İnceleyiniz

KOB’ler için Sal
ve Güvenlii Yönetim Rehberi:
Risk Deerlendirmesi,
SG Performans zleme
ve Salk Tehlikeleri
NAAT SEKTÖRÜ
Bu rehber, Avrupa Birlii ve Türkiye Cumhuriyeti
tarafndan finanse edilen SGP (Türkiye`de yerlerinde Sal ve Güvenlii Koullarnn yiletirilmesi Projesi - TR0702.20-01/001) kapsamnda hazrlanmtr.
Aada ismi geçen teknik uzmanlar SGP kapsamnda bu rehberin hazrlanmasna katkda bulunmulardr:
Antero Vahapassi, Takm Lideri
Nick Hardie, Kilit Uzman
Dr. Heikki Laitinen, Kilit Uzman
Mr. Bob Stevenson, Ksa Dönemli Uzman
Doç. Dr. Yasin Dursun Sar, Uzun Dönemli Uzman
Doç. Dr. Mehmet Sar, Uzun Dönemli Uzman
Hulusi Erdem, Uzun Dönemli Uzman
Dr. Brigitte Froneberg, Kilit Uzman
Dr. Linda Matisane, Ksa Dönemli Uzman
Dr. Cebrail imek, Uzun Dönemli Uzman
Dr. Kadir Atl, Uzun Dönemli Uzman
Dilek Demirkol, Dil Asistan
Saliha Rodoplu, Dil Asistan
Bu yayna saladklar destek, deerli yorum ve
düzeltmeleri için, bata Sal ve Güvenlii Genel
Müdürü ve ayn zamanda Kdemli Program Yöneticisi
Sayn Kasm ÖZER ve Sal ve Güvenlii Genel
Müdür Yardmcs Sayn smail Gerim olmak üzere
aada yer alan Proje Koordinasyon Birimi üyelerine
teekkürlerimizi sunarz:
Sayn N. Burcu Ünal, SG Uzman
Sayn Ali Rza Ergun, SG Uzman
Sayn M. Furkan Kahraman, SG Uzman Yard.
Sayn Fatma Nur Baayar, SG Uzman Yard.
Sayn Nuri Vidinli, Tabip
Rehberin Risk Deerlendirmesi’ne ilikin bölümü, 3T
Results Ltd. Finlandiya’nn izniyle tercüme edilmitir.
Bu yayn Avrupa Birlii’nin mali desteiyle hazrlanmtr. Yaynn içeriinden yalnz Danman firma
sorumlu olup hiçbir ekilde Avrupa Birlii’nin görülerini yanstmamaktadr.
.
2
ÖNSÖZ
D
eerli KOB’ler,
Türkiye’de yerlerinde Sal ve Güvenlii Koullarnn yiletirilmesi Projesi (SGP) kapsamnda gelitirilen
“KOB`ler için Sal ve Güvenlii Yönetim Rehberi – naat Sektörü”, i sal ve güvenliinin iyiletirilmesinde sistematik bir yaklam sergilemek adna pek çok adm içermektedir. KOB`lerde i sal ve güvenlii
çalmalarn organizasyonel bir yapya kavuturmak ve Sal ve Güvenlii Yönetim Sistemini (SG-YS)
daha etkin kullanabilmek adna gelitirilen bu Rehber ise “KOB`ler için Sal ve Güvenlii Yönetim Rehberi
– naat Sektörü”nde yer alan “Tehlikelerin Belirlenmesi, Risk Deerlendirmesi ve Kontrolü (Adm 4)”, “Salk
Gözetimi (Adm 5)” ve “Performans zleme (Adm 6)” referans alarak hazrlanmtr.
Bu Rehberde; i sal ve güvenliinde önleyici temelli yaklamn en önemli adm olan “Risk Deerlendirmesi”,
etkin bir SG-YS döngüsünün salanabilmesi için kullanlabilecek “SG Performans zleme” ve iyeri salk gözetiminde kaynak olabilecek “Salk Tehlikeleri” bölümleri yer almaktadr. Her bölüm, özellikle inaat sektöründe
faaliyet gösteren KOB`ler dikkate alnarak gelitirilmitir. Rehberdeki araçlar, KOB`lerimizin hem ulusal hem de
uluslararas mevzuatta yer alan “Risk Deerlendirmesi”, “Salk Gözetimi” ve “Sürekli Gözden Geçirme- Performans Gözleme” yükümlülüklerine yol gösterecek nitelikte hazrlanmtr.
Bakanlmzn ülkemiz i sal ve güvenlii seviyesini yükseltme çalmalarn destekleyen bu Rehbere katk
vermi olan tüm yerli ve yabanc uzmanlara, deerli emek ve çalmalarndan dolay teekkür ederiz.
T.C. ÇALIMA VE SOSYAL GÜVENLK BAKANLII
Sal ve Güvenlii Genel Müdürlüü
3
Ksaltmalar Listesi:
AB
ACG
BYS
BTS
EKTS
SG
SGP
SG-YS
UM
KKD
KOAH
KOB
KTS
KVS
MDF
OHSAS
ÖF
RD
SFT
TVT
UV
ÜSY
Avrupa Birlii
Akcier Grafisi
Bütünleik Yönetim Sistemleri
Birikimsel Travma Hastalklar
El-kol Titreimi Sendromu
Sal ve Güvenlii
“Türkiye`de yerlerinde Sal ve Güvenlii Koullarnn yiletirilmesi” Projesi
Sal ve Güvenlii Yönetim Sistemi
yi Uygulama Merkezi
Kiisel Koruyucu Donanm
Kronik Obstrüktif Akcier Hastalklar
Küçük ve Orta Ölçekli letme
Karpal Tünel Sendromu
Kardiyovasküler Sistem
Orta Younlukta Lif Levha
Sal ve Güvenlii Deerlendirme Serisi
Önleyici Faaliyet
Risk Deerlendirmesi
Solunum Fonksiyon Testi
Tüm Vücut Titreimi
Ultraviyole
Üst Solunum Yolu
TABLOLAR LSTES
Tablo 1. 3T Risk Deerlendirmesi Matrisi
Tablo 2. Risk puanlarnn açklamalar
Tablo 3. Baz inaat meslekleri-çalanlar
Tablo 4. Baz inaat mesleklerinin birincil riskleri
Tablo 5. naat sektöründe görülen baz salk zararllar
Tablo 6. naat sektöründe en sk karlalan meslek hastalklar
Tablo 7. Titreimin eller üzerindeki etkisini belirleyen faktörler
Tablo 8. Yap ilerinde kullanlan farkl organik buhar kaynaklar ve salk üzerindeki etkileri
EKLLER LSTES
ekil 1. Sal ve Güvenlii Yönetimi Süreçleri
ekil 2. Risk Deerlendirmesi süreci ve ilgili eitim ve izleme süreçleri
4
ÇNDEKLER
ÖNSÖZ ............................................................................................................................................... 3
BÖLÜM 1 3T RDin naat Sektörü için 3T Risk Deerlendirmesi .................................................. 7
1. YERLER ÇN RSK DEERLENDRMES PLANLAMASI………………………………. .... 9
Sal ve Güvenlii Yönetiminin Bir Parças Olarak “Risk Deerlendirmesi”…………... ... 9
Bir Risk Deerlendirmesi Yöntemi Olarak 3T RDin .............................................................. 10
Risk Deerlendirmesinin Planlamas ................................................................................... 10
2. RSK DEERLENDRMES METODOLOJS ...................................................................... 11
Tehlikelerin Belirlenmesi ...................................................................................................... 11
Risklerin Deerlendirilmesi ve Tehlikelerin Kontrolü ............................................................ 12
3T RDin Risk Matrisi ............................................................................................................ 13
3. RSK DEERLENDRMES FORMLARI VE PUANLAMA ÖRNEKLER ............................. 15
4. ÖZET..................................................................................................................................... 23
BÖLÜM 2 TRSGP naat Sektörü için SG Performans zleme ..................................................... 25
antiyede Sal ve Güvenlii için Ön Koullar .............................................................. 27
TRSGP SG Performans zleme Yönteminin Esaslar ............................................................ 27
antiyede TRSGP SG Performans zleme Yönteminin Tantm .......................................... 28
Gözlem Turunun Uygulanmas............................................................................................... 30
Deerlendirme Kriterleri ......................................................................................................... 31
TRSGP Gözlem Formu ............................................................................................................. 37
BÖLÜM 3 SALIK TEHLKELER ................................................................................................... 39
NAAT SEKTÖRÜNDE SALIK RSK VE TEHLKELER ..................................................... 41
NAAT SEKTÖRÜNDE EN SIK KARILAILAN MESLEK HASTALIKLARI ....................... 44
5
6
BÖLÜM 1
3T RDin
naat Sektörü için 3T Risk Deerlendirmesi
7
8
1. YERLER ÇN RSK DEERLENDRMES PLANLAMASI
Sal ve Güvenlii Yönetiminin Bir Parças Olarak “Risk Deerlendirmesi”
sal ve güvenlii (SG) yönetiminin içinde çeitli yönetim admlar yer almaktadr. Risk deerlendirmesi (RD) ise ekil 1’de gösterildii üzere bu admlar arasnda önemli bir yere sahiptir. Ayrca bu admlar Sal ve Güvenlii Yönetim Sistemleri (SG- YS)’nin iyi
bilinen ilkeleri ile uyumludur. Bu bölüm RD’nin dier SG yönetimi admlar ile nasl etkileim halinde bulunduu üzerine younlamtr.
Yönetimin en büyük sorumluluu SG yönetiminin ilke ve hedeflerini belirlemektir. Ayrca yönetim, iletmedeki tüm çalanlar için SG
vazifelerini, sorumluluklarn ve ilgili faaliyetleri organize etmelidir.
ekil 1. Sal ve Güvenlii Yönetimi Süreçleri
SG yönetimi, iyeri artlarnn RD’si üzerine temellendirilmitir. yerinde oluabilecek belirli risklere kar düzeltici ve önleyici tedbirler
alnmaldr. Doru önlemlerin alnmas, sadece tehlikelerin ve sonucunda ortaya çkabilecek risklerin doru ve eksiksiz belirlenmesi ile
mümkün olabilir. RD’nin bir iyerindeki tehlikeleri ksa bir süre içerisinde yok etmesi beklenmemelidir. Tehlikeler daha ziyade uzun vadeli, devaml bir çalma ile ortadan kaldrlabilir bu duruma da devaml bir çalma ile gelinebilir, dolaysyla temel ilke devaml iyiletirme
olmaldr. Ayn zamanda, yöneticilerin, iletmedeki tehlike ve riskler hakknda eitim ve iletiim destei salamas da önem tamaktadr.
Bu sayede, çalanlar arasnda risk bilinci artacak ve tehlikeleri ortadan kaldrma konusunda aktif katkda bulunmalar tevik edilmi
olacaktr. RD, çalma artlarnn sürekli, örnein haftada bir kez izlenmesi ile desteklenmelidir. Böylece; güvenlik davran, ergonomi,
temizlik ve düzen gibi alanlarda meslek hastalklar ve i kazalarnn kökenindeki nedenlerin izlenmesi salanacaktr.
Hem Türkiye’de hem de Avrupa’da yürürlükte olan SG mevzuat, çalma alan ve yaplan ile ilgili olas salk ve güvenlik tehlikelerini
belirlemenin iverenin yükümlülüü olduu ilkesinden hareketle hazrlanmtr. Bu durumda, eer tehlikeler ortadan kaldrlamyor ise
iveren sala yönelik olas etkileri deerlendirmek, hastalk ve kazalarn önüne geçebilmek için gereken kontrol önlemlerini almaldr.
RD, halihazrdaki tüm kontrol önlemlerinin yeterliliini de hesaba katmak suretiyle, tehlikelerden kaynaklanan risklerin deerlendirilmesi
ve kabul edilir olup olmadklarna karar verme ilemi olarak tanmlanmtr. RD süreci ekil 2’de gösterilmitir.
RD, nadiren öngörülebilen ve istisnai durumlarda söz konusu olan tehlikeler de dâhil olmak üzere bir iyerindeki her türlü tehlikeyi kapsamaldr. Bu yüzden, eer iyeri yeterli uzmanla sahip deilse, iyeri dndaki uzmanlardan danmanlk talep edilmesi önerilir. Aklda
tutulmas gereken önemli bir husus da udur; iki ayr iyerinde her ne kadar süreçler birbirine benzese de, barndrdklar tehlikeler ve
riskler açsndan bu iyerleri birbirinin benzeri veya ayns deildir. Aslnda, bir iyerinde bulunan tehlikeler ve riskler oraya özgün olduu
için, burada çalanlarn edindii tecrübe ve uzmanla bavurmak ve taleplerine kulak vermek önemlidir. Mühendisler, efler ve çalanlar veya çalan temsilcileri bu sürece dahil edilmelidir. Talimatlar ve eitim bu sürece kolaylk getirecektir.
9
ekil 2. Risk Deerlendirmesi süreci ve ilgili eitim ve izleme süreçleri
Bir Risk Deerlendirmesi Yöntemi Olarak 3T RDin
Deiik amaçlar için kullanlan yüzlerce RD yöntemi bulunmaktadr. Baz yöntemler temel olarak teknik sistemleri ve süreçleri analiz
etmek için kullanlrken, bazlar da insanlarn çalma faaliyetleri ile ile ilgili ve çalma ortamndaki tehlikeleri analiz etmek için kullanlmaktadr. Ayrca belirli endüstriler için gelitirilmi yöntemler de bulunmaktadr. 3T RDin yöntemi imalat ve proses endüstrileri de dahil
çeitli sektörlerde uygulanmak üzere tasarlanm, ayrca büyük irketlerin yan sra KOB’lerde de kullanlabilmektedir.
3T RDin yöntemi ekil 2’de verilen RD ile ilgili admlarn yürütülmesi için genel ve kapsaml bir yöntem izlemektedir. Bir iyerinde bulunabilecek geni yelpazede risk alanlarn kapsayan çeitli modüllerden olumutur. Bu modüllerin yannda, iyerlerinde oluabilecek
çeitli tehlikeleri tasvir eden, toplamda yüz civarnda maddeden oluan bir kontrol listesi içeren A-4 formlar verilmitir. Ayrca bunlara
yeni maddeler ve yeni modüller eklemek de mümkündür. Bu özellik riskler için en batan aratrma yapma yükümlülüünü epeyce
azaltmakta ve yanllkla önemli bir tehlikenin gözden kaçrlmas ihtimalini düürmektedir. Ayrca bu yöntem, geleneksel olaslk tanmlarnn yerine kontrol düzeylerini koyarak risk için yeni bir tanm getirmekte, böylelikle uygulamay daha kolay hale getirmektedir. Aadaki
bölümler 3T RDin yönteminde izlenmesi gereken admlar detaylar ile anlatmaktadr.
Risk Deerlendirmesinin Planlamas
Planlama aamas RD’nin sistematik ve kapsaml bir ekilde yaplmasn salamak için gereklidir. Buna ek olarak, planlama RD sürecini
kolaylatrr ve hzlandrr.
Planlama aadaki faaliyetleri içermelidir:
x
x
x
x
x
x
Geri plan bilgilerinin edinilmesi: önceden vuku bulmu kazalar, hastalklar vb.,
Yönetim kadrosu ile çalanlarn taahhüdünü ve katlmn salamak,
Gerekli eitimler,
naat prosesini ayr aamalara / departmanlara bölmek,
Risk deerlendirmesi yapmak,
yiletirici önlemleri uygulamak ve izleme faaliyetleri gerçekletirmek.
RD tüm çalanlar etkiler, bu yüzden RD süreci iyerindeki deiik birimlerdeki çalanlarn ihtiyaçlarna uygun hale getirilmelidir. Etkin
bir deerlendirme yöntemi de, her birimdeki çalanlar (yöneticiler, efler ve içiler ve yeri geldiinde dier uzmanlar) ile potansiyel tehlikeleri tartmaktr. Bu sayede geni yelpazede uzman bilgisine eriilmi ve bu süreçteki çeitli taraflarn taahhüdü alnm olur.
RD’de önceden vuku bulmu kazalar ve meslek hastalklarn hesaba katmak zorunludur. Ayrca, geçmite yaplan RD’ler, TRSGP
performans izleme sonuçlar (TR, SGP projesi kapsamnda gelitirilmi bir performans izleme yöntemidir), ramak kala istatistikleri,
çalanlarn tbbi kaytlar, malzeme güvenlik bilgi formlar (MSDS) gözden geçirilmelidir. Bunlara ek olarak sektöre yönelik kazalar ve
hastalklarla ilgili yaynlar ve bunlarn önleyici tedbirleri de gözden geçirilmelidir.
