAN
(Av ve Yaban Hayat› Dairesi Baflkan›)
Nurettin TAfi
(Do¤a Koruma Dairesi Baflkan›)
M. Sinan DEL‹DUMAN
(E¤itim Tan›t›m ve Halkla ‹liflkiler fiube Müdürü)
Bülten Haz›rl›k
Mete ÖZER
(Haber- Redaksiyon -Bülten Yap›m)
Gülser ‹VGEN
(Haber)
‹brahim Ethem AVfiAR
(Redaksiyon)
Murat ÖZKAN
(Foto¤raf-Arfliv)
Muhsin ATA⁄
(Foto¤raf)
Da¤›t›m
fieref ÇEV‹K
Yönetim Yeri
Çevre ve Orman Bakanl›¤›
Do¤a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü
Sö¤ütözü/Ankara
Tel: (0312) 207 60 30 Faks: (0312) 207 59 30
www.milliparklar.gov.tr
Tasar›m-Bask›
ICT Bas›n Yay›n
Organizasyon Dan›flmanl›k A.fi.
Biflkek Caddesi No: 83/4 Emek/Ankara
Tel: (0312) 212 50 00 Faks: (0312) 212 20 25
www.ictyayin.com.tr - www.ict-media.com.tr
Bültende yer alan yaz›larda sunulan fikirler yazarlara aittir.
Redaksiyon Kurulu, yay›n tekni¤ine uygun olmayan yaz›lar
üzerinde de¤ifliklikler yapabilir. Bültenin ad›, yazar› ve
kayna¤› verilmek flart›yla yaz›, haber ve resimler iktibas
edilebilir.
Kapak : Nall›han Kuflcenneti (A.‹nce)
ORMAN VE SU ‹fiLER‹ BAKANI PROF. DR. VEYSEL ERO⁄LU . . . . . . . . . . . . . . .1
TÜRK‹YE SULAK ALANLAR KONGRES‹ YAPILDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
“DEN‹Z VE KIYI KORUMA ALANLARI STRATEJ‹
VE EYLEM PLANI” KONULU TOPLANTI YAPILDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
DÜNYA ÇEVRE GÜNÜ S‹NCAN HAR‹KALAR D‹YARI’NDA KUTLANDI . . . . . . . .5
TÜRK‹YE HAYVAN DENEYLER‹NDE ET‹K SEMPOZYUMU
‹STANBUL’DA YAPILDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
YAVfiAN YAYLASI TAB‹AT PARKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
BOfi ZAMAN KAVRAMI VE REKREASYON
Aynur ERTURHAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
KEKL‹K VE SÜLÜNLER TAB‹‹ YAfiAM ALANLARINA KAVUfiUYOR . . . . . . . . . . .12
KAPIÇAM KINALI KEKL‹K ÜRETME ‹STASYONU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
ÖRÜMCEK MAYMUNU EM‹N ELLERDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
PAN PARKS YOLUNDA ÖNEML‹ B‹R ADIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
KUYUCUK GÖLÜ
Serhan ÇA⁄IRANKAYA - Yasin KÖYCÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
CEYLANLAR TAB‹‹ YAfiAMA ORTAMLARINA YERLEfiT‹R‹LD‹ . . . . . . . . . . . . . .21
D‹LEK YARIMADASI BÜYÜK MENDERES DELTASI M‹LL‹ PARKI . . . . . . . . . . . .22
KENE ‹LE MÜCADELEDE BEÇ TAVU⁄U . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
ORMAN VE SU ‹fiLER‹ BAKANI PROF. DR. VEYSEL ERO⁄LU:
“Tabiat Parklar› ile Milli Parklar›
daha da yayg›nlaflt›raca¤›z”
Y
eni yap›lanma gere¤i Çevre ve
Orman Bakanl›¤›; Çevre ve fiehircilik Bakanl›¤› ile Orman ve
Su ‹flleri Bakanl›¤› olarak ikiye ayr›ld›.
Orman ve Su ‹flleri Bakanl›¤›’na da
Prof. Dr. Veysel ERO⁄LU atand›.
Orman ve Su ‹flleri Bakan› Prof. Dr.
Veysel ERO⁄LU, Bakanl›¤a atanmas›n›n ard›ndan yapt›¤› aç›klamada: ''Bugüne kadar DS‹'de 921 tesisi tamamlay›p milletimizin hizmetine sunduk. Benim arzum bunu k›sa zamanda bin
500'e ç›karmakt›r. Yap›lacak çok fley
var. Ben özellikle Güneydo¤u Anadolu Projesi, Konya Ovas› Projesi, Do¤u
Anadolu Projesi ve bölgesel sulama
projelerinin tamamlanmas›n› arzu ediyorum'' dedi. Bakan ERO⁄LU; daha
önce DS‹ Genel Müdürlü¤ü ile Çevre
ve Orman Bakanl›¤› görevlerinde bilindi¤ini hat›rlatarak, yeni görevinde
de memlekete hay›rl› hizmetler yapmak için elinden gelen gayreti gösterece¤ini söyledi. Baflbakan Recep
Tayyip ERDO⁄AN'›n ‹stanbul Büyükflehir Belediye Baflkanl›¤› yapt›¤› dönemde ‹SK‹ Genel Müdürlü¤ü göre-
vinde bulundu¤una dikkati çeken
ERO⁄LU, o dönemde Haliç'i kurtard›klar›n› söyledi. DS‹'de ise pek çok
projeyi h›zla bitirdiklerini anlatan
ERO⁄LU, içme ve kullanma suyu, taflk›n koruma projelerinde de çok yol
kat ettiklerini dile getirdi ve ''‹nflallah
Baflbakan›m›z›n ustal›k döneminde biz
de Orman ve Su ‹flleri Bakanl›¤› olarak
elimizden gelen gayreti sarf edece¤iz'' dedi.
Bakan ERO⁄LU, Meteoroloji ‹flleri
Genel Müdürlü¤ü’nü Türkiye'nin yan›
s›ra Balkanlar, Kafkaslar, Orta Do¤u
ve Kuzey Afrika'ya da hizmet veren
bölgesel bir kurulufl haline getirmeyi
amaçlad›klar›n› ifade etti.
A¤açland›rma çal›flmalar›nda çok
baflar›l›
olduklar›n›
vurgulayan
ERO⁄LU, tüm dünyada orman varl›¤›
azal›rken Türkiye'nin orman varl›¤›
alan›n›n 1 milyon 300 bin hektar, odun
servetinin ise yüzde 41 oran›nda artt›¤›na iflaret etti.
Yeni dönemde bozuk ormanlar›n
iyilefltirilmesi, a¤açland›rma, erozyon
ve çölleflme ile mücadele konusunda
önemli çal›flmalar yürüteceklerini anlatan ERO⁄LU, ''A¤açland›rmada bu
dönem destan yazaca¤›z'' dedi.
Bakan ERO⁄LU, “Milli park, kent
orman› ve bal orman› say›s›n› art›rmaya yönelik çal›flmalar› sürdüreceklerini belirterek, orman köylülerini kalk›nd›rmak için büyük projeler haz›rlad›klar›n›” söyledi.
Bakan ERO⁄LU son olarak; “Orman ve Su ‹flleri Bakanl›¤›, Türkiye'nin
en önemli bakanl›klar›ndan birisi. Su
bir gün petrolden daha önemli hale
gelecek. A¤açland›rma seferberli¤i
devam edecek. Tabiat parklar› ile
milli parklar› daha da yayg›nlaflt›raca¤›z. Meteoroloji yine bize ba¤l› kalacak. Sulanmad›k arazi kalmayacak.
Türkiye'de su problemi kalmayacak.
Önümüzdeki y›llarda GAP projesini
tamamlayaca¤›z. Sulama projeleri h›zla devam edecek” dedi.
Yeni dönemde Bakan›m›z Prof. Dr.
Say›n Veysel ERO⁄LU’na hay›rl› olsun
diyor, kendisiyle yola devam etmenin
mutlulu¤unu yafl›yoruz.
DO⁄A KORUMA VE M‹LL‹ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü
1
TÜRK‹YE SULAK ALANLAR
KONGRES‹ YAPILDI
B
Yaflar DOSTB‹L:
''Sulak alanlar›n
korunmas› ve sa¤l›kl› bir
flekilde gelecek kuflaklara
aktar›lmas› hepimiz için
mukaddes bir görevdir.
Bu mirasa sahip ç›kmak,
milli güvenli¤imiz
aç›s›ndan da en önemli
sorumluluklar›m›zdan
birisidir.''
2
irincisi 2009 y›l›nda Bursa’da
gerçeklefltirilen Türkiye Sulak Alanlar Kongresi’nin ikincisi Genel Müdürlü¤ümüz koordinasyonunda K›rflehir ‹l Çevre ve
Orman Müdürlü¤ü ile K›rflehir Ahi
Evran Üniversitesi’nin ev sahipli¤inde K›rflehir Belediyesi, Coca Cola
Hayata Art› Vakf› ve Bozk›r Çevre
Derne¤i’nin katk›lar›yla, 22–24 Haziran 2011 tarihleri aras›nda K›rflehir’de gerçeklefltirildi.
