Kuvvet ve Hareket

2
Giriş Etkinlikleri
Havaya attığımız her cisim yere düşüyor
ancak gökyüzünde bulunan yüzlerce uydudan
hiçbiri yere düşmüyor. Bunun nedeni nedir ?
Yanıtlarınızı arkadaşlarınız ve
öğretmeninizle tartışarak defterinize not ediniz.
Ünite sonunda yanıtlarınızı yeniden
değerlendiriniz.
Günümüzde tarihi eser olarak değerlendirilen binaların yapıldığı çok eski dönemlerde dozer,
vinç gibi iş makinelerinin olmadığını biliyoruz. O halde, binaların inşaasında kullanılan, büyük ve ağır
taşlar nasıl hareket ettirilip, yüksek yerlere çıkartılıyordu ?
Yanıtlarınızı arkadaşlarınız ve öğretmeninizle tartışarak defterinize not ediniz. Ünite sonunda
yanıtlarınızı yeniden değerlendiriniz.
20
Kuvvet ve Hareket
KUVVET VE HAREKET
Sabahleyin uyanıp yatağımızdan kalkarak, odamızın kapısını açarak, ekmek dilimleyerek,
masadaki kitabımızı çantamıza yerleştirerek ve bunlara benzer daha birçok eylemi gerçekleştirerek
yaşamımızı sürdürüyoruz. Gerçekleştirdiğimiz bu gibi eylemlerin birer itme ya da çekme etkisi
olduğuna dikkat ettiniz mi?
Büyük bir geminin motorları tarafından itildiğini ya da rüzgarın yaprakları nasıl savurduğunu
görebiliriz. Her iki durumda da gerçekte gördüğümüz kuvvet değil kuvvetin yol açtığı sonuçlardır.
Kuvvet en genel tanımıyla itme veya çekme etkisidir. Yol açtığı sonuçları görerek ya da hissederek
Kuvvet'in varlığını anlayabiliriz.
Kuvvet'in iki türü vardır. Daire etrafında etkiyen “Döndürme Kuvveti” ve düz bir hat üzerinde
etkiyen “Doğrusal Kuvvet” . Kavanozun kapağını açmak için Dairesel Kuvvet, ağır bir yükü çekerek
taşımak için Doğrusal Kuvvet kullanırız.
21
2
2.1 A - Çevremizdeki Kuvvetler
v
v
v
v
Havaya attığımız taş tekrar yere düşüyor.
Odamızın penceresini açmak için itiyoruz.
Mıknatıslar demir ve nikel gibi metalleri üzerilerine çekerler.
Yükleri iterek ya da çekerek bir yerden başka bir yere taşıyoruz.
Elimizde tutuğumuz taşı bıraktığımızda yere düşer. Bunun
nedeni bir kuvvet olabilir mi? Evet bunun nedeni Kütle çekimi adı
verilen kuvvettir. Bütün cisimler birbirine çekim kuvveti uygularlar
fakat küçük cisimlerin birbirlerine uyguladıkları bu çekim fark
edilmeyecek kadar küçüktür. Ancak Dünya gibi büyük bir kütle söz
konusu olduğunda bu çekim kuvveti o kadar büyüktür ki diğer tüm
cisimleri kendi üzerine çeker. Bu kuvvete Yerçekim Kuvveti denir.
Yerçekim Kuvveti’ni yenerek, gemilerin denizde yüzdüklerini, uçakların havada uçduğunu
biliyoruz. Gemilere ve uçaklara etki eden başka kuvvetler var mı? Evet var.
Bu kuvetin adı Kaldırma Kuvveti'dir. Su ve hava, cisimleri yukarıya doğru itme etkisine yani
Kaldırma Kuvveti'ne sahiptirler.
Suyun Kaldırma Kuvveti
Havanın Kaldırma Kuvveti
Yerçekimi Kuvveti
Yerçekimi Kuvveti
Mıknatıslar bazı metalleri üzerlerine çekerler. Mıknatısların kendi aralarında da çekme veya
itme vardır. Bu eylemin meydana gelmesine neden olan kuvvetin adına Manyetik Kuvvet denir.
Atomların yapısında bulunan elektronlar ve protonlar arasında aynı durum sözkonusudur, itme ya da
çekme vardır. Buna Elektriksel Kuvvet denir.
Biliyor muydunuz?