Yönetimin taahhüt ortaya koyamamas durumunda RD çalmalarnn verimli sonuçlar üretmedii iyi bilinen bir gerçektir. Yönetim kendi
taahhüdünü, RD tartmalarna aktif olarak katlarak, i güvenlii uzmanlarna çalmalarn yürütebilmek için yetki vererek, gerekli tedbirlerin alnmas için mali destek salayarak veya gerekli üretim/süreç deiikliklerine izin vererek göstermelidir. lk aamada tehlikelerle
kar karya kalan kiilerin çalanlar olmas nedeniyle çalanlarn taahhüdünü salamak da eit derecede önemlidir. Eer çalanlar
ileri ile ilgili riskleri bilirlerse, uygun kiisel koruyucu donanm (KKD) kullanmak gibi gerekli önlemlerin uygulanmasna gönüllü olarak
katlm göstereceklerdir. Buna ek olarak, eer tehlikelerin doas ile ilgili doru olarak bilgilendirilmilerse, tehlikelerin ortadan kaldrlmas
10
için pratik çözümler de üretebileceklerdir, çünkü yaptklar iin esas detaylarn ve inceliklerini baka herkesten daha iyi bilmektedirler.
Bu, iyerinde SG konusunun deiik alt konular üzerine planl eitim verilmesinin önemini açkça göstermektedir.
RD eitimi bir dier önemli konudur: Eer iyerinde bir i güvenlii uzman varsa, bu kiiye bir gün içinde 3T RDin yöntemi eitimi verilebilir. Günün yarsnn bir toplant odasnda teorik konular üzerinde geçirilmesi, geri kalan yarsnn ise yöntemin uygulanaca üretim
bölümünde geçirilmesi tavsiye edilmektedir. Eer bir i güvenlii uzman veya daha önceden SG üzerine eitim alm herhangi biri
bulunmuyorsa, dardan uzmanlara danlmas tavsiye edilir. Bu uzmanlar, çeitli potansiyel tehlikeler ile güvenli olmayan ve kabul
edilemez davranlar etkin olarak saptayabildikleri için, 3T RDin yönteminin uygulamasn büyük ölçüde kolaylatracaklardr.
3T RDin küçük ölçekli bir iletmede bütününde bölümlere ayrmadan uygulanabilir. Fakat genellikle, bir inaat sürecini aamalara bölmek ve her bir aama için ayr ayr RD yapmak daha iyi bir fikirdir.
RD’nin tamamn yapmak iletmenin ya da antiyenin büyüklüüne bal olarak bir kaç gün sürebilir. RD’yi SG ’den sorumlu bir çalan
veya bir i güvenlii uzman yapmaldr. Varsa iyeri hekimi, yönetim kadrosundan bir temsilci ve çalan temsilcisi deerlendirme sürecine katlmaldr.
Deerlendirme yaplacak bölümler, ef ve çalanlarla görüülerek gezilmelidir. naat çalmalarna özgü tehlikeleri belirlemek için
ayrca bir beyin frtnas oturumu düzenlenebilir. Sk sk deil ama zaman zaman yaplan ilerle ilgili tehlikeler de göz önünde bulundurulmaldr. Ayrca ar derecede kötü hava koullar gibi nadir rastlanan olaylar da dikkate alnmaldr.
Risklerin deerlendirilebilmesi için iletme yöneticisi veya yönetim kadrosundan bir temsilcinin, i güvenlii uzmanlarnn, iyeri hekimleri
ve ilgili mühendislerin ve eflerin de katld bir beyin frtnas oturumu daha düzenlenmesi gerekmektedir. Bu aamada, tehlikelerin
ortadan kaldrlmas veya kontrol altna alnmas için alnacak önlemler planlanr.
Son olarak, belirlenen önlemler onay için yönetime sunulur. Onaylandktan sonra, bu önlemlerin uygulanmas ve mevcut durumun
izlenmesi yönetimin sorumluluudur. Yöneticiler, uygun KKD kullanm, yeni benimsenen bir güvenlik talimat gerei raflarn temizliinin
ve düzeninin salanmas vs. konularda uygulamay salamaldrlar.
2. RSK DEERLENDRMES METODOLOJS
Tehlikelerin Belirlenmesi
Tehlikelerin belirlenmesi, RD için çok önemli bir admdr. Eer herhangi bir tehlike yok saylm veya fark edilmemi ise, sonucunda
ortaya çkacak riskler ele alnamaz ve hiçbir önleyici tedbir deerlendirilemez; böyle bir yetersizliin sonuçlar çok ar olabilir. Bu nedenle, tüm tehlikelerin kapsaml bir ekilde ele alnmas bir zorunluluktur. Daha önce de ifade edildii üzere, alan bilgilerini bir araya getirmek
iyi bir fikirdir. Bu bilgileri edinebileceiniz birkaç yer: geçmi ve potansiyel meslek hastalklar konusundaki bilgiler için çalanlarn salk
raporlar, geçmite meydana gelen kazalarn ve ramak kalanlarn kaytlar, kimyasal maddelerin zararl etkileri ile ilgili bilgi içeren malzeme güvenlik bilgi formlarnn , gürültü ve hava ölçümleri gibi iyerindeki zararl, tehlikeli ve fiziksel baskya yol açan faktörlerin ölçüm
sonuçlar, ilgili önlemlerin de yer ald geçmi RD sonuçlar, performans izleme çalmalarnn sonuçlardr.
Alan bilgileri toplandktan ve gözden geçirildikten sonra, iletme içinde çalan veya dardan hizmet alnan i güvenlii uzmanlar tarafndan saha turlar yaplmal ve potansiyel tehlikeleri belirlemek için süreçler gözlemlenmelidir. Bunun için her bir modülde yer alan
kontrol listelerindeki maddeler ayr ayr ele alnmaldr. Her maddeyi ele alrken, uzmanlar iyerinde gözlem yapmal; mühendislerle,
eflerle ve gerekirse çalanlarla görümelidirler. Zaman zaman ya da periyodik olarak yaplan faaliyetler hakknda konuulmaldr.
Bahsedilen faaliyetler arasnda tünel kalp, antiye kurulumu, nakliye, iin kesintiye uramas ve dardan gelen ziyaretçiler vardr. Gözlemlenen tehlikeler ve mevcut kontrol önlemleri hakknda 3T RDin formlar üzerine not alnmaldr. Baz tehlikelerin bertaraf edilmesi
veya ortadan kaldrlmas daha kolay olabilecei için gerekli önlemler çalma esnasnda kararlatrlabilir ve not edilebilir. Nispeten daha
zorlu olanlar RD ve kontrol için daha sonraya ertelenmelidir.
naat sektörü için hazrlanan 3T RDin, bir kontrol listesi ve her tehlikenin ksa bir tanmyla birlikte yasal gereklilikler ve iyi iyeri uygulamalarnn da özetini kapsamaktadr. Yani yöntem kendi içinde, tehlikeleri belirlemek ve riskleri deerlendirmek için gerekli olan temel SG
eitim paketini ve gerek duyulan önleyici ve kontrol edici faaliyetleri içermektedir.
Kontrol listesinde yer alan temel unsurlar aadakilerdir:
1.
2.
3.
4.
Yürüyü Yollar, Geçi Yollar, Merdiven ve Basamaklar,
skeleler, Geçici Platformlar ve Çalma Platformlar,
Dümeye ve Çarpmaya Kar Koruma,
Elektrik ve Aydnlatma,
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Düzen ve Temizlik,
Makine ve Ekipman,
Yangn Güvenlii,
Fiziksel Tehlikeler,
Kimyasal Tehlikeler,
Kas skelet Sistemi Rahatszlklar,
11
11.
12.
13.
14.
Psiko-sosyal Stres Faktörleri,
lkyardm ve Acil Durum Hazrlklar,
Sosyal Tesisler,
Dier Tehlikeler.
Bu 14 madde, inaat sektöründeki SG için esas oluturmaktadr. lk alt madde, kazalar önlemek açsndan önemlidir. Yedinci madde,
yangn önleme ile ilgilidir. Fiziksel zorlayc faktörler ve kas – iskelet sistemi rahatszlklarna yol açan zorlayc faktörler, iin büyük bir
ksmnn elle yapld inaat sektörü için ana problemleri olutururlar. Toz ve hava kirliliine yol açan dier maddelerin kaynak yapma,
kumlama ve boyama gibi deiik üretim aamalarnda bir araya geldii inaat sektöründe, kimyasal ve biyolojik faktörler iin doasnda
vardr. Ayrca özellikle masa ba çalanlar arasnda psikososyal stres faktörleri gün geçtikçe daha önemli hale gelmektedirler.
Risklerin Deerlendirilmesi ve Tehlikelerin Kontrolü
Bir bölümdeki tehlikelerin belirlenmesi tamamlandktan sonra, riskler deerlendirilmelidir. Bu ilemin bir toplantda grup çalmasyla
gerçekletirilmesi gerekmektedir ki; bunun için bir beyin frtnas oturumu düzenlenmesi tavsiye edilir. Burada ekip, modülde yer alan her
bir maddeyi ayr ayr ele almal; potansiyel i kazalaryla meslek hastalklarnn iddetini ve olasln göz önüne alarak risk puanlarn
hesaplamaldr. 3T RDin formlarnda baz maddelerin ‘uygulanamaz’ veya ‘uygun’ addedildiine dikkat edilmelidir. Bunlarn anlam, o
maddede belirtilen tehlikenin o birim ile ilgili olup olmad veya ortada bu tehlikeyle ilgili riskin bulunup bulunmaddr. Böylece, bu
durumlar için risk deerlendirmesine gerek yoktur. Öte yandan, ‘uygun deil’ ibaresinin bulunduu maddeler bu tehlikelerle ilgili en az bir
veya daha fazla risk olduunu belirtir. Ekip bunlar ayrntl olarak görümelidir. Bir tehlikeyi tamamen ortadan kaldracak kolay ve hzl
uygulanabilir çözümler söz konusu olabilir. Bu, ekil 2’ de belirtilen ‘tehlikeyi ortadan kaldrn’ admna karlk gelmektedir. Alnacak
önlemler belirlenmeli ve iletme yönetiminin onayna sunulmaldr. Doru uyguland takdirde bu tedbirler geride hiçbir risk brakmayacaktr; bir baka deyile, uygulamadan önce tehlike ile ilgili saptanan kaza veya hastalklarn gerçeklemesi imkansz olacaktr.
Birçok tehlikeyi ortadan kaldrmak kolay deildir; bu yüzden bir bölümde bulunan çeitli risklere ilgili puanlar verebilmek için deerlendirme süreci gerekli olacaktr. Bu bilgi risk yönetimindeki öncelikleri belirlemek açsndan çok önemlidir. Uygun risk puanlar verildiinde,
ilk önce hangi tehlike veya tehlikelerin ele alnaca, hangi kontrol önlemlerinin uygulanaca ve her biri için ne kadar bütçe ayrlmas
gerektii gibi sorular cevaplamak daha kolay olacaktr. Bu, yönetimin ksa vadeli planlarnn yan sra uzun vadeli planlarn da yapmasn salar.
Riskleri birbirleriyle karlatrmak elmalar ile armutlar karlatrmak gibidir. RD, iyerinde birbiri ile ilgisi bulunmayan ve karlatrlamaz gözüken birçok risk için etkili bir kyaslama yöntemi salamaktadr. Burada zorluk, riskin iki temel bileeninin olmasdr; iddet ve
olaslk. Baz kazalarn olma olasl daha fazlayken, sonuçlar daha az iddetli; bazlarnn da olma olasl düükken sonuçlar daha
iddetli olabilir. 3T RDin risk matrisi bu sorun için etkili bir çözüm salamaktadr.
Yaralanma ve hastalklarn iddetlerine göre ayrlarak snflandrlmas basit denebilecek bir ilemdir. Bunun için sadece kategorilerin
saysna (iddet düzeyleri) karar vermek ve bunlar arasndaki snrlar çizmek gerekir. 3T RDin yöntemi bir sonraki bölümde, örnekle
açklanm belirli bir ayrm yaklamna sahiptir.
Dier bir husus da yaralanma veya hastaln meydana gelme olasldr. Gelecekte yaanacak olaylarn olma ihtimalini hesaplamak
zordur. Zor olmasnn birkaç nedeni vardr: ilki, iyerinde belirli bir kaza veya hastalk türüyle ilgili snrl miktarda kayt bulunmas veya
hiç kayt tutulmamasdr. Bu durumda, hesaplama güvenilir sonuçlar vermez veya hesaplama yapmak imkansz hale gelir. kincisi,
üretim güvenliinde seviye günden güne veya haftadan haftaya fark edilir oranda deiebilir. Örnein, bir çalann belirli bir hafta boyunca titiz olmayan davranlar sergilemesi o hafta için kaza olma ihtimalini arttrr. Potansiyel olarak iddetli bir yaralanma veya hastaln yanllkla düük olaslkl olarak hesaplanmas, gerekli önleyici tedbirlerin alnmamas için yaygn bir neden veya bahane olmaktadr.
3T RDin’de olaslk hesab, her bir tehlikeye yönelik mevcut kontrollerin kanunlar, standartlar ve iyi uygulamalar ile ne kadar uyumlu
olduunun deerlendirilmesine dönütürülmütür. Bu yöntem uygulanabilir, çünkü yaygn tehlikelerin büyük bir çounluu SG yönetmelikleri ve standartlar hazrlanrken zaten deerlendirilmitir. Mevcut kontrol düzeyi yeterli ise, yaralanma veya hastalklarn ortaya çkma
olasl düük olmal ve bu durumda da iyiletirmeye ihtiyaç kalmamaldr. RD’yi bu yeni yöntemle yapmak çeitli avantajlar salamaktadr:
x
x
12
Mevcut kontrol önlemlerini incelemek, gelecekte olacak olaylarn hesaplamasn yapmaktan çok daha kolaydr,
Bu tür bir inceleme, yasal yükümlülükler ve iyi uygulamalara uyum salamak için ne tür iyiletirmelere ihtiyaç olduunu dorudan ortaya koymaktadr.
3T RDin Risk Matrisi
3T RDin’ de kullanlan yeni risk matrisi Tablo 1’de gösterilmitir. Bu geleneksel 3 puanl iddet ölçei ile yeni 3 puanl kontrol ölçeinden
olumaktadr.
iddet ölçei aadaki gibidir:
1.
2.
3.
Hafif iddetli
x Hafif yaralanma veya rahatszlk, en fazla 3 gün çalamama.
Orta iddetli
x Uzun süreli yaralanma veya hastalk; basit yaralanmalar veya krklar gibi,
x En fazla 30 gün çalamama.
Son derece iddetli
x Kalc yaralanma/hastalk veya ölüm,
x Uzuv kayb, ikinci/üçüncü derece yanklar, kafatas çatlaklar, kanser, astm.
Kontrol ölçei ise aadaki gibidir:
1.
2.
3.
Önlem ve kontroller yeterlidir, hiçbir sorun belirmemitir. Daha ayrntl olarak:
a) Makineler, aletler ve yaplar kanun ve standartlar ile uyumludur,
b) , salkl ve güvenli olmas için tasarlanm ve organize edilmitir,
c) Çalanlar eitim alm ve gerçekten doru (güvenli) çalma uygulamalarn kullanmaktadr.
yiletirmeye bir miktar ihtiyaç duyulmaktadr, sorunlar belirmitir.
yiletirmelere ciddi ihtiyaç duyulmaktadr, sorunlar sk sk belirmektedir.
Her modülde belirlenen her bir risk için, yukardaki kurallar uyarnca bir risk puanlamas yaplmaldr. 3T RDin formlarnda her bir riskin
karsna puanlarn yazlmas için sütunlar bulunmaktadr. Örnein, hesaplanan iddet derecesi 3 iken mevcut kontrol düzeyi 2 olarak
tahmin edilmi ise, risk puan 4’tür.
Tablo 2 önleyici faaliyetlerin planlanmasnda rehber olmas için hazrlanmtr. Puan 4 ya da 5 ise, önleyici faaliyete hzla ihtiyaç duyulur.
Baz durumlarda tehlikeli ekipmann kullanmna güvenlik tedbirleri uygulanana kadar ara vermek gerekli olabilir. Son derece iddetli
(sonuçlar dourabilecek) bir tehlike mevcut ise ve kontrol düzeyi yeterli hale getirilmise, kontrol düzeyini yüksek tutabilmek amacyla
mevcut durum izlenmelidir. Örnein, iskelede yaplan ilerde, düme tehlikesi her zaman için vardr ve korkuluk ve platformlarn durumu
daima izlenmelidir.
Risk puanlarnn verilmesi bittikten sonra, deerlendirme ekibi iyiletirme önlemleriyle ilgili önerileri tartmak üzere beyin frtnas oturumu yapmaldr. Çözüm önerileri ayrca 3T RDin formlarnda bulunan ilgili tablolara yazlm olmaldr. Ekip ayrca önerilen iyiletirme
önlemi uygulandktan sonra azaltlacak riskin gelecekteki puann tahminen hesaplamay tercih edebilir. Böylece durumun daha iyi
anlalmas beklenir.