Ülkemizdeki çeflitli üniversitelerden kat›lan ö¤retim elemanlar›nca, sulak alan çal›flmalar›yla alakal›
sunumlar›n yap›ld›¤› kongrenin aç›l›fl törenine, K›rflehir Valisi Mehmet
Ufuk ERDEN, Do¤a Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürü Yaflar DOSTB‹L, Ahi Evran Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Kudret SAYLAM ve K›rflehir
Belediye Baflkan› Yaflar BAHÇEC‹
kat›ld›.
Türkiye'deki sulak alanlarla ilgili bilgi birikiminin art›r›lmas›, sorunlara çözüm önerisi sunulmas› ve
tart›fl›lmas› gayesi tafl›yan kongrenin aç›l›fl›nda konuflan Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L, “Sulak alanlar›n, gerek ekolojik dengenin sa¤lanmas›nda, gerekse biyolojik çeflitlili¤in korunmas›nda büyük önem
tafl›mas›n›n yan› s›ra, yöre ve ülke
ekonomisine de çok büyük katk›lar›
bulunan ekosistemler oldu¤unu”
kaydetti.
''21'inci yüzy›lda yaflanaca¤› tahmin edilen büyük krizlerin ve çat›flmalar›n su kaynaklar› ve sulak alanlar üzerinde yo¤unlaflaca¤› gerçe¤i
dikkate al›nd›¤›nda bu alanlar›n ne
kadar önemli oldu¤u daha iyi anlafl›lmaktad›r'' diyen DOSTB‹L, flöyle devam etti. ''Küresel ›s›nman›n kendini
iyice hissettirmesinin, iklim de¤iflikli¤inin gözle görülür etkilerinin yaflanmas›n›n yan› s›ra, fluursuzca ve
dikkatsiz kullan›mlar sebebi ile tatl›
su kaynaklar› günümüzde h›zla tükenmekte ve kirlenmektedir. Sucul
ekosistemler ve sulak alanlar, su kaynaklar› ve su ürünlerinin korunmas›
ve devaml›l›¤›n›n sa¤lanmas› aç›s›ndan önemli alanlard›r. Bu bak›mdan
sulak alanlar›n korunmas› ve sa¤l›kl›
bir flekilde gelecek kuflaklara aktar›lmas› hepimiz için mukaddes bir görevdir. Bu mirasa sahip ç›kmak, milli
güvenli¤imiz aç›s›ndan da en önemli
sorumluluklar›m›zdan birisidir.''
DOSTB‹L, kamu kurumlar› ve gönüllü kurulufllar›n üst düzey temsilcileri ile bilim adamlar›ndan oluflan
Ulusal Sulak Alan Komisyonunun yan›
s›ra, illerde Mahalle Sulak Alan Komisyonlar› kuruldu¤unu da an›msatarak, ''Böylelikle ulusal ve yerel anlamda ilgili kurum ve kurulufllar aras›nda iletiflim ve iflbirli¤i gerçeklefltirilmifltir. Sulak alanlar›n korunmas›
çal›flmalar›nda uluslararas› boyutta
çok önemli baflar›lara imza at›lm›fl,
Ülkemizde, uluslararas› kriterlere sahip 135 adet önemli sulak alan
bulunmaktad›r. Bu alanlardan 13 adedi Ramsar Sözleflmesi Listesine
dahil edilmifl alanlard›r.
dünyada Ulusal Sulak Alan Stratejisi'ni haz›rlayan ilk ülkelerden biri
olan ülkemiz, 2011-2015 Ulusal Sulak Alan Stratejisi'ni de geçti¤imiz
hafta yürürlü¤e koymufltur'' dedi.
Kongrenin aç›l›fl›nda yap›lan konuflmalar›n ard›ndan bilimsel tart›flmalara geçildi. Toplam 35 bildirinin
sunuldu¤u kongrede, Türkiye için
her alanda çok önemli olan su kaynaklar› ve biyolojik çeflitlili¤in artmas›nda hayati bir öneme sahip sulak alanlarla ilgili yap›lan çal›flmalar, sorunlar ve izlenecek yollar bilimsel olarak masaya yat›r›ld›.
Kongrenin sonunda kapan›fl paneli düzenlendi ve bu panelde her
iki y›lda bir ulusal olarak düzenlenen Türkiye Sulak Alanlar Kongresi’nin üçüncüsünün 2013 y›l›nda
Samsun ilinde Samsun Valili¤i ve 19
May›s Üniversitesi Rektörlü¤ü iflbirli¤i ile düzenlenmesi kararlaflt›r›ld›.
Kongre’de, sulak alanlarla ilgili
baflar›l› çal›flmalar yürüten ve fark›ndal›k yaratan kifli ve kurumlara
''Sulak Alana Sayg› Ödülü'' verildi.
Kongre çerçevesinde, Ahi Evran
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi
Konferans Salonu'nda bir foto¤raf
sergisi de aç›ld›.
Kongre’nin üçüncü gününde ise
Kaman ‹lçesinde bulunan Prens Mikasa Japon Bahçesi Kalehöyük Arkeoloji Müzesi ile Seyfe Gölü Ramsar
Alan›na gezi düzenlendi.
Ülkemizde, uluslararas› kriterlere sahip 135 adet önemli sulak alan
bulunmaktad›r. Bu alanlardan 13
adedi Ramsar Sözleflmesi Listesine
dahil edilmifl alanlard›r. K›rflehir ‹li s›n›rlar› içinde bulunan Seyfe Gölü, Genel
Müdürlü¤ümüzce yönetilen “Tabiat› Koruma Alan›” olmas› yan› s›ra, söz konusu
alan ayn› zamanda Ramsar alanlar›m›z
içinde yer almaktad›r.
3
“DEN‹Z VE KIYI KORUMA ALANLARI STRATEJ‹
VE EYLEM PLANI” KONULU TOPLANTI YAPILDI
ürkiye’nin Deniz ve K›y› Koruma Alanlar›
Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” çerçevesinde düzenlenen “Deniz ve K›y› Koruma
Alanlar› Strateji ve Eylem Plan›” konulu toplant› Ankara’da yap›ld›.
Toplant›ya Müsteflar Yard›mc›m›z Mustafa
ELDEM‹R, Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L ve Özel
Çevre Koruma Kurumu Baflkan› Ahmet ÖZYANIK’›n
yan› s›ra, UNDP Türkiye Mukim Yard›mc›s›, Denizcilik
Müsteflarl›¤›, Ulaflt›rma Bakanl›¤› ile Kültür ve Turizm Bakanl›¤› yetkilileri ifltirak etti.
Toplant›n›n aç›l›fl›nda bir konuflma yapan Müsteflar Yard›mc›m›z Mustafa ELDEM‹R; Türkiye’nin ulusal korunan alan sisteminin çok say›da Deniz ve K›y›
T
4
Koruma Alan› içerdi¤ini, Bakanl›¤›m›z›n da bu alanlar› en üst seviyede korumak için gayret gösterdi¤ini
belirterek “Bu alanlar› korudu¤umuz sürece hem ülkemize hem de insanl›¤a hizmet etti¤imizin fark›nday›z” dedi.
Yine toplant›n›n aç›l›fl›nda söz alan Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L ise, Genel Müdürlükçe yürütülen koruma faaliyetlerinden ve koruman›n öneminden söz etti. Yapt›klar› çal›flmalarla nesli azalan birçok türü koruma alt›na ald›klar›n› belirten Genel Müdür DOSTB‹L, kurulan gen bankas› ile bütün yaban
hayat›na iliflkin hücre örneklerinin al›nmas›n›n hedeflendi¤ini ve bu kapsamda 150 türün hücre örne¤inin
kaydedildi¤ini belirtti.
DÜNYA ÇEVRE GÜNÜ
S‹NCAN HAR‹KALAR
D‹YARI’NDA KUTLANDI
üsteflar›m›z Prof. Dr.
Lütfi Akça’n›n kat›l›mlar›yla, Sincan
Harikalar Diyar›’nda düzenlenen 5 Haziran Dünya Çevre
Günü etkinli¤ine Genel Müdürümüz Yaflar Dostbil de ifltirak etti.
Ankara Büyükflehir Belediyesi ile Çevre ve Orman Bakanl›¤›’n›n ortaklafla düzenledi¤i etkinlik, 22 ilkö¤retim
okulundan yaklafl›k 2 bin ö¤rencinin kat›l›m›yla Harikalar
Diyar› Nejat Uygur Anfi Tiyatrosu'nda gerçeklefltirildi. Düzenlenen etkinlikte çocuklarda çevre bilincinin oluflmas›na yönelik tiyatro, palyaço, tahta bacaklar gösterileri v.b birçok etkinlik ve e¤lence düzenlenmifl olup, ö¤rencilere çevre bilincini artt›r›c› hediyeler verildi ve kumanya da¤›t›ld›.
''Çevre E¤itim Projesi''nde dereceye giren okullara ödülleri, Müsteflar›m›z Prof. Dr. Lütfi Akça, Ankara Vali Yard›mc›s› Mehmet Kurt, Çevre Yönetimi Genel Müdürü Cumali K›nac› ile Ankara ‹l Milli E¤itim Müdürü Kamil Aydo¤an taraf›ndan verildi.