Kuvvet birimi, adını Genel
Çekim Yasasını bulan İngiliz
biliminsanı Sir Isaac
Newton'dan almıştır.
22
Kuvvet ve Hareket
2.1 B - Kuvvet Nedir ?
Futbol oynarken, her vuruşta topu farklı yönlerde
bulunan takım arkadaşlarımıza ya da gol atmak için kaleye
doğru gönderebiliriz. Vuruş kuvvetimize göre topa farklı
hızlar kazandırabiliriz. Kaleci tarafından tutulduğunda ise top
durur.
Halat çekme oyununda, büyük kuvvetle çeken takım
kazanır, her iki takım da aynı kuvvetle çekerse hareket
gerçekleşmediğinden kazanan olmaz. Burada kullanılan kuvvet
kaslarımızdaki kuvvettir.
Cisimlerin üzerine değişik yönlerden değişik kuvvetler etki eder.
Cisim hareketsizse, tüm karşılıklı kuvvetler birbirini dengeliyor
demektir. Cismin hareket edebilmesi için bir yönde etki eden kuvvet,
diğer yönde etki eden kuvvetten daha büyük olmalıdır. Kuvvet, duran
cisimleri hareket ettirebilir, hareketli cisimleri durdurabilir ya da
hareketin yönünü değiştirebilir.
100 Newton
100 Newton
Karşılıklı kuvvetler dengeli, cisim hareket etmez.
20 Newton
100 Newton
100 Newton
100 Newton
20 Newton
100 Newton
100 Newton
Sağ taraftaki kuvvet daha büyük :
100 - 20 = 80 Newton'luk kuvvetle sağa doğru
hareket eder.
Sol taraftaki toplam kuvvet daha büyük :
(100 + 20) 100 = 20 Newton'luk kuvvetle sola
doğru hareket eder.
Karşılıklı kuvvetler dengeli ancak farklı yönde bir
kuvvet uygulandığından cisim aşağıya doğru
hareket eder.
Biliyor muydunuz?
İngiltere Bristol Üniversitesin
de tasarlanan bilardo robotu,
toplara vurulması gereken
kuvveti hatasız hesaplayabiliyor.
100 Newton
23
2
2.1 C - Kuvveti Nasıl Ölçeriz ?
Cisimlerin kütle ve hacim gibi büyüklükleri olduğunu, kütlenin de teraziyle ölçüldüğünü biliyoruz.
Cisimler üzerine etki eden en büyük kuvvetlerden birisinin de Yerçekimi Kuvveti olduğunu öğrendik.
Bilim insanları ölçeklendirilmiş yaylı bir düzenek hazırlayarak 100 gramlık cismin üzerine etki eden
yerçekimi kuvvetinin yayda oluşturduğu uzama miktarını 1 Newton olarak belirlediler. Sözkonusu
düzeneğe Dinamometre adını verdiler.
Dinamometre değişik şekillerde yapılabilir. Yaylı el kantarı bir dinamometredir.
Laboratuvarlarda kullanılan dinamometrelerin üzerilerinde en fazla kaç Newton'luk kuvvet
ölçebilecekleri belirtilmiştir. Dinamometre yapımında kullanılan yayların esneklik sınırları vardır.
Yayların esnekliği dinamometrenin gösterebileceği kuvvet miktarını belirler.
Yerçekimi
Kuvveti
Dünya üzerinde, 1 kilogramlık cisme etkiyen yerçekim
Kuvveti yaklaşık 9.81 Newton'dur. Bu bilgilerden yararlanarak
kütlesini bildiğimiz cisimlerin ağırlığını bulabiliriz.
Örneğin 20 kilogram kütleli bir cismin ağırlığı 20 x
9,81 = 196,2 Newton olur.
Yukarıdaki örnekte de görüleceği gibi Ağırlık, dünyamızın cisimler üzerine uyguladığı Yerçekim
Kuvveti'dir. Araştırma yapmak için Ay'a giden bir astronotun ağırlığı Ay'ın Çekim Kuvveti Dünya'nın
kinden küçük olduğundan, oradaki ağırlığı da dünyanınkinden küçüktür. Astronot uzayda araştırma
yapıyorsa, uzayda yerçekimi olmadığından, astronotun da ağırlığı yoktur.
Bu örnekler ağırlığın, yerçekimi kuvveti olduğunu göstermektedir. O halde şunu söyleyebiliriz:
Her cismin kütlesi vardır ve değişmezdir, ancak ağırlığı bulunduğu ortamın çekim kuvvetine göre
değişir.