Ayrca, yönetimin incelemesi ve onaylamas için sunulabilecek, risk puanlarnn özetlendii bir belge bulunmaktadr. Yönetim tarafndan
kabul edilmi önleyici faaliyetler ile ilgili baka bir özet belgesi de bulunmaktadr. Yönetim teklif edilen tedbirlerden bazlarn onaylamayabilir veya bekletebilir veya verilen puanlarla ilgili hemfikir olmayabilir. Son karar vermek yönetimin sorumluluudur.
Son olarak, tüm RD sürecini yalnzca i sal ve güvenlii profesyonellerinden oluan bir ekibe yüklemek ve onlar departman yöneticileri, mühendisler ve çalanlarla yalnz brakmann iyi bir fikir olmadn belirtmek gerekir. Pek çok ülkede elde edilen deneyimler bu tarz
bir yaklam benimsenmesinin gereksiz bürokrasi, çkar çatmalar, anlalmaz deerlendirme sonuçlar ve planlanan ama yerine getirilmeyen kontrol önlemleriyle sonuçlandn göstermektedir. Bu yaklamn yerine, yönetimin kendisinin de sürece dahil olduu ve ilgili
tüm taraflara gerekli faaliyetlere ilikin tüm desteini vereceini bildirdii durumlarda, departman yöneticileri, mühendisler ve çalanlar, i
sal ve güvenlii profesyonelleriyle ibirlii yapacak ve risklerle ilgili farkndaln oluturulmas ve koruyucu önlemlerin doru bir
ekilde uygulanmas konusunda çaba sarf edeceklerdir.
13
Tablo 1. Yeni 3T Risk Deerlendirmesi Matrisi
Yaralanma ve Hastalklarn Potansiyel iddeti
Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi
1
1
2
3
Hafif
Ciddi
Çok Ciddi
0
1
2
2
3
4
3
4
5
Kontrol önlemleri yeterli;
sorun çkmam*.
2
yiletirmeye ihtiyaç var;
ara sra sorunlar çkm.
3
Kayda deer iyiletirme gerekli;
sk sk sorunlar çkyor.
* Kontrol önlemleri aadaki durumlarda yeterli olur;
a) Makine, araç, ekipman ve her türlü yapnn yasa ve standartlara uygun olmas,
b) Faaliyetlerin güvenli ve salkl yürütülecek ekilde tasarlanp düzenlenmesi,
c) Çalanlarn mesleki ve SG eitimi almalar ve doru (güvenli) bir ekilde çalmalar.
Tablo 2. Risk puanlarnn açklamalar
Yaralanma ve Hastalklarn Potansiyel iddeti
Mevcut Kontrol Önlemlerinin Düzeyi
1
2
3
Hafif
Ciddi
Çok Ciddi
0: Önemsiz risk
1: Hafif risk; durumu
gözlemlemeye devam
edin
2: Küçük risk; sorunlarn
kontrol altnda olmasn
salaynz
0
Kontrol önlemleri yeterli; sorun
çkmam*.
2
yiletirmeye ihtiyaç var; ara
sra sorunlar çkm.
2: Küçük risk; durumu
gözlemlemeye devam
edin ve kolay önlemleri
uygulayn.
3: Orta derece risk;
uygun önlemleri planlayp, uygulayn.
4: Büyük risk; önlemleri
hzla planlayp, uygulayn.
3
Kayda deer iyiletirme gerekli; sk sk sorunlar çkyor.
3: Orta derece risk;
uygun önemleri planlayp, uygulayn.
4: Büyük risk; önlemleri
hzla planlayp, uygulayn.
5: Vahim risk; derhal
önlemleri planlayp,
uygulayn.
14
3. RSK DEERLENDRMES FORMLARI VE PUANLAMA ÖRNEKLER
RSK DEERLENDRMES FORMLARI
letme / antiye:
Tarih: .../../.2011
Deerlendirmeyi yapan:
1.1
1.2
2.1
2.2
3
4
RP= Risk Puan
= iddet
K= Kontrol Seviyesi
U= Uygulanamaz
H= Hayr
No
Aadakiler doru mu?
Yaralanma & hastalklarn potansiyel iddeti
Kontrol Düzeyi
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
1 Kontrol yeterli
0
1
2
2 Kontrol yetersiz
2
3
4
3 yiletirme gerekli
3
4
5
Merdiven ve Basamaklar:
yi durumda, yalnzca geçici eriim ya da tek elle
ksa dönemli hafif i için kullanlr.
Yürüyü ve Geçi Yollar:
Hiç engel yok, kaygan deil. Dümeye neden
olabilecek hiçbir açklk ya da çatlak yok. Düme
mesafesi 0.5 m’den çok olan yerlerde insanlarn
dümesini önlemek için korkuluklar ve ara korkuluklar var. Objelerin dümesini önlemek için
binann giriinde uygun çat var.
Sabit skele:
Uygun bir ekilde kurulur ve kullanmadan önce
denetlenir. Uygun durumdaki korkuluklar, ara
korkuluklar ve etek tahtalar mevcuttur. Çalma
platformuna güvenli eriim (merdivenler ve basamaklar)vardr. Çalma platformu yeterince geni,
engeller yok, kaygan deildir. Dümeye neden
olabilecek açklk ya da çatlak yoktur. Temeli,
ankraj ve güçlendirme uygundur.
Seyyar skele:
Kilitlenebilir tekerlekler, iç merdivenler uygundur.
Asma skele:
Saa sola hareket etmemek üzere sabitlenmi,
tayabilecei en fazla yük kapasitesi raporlanm,
günlük kontrol edilir.
Dümeye ve Çarpmaya Kar Koruma:
Zemindeki açk kenarlarda, asansör boluklarnda
vs. üçlü kenar korumas; korkuluk, ara korkuluk ve
etek tahtas vardr. Korkuluk olmayan alanlar
uygun bariyerlerle ayrlr. Zemindeki açklklar sk
ve iaretlenmi kapaklarla örtülür. Kaz alanlar
gerektiinde çarpmaya kar korunur. Kaz uygun
bariyer ya da korkuluklarla ayrlr.
Elektrik ve Aydnlatma:
antiyedeki elektrik datm uygun bir ekilde
planlanr. Datm panelleri ve kablolar uygun
durumda. Uygun bir ekilde yerletirilir ve korunur.
Yapay aydnlatma i sal ve güvenlii ve kalite
için yeterlidir.
E= Evet
Deerlendirilen i prosesleri:
Tavsiye ve Yorumlar
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
15
5.1
5.2
6
7.1
7.2
8.1
8.2
9.1
9.2
16
RP= Risk Puan
= iddet
K= Kontrol Seviyesi
U= Uygulanamaz
H= Hayr
E= Evet
No
Aadakiler doru mu?
Yaralanma & hastalklarn potansiyel iddeti
Kontrol Düzeyi
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
1 Kontrol yeterli
0
1
2
2 Kontrol yetersiz
2
3
4
3 yiletirme gerekli
3
4
5
Düzen ve Temizlik:
Atk boaltm yönetimi uygun bir ekilde planlanr.
Farkl atk tipleri için uygun atk konteynerleri
periyodik olarak boaltlr. Atklar her bir çalma
aamasndan sonra kabaca temizlenir. Materyaller uygun bir ekilde depolanr.
Trafik Yollar ve Yürüyü Yollar:
Açk bir ekilde belirtilir.
Makine ve Ekipman:
Uygun durumda ve temizdir. Güvenlik cihazlar
yerindedir. Elektrik kablolar hasar görmemitir.
antiye ortam için uygundur. Makinelerin etrafndaki alan düzenldiri. Uygun temel ve destek
mevcuttur. Yasal teftiler tamamlanmtr. Tayabilecei en fazla yük kapasitesi belirtilmitir
(vinçler ve kaldrma araçlar). Kalifiye operatörler
kullanmaktadr (vinçler ve kaldrma araçlar).
Yangn:
Zeminlerde ya da yerde fazladan yanc materyal
yoktur. aretli yerlerde uygun yangn söndürücüler mevcuttur. Yanc materyallerin olduu yerlerde sigara içmek yasaktr. Elektrik datm kutular
(panolar) ve kablolar iyi durumdadr. antiye
koullar için uygun yerletirilmi ve uygun durumdaki aydnlatma cihazlar vardr.
Scak ler (kaynak, talama vs.):
Scak ilere ayrlm özel alanlarda ya da özel bir
çalma ruhsatyla yaplr. Scak iin yaknndaki
yanc ve parlayc maddeler ve toz ortadan kaldrlr ya da korunur. Duvarlarda ya da döemelerdeki hiçbir açklk ya da çatlak yoktur, örtülür ya
da korunur. Uygun tipte ve boyutta yangn söndürücü mevcuttur. çiler uygun ekilde eitilir.
Gerektiinde yangn kontrolü için bir gözcü yerletirilir. Acil durum çklar uygun ve açk bir ekilde
iaretlenir.
Fiziksel Tehlikeler:
çiler gürültü seviyesi 85 dB(A)’den yüksek
olduunda uygun kulak koruyucular kullanr.
Odyometre testler yönetmeliklere uygun yaplr.
Mümkün olduunda daha az vibrasyona neden
olan çalma metotlar ve araçlar seçilerek elde
titreimden kaçnlr. çilerin maruziyet süresi
snrldr ve çalanlar elde titreimin uzun vadeli
salk riskleri konusunda bilgilendirilir. Maruziyet
altndaki çalanlar salk gözetimine tabi tutulur.
Radyasyon, yüksek ya da düük scaklk vs. dier
fiziksel tehlikelere maruziyetin kontrolü i sal
ve güvenlii mevzuatna ve standartlarna uygundur.
Havay kirleten proseslerde lokal havalandrma
vardr. çiler maske giyer. Mümkün olduunda
daha az tehlikeli maddeler kullanlr.
Malzeme Güvenlik Bilgi Formlar (MSDS) mevcuttur. Gerektiinde maruziyet i sal hizmetleri
Tavsiye ve Yorumlar
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
10
11
12
13
14
RP= Risk Puan
= iddet
K= Kontrol Seviyesi
U= Uygulanamaz
H= Hayr
E= Evet
No
Aadakiler doru mu?
Yaralanma & hastalklarn potansiyel iddeti
Kontrol Düzeyi
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
1 Kontrol yeterli
0
1
2
2 Kontrol yetersiz
2
3
4
3 yiletirme gerekli
3
4
5
tarafndan izlenir. Kapal alanlarda yaplan i özel
bir çalma ruhsatyla yürütülür. Girmeden önce
hava test edilip, gerektiinde temizlenir ve havalandrlr (oksijen, yanc ya da toksik gazlar/dumanlar). zolasyon, gerektiinde tehlikeli
maddelerin çalma srasnda içeri girmesini
önleyecek ekilde uygundur. Gerektiinde hava i
srasnda izlenir. çiler güvenli çalmak konusunda eitimlidir. Darda destek için bekleyen bir
kii ve gerektiinde uygun kurtarma araçlar
mevcuttur.
Kas skelet Sistemi Rahatszlklar:
antiye yerleimi ve i proseslerinin iyi planlanmasyla elle kaldrma ve materyallerin tanmasndan kaçnlr. Materyallerin kaldrlmas ve
hareket ettirilmesi için uygun araç ve makineler
kullanlr (el arabalar, kaldraçlar, asansörler,
vinçler, teleskopik vinçler, mobil kaldrma çalma
platformlar vs.). Maruziyet altndaki çalanlar için
salk gözetimi yaplr.
Psiko-sosyal Stres Faktörleri:
Hakaretamiz davran ve ayrmclk kabul edilemez (örnein; cinsiyet, rk veya kiinin karakterine
dair isim takma, cinsel taciz vb.). çilere doru
çalma metotlarna uygun talimat verilir. çiler
kendilerini ve ilerini ilgilendiren deiiklikler
konusunda bilgilendirilir. çilere i sal ve
güvenlii konusundaki iyiletirmeler ve ileri
hususunda fikirlerini ifade etme olana tannr.
çiler baarl çalmalar üzerine düzenli geri
bildirim alr. Sorun çktnda amirler destek verir.
Amirler adil davranr.
lkyardm ve Acil Durum Hazrlklar:
Uygun ilk yardm ekipman vardr. lk yardm
uygulayabilecek eitimli çalanlar mevcuttur.
Yangn ya da dier acil durumlar için eylemler
planlanr, öretilir ve tatbikat yaplr.
Sosyal Tesisler:
çilerin kyafetlerini deitirmeleri, ykanmalar,
yemek yemeleri ve dinlenmeleri için uygun tesisler mevcuttur.
Dier Tehlikeler:
(varsa burada listeleyin)
Tavsiye ve Yorumlar
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
17
(FORMU DOLDURMAK ÇN ÖRNEKTR)
letme / antiye:
Dikey naat Ltd.
Tarih: .../../.2011
Deerlendirmeyi yapan:
SG Uzman Mehmet YILMAZ
Deerlendirilen i prosesleri:
Tünel Kalp
1.2
Merdiven ve Basamaklar:
yi durumda, yalnzca geçici eriim ya da tek elle
ksa dönemli hafif i için kullanlr.
Yürüyü ve Geçi Yollar:
Hiç engel yok, kaygan deil. Dümeye neden
olabilecek hiçbir açklk ya da çatlak yok. Düme
mesafesi 0.5 m’den çok olan yerlerde insanlarn
dümesini önlemek için korkuluklar ve ara korkuluklar var. Objelerin dümesini önlemek için
binann giriinde uygun çat var.
K= Kontrol Seviyesi
Tavsiye ve Yorumlar
X
3
2
4
Kenar Korkuluklarndaki eksiklikler
giderilmeli,
çileri düen objelerden korumak için
bina giriine geçici
çat
yaplmas
gerekir.
skelede boya ii
için kullanlan çalma
platformu
yeterince
geni
fakat
üzerinde
önceki çalanlarn
brakt nesneler
var.
Platformlar kontrol
edilecek ve her gün
i bitiminde üzerlerindeki engellerin
kaldrlmas gerekir.
Montaj
ilerinde
kullanlan seyyar
iskelede iç merdiven
yok. çiler çalma
platformuna trmanyor.
Uygun merdivenler
monte edilecek ve
günlük olarak kontrol edilecek.
Asansör açklklarnda hiç kenar
korumas
yok.
Bunlarn
monte
edilmesi ve düzenli
kontrol
edilmesi
gerekir.
X
= iddet
RP= Risk Puan
1.1
0 Kontrol yeterli
2 Kontrol yetersiz
3 yiletirme gerekli
H= Hayr
No
Yaralanma & hastalklar
potansiyel iddeti
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
0
1
2
2
3
4
3
4
5
E= Evet
Kontrol Düzeyi
U= Uygulanamaz
Aadakiler doru mu?
2
2.1
Sabit skele:
Uygun bir ekilde kurulur ve kullanmadan önce
denetlenir. Uygun durumdaki korkuluklar, ara
korkuluklar ve etek tahtalar mevcuttur. Çalma
platformuna güvenli eriim (merdivenler ve basamaklar)vardr. Çalma platformu yeterince geni,
engeller yok, kaygan deildir. Dümeye neden
olabilecek açklk ya da çatlak yoktur. Temeli,
ankraj ve güçlendirme uygundur.
X
2
3
4
2.2
Seyyar skele:
Kilitlenebilir tekerlekler, iç merdivenler uygundur.
Asma skele:
Saa sola hareket etmemek üzere sabitlenmi,
tayabilecei en fazla yük kapasitesi raporlanm,
günlük kontrol edilir.
X
3
3
5
3
Dümeye ve Çarpmaya Kar Koruma:
Zemindeki açk kenarlarda, asansör boluklarnda
vs. üçlü kenar korumas; korkuluk, ara korkuluk ve
etek tahtas vardr. Korkuluk olmayan alanlar
uygun bariyerlerle ayrlr. Zemindeki açklklar sk
ve iaretlenmi kapaklarla örtülür. Kaz alanlar
gerektiinde çarpmaya kar korunur. Kaz uygun
bariyer ya da korkuluklarla ayrlr.
X
3
3
5
18
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
RP= Risk Puan
Tavsiye ve Yorumlar
= iddet
X
K= Kontrol Seviyesi
0 Kontrol yeterli
2 Kontrol yetersiz
3 yiletirme gerekli
U= Uygulanamaz
No
Yaralanma & hastalklar
potansiyel iddeti
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
0
1
2
2
3
4
3
4
5
E= Evet
Kontrol Düzeyi
H= Hayr
Aadakiler doru mu?
3
3
5
3
3
5
kinci kattaki hasarl
kablolarn ortadan
kaldrlmas ve
yenisiyle deitirilmesi gerek.
Gece vardiyasna
balanmadan önce
uygun aydnlatma
sistemi kurulacak.
Depoda yüksek
raflardaki ar materyaller daha alt
raflarda saklanacak
ve hafif materyaller
en üst rafa konulacak.
Atk kutular temin
edilecek.
4
Elektrik ve Aydnlatma:
antiyedeki elektrik datm uygun bir ekilde
planlanr. Datm panelleri ve kablolar uygun
durumda. Uygun bir ekilde yerletirilir ve korunur.