Ö¤renciler taraf›ndan sunulan ''at›k defilesi'', se¤men ve halk oyunlar› gösterilerinin ard›ndan Yusuf Güney bir konser verdi.
M
5
TÜRK‹YE
HAYVAN DENEYLER‹NDE
ET‹K SEMPOZYUMU
‹STANBUL’DA YAPILDI
vrupa Birli¤i’ne girme sürecinde
olan ülkemizde deney hayvanlar›n›n korunmas›na dair AB direktifinin (2010/63/EC) ülkemiz mevzuat› ile
uyumlaflt›r›lmas› çal›flmalar›na yard›mc›
olmak, hayvan deneyleri yerel etik kurullar›n›n çal›flmalar›n› de¤erlendirmek
ayr›ca bu kurullar›n Bakanl›¤›m›zda
oluflturulan Hayvan Deneyleri Merkezi
Etik Kurulu ile eflgüdümünü sa¤lamak
maksad›yla ‹stanbul’da bir toplant› yap›ld›.
Bakanl›¤›m›zca düzenlenen ‘TÜRK‹YE HAYVAN DENEYLER‹NDE ET‹K SEMPOZYUMU' 16 Haziran 2011 günü ‹stanbul Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi’nde; Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L, Genel Müdür Yard›mc›m›z Mustafa
AKINCIO⁄LU, Av ve Yaban Hayat› Daire
Baflkan›m›z Cemal AKCAN, ‹stanbul ‹l
Çevre ve Orman Müdür Yard›mc›s› Hakan MUMCUOGLU ve Do¤a Koruma ve
Milli Parklar fiube Müdürü Dr. Merih USLU, Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu üyeleri ile deney hayvanlar› kullan›c›
A
Yaflama hakk›
her canl› için temel
bir hakt›r. Uygarl›k
bu hak ile beraber
di¤er haklar›n da
dikkate al›nd›¤› ve
hayata geçirildi¤i
ölçüde geliflmifl ve
sayg›y› hak etmifl olur.
6
kurulufllar›n Yerel Etik Kurul Baflkanlar› ve birim sorumlusu Veteriner Hekimlerin kat›l›m› ile gerçeklefltirildi.
Sempozyumda bir konuflma yapan
Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L’in
konuflmas› flöyle:
“Üniversitelerimiz, ilgili kamu kurum ve kurulufllar› ve bu alanda faaliyet gösteren baz› özel kurulufllar›n ifltirakiyle düzenlemekte oldu¤umuz
“Hayvan Deneyleri Etik Sempozyumu”nun gayesine ulaflaca¤›, bu alanda bize ›fl›k tutaca¤› ve uygulamada
faydalanaca¤›m›z çok yararl› fikirlerin
ortaya ç›kaca¤› bir çal›flma olaca¤›na
flüphem yoktur.
Yaflama hakk› her canl› için temel
bir hakt›r. Uygarl›k bu hak ile beraber
di¤er haklar›n da dikkate al›nd›¤› ve
hayata geçirildi¤i ölçüde geliflmifl ve
sayg›y› hak etmifl olur. Günümüzde
tüm dünyada birçok hak ihlalleri yaflan›rken, uygar dünyan›n onurlu bir
üyesi olarak ülkemizde de bu temel
hak ve de¤erlerin bilinçli olarak korunmas› ve savunulmas› büyük önem
tafl›maktad›r.
Bakanl›¤›m›z, canl› varl›¤›n›n ve
bu çerçevede bütün hayvan varl›¤›n›n
korunmas› kapsam›nda geliflen dünya
flartlar›na ba¤l› olarak çevre eti¤i aç›s›ndan önemli olan hayvanlar›n yaflama haklar›n›n korunmas› maksad›yla,
toplumun bu konudaki duyarl›l›¤›n›
da dikkate alarak 2004 y›l›nda yürürlü¤e giren 5199 say›l› Hayvanlar› Koruma Kanunu’nu ç›karm›flt›r.
Kanunun gayesi; hayvanlar›n rahat
yaflamalar›n›, iyi ve uygun muamele
edilmesini temin ederek onlar›n ac›
ve eziyet çekmeden; en iyi flekilde korunmalar›n›, her türlü ma¤duriyetlerinin önlenmesini sa¤lamakt›r.
Bu maksatla kanunun öngördü¤ü
flekilde Bakanl›¤›m›zca haz›rlanm›fl
olan “Hayvan Deneyleri Etik Kurullar›n›n Çal›flma Usul ve Esaslar›na Dair
Yönetmelik” 2006 y›l›nda yürürlü¤e
girmifltir.
AB müzakerelerinin bafllat›lmas›
ile birlikte, Avrupa Birli¤ine girme sürecinde “Çevre Fasl›” 21 Aral›k 2009
tarihinde aç›lm›fl olup, deney hayvanlar› ile ilgili mevzuat da bu Çevre Fasl› alt›nda yer almaktad›r.
Deney hayvanlar›n›n korunmas›
ile ilgili Avrupa Birli¤i direktifi hükümlerine de söz konusu Yönetmelikte yer verilerek bu husus ulusal mevzuat›m›za tamamen aktar›lm›fl olup
2006 y›l›ndan beri çal›flmalar bu çerçevede sürdürülmektedir.
Di¤er yandan, Avrupa Birli¤i taraf›ndan 2010 y›l›nda yay›nlanan Deney
Amaçl› Kullan›lan Hayvanlar›n Korunmas›na ‹liflkin Konsey Direktifi’nin
uyumlaflt›r›lmas› ile ilgili yönetmelik
de¤iflikli¤i çal›flmas› da devam etmektedir.
Bilindi¤i üzere, yönetmelik hükümleri gere¤i Bakanl›¤›m›zda oluflturulan ve baflkanl›¤›n› yürütmekte oldu¤umuz “Hayvan Deneyleri Merkezi
Etik Kurulu” 4 y›ld›r çal›flmalar›n› sürdürmektedir.
Bu sürede 88 adet hayvan deneyleri yerel etik kurulunun yönergeleri
onaylanarak, deney hayvan› kullan›c›
kurulufllar›n hayvan deneyleri ile ilgili çal›flmalar›n› etik ilkelere uygun bir
flekilde yapmalar› sa¤lanm›flt›r.
Nisan ay›nda yap›lan Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu toplant›s›nda; bilimsel araflt›rmalar›n güvenilir ve do¤ru sonuçlar verebilmesi için
bunlar›n mutlaka ruhsatl› bir ünitede
yap›lmas›, dolay›s›yla bundan böyle;
• Ruhsatl› ünitesi bulunmad›¤›
halde yerel etik kurulu oluflturmak isteyen kurulufllar›n yönergelerinin onaylanmamas›,
• Halen yerel etik kurulu onayl›
fakat deney ünitesi ruhsat› bulunmayan kurulufllar›n, bir y›l
içinde ruhsat almamas› halinde
yönergelerinin geçersiz say›laca¤›,
Kararlar› al›nm›flt›r.
Bakanl›¤›m›zca, yerel etik kurullar›n›n çal›flmalar› ile ilgili yap›lan incelemelerde;
• Birçok deney hayvan› kullan›c›
kuruluflun mevzuat kapsam›nda
çal›flmalar›n› yürüttü¤ü, baz›lar›n›n ise bu konuda gerekli hassasiyeti göstermedikleri,
• Deney hayvan› kullan›m› sertifika
programlar›n›n usulüne uygun
olarak düzenlenmedi¤i,
• Baz› deney hayvanlar› ünitelerinin hayvan refah› aç›s›ndan uygun olmad›¤›
Sonuçlar› ortaya ç›km›flt›r.
Bu sebeplerle deney hayvan› kullan›c› kurulufllar›n ma¤dur olmamalar›
için hayvan deneyleri yerel etik kurul
çal›flmalar›n›n mevzuat kapsam›nda yürütülmesi hususuna dikkatinizi çekmek
isterim.
Biraz önce de belirtti¤im gibi, bahse konu de¤iflikli¤in yap›lmakta olan
yönetmelikte yer verilmesi gereken hususlara temel teflkil edece¤i bu sempozyumda,
• Yerel etik kurullar›n çal›flma yöntemlerinin de¤erlendirilmesi,
• Ruhsats›z deney hayvan› üniteleri,
• Deney hayvan› kullan›m› ile ilgili
e¤itim programlar›,
• Ve benzeri birçok konunun birlikte tart›fl›larak çözüme kavuflturulmas› bu aç›dan çok büyük
önem arz etmektedir.
Bilimsel maksatla yap›lmakta olan
hayvan deneylerinde en az say›da deney hayvan› kullan›larak baflar›l› sonuçlar elde edilmesi temel gayemizdir.”
7
YAVfiAN YAYLASI TAB‹AT PARKI
Ç
evre ve Orman Bakanl›¤›’nca Türkiye’nin 39. Tabiat Park› olarak 15.12.2009 tarihinde ilan
edildi. Yavflan Yaylas› Tabiat Park›, 348 Hektar büyüklü¤ünde bir alan› kaplamaktad›r.
Toplam alan› 348 hektar olan Yavflan Yaylas› Tabiat Park›, üç kullan›m alan›na ayr›lm›flt›r.