Etkinlik
Yukarıdaki resimleri dikkatle inceledikten
sonra, şekiller üzerine etki eden kuvvet ya
da kuvvetleri çizerek, hangilerinin
dengelenmiş kuvvet olduğunu gösteriniz.
Biliyor muydunuz?
Ayın Çekim Kuvveti, Dünyan'nın
Çekim Kuvveti'nin 1/6'sı
kadardır.
24
Kuvvet ve Hareket
2.2 A - Kuvvetler İş Başında
Günümü bahçemizde bulunan ağır bir taşı dışarıya çıkarmak için
harcadım. Taşın üzerine ip bağlayıp çekerek onu dışarıya taşıdım.
Sonunda başardım, bahçemizi taştan temizledim ama ben de yorucu bir
iş günü geçirdim.
Keşke ağır taş, bahçe sınırının kenarında olsaydı, onu daha kolay
dışarıya taşıyabilir bu kadar yorucu bir iş günü geçirmezdim. Oysa ağır
taş bahçe sınırından çok uzaktaydı, dışarıya taşımak için çok uğraşmam
gerekti.
Yukarıdaki örnekte olduğu gibi bilim insanları uygulanan kuvvet ile bu kuvvet doğrultusunda
cismin yer değiştirme miktarının çarpımına, iş diyorlar. Kuvvet uyguladığımız cisim bizim kuvvetimiz
doğrultusunda hareket etmezse iş yapmış sayılmayız.
Kuvvet 100 Newton
İŞ = KUVVET x YOL
Joule
Newton
Metre
Mesafe 15 metre
İŞ = 100 x 15 = 1500 Joule
Daha güçlü olsaydım, bahçedeki taşı dışarıya çıkarma işini daha çabuk yapabilirdim. Böylelikle
bütün bir günümü iş yaparak geçirmek zorunda kalmazdım.
Bilim insanları tarafından işin yapılma hızına Güç denmektedir. Herhangi bir işin ne kadar
sürede yapıldığını anlatmak için Güç kavramını kullanırız
İŞ
Joule
GÜÇ = ________
ZAMAN
Watt
Biliyor muydunuz?
Saniye
İnsan hakları bildirgesinin temeli, insanların iş
yaparken harcadıkları gücün karşılığıyla ilişkilidir.
25
Eskiden beygir gücü olarak
ölçülen Güç birimi,
günümüzdeki adını buhar
makinesi yaratıcısı olan James
Watt'tan almıştır.
2
2.3 A - Basit Makineler
Girne Kalesi, Salamis antik kenti çok eski
dönemlerden günümüze kadar ulaşmış mimari
eserlerdir. Dünyaca ünlü olan Mısır Piramitleri de bu
alandaki en güzel örneklerden birisidir. Peki ama,
günümüz iş makinelerinin henüz icat edilmediği çok eski
dönemlerde bu mimari eserler nasıl meydana getirildi ?
Eğim mesafesi
800 metre
Yükseklik
100
metre
100
1
Kuvveten
Kazanç = ------- = --800
8
Piramitlerin en büyüğü yaklaşık 146 metre yüksekliğindedir. Piramitlerin yapımlarında kullanılan
büyük kayalar, 146 metrelik yüksekliğe eğik düzlem ya da rampa dediğimiz eğim kullanılarak
çıkartılmıştı.
Kayayı doğrudan yukarıya çıkarmak, kısa bir mesafeyi içeriyor ama çok fazla kuvvet
gerektiriyor. Eğik düzlem kullanılarak yukarıya taşınırsa, çok daha uzun bir mesafede kuvvet uygulamak
gerekir ancak bu durumda gereken kuvvet de çok küçülür, binlerce kişinin kaldırabileceği ağır bir kaya,
bir kaç kişi tarafından istenilen yere çıkarılabilir.
Aslında eğik düzlem kullanılırken yapılan iş miktarında bir değişiklik olmaz. Yalnızca, aynı yük çok
daha uzun bir mesafeden taşınmış olur. Mesafe ne kadar artarsa eğimle beraber uygulanan kuvvet o
kadar azalır. Bu düzenek bir temel makine örneğidir. Bilim insanları herhangi bir işi yaparken, kuvvetin
türünü, doğrultusunu ya da büyüklüğünü değiştirebilen temel makineleri “Basit Makine” olarak
adlandırırlar.