Yapay aydnlatma i sal ve güvenlii ve kalite
için yeterlidir.
5.1
Düzen ve Temizlik:
Atk boaltm yönetimi uygun bir ekilde planlanr.
Farkl atk tipleri için uygun atk konteynerleri
periyodik olarak boaltlr. Atklar her bir çalma
aamasndan sonra kabaca temizlenir. Materyaller uygun bir ekilde depolanr.
5.2
Trafik Yollar ve Yürüyü Yollar:
Açk bir ekilde belirtilir.
6
Makine ve Ekipman:
Uygun durumda ve temizdir. Güvenlik cihazlar
yerindedir. Elektrik kablolar hasar görmemitir.
antiye ortam için uygundur. Makinelerin etrafndaki alan düzenldiri. Uygun temel ve destek
mevcuttur. Yasal teftiler tamamlanmtr. Tayabilecei en fazla yük kapasitesi belirtilmitir
(vinçler ve kaldrma araçlar). Kalifiye operatörler
kullanmaktadr (vinçler ve kaldrma araçlar).
X
3
3
5
7.1
Yangn:
Zeminlerde ya da yerde fazladan yanc materyal
yoktur. aretli yerlerde uygun yangn söndürücüler mevcuttur. Yanc materyallerin olduu yerlerde sigara içmek yasaktr. Elektrik datm kutular
(panolar) ve kablolar iyi durumdadr. antiye
koullar için uygun yerletirilmi ve uygun durumdaki aydnlatma cihazlar vardr.
X
2
3
4
X
X
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
3
Daire testerede
koruyucu taklmadan
çalma yaplmamas gerekir.
Demir bükme
makinasna yanllkla çalmasn önlemek için ayak pedalna muhafaza
taklmas gerekir.
Kaldrma ekipmanlarnn iyi durumunda
olmayan sapanlarnn deitirilmesi
gerekir.
Yangn tüplerinin
periyodik kontrollerinin yaplmas gerekir.
Yanc malzemelerin
yannda sigara
içmeye izin verilmese de belirlenmi bir
sigara içme alan
yok.
Sigara içme alan
belirlenmeli ve
iaretlenmelidir.
19
8.1
8.2
9.1
9.2
20
X
Mümkün olduunda daha az vibrasyona neden
olan çalma metotlar ve araçlar seçilerek elde
titreimden kaçnlr. çilerin maruziyet süresi
snrldr ve çalanlar elde titreimin uzun vadeli
salk riskleri konusunda bilgilendirilir. Maruziyet
altndaki çalanlar salk gözetimine tabi tutulur.
Radyasyon, yüksek ya da düük scaklk vs. dier
fiziksel tehlikelere maruziyetin kontrolü i sal
ve güvenlii mevzuatna ve standartlarna uygundur.
Havay kirleten proseslerde lokal havalandrma
vardr. çiler maske giyer. Mümkün olduunda
daha az tehlikeli maddeler kullanlr.
X
Malzeme Güvenlik Bilgi Formlar (MSDS) mevcuttur. Gerektiinde maruziyet i sal hizmetleri
tarafndan izlenir. Kapal alanlarda yaplan i özel
bir çalma ruhsatyla yürütülür. Girmeden önce
hava test edilip, gerektiinde temizlenir ve havalandrlr (oksijen, yanc ya da toksik gazlar/dumanlar). zolasyon, gerektiinde tehlikeli
maddelerin çalma srasnda içeri girmesini
önleyecek ekilde uygundur. Gerektiinde hava i
srasnda izlenir. çiler güvenli çalmak konusunda eitimlidir. Darda destek için bekleyen bir
kii ve gerektiinde uygun kurtarma araçlar
mevcuttur.
X
= iddet
K= Kontrol Seviyesi
X
Scak ler (kaynak, talama vs.):
Scak ilere ayrlm özel alanlarda ya da özel bir
çalma ruhsatyla yaplr. Scak iin yaknndaki
yanc ve parlayc maddeler ve toz ortadan kaldrlr ya da korunur. Duvarlarda ya da döemelerdeki hiçbir açklk ya da çatlak yoktur, örtülür ya
da korunur. Uygun tipte ve boyutta yangn söndürücü mevcuttur. çiler uygun ekilde eitilir.
Gerektiinde yangn kontrolü için bir gözcü yerletirilir. Acil durum çklar uygun ve açk bir ekilde
iaretlenir.
Fiziksel Tehlikeler:
çiler gürültü seviyesi 85 dB(A)’den yüksek
olduunda uygun kulak koruyucular kullanr.
Odyometre testler yönetmeliklere uygun yaplr.
RP= Risk Puan
7.2
0 Kontrol yeterli
2 Kontrol yetersiz
3 yiletirme gerekli
U= Uygulanamaz
No
E= Evet
Kontrol Düzeyi
Yaralanma & hastalklar
potansiyel iddeti
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
0
1
2
2
3
4
3
4
5
H= Hayr
Aadakiler doru mu?
Tavsiye ve Yorumlar
3
Kulak koruyucular
uygun olarak kullanlmyor.
Eitim
programlarnda
buna yer verilmeli.
Odyometrik testlerin
yaplmas gerekiyor.
3
Çelik kirileri boyayan
çalanlar
maske takmyorlar.
Uygun maskelerin
temin
edilmesi
gerekir.
3
2
2
2
X
2
2
3
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
12
13
14
lkyardm ve Acil Durum Hazrlklar:
Uygun ilk yardm ekipman vardr. lk yardm
uygulayabilecek eitimli çalanlar mevcuttur.
Yangn ya da dier acil durumlar için eylemler
planlanr, öretilir ve tatbikat yaplr.
Sosyal Tesisler:
çilerin kyafetlerini deitirmeleri, ykanmalar,
yemek yemeleri ve dinlenmeleri için uygun tesisler mevcuttur.
Dier Tehlikeler:
(varsa burada listeleyin)
X
X
2
2
3
Ar yüklerin kaldrlmas
vinçlerle
yaplrken
küçük
kutular elle tanyor. Bunlarn da elle
tanmamas için
uygun tama ekipman temin edilmeli.
X
2
2
3
X
3
1
3
Operatörlerin güvenli sürü yöntemleri
konusunda
bilgisi eksik. Araç
operatörleri güvenli
sürü
yöntemleri
konusunda eitilmeli.
Ofis personeli ve
mühendislerin
i
yükü fazla.
Ekipler arasndaki
ibirlii ve egüdümün daha iyi olmas
i yüküyle mücadelede yardmc olabilir.
lk yardm ekipmanlar mevcut deil.
Tedarik edilmeli.
U= Uygulanamaz
RP= Risk Puan
11
Kas skelet Sistemi Rahatszlklar:
antiye yerleimi ve i proseslerinin iyi planlanmasyla elle kaldrma ve materyallerin tanmasndan kaçnlr. Materyallerin kaldrlmas ve
hareket ettirilmesi için uygun araç ve makineler
kullanlr (el arabalar, kaldraçlar, asansörler,
vinçler, teleskopik vinçler, mobil kaldrma çalma
platformlar vs.). Maruziyet altndaki çalanlar için
salk gözetimi yaplr.
Psiko-sosyal Stres Faktörleri:
Hakaretamiz davran ve ayrmclk kabul edilemez (örnein; cinsiyet, rk veya kiinin karakterine
dair isim takma, cinsel taciz vb.). çilere doru
çalma metotlarna uygun talimat verilir. çiler
kendilerini ve ilerini ilgilendiren deiiklikler
konusunda bilgilendirilir. çilere i sal ve
güvenlii konusundaki iyiletirmeler ve ileri
hususunda fikirlerini ifade etme olana tannr.
çiler baarl çalmalar üzerine düzenli geri
bildirim alr. Sorun çktnda amirler destek verir.
Amirler adil davranr.
Tavsiye ve Yorumlar
= iddet
10
0 Kontrol yeterli
2 Kontrol yetersiz
3 yiletirme gerekli
H= Hayr
No
Yaralanma & hastalklar
potansiyel iddeti
1 Hafif 2 Ciddi 3 Vahim
0
1
2
2
3
4
3
4
5
E= Evet
Kontrol Düzeyi
K= Kontrol Seviyesi
Aadakiler doru mu?
Sorumlu Çözüm
Personel Tarihi
2
21
FAALYET ÖZET
Bunlar yönetim tarafndan kabul edilen
önleyici faaliyetlerin özetidir.
KONU
RSK
FAALYET TANIMI
PUANI
SORUMLU
BT TARH
K
1.2
4
XYZ
GÜN.AY.2011
skelede boya ii için kullanlan çalma platformu yeterince geni fakat üzerinde XYZ
önceki çalanlarn brakt nesneler var.
GÜN.AY.2011
Kenar korkuluklarndaki eksiklikler giderilmeli.
çileri düen objelerden korumak için bina giriine geçici çat yaplmas gerekir.
2.1
4
Platformlar kontrol edilecek. Her gün i bitiminde üzerlerindeki engellerin kaldrlmas
gerekir.
2.2.
5
Montaj ilerinde kullanlan seyyar iskelede iç merdiven yok. çiler çalma platformu- XYZ
na trmanyor.
GÜN.AY.2011
Uygun merdivenler monte edilecek ve günlük olarak kontrol edilecek.
3
5
Asansör açklklarnda hiç kenar korumas yok. Bunlarn monte edilmesi ve düzenli XYZ
kontrol edilmesi gerekir.
GÜN.AY.2011
4
5
kinci kattaki hasarl kablolarn ortadan kaldrlmas ve yenisiyle deitirilmesi gerek.
XYZ
GÜN.AY.2011
Depoda yüksek raflardaki ar materyaller daha alt raflarda saklanacak ve hafif ma- XYZ
teryaller en üst rafa konulacak.
GÜN.AY.2011
Gece vardiyasna balanmadan önce uygun aydnlatma sistemi kurulacak.
5.1
5
Atk kutular temin edilecek.
6
5
Daire testerenin koruyucu taklmadan çalma yaplmamas gerekir.
XYZ
GÜN.AY.2011
XYZ
GÜN.AY.2011
Kulak koruyucular uygun olarak kullanlmyor. Eitim programlarnda buna yer veril- XYZ
meli.
GÜN.AY.2011
Demir bükme makinasna yanllkla çalmasn önlemek için ayak pedalna muhafaza taklmas gerekir.
Kaldrma ekipmanlarnn iyi durumunda olmayan sapanlarnn deitirilmesi gerekir.
7.1
4
Yangn tüplerinin periyodik kontrollerinin yaplmas gerekir.
Yanc malzemelerin yannda sigara içmeye izin verilmese de belirlenmi bir sigara
içme alan yok.
Sigara içme alan belirlenmeli ve iaretlenmelidir.
8.1
3
Odyometre testlerin yaplmas gerekiyor
9.1.
3
Çelik kirileri boyayan çalanlar maske takmyorlar.
XYZ
GÜN.AY.2011
Uygun maskelerin temin edilmesi gerekir.
10
3
Ar yüklerin kaldrlmas vinçlerle yaplrken küçük kutular elle tanyor. Bunlarn da XYZ
elle tanmamas için uygun tama ekipman temin edilmeli.
GÜN.AY.2011
11
3
Operatörlerin güvenli sürü yöntemleri konusunda bilgisi eksik. Araç operatörleri XYZ
güvenli sürü yöntemleri konusunda eitilmeli.
GÜN.AY.2011
Ofis personeli ve mühendislerin i yükü fazla.
Ekipler arasndaki ibirlii ve egüdümün daha iyi olmas i yüküyle mücadelede
yardmc olabilir.
12
3
lk yardm ekipmanlar mevcut deil. Tedarik edilmeli.
XYZ
GÜN.AY.2011
Her bir faaliyetin uygulanmas için bir son tarih ve uygulanmasndan sorumlu kii bulunmaktadr.
22
4. ÖZET
SG- YS öncelikle iyerindeki koullarn RD’sine dayanr. Düzeltici ve önleyici önlemler ancak tehlikelerin ve bu tehlikelerin dourduu
risklerin tespit edilmesi yoluyla belirlenebilir. RD farkl RD yöntemleri kullanlarak yaplabilir. SGP Projesi "naat Sektörü için 3T Risk
Deerlendirmesi" yönteminin kullanlmasn tavsiye etmektedir.
Hem Avrupa Birlii (AB) hem de Türkiye Cumhuriyeti, i sal ve güvenlii mevzuat iverenin çalma ortamndaki güvenlik ve salk
risklerini tespit etmekle yükümlü olduu ilkesine dayanlarak hazrlanmtr. O halde, tehlikeler ortadan kaldrlamyorsa iveren, bu
tehlikelerin salk üzerindeki olas etkilerini deerlendirerek kazalar ve hastalklar önlemek için gerekli kontrol önlemlerini almak zorundadr.
letmedeki çalanlarn tamamnn dolayl yoldan ya da dorudan RD’ye katlmalar gerekir. Bulunan riskler konusunda mühendislere,
eflere ve çalanlara veya çalan temsilcilerine bilgi verilmelidir. Verilecek talimat ve eitimler RD sürecini ve çalma ortamnda yaplacak iyiletirmeleri kolaylatracaktr.
23
24
BÖLÜM 2
TRSGP
naat Sektörü için SG Performans zleme
- ANTYEDE SALII VE GÜVENL DENETM -
25
26
antiyede Sal ve Güvenlii için Ön Koullar
Güvenli bir inaat sahasnda i makineleri, ekipmanlar, iskele ve geçi yollar iyi durumda olur. Bu teknik i sal ve güvenlii gereklilikleri önem arz etmektedir. antiye yönetimi ve bütün çalanlarn doru bilgi ve becerilere sahip olmalar da ayn derecede önemlidir. Bu
durum, özellikle doru ve güvenli çalma yöntemleri konusunda uzmanlk açsndan geçerlidir. Ayrca, ana yüklenici ve alt yükleniciler
arasndaki ibirlii kurma becerileri için de geçerlidir.
Bilgi ve beceri dahi tek bana yeterli deildir; pratik çalma yöntemleri kilit önem tar. Doru olduu bilinen çalma yöntemleri de
kullanlmaldr. Aksi takdirde, tutum ve davranlarn hatal, motivasyonun veya istekliliin eksik olduu belirtilmektedir. Ancak, çou
durumda gerçek sorun, istense bile deitirilmesi çok zor olan adeta derinlere kaznm alkanlklardr.
TRSGP SG performans izleme yöntemi, yalnzca teknik ön koullarn oluturulmasna deil, ayn zamanda yerlemi ve yanl çalma
yöntemlerinin deitirilmesine de yardmc olur. TRSGP SG performans izleme yöntemi, inaat sahasnn güvenliini salamak amacyla
yaplan ibirlii uygulamasdr. Bu yöntem, hangi konularda durumun iyi olduunun ve hangi konularn iyiletirilmesi gerektiinin tarafsz
bir ekilde ortaya konmasna yardmc olur. Geri bildirim panosu, ilerin yoluna koyulmasna ve uygulamada çalma yöntemlerinin
deitirilmesine yardmcdr. antiyede sonuçlar alnmaya balandnda ve sahadaki düzen görünür hale geldiinde, davranlarda da
olumlu bir deiim gerçekleir.
TRSGP SG Performans zleme Yönteminin Esaslar
TRSGP SG performans izleme yöntemi, bir inaat sahasnda güvenlik seviyesinin ölçülmesinde kolayca kullanlabilecek güvenilir bir
yöntemdir. Ayrca, haftalk bakm denetimlerinin yerine geçecek ekilde de kullanlabilir [1, bölüm 13 alt balk 2]. Ölçüm ilemi, bütün
antiyenin gezilmesi ve çetele sistemi kullanlarak denetim formu üzerinde gözlemlerin doru/ yanl eklinde iaretlenmesiyle yürütülür.
Kesin ve güvenilir bir sonuç alabilmek için, birçok gözlem yaplmaldr. Tek bir turda 100’den fazla gözlem yaplmas tavsiye edilir.
sal ve güvenlii gözlem yöntemi, inaat sahasnn
güvenlii ile ilgili bütün ana konularn izlenmesi için kullanlr. Bu konular form üzerinde alt balk altnda gruplanmtr: 1) Çalma alkanlklar, 2) skele, platform ve
merdivenler, 3) Makine ve donanmlar, 4) Dümeye kar
koruma, 5) Elektrik ve aydnlatma ile 6) Düzen ve atk
yönetimi.
Ölçüm ilemi için gözlemlere ilikin hazr formlar ve kurallar bulunmaktadr. Gözlemler, doru/ yanl ilkesine göre
yaplr. Gözlemlenen bir öe i sal ve güvenlii denetiminde onaylanm güvenlik seviyesine uygunsa, doru
olarak iaretlenir. Aksi durumda, yanl olarak iaretlenir.