1) Mutlak Koruma Alan›: 238 hektar. 2) S›n›rl› Kullan›m Alan›: 77 hektar. 3) Kontrollü Kullan›m Alan›:33 hektar
Mutlak Koruma Alan›
Tabiat Park›n›n güney k›sm›nda, 238 hektarl›k alan, 600-700 yafllar›nda sedir a¤açlar›, çeflitli endemik flora ve fauna türlerini bulundurmaktad›r. Bu alanda bilimsel çal›flmalar d›fl›nda faaliyet
öngörülmemektedir.
8
Flora - Fauna
Bitki türleri aç›s›ndan oldukça zengin olan Yavflan Yaylas›nda yap›lan bilimsel çal›flmalar sonucunda, alanda 67 familyaya ve 287 cinse da¤›lm›fl
529 tür takson bulundu¤u tespit edilmifltir. Söz
konusu bitkilerden 65 tanesi (%12,3’ü) endemiktir. Alanda, i¤ne yaprakl› türlerden ülkemizde
do¤al olarak yetiflen Toros Göknar› (Abies cilicica), Toros Sediri (Cedrus libani), karaçam ile ard›ç, yaprakl›lardan titrek kavak ve mefle türleri
yay›l›fl göstermektedir. Dere içlerinde yabani
ceviz bulunmaktad›r. Saha de¤iflik türde yaban
hayvan›na ev sahipli¤i yapmaktad›r. Yabani hayvan olarak; yaban domuzu, kurt, tilki, tavflan ve
de¤iflik kufl türleri bulunmaktad›r.
Kullan›m
S›n›rl› Kullan›m Alan›
Kontrollü Kullan›m Alan›
Tabiat Park›’n›n do¤u-bat› yönünde
mutlak koruma alan› ile kontrollü kullan›m alan›n› bölen 77 hektarl›k aland›r. Bu alan içinde; girifl-kontrol noktas›, flora ve fauna tan›t›m alan›, do¤a
yürüyüfl parkurlar› ile seyir teras›na
iliflkin faaliyetler yer almaktad›r.
Tabiat Park›’n›n kuzeyinde bulunan 33 hektarl›k aland›r. Bu alan içinde; girifl kontrol
noktas›, idare-ziyaretçi merkezi, aç›k spor
alanlar›, otopark, do¤a yürüyüfl parkurlar›,
kampl› çad›r-karavan alan›, bungalov evler,
günübirlik piknik alan›, al›flverifl ünitesi,
wc, büfe, çocuk oyun alanlar› yap›lmas›
planlanmaktad›r.
Yavflan Yaylas› Tabiat Park›’n›n
ulusal ve uluslararas› düzeyde sahip
oldu¤u kaynak de¤erlerin korunarak, koruma-kullanma dengesi içinde devaml›l›¤› ile ayn› zamanda halk›n dinlenme, e¤lenme ve bilgilenmesini sa¤lamas› yan›nda; Biyolojik
çeflitlili¤in korunmas›, do¤a miras›n›n korunmas›, Kültür miras›n›n korunmas›, Abiyotik do¤al kaynaklar›n korunmas› (Toprak, su ve hava)
çevre e¤itimi ve rekreasyonel kullan›m hedeflenmifltir.
Nas›l Gidilir ?
Kahramanmarafl il merkezine
36 km mesafededir.
9
Aynur ERTURHAN
Orman ve Su ‹flleri
Uzman›
BOfi ZAMAN KAVRAMI VE REKREASYON
Foto: Daday/Kastamonu (R. Tekdemir)
B
ofl zaman, ço¤unlukla, insanlar›n çal›flma ve
günlük yaflamsal aktiviteleri d›fl›nda dinlenmek için ay›rd›klar› zaman olarak ifade edilmektedir. Kendi içerisinde irdelendi¤inde esas›nda bofl zaman olarak betimlenen zaman parças›n›n
varl›¤› da görecelidir. Kimine göre bir insan›n hiçbir zaman bofl zaman› olmazken kimine göre çal›flma zaman› d›fl›nda kalan zaman parçalar› bofl zaman olarak adland›r›lmaktad›r. Bununla birlikte
bilimsel yaklafl›mla bofl zaman›n tan›m› da yap›lm›fl bulunulmaktad›r. Bofl zaman›n en yayg›n tan›mlar›ndan birisi, “‹flten artan, geriye kalan, ba¤lay›c›l›k ve zorunluluktan uzak bir zaman“d›r.1
Bofl zaman kavram›, düflüncede hoflnutluk yaratan, arzu edilen zaman› tan›mlamaktad›r. Bofl zaman ifl saatleri d›fl›ndaki serbest zaman aral›¤›n›
göstermekle birlikte, genelde serbest zaman kavram› ile kar›flt›r›lmaktad›r. Anlafl›laca¤› üzere serbest zaman, bofl zaman flemsiyesi alt›nda yer alan
bir zaman parças›d›r.
10
Sanayileflme ile birlikte insanlar›n yapt›¤› birçok ifl art›k makineler vas›tas›yla yap›ld›¤›ndan
bofl zamanlar›n artt›¤› da ça¤›m›zda gözlenen bir
gerçektir. Bu gerçek ›fl›¤›nda bofl zamanlar›n artmas›na paralel olarak insanlar›n rekreasyon ihtiyaçlar›n›n da ço¤ald›¤› söylenebilir. Nitekim insanlar bofl zamanlar›nda rekreasyon faaliyetlerini
gerçeklefltirmek istemekte ve çok çeflitli rekreatif
anlay›fllardan kendilerine uygun olanlar› seçmektedirler.
Rekreasyon kelimesi Latince bir kelime olup,
re=yeniden, creare=yaratma kelimelerinin birleflmesinden oluflan ve dilimizde “yenilenme” kavram›na karfl›l›k gelen bir ifadedir. Kavram boyutunda alg›lanmaya çal›fl›ld›¤›nda rekreasyonun bireylerin, bofl zamanlar›nda, bir kazanç gözetmeden bedensel ve ruhsal anlamda yenilenmeleri
için zorunlu olmaks›z›n, bir içsel itimle yapt›klar›,
hofl ve doyurucu duygular b›rakan eylemler oldu¤u nitelenebilir.2 Ayr›ca ruhsal ve bedensel yeni-
Rekreasyon kelimesi Latince bir kelime olup,
re=yeniden, creare=yaratma kelimelerinin
birleflmesinden oluflan ve dilimizde
“yenilenme” kavram›na karfl›l›k gelen
bir ifadedir.
lenme yan›nda bireyin sosyal, kültürel, ekonomik ve fizyolojik olanaklar› ile bofl zaman kullan›mlar›n› içeren eylem ya da
eylemler rekreasyon kavram› kapsam›nda irdelenebilir.
Günümüzde, bofl zamanlar›n rekreasyonel aktiviteler ile
de¤erlendirilmesi oldukça yayg›nd›r. Rekreasyonel aktivitelerin çok çeflitli olmas›, bofl zamanlar›n de¤erlendirilmesi esnas›nda bofl zaman kavram›n›n da ortadan kalkmas› ile karfl›
karfl›ya kal›nmas› gibi bir çeliflki ile s›kça tan›k olunan bir
gerçek olarak ço¤umuz taraf›ndan tecrübe edilmektedir.
Rekreasyonel aktivitelerin çeflitlili¤i nedeniyle seçimindeki
güçlükler, k›s›tlar ve ikilemler en sonunda bireyin kendine
en uygun aktiviteyi tercih etmesi ile neticelenmektedir. Genel olarak bafll›ca dört grupta s›n›fland›r›lan rekreasyon faaliyetleri yap›sal anlamda kapal› yer ve aç›k hava rekreasyonu,
yersel anlamda kentsel ve k›rsal rekreasyon, içerik anlam›nda aktif ve pasif rekreasyon ve zaman anlam›nda günlük ve
tatil rekreasyonudur.3 Aç›khava rekreasyonu kapsam›nda
de¤erlendirilebilecek olan orman içi rekreasyon, Genel Müdürlü¤ümüz bünyesinde tefrik ve tescil edilen rekreasyon
alanlar›nda gerçeklefltirilmektedir.
Yirminci yüzy›l›n bafllar›ndan itibaren, güncel anlam›yla,
ilk kez Amerika Birleflik Devletleri’nde ortaya ç›kan orman içi
rekreasyon, özel fakat oldukça yayg›n ve ayn› zamanda popüler bir rekreasyon tipi olarak, çeflitli aç›k hava etkinlikleri
içinde önemli bir yer tutmaktad›r.4 Bilindi¤i gibi, genel olarak aç›k hava rekreasyonunun biçimlenebilmesi için, yaban›l
karakterde ya da özel amaçlara göre gelifltirilmifl belirli do¤al kaynaklar›n, yeterli ölçülerde kullan›lmas› gerekmektedir. Orman alanlar› ise ço¤unlukla söz konusu do¤al kaynaklar› topluca sunabilen en elveriflli rekreasyonel yaflam çevreleri olarak ortaya ç›kmakta ve aç›khava rekreasyonu aç›s›ndan gerekli temel koflullara yeterince sahip bulunmaktad›r.