Biliyor muydunuz?
2. yüzyılda yaşayan eski Yunanlı
bilim insanı İskenderiyeli
Heron, en karmaşık makinelerin
bile aslında 5 tane basit
makineden oluştuğuna
inanıyordu.
Bilimsel düşünceye uymak
yaşantımızı kolaylaştırır.
26
Kuvvet ve Hareket
2.3 B - Çevremizdeki Eğik Düzlemler
Eğik Düzlem
Eğik düzlemler , en temel basit makinedir ve çok farklı alanlarda kullanılır.
Gemilerin ön kısımları eğik düzlem gibi çalışır. Gemi, bu sayede
suyu yararak rahat bir biçimde ilerler.
Balta, iki eğik düzlemin bir araya
geldiği bir makinedir. Baltanın
keskin ucu ağaca girer ve giderek
genişleyen yapısıyla çok daha
fazla kuvvet uygulayıp ağacı ikiye
ayırmaya zorlar.
Vida
Çok geniş bir kullanım alanına sahip olan vida, iki ya da daha
fazla parçayı birleştirmek için kullanılır. Vidalar dairesel kuvveti,
doğrusal kuvvete dönüştürürler. Görünüş olarak benzemese de
vidalar eğik düzlem gibi çalışır.
Vidayı tam bir tur
çevirdiğinizde, vida bir diş
aralığı kadar ilerler buna vida
adımı denir.
Biliyor muydunuz?
Etkinlik
Çevrenizde gördüğünüz en az 5 adet eğik düzlemi ve bu eğik
düzlemlerin hangi amaçlar için kullanıldığını belirleyiniz.
27
1891 yılında Amerikalı Whitcomb
Judson tarafından icat edilen
fermuar , üç eğik düzlemden
yararlanarak çalışan basit
makinedir.
2
2.3 C - Ağır Yükleri Az Kuvvetle Kaldırıyoruz
Kaldıraç
Kaldıraçlar, düz bir çubuk ve destekten oluşan iki parçalı basit makinelerdir. Kaldıracın kullanım
amacına göre, destek çubuğun altında istenilen yere konabilir.
Günlük yaşantımızda çeşitli kaldıraçlar kullanıyoruz. Balık tutmak için kullandığımız olta, çekiç,
makas, terazi, el arabası kaldıraçlara birer örnektir.
Kuvvet
Yük
Kuvvet Kolu
Yük Kolu
Destek
Makara
Makaraları kullanarak kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü isteğimize göre
değiştirebiliriz. Yük kaldırma işlemi yapan asansör ve vinçler makaralı
sistemlerdir.
Makaralar, Sabit Makaralar, Hareketli Makaralar ve
Palangalar olmak üzere üç temel gruba ayrılırlar.
Sabit Makara
Hareketli Makara
Palanga
Kuvvet
Kuvvet
Yük
Kuvvet
Yük
Etkinlik
Aşağıdaki kaldıraçlarda destek,
kuvvet ve yük noktalarını
gösteriniz.
Yük
Biliyor muydunuz?
Yelkenli gemilerde, yelkenlerin
hızlı ve kolay bir şekilde
toplanıp açılması için makalar
kullanılır.
28
Kuvvet ve Hareket
2.3 D - Döndürme Kuvvetini Kullanalım
Tekerlek ve Aks
Tekerlek hiç kuşkusuz en önemli buluşlardan birisidir. Taşıtlar, tekerleğin bağlı bulunduğu aksı
döndürmesi ile hareket ederler. Aksın dairesel hareketi yükleri, tekerlek tarafından yerde hareket
ettirebilen doğrusal harekete dönüştürür. Tekerleklerin çevresi aksınkinden çok daha büyük
olduğundan, aksın tekerleğe uyguladığı kuvvet, tekerleğin yere uyguladığından çok daha azdır.
Büyük alan
az kuvvet
Küçük alan
çok kuvvet
Tornavidanın tutma yeri,ucundan daha geniştir.
Bu nedenle kuvvetten kazanç sağlanmış olur ve
vida daha büyük bir kuvvetle döndürülür.
Tornavida, tekerlek ve aksa güzel bir örnektir.