TRSGP seviyesinin hesaplanmasnn kolaylatrlmas
amacyla her gözlem eit arlkldr. Ancak, talimatlara
uygun olarak yaplan ölçüm ilemlerinde, daha az önemli
konulara nazaran önemli konularda daha fazla gözlem
yaplmasyla önemli konular öne çkarlmtr. Ölçüm
ilemlerini gerçekletiren kiilerin yap ilerinde i sal
ve güvenlii mevzuat konusunda yeterli bilgiye sahip
olmalar gerekmektedir, fakat ölçüm ilemi için yeni kurallarn örenilmesine gerek yoktur. Ölçüm ilemlerini gerçekletiren kiiler, her konu için kabul edilir seviyeyi aralarnda ortaklaa kararlatrmaldr.
Ölçüm ilemleri tamamlandktan sonra, doru ve yanl
olarak kaydedilen gözlemlerin puan toplam ve antiyenin
güvenlik seviyesi hesaplanr. Bu hesaplama için kullanlan
formül aadaki gibidir:
27
antiyede TRSGP SG Performans zleme Yönteminin Tantm
Haftalk antiye denetiminin yerine TRSGP SG performans izleme yönteminin uygulanmasna karar verildiinde, ilk aamada fazladan
çalma yapmak gerekir. lk aamada, antiye yönetimi ve çalan temsilcileri, antiyede uyulacak temel kurallar ortaklaa belirlerler.
Yönetim ile i sal ve güvenlii sorumlusu, gözlem yapma konusunda pratik yapmaldrlar. Kabul edilebilir durumlar için ortak kurallarn belirlenmesi amacyla birlikte birkaç uygulama yapmaldrlar.
TRSGP Kurallar
antiyede öncelikle ortak temel kurallar konusunda anlamaya varlr. Bu kurallar, çalma yöntem ve prosedürleri konusunda açk ve
net klavuz ilkelerdir; bu kurallara uyulmasyla antiye güvenli ve düzenli tutulur. Temel kurallarn amac, herkesin kendisinden ne beklendiini bilmesidir. Uygun temel kurallar herkesçe kabul edilmelidir. Uzun uzun yazlm kurallar aklda kalmayaca için kural says en
fazla 10 olmaldr. Kurallar kolayca anlalmaldr. Yasaklar yerine doru eylemlere ilikin kurallarn yazlmas daha iyi olacaktr.
Kurallara uyulmas mümkün olmaldr. Araç-gereçlerin kullanldktan sonra yerine konmas bir kural olarak belirlendiyse, araç-gerecin
saklanaca yerler ortaklaa kararlatrlm ve iaretlenmi olmaldr. Atklarn atk kutularna konmas kural ise, kutular boaltmak için
bir kii görevlendirilmelidir.
Uygun temel kurallar, sadece güvenlik için deil, ayn zamanda antiyenin düzeni ve kalitesi için de önemli bir etkendir. Burada verilen
örnekler, antiyeye yönelik olarak üzerinde anlamaya varlacak hususlara esas olarak kullanlabilir.
TRSGP SALII VE GÜVENL KURALLARI
1.
Gerekli koruyucu ve i güvenlii donanmn kullannz.
2.
Geçi yollarn, iskeleleri ve dümeye kar korumalar iyi koullarda muhafaza ediniz.
3.
yerini bir sonraki çalma aamas için temiz braknz.
4.
Atklar çöpe atnz.
5.
Ortak kullanlan aletleri saklama yerlerine geri koyunuz.
6.
Stok alanlarn düzenli tutunuz.
7.
Aydnlatmann yeterli olduundan emin olunuz.
8.
Birlikte çalsmak ie yarayacaktr.
9.
Elektrik datm panolarn ve kablolarn güvenli bir ekilde yerletiriniz.
stiare Toplants
Temel kurallar belirlendiinde ve ölçüm ilemi düzenli yaplmaya balandnda, antiyede bütün personel için bir istiare toplants
düzenlenir. Bu toplantda, temel kurallar görüülür ve ortaklaa uyulacak olan kurallar onaylanr. Ayrca bu toplantda, ölçümlerin yaplma
ekli ve geri bildirimin nasl salanacana ilikin bir sunum da yaplr. Son olarak, tamamlanan ölçüm sonuçlar rapor edilir ve ilk iki ayda
seviyenin 15-20 puan orannda yükseltilmesi gibi olas ortak bir hedef de görüülür. Ayrca, hedefe ulald takdirde küçük bir ödül
verilecei de duyurulabilir. En kolay hatrlanabilecek ödüllerden biri herkese kahve ve kek smarlanmas olabilir.
Toplantdan sonra, TRSGP geri bildirim panolar, herkesin görmesi için duvara aslr. Güncel ölçümler ve haftalk gözlem kontrollerinin
sonuçlar bu panolar üzerinde ilan edilir.
28
letme :
Eyl
2010
Eyl
Eki
Eki
Kas
Ara
Kas
Oca
ub
2011 Oca
Ara
ABZ INSAAT
Mar
ub
Nis
May
Mar
Performans Endeksi
Haz
Nis
Tem Agu
Eyl
Eki
2011May Haz
Tem
Kas
Agu
Ara
Oca
Eyl
2012
Eki
Haftalk Kontroller
TRSGP SG performans izleme yöntemi, temel kurallara güvenilir ve doru ekilde uyulup uyulmadn izlemek için kullanlr. TRSGP SG
performans izleme yöntemi ayn zamanda, antiyenin haftalk i sal ve güvenlii denetimidir. Denetim srasnda, bütün antiye gezilerek i sal ve güvenlii ile ilgili her durum için gözlem yaplr. Gözlemler, çalan ve iverenlerin temsilcileri tarafndan birlikte yaplr.
Bir taeronun temsilcisi veya benzer bir görevli de gözleme dâhil edilebilir. antiyenin güvenlik seviyesine ilikin sonuç yüzde olarak elde
edilir. antiyelerde belirlenen güvenlik seviyesi ortalama yaklak %75 iken, mükemmel güvenlik seviyesi %100’dür. Ölçümden elde
edilen güvenlik seviyesi geri bildirim panosunda ilan edilir.
Geri Bildirim Panosu Vastasyla Düzenli Geri Bildirim
Bata baarl çalmalar olmak üzere herkesin yaplan iler
konusunda adil geri bildirim almas önem arz etmektedir.
Çounlukla SG konusundaki geri bildirimler negatif olup,
ikâyetlerden ve düzeltme taleplerinden oluur. Olaan bir i
sal ve güvenlii denetiminde ve haftalk denetimlerde
hatalarn tespit edilmesine özel bir çaba harcanr; halbuki en
iyi antiyelerde dahi yanllklar olabilir. Bu nedenle, i sal ve güvenlii konusunda iyi çalmalar yapm kiiler bile
çounlukla eletirilir. Haksz geri bildirimler tevik salamadklar gibi, firma ve i güvenlii uzmanlarn negatif bir tutum
benimsemeye itebilir.
1.
ETM
2.
ANTYEDE LK AAMA ÖLÇÜMLER
3.
TEMEL KURALLARIN YAZILMASI
4.
STARE TOPLANTISI VE HEDEF BELRLEME
5.
HAFTALIK KONTROLLER
6.
HAFTALIK GER BLDRM
7.
GEREKRSE, KNC STARE TOPLANTISI
sal ve güvenlii izleme ölçümlerinin sonuçlar, TRSGP geri bildirimi olarak kullanlr. Sonuç %80 ise, 100 maddeden 80’inin iyi
durumda olduu anlalr. Bu tür geri bildirim, güvenilir ve adil olup, negatif alglanmaz. Yöneticiler ve çalanlar, geri bildirime güvenip,
doru ve adil olduuna inanabilirler. Bu durum, iyilemelerin fark edilmesini salayarak daha fazla iyileme yaplmasn tevik eder.
Gözlem sonuçlar, herkesin görebilecei geri bildirim panosunda ilan edilir. Pano için uygun yer, örnein yemekhane ya da kantin duvar
olabilir. Bu yolla, antiyedeki herkes durumdaki iyilemeleri görüp, belirlenen hedef ile karlatrabilir. Geri bildirim, haftalk olarak düzenli ekilde salanr. Eski, kullanma elverisiz bir rutinin deitirildii durumlarda, iyiletirilmi yeni rutin örenilene kadar eski alkanlklarn
zamanla azalaca göz önünde tutulmas gerektii hatrlanmaldr. Elde ettiimiz deneyimlere göre, haftalk geri bildirim, konunun aklda
tutulmas açsndan yeterince sktr.
yi bir geri bildirimin bir baka özellii de, bireysel olarak size uygulandn hissetmenizdir. Kendi yaptnzn sizin açnzdan bir fark
yaratmas gerekir. Çok büyük veya tamamen farkl bir gruba verilen geri bildirim, bu gereklilii karlamayacaktr. Genellikle antiyede
ayn zamanda birkaç farkl yüklenicinin çalma ekipleri bulunmaktadr. Bu nedenle, geri bildirim bireysel olarak uygulanm görülebilir ve
adil görülmeyebilir. Bütün yüklenicileri bu ie dâhil etmek önemlidir. Çok büyük antiyeler, bölümlere ayrlmal ve bu bölümler için ayr
geri bildirim verilmelidir.
29
Gözlem Turunun Uygulanmas
Gözlem Turu ve Alanlar
Denetim turu, bütün antiyeyi kapsamaktadr. yi bir denetim düzeni, örnein, asansör ile en üst kata çkarak önce çatdan balayp,
aa katlara birer birer indikten sonra, son olarak zemin kat, depo ve çalanlarn kullanmna ait dier tesisleri denetlemektir. Denetimi
yaplacak yer, gözlem için biri bittikten sonra dierine geçilecek bölümlere veya denetim alanlarna ayrlmaldr. Alann büyüklüü, denetim yaplrken belirlenir. Ana kural, denetimcinin durduu yerden bütün alan görebilmesidir. Genellikle küçük alanlar büyüklere nazaran
daha iyi sonuç verir.
antiye, güvenilir “iaretler” uyarnca alanlara bölünür. Örnek verecek olursak, bir alan için uygun büyüklük elli metrekaredir. naat
aamas çerçevesinde uygun kare bir alan, örnein iki ölçüm aral veya sütunlar arasndaki mesafedir. ç mekân inaat aamasnda,
koridor ve merdiven boluu ayr bir gözlem alan olabilir.
Gözlem alanlarna bir örnek
Gözlemlerin Forma lenmesi
lk alann snrlarna karar verildiinde, gözlemlerin kaydedilmesi balar. zleme formu yoluyla en üstten aaya doru düzenli olarak
aadaki ekilde kontrol edilir.
1.
Her gözlem alannda, çalan bana bir gözlem olmak üzere hzl gözlemler yaplr. Çalan gerekli kiisel koruyucu donanmn kullanyor ve ii yaparken bariz bir risk almyorsa, ‘doru’ sütununa bir çizgi konur. Bir koruyucu ekipman eksikse veya
bariz risk alnd görülüyorsa, ‘yanl’ sütununa bir çizgi eklenir.
2.
Gözlem alannda, her podyum, iskele ve merdiven için ayr ayr gözlem yaplmaldr. Yap güvenli ve iyi durumda ise, ‘doru’
sütununa giri yaplr.
3.
Denetim için belirlenen haftalk gerekliliklere uygun her makine ve donanm konusunda gözlemler yaplr.
4.
Dümeye kar koruma maddesinde, kapatlmam her kenar ve boluk için ayr bir gözlem yaplr. Örnein, sütunlar arasnda
her boluk arasndaki korkulua ayr ayr gözlemler yaplr.
5.
Gözlem alannda elektrikle ilgili bir gözlem yaplr. Datm panolar ve kablolar doru bir ekilde yerletirilmise ve korunuyorsa gözlem ‘doru’ olarak girilir. Ayrca, alann yapay aydnlatmasnn genel durumu için bir gözlem yaplr. Ek olarak, bir puanlama da gözlemi yaplan çalma alanlarna özel yapay aydnlatma için yaplr. Gün nn yeterli aydnlatma salamas durumunda, aydnlatma için gözlem yaplmaz.
6.
Son olarak, alann düzeni deerlendirilir. Her atk kutusu için ayr ayr gözlem yaplr. Atk için kutuda yer varsa, ‘doru’ iaretlenir. Gözlem yaplan yerdeki çalma alanlarnn düzeni konusunda gözlem yaplr. Ayrca, geçi yollar özellikle dikkate alnarak genel düzen için de ayr bir gözlem yaplr.
Aydnlatma ve düzen konularndaki gözlemler, özel çalma alanlar vb. yerlerde yaplr. Özel çalma alanlar arasnda malzeme deposu, yap testeresinin bulunduu çalma alanlar ile tesisatçlarn ekipmanlaryla çalt alanlar saylabilir. Bir çalma alan, istenirse,
gözlem srasnda i yaplan herhangi bir yer olarak belirlenebilir.
30
zleme formunu ilk gözlem alan için doldurduktan sonra bir sonraki gözlem alanna geçin. Sonraki gözlemler de ayn form üzerine not
edilir. Gözlem turunu kesintiye uratmadan sonuna kadar bu ekilde sürdürünüz. Tur en fazla bir saat sürmelidir. lk bata, daha fazla
zaman alabilir.
Özellikle örenme aamasnda, gözlem yapma srasna mümkün olduunca eksiksiz ekilde uyulmaldr. Örendikten sonra, aamalarn ayr ayr akla getirilmesi gerekmez. Ayrca, gözlem konularnn sras da sonuçlarn güvenilirliine gölge düürmeden duruma göre
deitirilebilir. Deneyimli gözlemciler, turu 30-60 dakika içerisinde tamamlayacaktr.
Gözlemlerin Kaydedilmesi
Doldurulan izleme formlar da kayt niteliinde olup, TRSGP dosyasnda saklanr. Ayrca, hangi koullarn iyi durumda olduu ve hangilerinde iyiletirmeye ihtiyaç duyulduuna ilikin daha ayrntl sonuçlar ortaya koyar. zleme formunda kurallar gerei, düzeltici faaliyetlerin
uygulanabilmesi için gözlemlenen daha ayrntl kaydedilmesine ayrlm bir yorum bölümü de içermektedir. Bu bölümde, sadece annda
tehlikeye sebep olabilecek ve bir baka yolla düzeltilemeyecek eksiklikleri yaznz. Dier hususlar için, kaytlarda yazlan yorumlarn
yerini geri bildirim panosu almaktadr.
Deerlendirme Kriterleri
1. Çalma Alkanlklar
Dikkate alnmas gereken hususlar
x
Gözlem alannda kullanlan KKD ve her çalann ald risk.
Gözlem says
x
Gözlem alannda bulunan her çalan için form üzerinde bir gözlem yaplr.
Kabul kriterleri
x
Çalan, gözlemin yapld süre içerisinde yapt çalmalarda bütün gerekli koruyucu donanm kullanacaktr.
-
x
Kafasna darbe alma riski olduunda ve antiye kurallarnn gerekli gördüü hallerde, koruyucu baret kullanlmaldr.
Çalan, çalmasnda bariz risk almayacaktr.
-
Risk almadan kast; merdivenlerde çalma, yeterli koruyucusu olmayan kaynak ekipmannn kullanlmas, iskele korkuluklarna trmanlmas, basamak kullanmak yerine atlamay ve tekerlekleri kilitlenmemi seyyar iskele üzerinde yaplan
çalmalar olmakla birlikte, bunlarla snrl deildir.
2. skele ve Merdivenler
Dikkate alnmas gereken hususlar
naat süresince kullanlan platform ve basamaklar, seyyar iskeleler, sabit iskeleler, spa iskeleler ve merdivenler.
Gözlem says
x
Her bir ayr ekipman ve yap için bir gözlem yaplr.
x
Sabit iskelelerin her katnda, merdivenli geçi, platform ve korkuluklar için üç gözlem yaplr. Buna ek olarak, iskele yapsnn
salamlnn yan sra (ankraj ve takviyeler) iskelenin genel kurulumu ile ilgili de bir gözlem yaplr.
x
naat merdiveni ve düz merdivenler sadece üzerlerinde çalan biri varsa gözlemlenir.
x
Merdiven kulesi için bir gözlem yaplr.
Kabul kriterleri
x
Basamaklarda her zaman korkuluk olmaldr (trabzan ve ara korkuluk).
x
Gerekli olduunda geçi yollarnda korkuluk ve çat olmaldr.
x
Sabit iskele: Düzgün temel ve destek, bir iskele kart ve dikey geçi yolu olarak merdivenler. Platformlar parçalar birbirine
bal ve aralarnda boluk yok; duvar ile iskele arasndaki boluk 10 mm’den fazla deildir. Ayrca platformlar kaygan olmamaldr. 2 metreden yüksek iskelelerde, etek tahtas ve korkuluk bulunmaldr.
x
Seyyar iskeleler (2 metreden yüksek): bir iç geçi yolu, denetim levhas, kilitlenebilir tekerlekler, etek tahtalar ve korkuluklar.
x
Merdivenlerde dikey geçi yolu ve platformlar olmaldr. Basamaklar güvenlii tehlikeye atacak ekilde eri ve çökük olmamaldr.
x
Merdivenler salam; merdiven ayaklar sert bir kauçukla kapldr.