Bu nedenle ormanl›k alanlar, çeflitli do¤al çevre etkinliklerine yönelen kitleleri, di¤er ortamlardan daha fazla kendisine
çekmekte ve bu noktada orman içi rekreasyon olay› flekillenmektedir. Belirtilen bu eylemin gerçekleflmesini sa¤layan temel faktör, tümüyle karakteristik kaynak de¤erler içeren orman ekosisteminin kendisidir. Kitlesel çekim ya da çekicili¤i
yaratan ve orman içi rekreasyonun varl›k alan› bulmas›n›
sa¤layan ilk ivme, söz konusu ekosistemden kaynaklanmakta
ve insan ö¤esinin bu ekosistemde yerini almas›yla birlikte,
belirli bir etkinlik düzeyi için gerekli rekreasyonel ifllerlik
oluflmaktad›r.
------------------------------------
1) Aytaç, Ö. (2002,231)
2) Tümer, S. (1975,17)
3) Pehlivano¤lu, M.,T. (1987, 10)
4) Douglas, R., W. (1982,6-8)
11
KEKL‹K VE SÜLÜNLER
TAB‹‹ YAfiAM ALANLARINA KAVUfiUYOR
lkemizin sahip oldu¤u tabii kaynak
de¤erlerinin en hassas ve ihtimam
isteyen alan›n›n “yaban hayat›” oldu¤u bir gerçektir. Yaban hayat›n›n korunmas›, gelifltirilmesi, fluurlu,
planl› faydalan›lmas›, sürdürülebilir bir
yönetim anlay›fl› ile gelecek nesillere intikalinin sa¤lanmas›; Do¤a Koruma ve
Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü’nün üzerinde hassasiyetle durdu¤u çal›flmalardan birisidir.
Yap›lan araflt›rmalara göre yurdumuz
biyoçeflitlilik aç›s›ndan çok zengin olup,
11.000 bitki, 132 memeli, 457 kufl, 106 sürüngen ve 345 bal›k türü ile birlikte yaklafl›k 80.000 canl› türü ülkemizde yaflamaktad›r. Geçmiflten günümüze bütün
dünya ülkelerinde oldu¤u gibi yurdumuzda da birçok bitki ve hayvan türü tehdit alt›nda olup, birçok türün de nesli
azalma tehlikesi ile karfl› karfl›yad›r.
Ü
12
Geçmiflten ald›¤›m›z ve tehdit alt›nda
olan bu tür zenginli¤i miras›m›z› koruyup,
ço¤altmak ve gelece¤e aktarabilmek Bakanl›¤›m›z›n en baflta gelen vazifelerinden biridir.
Bu gaye ile Genel Müdürlü¤ümüzce kurulan 20 adet yaban hayat› üretme istasyonundan 8 adedi kanatl› yaban hayvanlar› üretimi için planlanm›flt›r. Bu üretme istasyonlar›ndan, Afyonkarahisar-fiuhut, Samsun-Gelemen, ‹stanbul-Polonezköy, KahramanmaraflKap›çam, Gaziantep-Erikçe ve Yozgat-Merkez üretme istasyonlar›nda tabiatta azalm›fl
ve nesli tükenme tehdidi ile karfl› karfl›ya kalan do¤al türlerimizden “keklik” ve “sülün”
üretilerek tabiata b›rak›lmaktad›r.
Yürütülen bu çal›flmalar ile do¤ada azalan veya nesli tükenme noktas›na gelmifl
keklik ve sülünlerin tekrar tabiata kazand›r›lmas› ve popülasyonlar›n›n art›r›larak ço¤almalar›n›n sa¤lanmas› hedeflenmektedir.
KEKL‹K VE
SÜLÜNLER
TAB‹ATA NASIL
YERLEfiT‹R‹L‹YOR?
Sülün ve keklikler, Köy Tüzel Kiflilikleri ve mahalli avc› dernekleri
ile koruma ve yemleme konular›nda
iflbirli¤i yap›larak 30/12/2004 tarih
ve 25656 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan “Av ve Yaban Hayvan›
Üretme Yeri ve ‹stasyonlar› ile Kurtarma Merkezlerinin Kuruluflu, Yönetimi ve Denetimi Hakk›nda Yönetmelikteki” talimatlar çerçevesinde
do¤aya yerlefltirilmektedir. Talimattaki ana bafll›klar; Alan belirleme, Üretim, Tafl›ma, Adaptasyon,
Salma zaman› ve fleklidir.
Keklik ve sülünlerin do¤aya yerlefltirilmesindeki baflar›da en etkili
olan faktörler ise alan belirleme ile
salma zaman› ve fleklidir. Özellikle
keklikte erken üretime geçilerek tabiat›n canland›¤› dönemlerde kekliklerin do¤aya b›rak›lmas› hedeflenmektedir. Keklik ve sülünler May›s sonu ile Eylül bafl› aras›ndaki dönemde do¤aya yerlefltirilmektedir.
Bu zaman dilimi, keklik ve sülünlerin yerlefltirildikleri alanlarda k›fllak
ve yay›l›m sahalar›n› k›fla girmeden
önce belirlemeleri aç›s›ndan da son
derece önemlidir.
Do¤aya sal›nacak türün ekolojik
tercihi ve biyolojik özellikleri dikkate al›narak, kendi do¤al yaflama
ortam›na en uygun olan alanlar seçilmektedir.
Do¤aya sal›nacak keklik ve sülünler intibak voliyerlerine konularak 7-10 gün süresince sal›naca¤›
alan›n do¤as›na al›flmas› sa¤lanmakta, insanlarla iliflkisi kesilmekte
ve 7-10 günlük sürecin sonunda, sabah günefl do¤arken kafes tellerden
oluflan voliyerlerin kald›r›lmas› ile
tabiata b›rak›lmaktad›r. Böylece bu
7-10 günlük al›flma süresinde keklik
ve sülünler nakil stresini üzerinden
atmakta, gruplar oluflturmakta ve tabiata daha kolay uyum sa¤lamaktad›r.
Keklik ve sülünlerin yerlefltirildi¤i bu alanlar üç y›l süre ile avlanmas› yasak olan sahalar içerisine
al›nmaktad›r.
KEKL‹K VE SÜLÜN
YERLEfiT‹RMEDE
SON DURUM
Do¤aya Keklik ve Sülün Yerlefltirme
Eylem Program› içerisinde 2011 y›l›na
kadar 63 ilde, tabiata yaklafl›k 227.000
kanatl› yaban hayvan› sal›nm›flt›r. Bu
say›n›n yaklafl›k 116.000’i sülün,
111.000’i kekliktir. 2011 y›l›nda ise tabiata b›rak›lmas› planlanan 63.000 kanatl› hayvan›n ise 16.000’i sülün,
47.000’i ise kekliktir.
Görüldü¤ü gibi kanatl› yaban hayvan› üretme istasyonlar›m›zda üretilen
keklik ve sülün üretimindeki art›flla beraber bunlar›n tabiata yerlefltirilme çal›flmalar› da artmakta ve baflar›l› üretme ve yerlefltirme çal›flmalar› neticesinde de nesli azalma tehlikesiyle karfl›
karfl›ya kalm›fl türlerimiz tabii yaflam
alanlar›nda ço¤alabilmektedir.
13
KAPIÇAM KINALI KEKL‹K ÜRETME ‹STASYONU
Ç
evre ve Orman Bakanl›¤› Do¤a Koruma ve
Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü’nce do¤al
hayat›n desteklenmesi ve yaban hayat›n›n
sürdürülebilirli¤inin sa¤lanmas› amac›yla
kurulan ve Ülkemizin ilk K›nal› keklik üretme istasyonu olma özelli¤ini tafl›yan Kap›çam K›nal› keklik
Üretme ‹stasyonu, y›ll›k 7.500 keklik üretme kapasiteli olup, 2009, 2010 ve 2011 y›llar›nda 10.000’in
üzerinde keklik üretimi gerçeklefltirilmifltir.
Üretme istasyonu Kahramanmarafl’a 13 km.
mesafede bulunan Kap›çam Tabiat Park› içerisinde 7,2 ha. alanda faaliyet göstermektedir.
14
‹lk olarak 2002 y›l›nda üretime bafllan›lan istasyonda 2010 y›l› sonuna kadar 50.000’in üzerinde K›nal› keklik üretimi gerçeklefltirilmifltir.
2003 y›l›ndan itibaren Çevre ve Orman Bakanl›¤›’nca gerek do¤al dengenin yeniden tesisi, gerekse sürdürülebilir av yaban hayat› faaliyetlerinin sa¤lanmas› amac› ile çeflitli illere gönderilen
K›nal› kekliklerin do¤aya yerlefltirme çal›flmalar›
devam etmektedir.
ÖRÜMCEK MAYMUNU EM‹N ELLERDE…
K
onya’n›n Ere¤li ‹lçesinde bir
vatandafl taraf›ndan, Kara Avc›l›¤› Kanunu’nun 18. Maddesine
ve CITES’e (Nesli Tehlike Alt›ndaki Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararas› Ticaretine ‹liflkin Sözleflme) ayk›r› olarak, evde
beslenen örümcek maymunu, kaçarak
komflu apartman›n balkonuna s›¤›nd›.