Dişli ve Kayışlı Çarklar
Dişli ve kayışlı çarklar dairesel kuvvetin büyüklüğünü ve yönünü
değiştiren basit makinelerdir. Dairesel olarak hareket eden çarklar,
dişlerle ya da kayışlarla birbirlerine bağlanır, böylelikle herhangi bir
çarkın dönmesi , diğer çarkı da etkiler. Dişli veya kayışlı çarklarda büyük
çark tam tur döndüğünde, küçük çark oranına göre 1’den daha fazla
dönmektedir.
Dişli Çark
Bisikletlerde hem dişli hem de kayışlı çarklar vardır.
Sağlamlık açısından kayış yerine zincir
kullanılmaktadır.
Kayışlı Çark
Etkinlik
Yanda gördüğünüz şekilden
faydalanarak kendinize
dişli
yapınız. Bunu için 1 cm kalınlığında iki
adet çiğ patates dilimine, bir karton
kutuya ve 16 adet kürdana
ihtiyacınız olacak.
Biliyor muydunuz?
Toshiba firmasının ürettiği
dünyanın en küçük motorunun
genişliği 1 mm' dir.
29
2
2.4 A - Ya Sürtünme Olmasaydı!
v Yerde duran topa vurduğumuzda, top bir süre hareket eder sonra yavaşlayarak durur.
v Masanın üzerindeki kitabı ittiğimizde biraz ilerledikten sonra yavaşlar ve durur.
Yukarıdaki örnekleri artırmak mümkün. Kısacası kuvvet uyguladığımız her cisim, bir süre
hareket ettikten sonra yavaşlayarak duruyor. Bunun nedeni ne olabilir ? Kuvvet, duran cisimleri
hareket ettirebilir, hareketli cisimleri durdurabilir ya da hareketin yönünü değiştirebilir. İlkesini
öğrenmiştik, o halde örneklerde bahsedilen durma eylemini bir kuvvet sağlıyor. Peki ama hangi kuvvet ?
Bu kuvvet Sürtünme Kuvveti’dir. Sürtünme Kuvveti daima hareketin zıt yönünde olduğundan
cisimleri durdurma etkisi yaratır.
Hareket Yönü
Sürtünme Kuvveti
Uygulanan Kuvvet
Ellerimizi birbirine hızlıca sürtelim, ne oldu ? Ellerimiz ısındı mı ?
Ellerimizi birbirine sürtmeye devam edersek, sürtünme aşınmaya neden olur ve yaralar
oluşmaya başlar.
Buradan da anlaşılacağı gibi sürtünme güç kaybına neden olur, çünkü harcadığımız enerjinin
büyük bir kısmı sürtünme sayesinde ısı enerjisine dönüşüp ortamdan kaybolur.
Sürtünmeyi azaltmanın çeşitli yolları vardır. Hareket eden iki yüzey arası
pürüzsüz, yağ veya su gibi kaynak maddeler sürülmüşse sürtünme azaltılmış olur.
Sürtünmeyi, kayma hareketini, yuvarlanma hareketine dönüştürerek de azaltabiliriz.
Kitabınızın altına birkaç bilye koyarak hareket ettiriniz. Daha kolay hareket ediyor mu ?
Hareket eden taşıtlara havanın Sürtünme Kuvveti
etki etmektedir. Bilim insanları, havanın sürtünme
kuvvetini azaltmak için aerodinamik adı verilen yeni araç
tasarımları geliştirmektedirler.
Kaymayı
engelleyen
çıkıntılar
Sürtünme Kuvveti’nin birçok yararı da vardır. Ayağımızla yer
arasında sürtünme olmasaydı yürüyemez, sürekli kayar düşerdik. Bu
nedenle yerle daha iyi sürtünsün diye ayakkabıların tabanlarında
çıkıntılar vardır. Ayrıca kullandığınız kalem ile, defter arasında da
sürtünme vardır. Kaleminizle sürtünme olmadan yazmanız imkansız.
Sürtünmenin çok az olduğu cam gibi yüzeylere kurşun kalemle yazmanız
hiç de kolay değildir.
30
Kuvvet ve Hareket
2.5 A - Hareket Edelim
Çevremize baktığımızda her şeyin hareket ettiğini fark edebiliriz. Arabalar, bisikletler, uçaklar
her an bir noktadan başka bir noktaya gitmektedirler. Dünyamızın, Güneş etrafında döndüğünü, Ay'ın
Dünya etrafında döndüğünü biliyoruz. Kısacası evrendeki her şey hareket etmektedir. Evrende her şey
sürekli hareket ettiğine göre, kendi özel hareketimizi anlatmak için belirli bir referans noktası
seçmeliyiz.