31
Seyyar
skele
-
0.5 metreden yüksek iskelelerde yapsal olarak
uygun bir geçi yoluyla donatlmaldr. Merdivenler
çounlukla giri için kullanlmaldr.
-
skele platformlar korkuluklarla donatlmaldr (2
metreden fazla yüksekten düme olasl varsa).
-
Güvenlik korkuluunun trabzan ve ara korkuluu
olmaldr. Trabzann yükseklii en az 1 metre olmaldr. skele korkuluklarnn etek tahtas olmaldr.
-
En son yaplan teftiin tarihi iskele kartna veya
platforma iaretlenmelidir.
-
skelenin yapsndan kaynaklanan bir tökezleme
tehlikesi olmamaldr.[3]
-
1.2 metreden alçak merdivenler üzerinde i yaplabilir.
-
0.5 metreden yüksek merdivenlerin derinlii 50
mm’den, genilii 0.3 metreden az olmayan sabit
yatay basamaklarla donatlmaldr. Basamaklar arasndaki mesafe 0.3 metreyi geçmemelidir.
Basamak
- 1.0 metreden alçak basamaklarn platformu en az
0.3 metre olmaldr. 1.0 metreden yüksek merdiven
platformlar en az 0.4 metre geniliinde olmaldr.
[3]
-
A tipi merdivenler; yaplacak i ksa sürecei için ve
benzeri nedenlerle iskele kurmann gerekli olmad
durumlarda üzerinde çkp çalmak için kullanlr.
-
A tipi merdivenler, tavan yükseklii normal bir oda
(yaklak 3 metre) kadar olan yerlerde, düz bir zeminde kullanlabilir.
-
A tipi merdivenler, kaynak ilerinde ve elektrikli alet
kullanlan, güç gerektiren ilerde kullanlmamaldr.
“A” tipi
merdiven
- A tipi merdivenler salam olmal, kuvvetli destek
vermeli ve yaplan ie uygun olmaldr. [3,4]
-
Çalrken inaat merdiveni üzerinde ayakta durulmamaldr. naat merdivenleri yalnzca geçici geçi
yolu olarak, kaldrma araçlarn balamak ve sökmek için, ve baka bir kereye mahsus ve ksa süreli
iler için kullanlabilir.
-
Geçi için geçici olarak kullanlan inaat merdiveni,
kullanlrken kazara dayand yerden ayrlmayacak
veya yklmayacak ekilde sabitlenmelidir.
naat
Merdiveni
32
- Eer çallan yerlere ve geçi yollarna inaat
malzemesi veya at dümesi ihtimali varsa
koruma amacyla çat yaplmaldr.
Podyum
- Podyumlar en az 0.8 m geniliinde, yük tanacaksa en az 1.2 m geniliinde ve eim en
fazla 25 derece olmaldr. [3]
- D cephe iskelesi gibi sabit iskeleler, kare
alanlara bölünür. ki platform arasnda kalan
bölge bir kare alan kabul edilir. Hâlihazrda kullanmda olan en yüksek platform ve üstündeki
iskele yaps da bir denetim karesi oluturur.
Her bir kare için ‘iskele, podyum ve merdivenler’ bal altnda 3 gözlem yaplr: kare içinde
kalan geçi merdivenleri için bir gözlem, platform için bir gözlem ve trabzan güvenlii konusunda bir gözlem yaplr. skelenin tamam
için de iki gözlem yaplr: gözlemlerden biri iskele taban için, biri de yapnn salaml için
(ankraj ve takviyeler) yaplr.
Sabit
skele
3. MAKNE VE DONANIMI
Dikkate alnmas gereken hususlar
x
naat testereleri, gazl kaynak takmlar, yer kumlama makinesi, hazr döeme plakalar, beton bunkeri, personel asansörleri,
seyyar vinçler, kaldrma araçlar ve beton kamyonlar
Gözlem says
x
Her makine veya ekipman için bir gözlem yaplr.
Kabul kriterleri
x
Doru temel ve destek,
x
Güvenli lokasyon,
x
Tam ve salam,
x
güvenlii donanm yerinde,
x
Kaldrma cihazlar üzerinde denetim tarihi ve yük kapasitesi görülmelidir.
33
x
Kaynak arabalarnda arka basnç valflar, geri tepmeleri önleyici mekanizmalar, sya dayankl eldiven, yeterli kapasitede
yangn tüpü ve uygun ekilde balanm kaynak gaz tüpleri bulunmaldr.
x
Personel asansörleri, seyyar vinçler ve beton kamyonlar sabit ve salam bir zemin üzerinde konulandrlmal; gözle bakldnda iyi durumda olduklar anlalmaldr. Her ihtimale kar alanda bir güvenlik bölgesi oluturulmaldr.
x
naat testeresi: testerenin kendisi ve koruyucu kapa doru kurulmu, freni ve itme kolu mevcut olmaldr.
Gazl kaynak
takm
4. DÜMEYE KARI KORUMA
Dikkate alnmas gereken hususlar
x
Katlarda korunmam kenarlar
x
Merdivenlerde korunmam kenarlar
x
Bir kiinin ayandan büyük boluklar
x
Kazlar
Gözlem says
x
Her kenar, boluk ve açklk için bir gözlem
x
Her bitiik korkuluk yaps için bir gözlem (özellikle uzun bir korkuluk ikiye bölünebilir)
x
Katlar arasnda merdivenlerin korunmam kenarna ilikin bir gözlem
x
Toplamda balkon korkuluklar için bir gözlem
Kabul kriterleri
x
Korkuluklar salamdr ve hem trabzan hem de ara
korkulua sahiptir.
x
Aada bir geçi yolu olmas ve insanlarn orada
çalmas durumunda, etek tahtas bulunur.
-
34
Bütün aft ve boluklarn trabzanlarnn yan
sra varsa alt katlara inen merdiven trabzanlarnn altna da birer etek tahtas gerekir. Asansör boluunun seviyesi, nesnelerin dümesini önlüyorsa, etek tahtas gerekli deildir.
x
Bir insan ayandan büyük boluklar, güvenli hale
getirilmitir. Boluk korumas, açkça iaretlenmitir
ve yerinden kaldrlamaz.
x
Korkuluu olmayan alanlar, bariyerlerle ayrlmtr.
x
Kazlarn içine düülmesi önlenmitir.
x
Alt kenar yükseklii 0,7 metreden az olan pencere
açklklarnda güvenlik korkuluu kullanlmtr.
Bütün inaatn katlarnda yer alan açklklar, merdiven boluklar ve benzeri yerler ve çatlar, düme yüksekliine baklmadan güvenli
hale getirilmelidir. Boluklar kapatmak için konan kapaklar, yeterince salam ve kaza sonucu yerlerinden oynamayacak ekilde yerletirilmi olmaldr. Güvenlik kapaklar, uygun ve açkça görülebilir ekilde iaretlenmelidir. Kapaklarn etrafnda tekerlekli makineler kullanlrken (örnein forkliftler veya personel asansörleri) dümeye kar alnan koruma önlemlerinin salamlna özel ilgi gösterilmelidir. [2,3]
Asansör boluunda dümeye kar koruma. Gözlem,
‘Dümeye kar koruma’ bal altna girilir.
Asansör boluunda çalma platformu. Gözlemler, ‘iskele,
podyum ve merdivenler’ bal altna girilir. Çalma platformu, kat seviyesinin en fazla 0.5 m altnda olmaldr.
5. ELEKTRK VE AYDINLATMA
Dikkate alnmas gereken hususlar
x
Geçici datm panolar (t16 A) ve elektrik kablolar
x
Gözlem alannn genel aydnlatmas
x
Çalma alannn yapay aydnlatmas
Gözlem says
x
Gözlem alanndaki datm panolar ve elektrik kablolar için toplamda bir
gözlem yaplr.
x
Gözlem alanndaki genel aydnlatma konusunda bir gözlem yaplr.
x
Çalma alannn aydnlatmas için bir gözlem yaplr.
x
Gözlem srasnda gün yeterli aydnlatma salyorsa, aydnlatma konusunda gözlem yaplmaz.
Kabul kriterleri
x
Datm panolar ve kablolar düzgün bir ekilde yerletirilmi (örnein aslarak) ve korunmutur.
-
x
Döeme ve boyama gibi iler için alan
aydnlatmas, i ortamna 500 lux ve iin
yapld yerin yaknlarnda 200 lux aydnlk salamaldr. Çalma alannn aydnlatmas için yükseklii, yönü ve açs ayarlanabilen en az iki lamba kullanlr. Örnein; içi tek bir lambayla çalyorsa, lambann patlamas halinde i yarda kalr ve
genellikle arada beklemeyle geçen zamann dolayl maliyeti çok yüksek olur.
Datm panosundan çkan çekilir prizler ve benzeri ekipmann gözlemi “düzen ve atk yönetimi’ bölümünde yaplr.
Aydnlatma SG ve kalite açsndan uygundur; göz alan parlak klar yoktur.
6. DÜZEN VE TEMZLK
Dikkate alnmas gereken hususlar
x
Gözlem alan içerisindeki atk kutular
x
Gözlem alannn genel düzeni
x
Çalma alannn düzenlenmesi
Gözlem says
x
Her atk kutusu için bir gözlem
35
x
Gözlem alannn genel düzeni için bir gözlem
x
Çalma alannn düzeninin iyi olmasna ilikin bir gözlem
Kabul kriterleri
x
Atk kutusuna daha fazla atk sabilir.
-
x
x
Ortaklaa kararlatrlm noktaya boaltlmak üzere götürülen veya
boaltldktan sonra katlara geri tanmay bekleyen atk kutular gözlemlenmez.
Gerekirse, atklar ayrtrlr.
-
Önceki çalmalardan kalan atklar kabaca temizlenir.
-
Çalma alan, çalma srasnda düzenlidir.
-
Depolanan malzemeler, tek bir yerde ve düzenli bir ekilde geçi yollarndan uzakta saklanmaldr.
naat Atklar
‘Düzen ve temizlik’ bölümündeki gözlemler, gözlem alannn genel düzeni
ile çalma alannn düzeni konusunda
yaplr. Atk kutularn verimli bir ekilde kullanmak ve doru çalma yöntemleri uygulamak, gözlem alannn
düzeninde önemli ölçüde iyiletirme
salar
Sadece hareketlilik ve malzeme transferi açsndan deil, ayn zamanda çalma kalitesi açsndan da düzen iyi bir ekilde
salanmtr.
BÖLÜM 2’DEK REFERANSLARIN LSTES
1.
naat çalmalarnn güvenlii konusunda Dantay Karar (629/94)
2.
Aitomaa K., Luoto T., Marjamäki M., Niskanen T., Patrikainen H., Päivärinta K.: Rakennustyön turvallisuusmääräykset
selityksineen. Rakennusalan Kustantajat RAK/ Kustantajat Sarmala Oy, Jyväskylä, 1999
3.
naat ilerinde dümeyi önlemek için iskele ve i güvenlii yaplarnn kullanm konusunda Finlandiya Sosyal Güvenlik ve Salk
Bakanl Karar (156/98)
4.
Güvenlii Merkezi, Tikkaiden turvallinen käyttö, 2000
5.
Laitinen H., Ruohomäki I.: ki antiyede i güvenliinin salanmas konusunda geri bildirim ve hedef belirlemenin etkisi. Güvenlii Bilimi Sürüm 24, No. 1, sayfa 61-73, 1996.
6.
Laitinen H., Marjamäki M., Päivärinta K.: Bina inaatnda TR i güvenlii gözlem yönteminin geçerlilii. Kaza Analizleri ve Önleme
31 (1999) 463-472.
7.
Laitinen, H., Päivärinta, K.: A new-generation safety contest in the construction industry – a long-term evaluation of a real-life
intervention. Safety Science 48 (2010) 680–686
36
TRSGP Gözlem Formu
…………………………………………………………….NAAT RKET
ANTYE ADRES
TARH
KONU
DORU
TOP.
YANLI
TOP.
1.ÇALIMA ALIKANLIKLARI
2. SKELE VE MERDVENLER
3. MAKNE VE DONANIM
4. DÜMEYE KARI KORUMA
5. ELEKTRK VE AYDINLATMA
6. DÜZEN VE TEMZLK
DORU, TOPLAM
TRSGP DÜZEY:
DORU (SAYI)
DOR. + YANL. (SAYI)
YORUMLAR
YANLI, TOPLAM
...........
X 100 =
..........
GÖREVL
X 100 = …… %
DÜZELTME TARH
__________________
_______________
VEREN TEMSLCS
ÇALIAN TEMSLCS
37
TRSGP GÜVENLK GÖZLEM KONULARI
GÖZLEM SAYISI
KABUL KRTERLER
Her çalan için bir gözlem
Gerekli koruyucu donanmn kullanm
ÇALIMA ALIKANLIKLARI
Koruyucu donanm kullanm ve risk alma
Bariz riskleri almyor
SKELE VE MERDVENLER
Geçici podyumlar ve basamaklar
Her ayr yap ve donanm için bir gözlem
Seyyar iskele
Geçi yollar düzenli ve temiz, gerekli
yerlerde korkuluk ve çat örtüsü konmu.
skelenin ayaklar ve destekleri uygun;
yap (tefti edilen) kurma yöntemine uygun, iskelenin dikey geçi merdiveni,
platform ve etek tahtalar ile korkuluklar
yerinde
Sabit iskele platformlar arasndaki alan
skele spas ve merdivenler
skele spalar ve merdivenler salam
MAKNE VE DONANIM
naat testereleri, gazl kaynak takmlar,
yer kumlama makinesi, hazr döeme
plaklar, beton kovalar, personel asansörleri, hareketli vinçler, kaldrma aksesuarlar,
beton pompas kamyonlar, vb.
Her bir donanm için bir gözlem
Ayak ve destek
Konum
Yap ve aksesuarlarn durumu
Yasal teftileri tamamlanm
DÜMEYE KARI KORUMA
Katlarda korkuluksuz kenarlar
Her kenar için bir gözlem
Salam korkuluklar, 2 korkuluk
Merdivenlerde korkuluksuz kenarlar
Her boluk için bir gözlem
Gerekliyse etek tahtas
Boluklar
Her kattaki merdivenler için bir gözlem
nsan ayandan büyük boluklar korunmu
Kazlar
Boluklar üzerindeki kapaklar iaretli ve
kaldrlmalar önlenmi
Korkuluksuz alanlar kordon altna alnm
Kaz alannda çökme engellenmi
ELEKTRK VE AYDINLATMA
antiyedeki yapay aydnlatma
Her antiyenin yapay aydnlatmas için,
Ortamn genel yapay aydnlatmas, geçi
yollarnn özel olarak aydnlatlmas
Ortamn genel aydnlatmas için,
Ortamdaki elektrik hatlar için birer gözlem
Geçici datm panolar (t16A) ve elektrik
kablolar
Yapay aydnlatma güvenlik ve kalite açsndan yeterli (gün yeterliyse gözlem
yaplmaz)
Datm panolar ve kablolar uygun ekilde yerletirilmi ve korunmu (gerekirse
aslm/sabitlenmi)
DÜZEN VE TEMZLK
Atk konteynrlar
Her atk kutusu için,
Atk kutusunda yer olmas
antiye düzeni
Her antiye için,
Gerekli hallerde atklarn ayrlmas
Ortamn genel düzeni, bilhassa geçi
yollarnn düzeni
Genel düzen için,
Güvenlik ve kalite açsndan antiye düzeni
Sabit iskele platformlarnn düzeni (ortam ile
ayn deilse)
skele platformlar için (genel durum ile
ayn deilse) birer gözlem
Önceki antiyeden kalan atklarn kabaca
temizlenmesi
Hareketlilik ve mal transferi açsndan
ortam ve iskele platformu düzeni
38
BÖLÜM 3.
SALIK TEHLKELER
39
40
NAAT SEKTÖRÜNDE SALIK RSK VE TEHLKELER
naat ileri ev, iyeri, fabrika, hastane, yol, köprü, tünel, stadyum, rhtm, havaalan gibi her çeit inaatn yapm, bakm, onarm,
yenilenmesi, deitirilmesi, yklmas ilerinin tamamdr. naat çalanlar genellikle sürekli ayn iyerinde çalmaktan ziyade sk sk i
deitirmek, çaltklar her ite ancak birkaç haftayla birkaç ay arasnda bulunmak zorunda kalan çalanlardr. Bu durum çalan ve i
açsndan çeitli olumsuzluklar içerir. Çalanlarn eitim ve güvenlik alg düzeyleri ve iyerlerinin güvenlik anlaylar deiken olabilir.
Çou zaman inaat çalanlar yln tamamn çalarak geçiremezler. Bunu telafi etmek için sklkla fazla mesai, ar çalma gibi zor
koullarla yüz yüze kalrlar. Deneyimsiz olduklar ileri yapmak zorunda kalabilirler. Bu nedenle; aslnda bir takm çalmas olmas
gereken inaat ileri, salk ve güvenlik açsndan pek çok riskleri barndrr hale gelir. naatlar, farkl meslek gruplarnn bir arada bulunduu i alanlardr (bkz. Tablo 3).