‹tfaiye ekipleri yard›m›yla kurtar›lan
örümcek maymunu, Konya ‹l Çevre ve
Orman Müdürlü¤ü, Ere¤li Do¤a Koruma ve Milli Parklar Mühendisli¤i elemanlar›nca bulundu¤u yerden al›narak Do¤a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü Av- Yaban Hayat› Daire
Baflkanl›¤›’n›n talimat› üzerine Gaziantep Hayvanat Bahçesine teslim edildi.
Örümcek Maymununu evinde besleyen flah›s hakk›nda 4915 say›l› Kara
Avc›l›¤› Kanunu’nun 18. maddesi gere¤ince yasal ifllem yap›ld›.
Örümcek Maymunu gibi ülkemizin
yerli bir türü olmayan türlerin ülkemizde yer almas›n›n ve ülkemize girifl ç›k›fl›n›n kontrollü CITES çerçevesinde
düzenlenmektedir. CITES, yabani hayvan ve bitki türlerinin canl›, ölü örneklerinin bunlar›n parçalar› ve türevlerinin ithalat›n›, ihracat›n›, reeksportunu,
temeli izin ve belgelere dayanan ve
ancak sözleflmede belirtilen baz› flartlar›n yerine getirilmesi halinde bu izin
ve belgelerin verilmesini öngören bir
uluslararas› düzenlemedir.
CITES gibi taraf olunan uluslararas› sözleflmelerle ticareti yasaklanan
yerli ve yabanc› yaban hayvanlar› ve
4915 Say›l› Kara Avc›l›¤› Kanunu’nun 6.
maddesi çerçevesinde belirlenen avlanma esas ve usullerine ayk›r› olarak
avlanan yaban hayvanlar› canl› veya
cans›z olarak veya bunlar›n et, yumurta, deri, post, boynuz ve benzeri parçalar› ile bunlar›n türevleri sat›lamaz,
sat›n al›namaz, nakledilemez ve bunlar›n ithalat› ve ihracat› yap›lamaz.
Vatandafllar›m›z›n bu gibi olaylarda duyarl› davranmalar›n› ve böyle bir
durumla karfl›laflmalar› halinde bulunduklar› yerin ‹l Çevre ve Orman Müdürlüklerini konudan haberdar etmelerini bekliyoruz.
15
PAN PARKS YOLUNDA ÖNEML‹ B‹R ADIM
Foto: Küre Da¤lar› (A. ‹nce)
A
vrupa ölçe¤inde iyi korunan, yönetilen ve ziyaretçilere yaban›l alan deneyimi yaflatarak yüksek kalitede hizmet sunan ve ba¤›ms›z denetimle sertifikalanm›fl milli parklardan oluflan korunan alanlar
a¤›na (PAN Parks a¤›) Türkiye’den aday olan
ilk milli park olan Küre Da¤lar› Milli Park›’n›n
sertifika almas› yolunda önemli bir ad›m at›ld›.
PAN Parks Vakf› Do¤a Koruma Müdürü
Vlado Vancura, Küre Da¤lar› Milli Park›’nda
gerçeklefltirdi¤i bir haftal›k “PAN Parks adayl›¤› ön de¤erlendirme” çal›flmas› sonucunda
olumlu mesajlarla ülkemizden ayr›ld›.
Ankara’da Do¤a Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlü¤ü yetkilileri, “Orman Koruma
Alanlar› Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi”
Proje Yönetim Birimi ve WWF-Türkiye yetkilileri ile bir toplant› yap›larak bafllayan “ön de¤erlendirme çal›flmas›” alanda devam etti.
16
PAN Parks Nedir?
K›sa ad› PAN (Protected Area Network) Parks olan
Korunan Alanlar A¤›, WWF ve Molecaten Group
taraf›ndan kuruldu. Korunan Alanlar A¤›, Avrupa’da
bulunan sahip oldu¤u do¤al hayat ve etkin yönetimi ile
örnek gösterilen milli parklar› içeriyor. Bu parklara PAN
Parks sertifikas› veriliyor.
Bu kapsamdaki parklar›n en az on bin hektar yaban›l
alan› bulunmas›; yönetim plan›, sürdürülebilir turizm
stratejisi ve ziyaretçi yönetim plan›na sahip olmas› ve
bölgede yerel ifl ortakl›klar›n›n kurulmas› gibi befl ana
kriteri yerine getirmifl olmas› gerekiyor. Bu sertifikaya
sahip parklar, Avrupa çap›nda ziyaretçilere iyi korunmufl
bir do¤al alan ve yüksek kalitede hizmet sunan ve
ba¤›ms›z denetimle sertifikalanm›fl milli parklardan
oluflan korunan alanlar a¤›nda yer al›yor.
Çal›flmalar kapsam›nda Kastamonu ve Bart›n’da valiler, kaymakamlar, belediye baflkanlar›, turizm sektörü temsilcileri ve
sivil toplum kurulufllar› ile toplant›lar yap›ld›. Bart›n ve Kastamonu ‹l Çevre ve Orman Müdürlü¤ü yetkilileri ile Küre Da¤lar› Mil-
li Park›’n›n özellikle yaban›l alanlar› ziyaret edildi, uzun yürüyüfller yap›ld›; ziyaretçiler için haz›rlanan patikalar ve tesisler yerinde incelendi.
Küre Da¤lar› Milli Park›’n›n yaban›l alanlar›, peyzaj bütünlü¤ü ve nefes kesen manzaralar›n› çok be¤enen Vancura,
“Orman Koruma Alanlar Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi” kapsam›nda haz›rlanan yönetim plan› tasla¤›, sürdürülebilir turizm geliflme stratejisi ve ziyaretçi yönetim plan› ile
son y›llarda Küre Da¤lar› Milli Park›’nda kayda de¤er geliflmeler oldu¤unu belirtti ve Küre Da¤lar› Milli Park›’n›n baz›
konularda k›sa sürede yap›labilecek çal›flmalarla 2011 y›l›
sonuna kadar “uluslararas› denetmenler” taraf›ndan de¤erlendirilerek PAN Parks sertifikas› almas›n›n mümkün oldu¤unu söyledi.
Bir hafta süren “PAN Parks adayl›¤› ön de¤erlendirme”
çal›flmas›n›n ard›ndan gerçeklefltirilen nihai de¤erlendirme
toplant›s›yla; Do¤a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü
Yaflar Dostbil, Milli Parklar Dairesi Baflkan› Haluk Özder ve
Do¤a Koruma Dairesi Baflkan› Nurettin Tafl yap›lan incelemeler konusunda bilgilendirildi.
17
KUYUCUK
GÖLÜ
Serhan ÇA⁄IRANKAYA
Ziraat Mühendisi
(Sulak Alanlar fiube
Müdürlü¤ü)
Yasin KÖYCÜ
Orman ve Su ‹flleri
Uzman›(Sulak Alanlar
fiube Müdürlü¤ü)
Foto¤raflar:
Kuzey Do¤a Derne¤i
18
T
ürkiye’nin Do¤u Anadolu Bölgesi’ndeki ilk ve tek Ramsar alan› olan Kuyucuk Gölü, Kars-Akyaka Platosu’nun
ortas›na konumlanm›fl küçük bir tatl› su gölü olup toplam 416 ha büyüklü¤ündedir. Gölün kuzey k›sm›ndan KarsAkyaka yolu geçmektedir. Kars flehir merkezine 37 km uzakl›ktad›r. Alan›n sembol türleri Ang›t (Tadorna ferruginea),
dikkuyruk (Oxyura leucocephala), Sibirya kaz› (Branta ruficollis), pasbafl patka (Aythya nyroca) olup, Afrika-Avrasya
göç yolu üzerinde bulundu¤undan yüksek kufl çeflitlili¤ine
sahiptir.
Koruma Statüleri
Kuyucuk Gölü, 2009 y›l›nda Türkiye’nin Do¤u Anadolu
Bölgesi’ndeki tek Ramsar alan› olarak ilan edilmifltir. Alan
ayr›ca su kufllar› aç›s›ndan yaban hayat› gelifltirme sahas›
ilan edilmifltir.
Yönetim Yap›s›
Hidrolojik Özellikleri
Ramsar alan› ve yaban hayat› gelifltirme sahas› koruma statülerinin
olmas› sebebiyle Çevre ve Orman
Bakanl›¤› Kars ‹l Çevre ve Orman
Müdürlü¤ü’nün sorumluluklar› içindedir.
2011 y›l› bafl›nda alan›n yönetim
plan› tamamlanm›flt›r. Yönetim plan›
Kars ‹li Yerel Sulak Alan Komisyonu
taraf›ndan icra edilecek olup komisyonda yerel yönetimler, ilgili köy
muhtarl›klar›, Kafkas Üniversitesi ve
Kuzey Do¤a Derne¤i bulunmaktad›r.