Bilim insanları, belirlenen bir konumdan bir başka konuma gitmeye, yani yer değiştirmeye hareket
diyorlar.
Yer değiştirme = Son Konum - İlk Konum
Konumlar
Metre
A
B
C
D
E
0
2
4
6
8
Yanda belirlenen referans noktalarına göre
B noktasından, D noktasına giden bir
arabanın yer değiştirmesi şöyle bulunur :
Yer değiştirme = Son Konum - ilk Konum
Yer değiştirme =
6
2
Yer değiştirme =
4 metre
Yukarıdaki örnekte B konumundan , D konumuna giden araba 4 metre yer değiştirmiştir. Burada
arabanın yer değiştirme miktarı ile aldığı yol aynıdır. Ancak her zaman böyle olmamaktadır.
Yer değiştirme'nin iki konum arasındaki fark olduğunu biliyoruz. Yer değiştirme, başlangıç
noktası, doğrultu ve yönle ilgili bir kavramdır. Başlangıç noktası , doğrultu ve yön içeren bu tür
büyüklükler vektörel büyüklük olarak adlandırılır.
Alınan Yol ise arabanın hareket ettiği mesafedir. Mesafe doğrultu ve yön içermeyen skaler
büyüklüktür.
Okul
Şekilde evden, okula gitmek için iki farklı
yolun bulunduğu görülüyor. Buna göre :
Yeşil yoldan okula gidilirse ;
Yer değiştirme = 100 metre
Alınan Yol = 100 metre
0
10
Kırmızı yoldan okula gidilirse ;
Yer değiştirme = 100 metre
Alınan Yol
= 60 + 80 = 140
metre'dir.
m
et
re
80
metre
Ev
60 metre
Her iki durumda yer değiştirme konum
farkı anlamına geldiği için aynı ancak alınan yol
farklıdır.
Biliyor muydunuz?
İlk araba yarışları 1909
yılında yapıldı ve en hızlısı
saatte 105 km yol aldı.
31
2
2.5 B - Hız ve Sürat
Hız ve Sürat kavramlarını birbirinden ayıran özelik, hız'ın
vektörel , süratin ise skaler büyüklükler olmasıdır. Başka bir deyişle
herhangi bir hareketlinin hızını bulurken vektörel büyüklük olan yer
değiştirmeyi, sürati bulunurken skaler büyüklük olan alınan yol
miktarını kullanırız.
Vektörel
HIZ
YER DEĞİŞTİRME
_____________
=
ZAMAN
Skaler
ALINAN YOL
_____________
SÜRAT =
ZAMAN
Etkinlik
Düz Yol : 200 metre
A
B
Virajlı Yol : 1500 metre
A noktasından, B noktasına düz yoldan 10 saniyede, virajlı yoldan 50 saniyede ulaşabiliyoruz. Buna
göre her iki yolu kullandığımızda elde ettiğimiz Hız ve Sürat şöyle bulunur
Düz yolu kullanırsak ;
Hız = Yer değiştirme / Zaman
Sürat = Alınan Yol / Zaman
Hız = 200 / 10 = 20 metre/saniye
Sürat = 200 / 10 = 20 metre/ saniye
Düz yolda yer değiştirme ile alınan yol aynı olduğundan hız ile süratta aynı sonucu verir.
Virajlı yolu kullanırsak ;
Hız = Yer değiştirme / Zaman
Sürat = Alınan Yol / Zaman
Hız = 200 / 50 = 4 metre/saniye
Sürat = 1500 / 50 = 30 metre/ saniye
Virajlı yolda yer değiştirme ile alınan yol farklı olduğundan hız ile sürat’te farklı sonuçlar verir.
32
Kuvvet ve Hareket
TEST - 2
1. Aşağıda verilen eylemlerde hangi tür kuvvetler kullanıldığını örnekteki gibi eşleştirerek
belirleyiniz.
Döndürme
a) Masayı çekerek başka bir yere taşımak.
Kuvveti
b) Kavanozun kapağını açmak.
c) Balta ile ağaç kesmek.
d) Makara kullanarak bir yükü yukarı çekmek.
Doğrusal
e) Tornavida ile tahtadaki vidayı sökmek.
Kuvvet
f) Bisikletin pedallarını çevirmek.