Tablo 3. Baz inaat meslekleri-çalanlar
Kazan ustalar
Demir ve çelik çalanlar (donat ve yapsal)
Duvar ustalar
Ameleler
Marangozlar
Bakm çalanlar
Elektrikçiler
Öütücüler
Asansör kurucular
naat makinalar operatörleri
Camclar
Boyaclar, duvar kâd kaplayclar
Atk temizleyenler(örn. asbest, kurun, toksik döküntüler)
Tesisatçlar
Mozaikçiler, betoncular
Çat ustalar
Svaclar
Sac metal çalanlar
Yaltm çalanlar
Tünel çalanlar
naat ilerinin salk riskleri iyerinden iyerine, iten ie, günden güne, hatta saatten saate deiebilir. Genellikle aralkl, tekrarlanan
maruziyetler söz konusudur. çi sadece kendi yapt iten deil, çou zaman i ortamndaki dier ilerden kaynaklanan zararlardan da
etkilenir. Her bir etkenin zarar, younluuna ve yaplan iin süresine baldr. Baz inaat tehlikeleri aadaki tabloda gösterilmektedir.
Burada sadece iin birincil zararlarna yer verilmitir (bkz. Tablo 4). Ayrca, her inaat çalan stres ve scaa maruz kalma, kas-iskelet
sistemi hastalklar gibi ortak salk sorunlaryla da karlar.
Kimyasal zararlar
Genellikle havada, gaz, toz, buhar, duman halinde bulunur ve solunumla alnrlar. Bazlar ciltten de emilirler. Sv, yar sv (tutkallar,
yaptrclar, katran) veya toz(çimento) formda bulunabilirler. Su ve gdalarla azdan alnabilir, sigarayla birlikte solunabilirler. Oluturduklar hastalk örnekleri ise;
x
Silikoz; kum püskürtme, tünel yapm, kaya delme ilemleri,
x
Asbestosis; izolasyon, tesisat, ykm ileri,
x
Bronit; kaynakçlk,
x
Cilt alerjileri; çimentoyla yaplan iler,
x
Sinir sistemi hastalklar; organik çözücüler ve kurun maruziyeti.
Asbest maruziyeti olan izolasyon çalanlarnda, kaynakçlarda ve aaç ileriyle uraanlarda akcier kanseri ölümleri fazladr. Köprü
tamircilerinde, boyaclarda kurun zehirlenmesi görülür. Baz haval çekiç operatörlerinde ve titreim oluturan alet ve makineleri kullananlarda ”beyaz parmak” sendromu görülür. stresi, isizlik korkusu, sosyal izolasyon, kalc olmayan çalma koullar gibi ile ilgili
sorunlar inaat çalanlarnda alkolizmi kolaylatrc olabilir.
41
Tablo 4. Baz inaat mesleklerinin birincil riskleri
Meslek
Risk
Tula, ta vd. duvar ustas
Çimento dermatiti, ayakta çalma, ar yük
Seramik ustalar
Yaptrc buharlar, dermatitler, ayakta çalma
Marangozlar
Ahap tozu, ar yük, tekrarlayan hareketler
Svaclar
Sva tozlar, iskelede çalma, ar yük, ayakta çalma
Elektrikçiler
Lehim dumanndaki ar metaller, ayakta çalma, ar yük, asbest
Elektrik santrali yapm ve tamircileri
Lehim dumanndaki ar metaller, ar yük, asbest
Boyaclar
Solvent buharlar, toksik metaller
Duvar kad ustalar
Tutkal buharlar, ayakta çalma
Tesisatçlar
Kurun duman ve partikülleri, kaynak dumanlar, asbest
Buhar kazan ustalar
Kaynak dumanlar, asbest
Hal kaplamaclar
Diz travmas, ayakta çalma, tutkal ve buharlar
Karo ustalar
Yaptrclar, toz, diz travmas
Mozaik zmparaclar
Ayakta çalma, silika tozu
Camclar
Ayakta çalma, yaralanma
zolasyon çalanlar
Asbest, sentetik lifler, ayakta çalma
Demiryolu inaatçlar
Silika, scak, souk
Çat ustalar
Katran, scak, yüksekte çalma
Kaynakçlar
Kaynak emisyonlar
Lehimciler
Metal dumanlar, kurun, kadmiyum
Kazclar, deliciler
Silika, gürültü, vibrasyon
Haval çekiç kullananlar
Silika, gürültü, vibrasyon
Kazk makinas operatörleri
Silika, vibrasyon
Vinç operatörleri
Gürültü, lubrikan yalar
Vinç kulesi operatörleri
Stres, izolasyon
Ekskavatör, kepçe operatörleri
Silika, histoplazmozis, vibrasyon, scak, gürültü
Grayder, dozer , kazc operatörleri
Silika, vibrasyon, scak, gürültü
Asfalt çalanlar
Asfalt emisyonlar, scak, dizel egzozu
Kamyon ve traktör oförleri
Vibrasyon, dizel egzozu
Ykm çalanlar
Asbest, kurun, toz, gürültü
Fiziksel zararlar
Her inaatta görülürler. Gürültü, scak ve souk, radyasyon, vibrasyon, barometrik basnç bunlardandr. naat sektöründe makineleme
arttkça gürültü sorununun boyutlar da artmaktadr. Tüm vücut titreimi, haval çekiç ve dier büyük makineleri kullananlar için önemli bir
sorundur. Çat ustalarnda güne ve scak katrana bal scak stresi riski yüksektir. UV radyasyonun ana kayna güne ve elektrik
kaynadr. yonizen radyasyon ihtimali düüktür. Ancak, temel kazma, tünel yapm gibi ilerde radon gaz maruziyeti söz konusu olabilir. Zorlanma ve burkulmalar, en sk görülen hasarlardr. Travmatik yaralanma, tekrarlanan hareketler, ayakta ve ar çalma gibi nedenlerle tendinit, karpal tünel sendromu, bel ars gibi kronik fiziksel sorunlar sk yaanr. kazalar yönünden inaat sektörü, en yüksek riskli meslek gruplarndan biridir.
42
Biyolojik zararlar
Enfeksiyöz mikroorganizmalar, biyolojik kaynakl toksik etkenler ve hayvan saldrlardr. Örnein kaz çalanlarnda histoplazmozis
görülebilir. Kapal ortamda yaplan çalmalarda, grip, tüberküloz bulamas olabilir. Stma, sarhumma, Lyme hastal, sektörün bilinen
dier enfeksiyöz sorunlardr. Sarmak, mee, sumak, srgan gibi bitkilerden kaynaklanan toksinler, ciltte tahrie neden olabilir. Baz
aaç tozlar kanserojen, bazlar alerjendir. Ar, eek ars, ylan, karnca gibi baz hayvan sokmalar görülebilir.
Tablo 5’de inaat sektöründe görülen baz salk zararllar listelenmitir.
Tablo 5. naat sektöründe görülen baz salk zararllar
Kimyasal
Kas-iskelet
Asit
Ar zorlanma: srt hasarlar, burkul- Bina ykm
ma ve zorlanmalar, omuz, dirsek,
Kapal alanlar
bilek problemleri
Vinç kullanma
Uygunsuz malzeme
Uyuturucu ve alkol
Ayakta çalma
Elektrik
Tekrarlanan hareketler
Patlayclar
Fiziksel
Dümeler
Souk
Yangn ve patlama
Ergonomi
Motorlu tatlar
Scak
Ar ekipman
Gürültü
skeleler
Oksijen eksiklii
Yangn ve patlamalar
Radyasyon
Basnçl gazlar
Stres
Hava koullar
Güne
Yaptrclar, tutkallar
Alkali
Asbest
Asfalt
Berilyum
Karbon monoksit
Çimento
Temizlik ürünleri
Katran
Toz
Epoksi reçinesi
Gaz
zosyanatlar
Kurun
Yapay mineral lifler
Metaller
Boyalar, cilalar
Silika
Güvenlik
Vibrasyon
Biyolojik
Sürüngenler, kümes hayvanlar
Histoplazmozis
Solventler
Bakteriler, mantarlar, parazitler, virüsler
Tinerler
Böcekler & örümcekler; lyme hastal
Kaynak duman ve gazlar
Küfler, mantarlar
Ahap tozlar
Protozoalar
43
NAAT SEKTÖRÜNDE EN SIK KARILAILAN MESLEK HASTALIKLARI1
naat sektöründe en sk karlalan meslek hastalklar aadaki Tablo 6’da sralanmtr. Amacmz, iverene, çalanlara ve SG
çalan temsilcilerine en sk görülen meslek hastalklarn tantarak, bu hastalklarn erken safhalarnda tespit edilmesine yardmc olmaktr (Daha detayl bilgi için bkz. SGP kapsamnda hazrlanan “Meslek Hastalklar ve le lgili Hastalklar Tan Rehberi” ve “Çalma
Yaamnda Salk Gözetimi Rehberi”) .
Tablo 6. naat sektöründe en sk karlalan meslek hastalklar
1
Gürültüye bal iitme kayb
2
Titreime bal gelien beyaz parmak hastal
3
Karpal tünel sendromu
4
Bel rahatszlklar, tüm vücut titreimine bal gelien rahatszlklar dahil
5
Tozdan kaynaklanan meslek hastalklar
6
Asbestten kaynaklanan hastalklar
7
Kimyasallardan kaynaklanan meslek hastalklar
8
Mesleki cilt hastalklar
9
Mesleki astm
10
Mesleki kanser
11
Tetanoz
1. GÜRÜLTÜYE BALI TME KAYBI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Gürültü, rahatsz edici ve iitme için zararl olan sestir. ç kulakta oluan birikimsel hasar, gürültü maruziyetinin sonucudur. Etkilenme
yllar içinde yava geliir; duyarlla göre deimekle birlikte, 10 yldan az zaman almaz. itme kaybn etkileyen faktörler gürültünün
younluu(dB), ekli (sürekli, aralkl, geçici), frekans, içerii, maruziyet süresi ve kiisel duyarllktr. Akustik travma ise ani, tek, yüksek
düzeyde gürültü sonucu oluan iitme kaybdr. Çarpma veya patlama gibi ani gürültülerden kaynaklanr.
Duyarl kiiler dnda, günde 8 saat sürekli 80 dB altnda gürültüye maruz kalmak genellikle iitme kaybna neden olmaz. 100 dB gürültüye sürekli maruziyet; ortalama olarak 5 ylda 5 dB, 20 ylda 14 dB, 40 ylda 19 dB iitme kaybna neden olur.
Sanayinin genelindeki iletmelerin aksine inaat sektöründeki faaliyetler her zaman sabit ve tek bir yerde yürütülmez. Bu nedenle, gürültü seviyeleri deiir. naatlarda iler çou zaman açk havada, hava koullarnn, rüzgar tünellerinin, topografyann, atmosferin ve çevrenin etkileri altnda yaplr. naatlarda gürültü kaynaklar, örnein ar kaz makineleri, bir yerden baka bir yere hareket edebilir; mesai
saatleri içinde younluu önemli oranda deiebilir.
Tipik bir antiyede karlalan gürültü seviyelerinin kaynaklar iyi bilinmektedir. antiyedeki bir beton mikseri gürültünün kayna olabilir.
Gürültü seviyeleri, dizel motoruyla çalan mikserlere susturucular taklarak ve mikserin düzenli bakmnn yaplmasn salayarak aa
çekilebilir. Ykm ilerinde ve antiyede haval matkaplarn, kompresörlerin ve i makinelerinin çalt zamanlarda ciddi gürültü tehlikesine rastlanabilir.
1
Bu bilgi, iverenlerin iyerindeki tehlikeleri ve bu tehlikelere maruziyetin olas sonuçlarn daha iyi anlayabilmeleri için verilmitir.
44
Sradan bir antiyede rastlanabilecek gürültü seviyeleri aada verilmitir:
Operatördeki ekipmann ses seviyesi
Ortalama
Oran
88
85-91
86.5
79-89
Dozer
96
89-103
Yol silindiri
90
79-93
Skreyper
96
84-102
Kaz:
Lastik tekerlekli yükleyiciler
Kazc yükleyici
Greyder
<85
Kamyon
96
89-103
Asfalt serici
101
100-102
Malzeme Tama:
Beton mikseri
<85
Beton pompas
< 85
Vinç
100
Ayakl vinç
97-102
<85
Güç Üniteleri:
Jeneratörler
<85
Kompresörler
<85
Darbe:
ahmerdan (dizel ve haval)
98
82-105
ahmerdan (yer çekimi, fore)
82.5
62-91
PnömatikKrc
106
94-111
Hidrolik Krc
95.5
90-100
Pnömatikyonga makinesi
109
Dier Ekipman:
Beton vibratörü
94.5
Kompres Hava Üfleyici
104
Elektrikli testere
88.5
Elektrikli matkap
102
Paletli kaya delici makine
113
87-98
78-95
yerinde ototoksik maddelere veya titreime maruziyet gürültüye bal gelien iitme sorunlar üzerinde olumsuz etki yapabilir.
Salk etkileri
Geçici veya kalc olabilir. Geçici olan iitsel yorgunluk olarak da tanmlanr. Balangçta geçici iitme eii kaymas vardr. Gürültü
ortadan kalkarsa 24 saat içerisinde düzelir. Ancak maruziyet tekrarladkça düzelme azalr ve kalc kayp balar.
Akut akustik travmadaki iitme kayb simetrik ya da asimetrik olabilir. Ksmen geri dönebilir. Kulak zarnda yrtlma, kanama olabilir.
45
Kronik mesleki iitme kayb ise sinsi ve yava geliir, gürültüden uzaklamakla ilerlemesi durur. Çou zaman kulak çnlamas da elik
eder. Erken dönemde ba dönmesi, kulak çnlamas, iitme azalmas olur. Tam iitme kaybna kadar ilerleyebilir. Kulak çnlamas olgularn yarsnda bulunur ve her aamada duyulabilir. Sinirlilik, yorgunluk, uyku bozukluu gibi bulgular elik edebilir. Sesleri ayrt etme
yetenei azalr. Genellikle her iki kulakta, simetrik, geri dönüümsüzdür. Bazen iki kulak arasnda belirgin fark olur. Atclk bunun örneidir. Atclarda, sa omuz kullanlyorsa, kafann sa kula gölgeleyip korumas nedeniyle sol kulakta daha fazla iitme kayb olur.
Tedavide en etkili yöntem gürültüden uzaklatrmaktr. Sigara, kalp hastalklar, yüksek tansiyon, kan yalarnn yükseklii, diyabet,
ototoksik ilaçlar kolaylatrc faktörlerdir.
Önleme
antiyede gürültüyü kontrol altna alma olanaklar snrldr. naat irketleri ekipman tedarikçilerinden ekipman kiralar ve irketlerin
kiralam olduklar bu ekipmanlar “iyiletirme“ özgürlükleri yoktur. antiyede kullanlan dier ekipmanlar alt yüklenicilere ait olabilir. Bu
tür ekipmanlar da, gürültü emisyonlarn azaltacak ekilde tasarlanmam olabilirler. antiye ortamna dayankl, kullanm pratik, gürültüyü kesen donanm eklenmi kitler tasarlamak zordur. Gürültüyü kontrol altna alma teknikleri büyük ölçüde antiye yönetiminden (örn.
gürültülü ilemlerden kaçnma, gürültülü ileri etrafta az sayda çalan bulunan zamanlarda yaptrmak) ve geçici ses barajlar veya
perdeleri araclyla gürültülü ilerin izolasyonundan (örn. kontrplak veya plastik kaplama) geçer. irketler gürültü emisyonu düük
ekipmanlar tercih etmeli, yanmal motor egzozu susturucular için “sanayi tipi” deil “ev tipi” susturucularda srar etmeli, haval el aletlerinden ziyade elektrikli el aletlerini kullanmal, haval deil hidrolik kaya matkaplarn seçmeli, dizel ahmerdanlar yerine “susturuculu”
ahmerdanlar kullanmaldr. Makine ve aletlerin düzenli bakm yaplmaldr.
Gürültü kontrolünün bu önlemlerle salanamad hallerde, gürültüye maruz kalan çalanlarn ilerini güvenli (gürültüsüz) bir ekilde,
kendi salk ve güvenliklerini olduu kadar i arkadalarnn da salk ve güvenliklerini riske atmadan yapabilmeleri için iveren, uygun
KKD’yi temin etmek ve bu KKD’ lerin uygun kullanm talimatlarn vermek zorundadr. Ayrca düzenli salk gözetimi yaplmal; ie giri
muayenelerinde yüksek riskli bireyler belirlenmeli, tarama odyometreleri yaplmal, periyodik muayenelerde erken iitme kayb saptananlar iten uzaklatrlmaldr.