Kars-Akyaka platosunda yer
alan göl, kaynak suyuyla beslenmektedir ve en derin noktas› 13
metredir. Göle çevredeki tarlalardan, nitrat, fosfat ve di¤er kimyasal
maddeleri tafl›yan sular›n s›zma ihtimali vard›r. ‹lk kez 2006 ve 2007 bahar aylar›nda gerçeklefltirilen kimyasal ölçümler, gölün suyunun nispeten temiz oldu¤unu ve gölün ekolojik restorasyon için ideal bir aday
oldu¤unu göstermifltir.
19
Kufllar
Afrika-Avrasya göç yolu üzerinde bulundu¤undan yüksek kufl çeflitlili¤ine sahiptir. Göl, en büyük do¤a turizm
potansiyeline sahip olan zengin kufl topluluklar›, özellikle de bayrak tür niteli¤ini tafl›yan ang›tlar (Tadorna ferruginea) aç›s›ndan çok önemlidir. 2004 Eylül ay›nda, bir gün içinde dünya ang›t nüfusunun yaklafl›k %12’si (20,000
üzeri) göl üzerinde gözlenmifltir. Nesli küresel ölçekte tehlike alt›nda olan dikkuyruk (Oxyura leucocephala) ile Sibirya kaz› (Branta ruficollis), kadife ördek (Melanitta fusca), saz delicesi (Circus aeruginosus) ve turna (Grus grus)
gibi 214 kufl türü gözlenmifltir.
Yaflam Alanlar› (Habitatlar)
Alan›n büyük k›sm› göl yüzeyiyle kapl›d›r. Göl çevresinde
›slak çay›rlar, özellikle güney k›sm›nda küçük sazl›k alanlar
bulunur. A¤açs›z bozk›rla çevrelenmifl olan gölün etraf›nda tah›l ve yem bitkileri yetifltirilmekte ve hayvanc›l›k yap›lmaktad›r.
Bitki Örtüsü
Kuyucuk Gölü Türkiye’ye endemik ve nesli küresel ölçekte tehlike alt›nda olan Elymus sosnowskyi adl› bitki türünü bar›nd›r›r. Gölün kenar›nda saz (Typha sp.), kam›fl (Phragmites
sp.) ve has›rotu (Juncus sp.) topluluklar› olsa da, göl k›y›s›nda
bitki örtüsü fakirdir.
Do¤al Kaynak Kullan›m›
Göl etraf›ndaki en önemli insan aktiviteleri
tar›m ve hayvanc›l›kt›r. Daha çok yem bitkileri
ekimi yap›l›rken, büyükbafl hayvanc›l›k da en
önemli geçim kaynaklar›ndand›r.
Kuyucuk Gölü kufl halkalama ve sulak alan
restorasyon çal›flmalar›n›n yürütüldü¤ü bir aland›r. Kufl gözlem ve do¤a turistleri, alan› ilkbahar›n ilk aylar›ndan sonbahar aylar›n›n sonuna kadar ziyaret etmektedir. Bölge okullar›nda okuyan ilk, orta, lise ve üniversite ö¤rencileri Dünya Biyolojik Çeflitlilik Günü, Çevre Günü, Göçmen Kufllar Günü, Kufl Gözlem Günü gibi önemli etkinlikleri alanda kutlamaktad›r.
Sulak Alan
Yönetim Plan›
Kuyucuk Gölü Sulak Alan Yönetim
Plan›’n›n haz›rlanmas› 2010 y›l›nda
Çevre ve Orman Bakanl›¤› taraf›ndan
ihale edilmifltir. Yönetim plan›, Aral›k
2010 itibariyle bitirilmifl ve 2011 y›l›
bafl›nda uygulamaya bafllanm›flt›r.
20
CEYLANLAR
TAB‹‹ YAfiAMA ORTAMLARINA YERLEfiT‹R‹LD‹
u¤la ‹l Çevre ve Orman Müdürlü¤ümüzce koruma alt›na al›nan 13 ceylan, Genel Müdürlü¤ümüz Av ve Yaban Hayat› Daire Baflkanl›¤› çal›flanlar›ndan oluflan bir ekip taraf›ndan Ankara’ya getirildi.
Getirilen ceylanlar daha sonra, Genel Müdürümüz Yaflar DOSTB‹L, Genel Müdür Yard›mc›m›z
Mustafa AKINCIO⁄LU ve Av ve Yaban Hayat› Daire Baflkan› Cemal AKCAN’›n kat›ld›¤› bir organizasyonla Polatl› Sakarya K›fllas›’nda oluflturulan Ceylan yaflama ortam›na yerlefltirildi.
M
21
D‹LEK YARIMADASI
BÜYÜK MENDERES DELTASI M‹LL‹ PARKI
Soyu tükendi¤i
varsay›lan
Anadolu Pars›'n›n
bat›da yaflad›¤›
son nokta.
22
D
ilek Yar›madas› ve Büyük
Menderes Deltas› Milli Park’›,
Ege Denizi k›y›s›nda Ayd›n ili
Kufladas› ve Söke ilçe s›n›rlar› içinde, 27.675 ha’l›k alanda yer almakta
olup, 10.985 ha’› 1966 y›l›nda Milli
Park kapsam›na giren Dilek Yar›madas›'na aittir.
Yar›madan›n güneyine bitiflik
Büyük Menderes Deltas› ise 1994 y›l›nda milli parka eklenmifl olup,
16.690 hektar geniflliktedir.
FAUNA
Dilek Yar›madas› sahilleri Türkiye’nin en temiz ve do¤al k›y›lar›ndand›r. Bu sahiller Dünya’n›n en nadir memeli türlerinden olan Akdeniz Foklar› için de do¤al bir yaflam
alan› oluflturmaktad›r. Dünyada toplam 500 adet kalan foklar›n yaklafl›k
100 tanesinin Anadolu k›y›lar›nda
oldu¤u belirlenmifltir.
Dilek Yar›madas›n›n güney k›y›lar›ndaki ma¤aralar›n halen Akdeniz Foklar› taraf›ndan kullan›ld›¤›
araflt›rmac›lar taraf›ndan saptanm›flt›r.
Yar›mada soyu tükendi¤i varsay›lan Anadolu Pars›'n›n bat›da yaflad›¤› son noktad›r.
Yaban domuzu, karakulak, vaflak, çakal, s›rtlan, do¤aya terkedilmifl yabani s›¤›rlar ve atlar ile birçok hayvan türü yar›mada faunas›nda bulunmaktad›r.
Deltada yaklas›k 250 kufl türünün yaflad›¤›, bunlardan 70 tür kuflun üredi¤i belirlenmifltir (Sar›gül,
1993). Bu özelli¤iyle "Önemli Kufl
Alan›" listesine giren delta, kufl
araflt›rmalar› gözlem program›na
al›nm›flt›r.
BAFA GÖLÜ
FLORA
95 familyaya ait tür, alttür ve
varyete düzeyinde 804 takson belirlenmifltir.
Taksonlar›n element içeri¤i,
Akdeniz Elementi 163, Do¤u Akdeniz elementi 159, Avrupa-Sibirya
elementi 33, ‹ran-Turan elementi
12 ve endemik tür 30 adettir.
Yar›mada Akdeniz flora bölgesinde yer almas›na karfl›l›k Avrupa-Sibirya grubu türlerde önemli
say›da bulunmaktad›r. Milli Parkta
Akdeniz floras›n›n tüm bitki türleri
en sa¤l›kl› örnekleri ile yer al›r.
Kuzey Anadolu ormanlar›na özgü Anadolu Kestanesi'nin ve Türkiye'de az yerde bulunan Kartopu,
Finike Ard›ç, P›rnal Meflesi ve Dall› Servi'nin küçük topluluklar halinde yetiflti¤i tek yerdir.
Kuzey de K›z›lçam, Karaçam,
Finike Ard›c›, Dall› Servi, Mefle,
Kestane, Akçaa¤aç, Ihlamur, Diflbudak vadilerde, Ç›nar gibi türler,
güneyde ise Keçiboynuzu, Funda,
Mersin, Sandal A¤ac›, Defne, Menengiç, Kocayemifl, Erguvan, ve
Kat›r T›rna¤› gibi zengin Akdeniz
floras› yer al›r. Parkta Sumak, Kekik, Adaçay› ve Nane gibi bitkiler
de bulunmaktad›r.
Bafa Gölü ekolojik olarak deltan›n bir parças› olarak kabul edilir ve
Tabiat Park› olarak korunur. Nesli
tehdit alt›nda olan Cüce Karabatak
Delta’da yaflamakta ve dünyada toplam say›lar› 3000 çift oldu¤u tahmin
edilen Tepeli Pelikan Karina lagününde ki adac›klarda üremekte, Küçük Akbal›kç›l, Küçük Kerkenez ve
Akkuyruklu Kartal üreyen önemli
türler aras›nda bulunmaktad›r.
2003 y›l› kufl say›m›nda Delta’da
100'e yak›n Tepeli Pelikan ve 6000
Flamingo'nun k›fllad›¤› belirlenmifltir. K›fllayan kufllar, so¤uk günlerde
Bafa Gölü'nde dinlenirler.
Denizin temiz oldu¤unun bir
göstergesi olan deniz çay›rlar› da
yar›mada çevresinde bulunur. Bu
ortam içinde türlü algler, ahtapot ailesinden kafadan bacakl›lar, deniz
kestaneleri, süngerler, deniz y›ld›zlar› ile sarpa, ›sparoz, papaz bal›¤›,
karagöz, m›rm›r, kefal, çipura gibi
pek çok bal›k türü yaflar.