2. Resimlerde gösterilen cisimlerin üzerine hangi kuvvetler etki etmektedir ?
3. Aşağıdaki dinamometrelerin ölçtüğü değerlere göre verilen tabloyu doldurun ve soruları
yanıtlayın.
I.
II.
III.
Cisim
0N
0N
0N
10 N
50 N
1N
20 N
100 N
2N
3N
Dinamometre
Ağırlığı
A cismi
B cismi
C cismi
a) Hangi cisim en ağırdır?
b) 1 Newton’luk cismi hangi dinamometre
ile ölçmeliyiz?
B
C
A
4. Aşağıda verilen nesnelerde hangi basit makineler bulunur ?
5. Belirtilen referans noktalarına göre hangi araba daha hızlıdır ?
Konumlar
A
(Metre)
-50
Ferrari
Mercedes
Honda
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
10 saniyede D noktasından J noktasına gitti.
20 saniyede G noktasından K noktasına gitti.
50 saniyede A noktasından E noktasına gitti.
33
2
Çoklu Zeka Etkinlikleri
Aşağıdaki
sorulara
5
adet
de
Verilen basit makinelerin resimlerini
uygun yerlere çiziniz.
kendiniz ekleyerek toplam 10 soruluk
bir
ropörtaj
Hazırladığınız
hazırlayınız.
bu
ropörtajı
ailenizden ve sınıf arkadaşlarınızdan
en az ikişer kişiye uygulayınız.
Soru 1 : Sizce Kuvvet ne demektir ?
__________________________________
Soru 2 : Günlük yaşantınızda hangi eylemleri
Eğik Düzlem
Makara
Dişli Çark
Kaldıraç
Tekerlek ve Aks
Vida
yaparken kuvvet kullanıyorsunuz?
__________________________________
Soru 3 : Döndürme Kuvveti uygulanan eylemlere 2
örnek verir misiniz?
__________________________________
Soru 4 : Daha az kuvvet harcayarak iş yapabilmek
için ne gibi aletler kullanıyorsunuz?
__________________________________
Soru 5 : Basit makinelere örnekler verir misiniz?
__________________________________
Aşağıdaki formüllere uygun
problemler oluşturup çözümlerini
yapınız.
· Sürtünme olmasaydı
hayatımız nasıl olurdu ?
· İşlerimizi az kuvvet
harcayarak yapabiliriz.
İş = Kuvvet x Yol
Anafikri yukarıda belirten olgulardan biri
olacak şekilde bir kompozisyon yazınız.
____________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
Problem:.............................................
Çözümü:.............................................
......................................................
......................................................
Güç = İş / Zaman
Problem:.............................................
Çözümü:.............................................
......................................................
......................................................
34
Kuvvet ve Hareket
Çoklu Zeka Etkinlikleri
Süratli araba kullanmanın
hayatımızdaki olumsuz yanlarını
anlatan bir bülten hazırlayınız.
Aşağıda verilen basit makineleri renklerle
sembolize ederek kutucukları belirttiğiniz reklere
boyayınız.
( Bülten Başlığı )
--------------------
Vida
Eğik Düzlem
Makara
Tekerlek ve Aks
Kaldıraç
( Slogan)
-----------------------------------------------------------------
Dişli Çark
Aşağıda verilen varlıklarda bulunan basit
makineleri belirlediğiniz renk sembollerini
kullanarak bir kağıt üzerinde belirtiniz.
( Konuyu anlatan bilgi verici yazılar )
-------------------------- ---------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
a) Balta
b)
c)
d)
e)
Makas
Asansör
El arabası
Tornavida
Aşağıda verilen sözleri sevdiğiniz bir şarkının
bestesine uyarlayınız ya da kendiniz yeni bir
beste yapınız.
Aşağıda belirtilen zaman dilimlerinde hangi basit
makinleri kullandığınızı çalışma kağıdınıza
belirtiniz.
İki türlü kuvvet var.
Döndürme ve doğrusal
Dilediğin basit makineyi
Seç beğen al.
07:00 ile 10:00 arası :
--------------------------------------------------------------------------10:00 ile 13:00 arası :
--------------------------------------------------------------------------13:00 ile 15:00 arası :
--------------------------------------------------------------------------15:00 ile 18:00 arası :
--------------------------------------------------------------------------18:00 ile 21:00 arası :
---------------------------------------------------------------------------
Vida, eğik düzlem
Kaldıraç, makara
Az kuvvet harca işini yap
Tekerleği unutma
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
35
NOTLAR
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................