Dilek Yar›madas› Büyük Menderes Deltas› Milli Park›'nda 6's› kurba¤alara, 5'i kaplumba¤alara, 15'i kertenkelelere ve 16's› da y›lanlara ait
olmak üzere 2 s›n›fa ait toplam 42 tür
sürüngen yaflamaktad›r.
23
KONAKLAMA
Dilek Yar›madas› ve Büyük Menderes Deltas› Milli Park› içinde konaklamak mümkün de¤ildir.
Milli Park bitifli¤indeki Güzelçaml›, Davutlar, Kufladas›, Didim ve Söke’de her keseye uygun bir çok tatil
köyü, otel, motel ve pansiyon bulunmaktad›r.
REKREASYONEL KULLANIMLAR
Kavakl›burun-Karasu Koylar› aras›ndaki 2 km’lik parkurda botanik
turlar›, Kanyon-Eski Do¤anbey köyleri aras›nda da do¤a yürüyüflleri
düzenlenmektedir.
Dört adet günübirlik kullan›m alan› d›fl›nda kalan, yaya olarak patikalarla ulaflma olana¤› bulunan fakat ziyaretçiler taraf›ndan kullan›lmayan noktalarda dalma sporu yap›lmaktad›r.
Milli Park›n çeflitli yerlerinde manzara seyir noktalar› bulunmaktad›r. Büyük Menderes nehri üzerinde sportif amaçl› olta bal›kç›l›¤›, Büyük Menderes Deltas›'nda ise kufl gözlemcili¤i yap›lmaktad›r.
Milli Park s›n›rlar› içinde bulunan; Panionion, Zeus Ma¤aras›, Eski
Do¤anbey Köyü, Eski fiaraphane mevkii, Tebai Antik Kenti ve Milli
Park yak›n›nda bulunan Priene ve Milet Antik Kentlerine kültürel turlar düzenlenmektedir.
Temiz denizinden ve yemyeflil ormanlar›ndan yararlanmak için y›l
boyu ziyaretçi ak›n›na u¤rayan Milli Parkta bunlar›n yan›nda arazi
araçl› safari, at safari ve çeflitli parkurlarda botanik turlar› düzenlenir.
YÖRESEL TATLAR
Ege mutfa¤›n›n zenginli¤i; bölgenin eflsiz iklimine, uygarl›klar›n befli¤i olufluna ve yaflam biçimine tüm
bunlar› yans›tabilmesine dayan›r.
Ege yemeklerinin temelinde zeytinya¤› vard›r. Zeytinya¤› ile piflirilen
sebzeler ve otlar, zaman zaman etle
eflsiz bir lezzet oluflturur. Ege mutfa¤›,
uygarl›klar›n izini tafl›r, melez bir
mutfakt›r ki; Ege mutfa¤›n› güzel yapan da budur. Dünyada et, sebze ve
otu bu kadar iyi kar›flt›ran baflka bir
mutfak daha yoktur. Dana etiyle piflirilen flevketibostan, otlu mezeler börülce ekflilemesi, flakfluka, patl›can
közleme, otlu gözlemeler, ›s›rgan kavurma, semiz otu salatas› ve yüzlerce
ot çeflidinden oluflan zeytinya¤l› yemekler, hem çok sa¤l›kl› hem de çok
lezzetlidir.
ULAfiIM
Dilek Yar›madas›na ulafl›m Kufladas› ve Söke ‹lçelerinden Davutlar ve
Güzelçaml› üzerinden sa¤lan›r.
Kufladas›’na 26 km, Söke’ye 22
km, Ayd›n iline 70 km mesafede bulunan Deltan›n do¤usundan Eski SökeDidim karayolu geçer ve karayolu
deltan›n do¤u yönündeki koruma s›n›r›n› belirler.
Milli Park'›n yak›n merkezlere
uzakl›klar›;
Selçuk
41 km.
Seferihisar 88 km.
Çeflme
138 km.
Fethiye
251 km.
Bodrum
133 km.
24
KENE ‹LE MÜCADELEDE
BEÇ TAVU⁄U
K
›r›m Kongo Kanamal› Atefli hastal›¤› kene kaynakl› olarak insanlara bulaflan ve son y›llarda ülkemizde fazla say›da insan›m›z› etkileyen viral
bir hastal›kt›r. Keneler d›fl ortamlara ve ilaçlara karfl›
son derece dirençli parazitler olup, mücadelesi son derece güçtür ve zaman zaman yap›lan bilinçsiz ilaç kullan›m› sonucu bu mücadele tabiat›m›z›n pestisidlerle kirlenmesine neden olabilmektedir.
Kenelere karfl› kimyevi mücadele yerine biyolojik
mücadele yapmak maksad›yla Çevre ve Orman Bakanl›¤›, Do¤a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü’nce, kanatl› yaban hayvan› üretimine h›z verilmifl
2011 y›l›nda 63.000 kanatl› yaban hayvan›n›n (keklik ve
sülün) tabiata yerlefltirilmesi hedeflenmifltir.
Ülkemizde baz› evlerde beslenen beç tavu¤unun,
yap›lan d›fl kaynakl› araflt›rmalarda, keneye karfl› biyolojik mücadele çerçevesinde kullan›ld›¤› ö¤renilmifltir.
Edinilen bu bilgiler ›fl›¤›nda, insanlar›n yaflad›¤›
alanlar ve çevresinde kene mücadelesinde kullan›lmak üzere Do¤a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü¤ü’nce Yozgat Keklik Üretme ‹stasyonu’nda
2011 y›l›nda deneme maksatl› 2500 civar›nda beç tavu¤u üretildi ve üretilen beç tavuklar›ndan 1000
adedi, kene vakalar›n›n yo¤un olarak görüldü¤ü illerden olan Çorum ‹li Osmanc›k ‹lçesi merkez ve
köylerine, kalan 1500’ü ise Yozgat ‹li Çekerek, Kad›flehri ve Ayd›nc›k ilçe merkezleri ile köylerinde yaflayan ailelere, aile bafl›na 3(üç)'er adet olacak flekilde da¤›t›lmaya baflland›.
‹nsanlar›n yaflad›klar› ortamlarda ve tabii alanlarda kenelerle mücadele edebilmek ve bu mücadelede biyolojik yöntemler kullan›lmas›n› sa¤lamak
maksatl› çal›flmalar›m›z al›nan sonuçlara göre artarak devam edecektir.
P ‹YAN - E BER S ARISI
(Thermopsis turcica)
Ülkemizin sahip oldu¤u yaklafl›k 3.000 adet endemik bitki türünden birisidir. Dünyadaki akrabalar›, Orta
Asya ve Kuzey Amerika’da 29 türle temsil edilmektedir. En yak›n akrabas› Asya’dad›r. Çok y›ll›k, rizomlu,
dik gövdesi 85 cm.ye kadar yükselebilen, sar› çiçekli ve ovaryumu 3 karpelli bir bitkidir. Çiçeklenme
zaman› May›s ay›, meyve zaman› ise Haziran-A¤ustos aylar›d›r.
Türkiye Bitkileri K›rm›z› Kitab›’na göre “CR” (Criticaly Endangered) kategorisinde “Çok Tehdit Alt›nda”
yani yak›n bir gelecekte yok olma riski alt›nda bulunan grupta yer almaktad›r.
Türün bilinen bir kullan›m› yoktur. Bu nedenle yerel halk taraf›ndan yabanc› ot gibi alg›lanmakta ve bu
nedenle tahrip edilmektedir. Her çiçekten sadece bir adet meyve ç›kan baklagiller içinde; tek çiçekten 3
meyve oluflturma özelli¤i ile ön plana ç›kan Piyan - Eber Sar›s›, bu özelli¤inden dolay› dünya üzerinde eflsiz
bir öneme sahiptir.
Önemli bir bitkisel gen kayna¤›d›r. Piyan - Eber Sar›s›’n›n sahip oldu¤u bu genin kültür ›rklar›na örne¤in
fasulyeye aktar›lmas›yla insanl›¤›n besin ihtiyac›n›n karfl›lanmas›nda önemli bir katk› sa¤layabilece¤i gibi,
tar›m› yap›lan yemeklik baklagillere aktar›lmas› sonucu bunlar›n verim kapasitesinin üçe katlanmas›
mümkün olacabilecektir.
Piyan - Eber Sar›s› seçici bir bitki oldu¤undan Dünya’da sadece Konya - Afyonkarahisar illeri Akflehir ve
Eber Gölleri çevresinde ve sadece taban suyu yüksek alanlarda tabii olarak yetiflmektedir.
www.milliparklar.gov.tr

Sayı : 2011/2 - Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Transkript

Benzer belgeler

AÇ - ekolojikmim.com

Direkt-TR 3/06 Kopie.indd

T-KIT 3 DOC*

rBNN06-31+14 f r pdf (Page 1)

Kuramlardan Çözümlemelere - ileti-ş-im

2009.07 Beymen Brasserie

7 SM58 - Spormeydani.org