2. TTREME BALI BEYAZ PARMAK HASTALII
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Titreim maruziyeti; belirli bir zaman süresindeki (genellikle 8 saat) m/sn2 olarak ölçülen maruziyetin ortalamas olarak ifade edilir.
Titreim çou zaman gürültü maruziyetiyle birliktedir. Titreim maruziyeti, vücudun titreim kaynana temas durumuna göre iki alt grupta deerlendirilir;
x
Tüm vücut titreimi (TVT): Her çeit ulam, sanayi ve inaat tatlar gibi titreen bir yüzeyin üzerinde olmak ya da titreen bir
sanayi makinesinin yaknnda çalmak gibi koullarda hissedilir.
x
El-kol titreimi (EKT): Titreim salayan aletlerin elle tutulmas ve kullanlmasyla hissedilen titreimdir.
naat sektöründe beyaz parmak hastal genellikle döner el aletlerinin, talama makinelerinin, darbeli el aletlerinin kalafatlama, çekiçleme ileri ile balantl kullanlmasna, el ve güç aletlerinin kullanlmasna, ykma/krma ileri yaplmasna bal olarak geliir. Öte yandan, bu hastalk ayn zamanda döner aletlerle talama yaplan veya cilalanan malzemelerin tutulmasna bal olarak da geliebilir.
Bu tür makine ve aletler arasnda aadakiler saylabilir:
x
Beton krclar, poker vibratörler ve kompaktörler;
x
Zmpara, talama makineleri ve kesici diskler;
x
Darbeli matkaplar;
x
Yontma çekiçleri;
x
Elektrikli testereler;
x
Freze makinesi veya zmba tabancas.
Düzenli olarak,
-
Darbeli aletlerle günde yaklak 15 dakikay akn süre boyunca,
-
Baz döner ve dier hareketli aletlerle günde yaklak bir saatten fazla
çalanlar ciddi risk altndadr. Ayrca, bu çalanlarn titreim maruziyeti ile ilgili yönetmeliklerde belirlenen maruziyet snr deerinin de
üzerinde olmalar ihtimali vardr.
46
Hastalklarn iddeti, titreim maruziyetinin nitelikleri, çalma ekli, kiisel geçmi ve alkanlklar gibi baka birkaç faktöre de baldr.
Titreimin eller üzerindeki etkisini belirleyen faktörler Tablo 7’de verilmitir.
Tablo 7. Titreimin eller üzerindeki etkisini belirleyen faktörler
Fiziksel Faktörler
Biyodinamik Faktörler
Titreimin hzlanmas
Tutu kuvveti; Çalan, titreim yayan Operatörün aleti kontrolü
ekipman ne kadar sk kavryor
Titreim skl
Yüzey alan, yeri ve elin titreim kayna Makine i oran
ile temas ettii ksmlar
günü içindeki maruziyet süresi
El aletleri ile temas edilen malzemenin Beceri ve verimlilik
sertlii, örnein metal talama ve yontma
ileri
Titreim maruziyetinin söz konusu olduu El ve kolun vücuda göre konumu
çalma süresi
Kullanlan aletin bakm durumu
Bireysel Faktörler
Titreime bireysel yatknlk
Aletin tutma yerinin dokusu–yumuak ve Sigara ve uyuturucu kullanesnek ya da sert malzeme
m.
Dier fiziksel ve kimyasal
etkenlere maruziyet.
Eldiven, çizme, çalma-dinlenme süreleri Parmak ve el yaralanmas öyküsü, özel- Parmaklarda veya ellerde
geçmi hastalk veya yarade dahil koruyucu uygulama ve ekipman- likle donma
lanma
lar.
Salk etkileri
Beyaz parmak hastal, yaygn olarak “El-Kol Titreimi Sendromu (EKTS)” diye bilinen bir rahatszln bir bölümünü oluturur. Damarlarda, sinirlerde, kas ve eklemlerde oluan, i göremezlie yol açan arl bir rahatszlktr. Hastaln nöbetlerini tetikleyen faktörler
genellikle souk havalar veya souk nesnelerle temastr. Ataklar dakikalar, saatler sürer. Hastaln ilk safhasnda genel olarak parmaklarda hissizlik ve karncalanma görülür. Bu durum çou zaman makine kullanldktan sonra dahi devam eder. Parmak uçlarndan biri
geçici olarak beyazlar ve armaya balayabilir. Hastalk ilerledikçe parmak uçlar daha sk beyazlayacaktr. Sonunda, dier parmaklar
da beyazlamaya balar; ancak, ba parman etkilenme ihtimali azdr. Birkaç parmak beyazladnda, bu hastalk muhtemelen geri
döndürülemez bir aamaya gelmitir. Hastalar, saylar gittikçe artan ve günün herhangi bir saatinde ortaya çkan ar nöbetleri geçirir.
Hastalar parmaklarnda dokunma duyusunu kalc olarak yitirebilir; bu hastalar için bozuk para tutmak, düme iliklemek, ine iplik kullanmak ve çivi, vida benzeri küçük nesneleri tutmak gibi gündelik ileri yapmak imkansz hale gelebilir. El ve parmaklarda ar, uyuma,
karncalanma, soua tahammülsüzlük, hassasiyet; parmaklarda, elde ve önkolda ilik; elde kas güçsüzlüü; el, bilek, dirsek, omuzda
eklem arlar, hareket kstllklar; el ve parmaklarda cilt deiiklikleri ve morarma görülebilir. çide titreim semptomlar görüldüü
zaman maruziyet sonlandrlmaldr. lerlemi bulgular tam olarak düzelmez, maluliyet brakabilir. Alkol, sigara ve baz ilaçlar, titreimin
etkilerini artrr.
Titreime bal olarak kollar, omuz ve boyun kas-iskelet sistemi hastalklarnn skl da artar. Ancak birlikte bulunan dier fiziksel faktörlerin, yani kuvvet, tekrarlanan hareketler, postürün katksn ayrmak mümkün deildir. Gürültüyle birliktelii nedeniyle iitme kayb sk
görülür. Ayrca; inatç yorgunluk, ba ars, huzursuzluk, uyku bozukluklar gibi bulgular elik edebilir.
Önleme
Titreimli alet ve makine kullanclarna güvenli ve doru kullanm konusunda bilgilendirme ve eitim yaplmal, istirahat aralklaryla
bölünmü çalma düzeni uygulanmaldr. Daha az titreimli aletlerin seçimi yaplmal, ergonomik düzenlemelere özen gösterilmelidir.
Araç gereç aparatlarnn doru seçilmesi de titreim maruziyeti üzerinde etkili olabilir. E merkezlilie ve zmpara tann olas denge
bozukluuna dikkat edilmesi gerekmektedir. Körelmi testere bça zaman geldiinde deitirilmeli ya da bilenmelidir. Matkap uçlarnda malzeme seçimi ve geometrisi de titreimin azaltlmasnda etkili olabilir.
Çalann maruziyet süresi mümkün olduu kadar ksa tutulmaldr. ISO tarafndan, titreimli el aletleri üreticilerine EKTS etkilenme snr
olan 2.5 m/s2’yi amayacak titreim üretecek el aletlerinin üretimi salk verilmektedir. Ortam gürültü ve titreim ölçümleri, alet ve makinelerin gürültü üretimleri düzenli olarak ölçülmeli, erken semptomlar izlenmelidir. Eldiven kullanm el ve parmaklar scak tutar ve travmadan korur. Ayrca titreimi emen koruyucu eldivenler kullanlabilir. Baz el aletlerinin yüksek frekansl titreime kar koruyucu olan eldivenler vardr. El-kol vibrasyonunu azaltmak için bir olaslk titreimi azaltan tamponlu tutacaklarn kullanlmasdr. Bu tür araç-gereç
47
saplar titreim kaynandan, yani makineden mümkün olduunca ayrlr. Makinenin üreticisine bal olarak, dekuplaj mekanizmas yayl,
süngülü veya titreimi dengeleyen sistemler halinde olabilir. Avuç talama makineleri gibi baz makineler otomatik dengeleyicilerle donatlmtr, bu donanmlar dengesiz kütlelerin yaratt sknty giderir. Bu durum dönel aftta yer alan bir konteyner içinde düzenlenen
gevek çelik toplarla elde edilir. Bir dengesizlik meydana geldiinde, toplar otomatik olarak kar denge kurmak üzere belirli bir yerde
toplanr, bir nebze dengesizlii giderir. Makineyi kullanrken el üzerinde etkili olan kavrama ve besleme kuvveti azaltlrsa, titreime olan
maruziyet de azaltlr. Bu nedenle çalanla titreim yayan makine arasndaki temas azaltlmak ya da ortadan kaldrmak amacyla i
prosesini deitirmenin yollar üzerinde düünülmelidir. Örnein, tavana ya da duvarlara delik açarken destek ya da dayanaklarn kullanlmasyla maruziyet azaltlabilir. naat mühendislerinin kullanm için mevcut uzaktan kumandal kanal kompaktörleri vardr. Bu
kompaktörleri kullanan kiiler titreime neredeyse hiç maruz kalmazlar.
Titreime maruz kalanlarda ie giri muayenesi ve düzenli aralklarla kontrol muayeneleri yaplmaldr. Amaç çalan bilgilendirme,
salk durumunu deerlendirme ve titreimle ilikili hastalklarn erken tansdr. e giri muayenesinde titreim maruziyetinin artrabilecei yapsal beyaz parmak eilimi, baz sekonder Raynaud fenomenleri, geçmite üst ekstremitelerin titreim maruziyeti, nörolojik hastalklar gibi durumlara özellikle dikkat edilmelidir. Kontrol muayenelerinde semptomlarn iddeti ve i koullar deerlendirildikten sonra,
çalann maruziyetten kaçnmas veya azaltlmasna karar verilmelidir. Balangçta 5 ylda bir, semptomlu olgularda 2-3 ylda bir kemik
grafii alnmaldr.
Tüm vücut vibrasyonundan korunmak için;
x
x
x
x
x
Sürücü kabininin veya operatör koltuunun süspansiyonlu olmas,
Araçlarn ayak pedallar ile direksiyonlarnda titreim engelleyicilerin kullanlmas,
Maruziyet süresinin ksaltlmas,
Araç operatörlerinin rotasyonu,
Üzerine binilerek kullanlan araçlardaki oturaklarn uygun olmas gibi koruyucu önlemlere dikkat edilmelidir.
Her zaman düzenli ve daha fazla fiziksel egzersiz tavsiye edilmelidir.
3. KARPAL TÜNEL SENDROMU(KTS)
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Birikimsel travma hastalklar (BTH); sürekli tekrarlanarak çalann biyomekanik kapasitesini aan ve travma oluturan hareketler sonucunda eklem, kas, tendon ve dier yumuak dokularda bozulma, fonksiyon kayb ve ar ile seyreden sendromlarn genel addr. Postür,
tekrarlama, güç, titreim, souk maruziyeti ve bunlarn bileimi risk faktörleri olarak kabul edilmektedir. Etkilenme en çok el, kol, omuz ve
boyun bölgesindedir. Hasar temel olarak yumuak dokuda, tendon ve klflarndadr. Ancak kemik hasar da oluturabilir, hatta omurgaya kadar yaylabilir.
Karpal tünel sendromu, el bileindeki karpal tünelde medyan sinirin skmasnn sonucu olarak düünülebilir. naat sektöründe bu
hastala yol açan risk faktörleri uzun süreli, ar miktarda tekrarlanan el hareketleri, bilein uzun süre zorlayc pozisyonda kalmas,
karpal tünele dorudan basnç uygulanmas, sk kavrama, avuç içinde mekanik stres ve el kol titreimi ve/veya souk maruziyetidir.
Bilein tekrarlanan bükülme, gerilme, dönme, saa veya sola eilme, hareketleri, avuç içiyle bastrma, skma hareketleri hastala
neden olur. Bu hareketler talama, zmparalama, cilalama, montaj, paketleme, temizlik ileri, çekiç kullanma srasnda skça yaplr.
Salk etkileri
KTS’ de dirsekten aada ve elde ar, uyuukluk, yanma ve kas güçsüzlüü vardr. Bu tünel el bilei kemiklerinin avuçiçi tarafnda yer
alr. çinden median sinir, parmak tendonlar ve kan damarlar geçer. Tendon klfnn imesi ve eklem hareketleri tünel açkln daraltarak siniri ve kan akmn basklar. Sinirin etkiledii alanda ar, uyuma, karncalanma vardr. Bu alan avuç içinde 1, 2, 3 parmaklar
ve 4. parman d yars; el srtnda ise baparman iç yars ile 2, 3. ve 4. parmaklarn üst 2/3’lük ksmlardr. Bu özgün dalm,
tansaldr. KTS’na neden olan balca aktiviteler unlardr;
Etkilenen yere göre lokalizasyonu ve yaylm deimekle birlikte u temel semptom ve bulgular görülebilir;
x
x
x
x
x
x
x
x
x
48
Ellerde veya önkolda bir eyi tutma veya kaldrma güçlüüne neden olan güçsüzlük;
Karncalanma, inelenme;
Uyuma;
Sakarlk; bir eyi tutarken, kaldrrken younlama ihtiyac;
Sradan ilerde elleri kullanma güçlüü;
Olaan ilerde elleri kullanmaktan kaçnma;
El, dirsek, omuz arlaryla uyanma;
Ellerde üüme veya hassasiyet;
Kronik ar.
Semptomlar günlük i ve aktivitelere göre farkllk gösterebilir. Ar balamadan önceki dönemde uyuukluk, ilik, ar scaklk, karncalanma gibi yaknmalar olabilir. Hasardan korunmak için bu erken semptomlar anlamlandrabilmek önemlidir. leri olgularda yorgunluk,
motor fonksiyonlarda bozulma, hareket becerilerinde azalma, kuvvet kayb görülebilir.
Etken faktörlerinin, i ve hareket kusurlarnn düzeltilmesi, aralkl dinlenerek çalmann önerilmesi, istirahat, souk/scak kompres
uygulamalar erken dönemde yararldr.
Önleme
Yaplan i ve hareketlerin doasna uygun basit ergonomik önlemlerin alnmas korunmada en önemlisidir. aktiviteleri, çou zaman
yarm dakikadan az aralkl tekrarlamalardan oluur. Çalan, i srasnda kas gücünün % 30’dan fazlasn kullanr. Vücudun uzun süre
zorlayc pozisyonlarda kalmas gerekebilir. Kullanlan alet ve makineler vücuda veya bir bölümüne titreim iletebilir. Haval alet kullanmlarnda souk ve hava akm etkilenmesi olur. Çou zaman da bu risk faktörleri birlikte görülür. Bunlarn çou önlenebilir. Çalma
ortamnn doru kurgulanmas, uygun pozisyonda çalma, uygun el aletleri kullanma bunlarn banda gelir. Ergonomik önlem tablolarndan yararlanlabilir. Eitim ve fizyolojik düzeltme egzersizleri önemlidir.
Kullanlan alet ve makinelerin bakm ve onarmlar düzenli yaplmal, vibrasyon üretimleri ölçülmelidir. te tekrarlanan hareketler, skl,
duru, ar kaldrma koullar izlenmelidir. Dakikada 10 kez malzeme tutma veya dakikada 20 kez tekrarlanan el hareketi youn tekrarlanan hareket; 1 kg’dan ar malzemenin elle tutulmas ar güç kullanm olarak nitelenebilir. Dier önlemler öyle özetlenebilir;
x
x
x
x
x
x
Tekrarlayan basklardan kaçnmak, uygulanan kuvveti azaltmak ve kavray gevetmek;
Ergonomik açdan doru ekipman kullanmak (i tezgahlar, araç ve gereçlerin saplar ile iler çalann çalrken bileini doal bir pozisyonda tutmasn salayacak bir biçimde yeniden tasarlanabilir);
El bilek ateli, bilein “nötr” pozisyonda tutulmasna yardmc olabilir;
Uygun ekilde molalar vermek;
leri çalanlar arasnda dönüümlü olarak yaptrmak;
Elleri scak tutmak – rutin olarak yaplan basit egzersizlerle bilek eklemlerini stmak veya parmaksz eldivenler yardmyla elleri scak ve esnek tutmak.
e giri muayenelerinde kas, eklem, kemik hastalklarnn varl aratrlmal, uygun ie uygun insan kuralna göre ie yerletirme yaplmaldr. Aralkl kontrol muayeneleri, erken etkilerin saptanp, i koullarnn ve yaknmalarn erken düzeltilmesine yönelik olmaldr.
Hastala neden olan i aktiviteleri ve koullar ile düzeltme önerileri hakknda iyeri hekiminin görüleri alnmaldr.
4. BEL ARILARI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
le ilgili bel arlar kavram, bilinen bir nedeni olmakszn en az 24 saat süren ve alt kaburgalarla kalça kvrmlar arasndaki arlar
kapsar. Alt haftadan ksa sürerse akut, 6-12 hafta arasnda subakut, 12 haftann üzerinde kronik ar olarak adlandrlr. Fiziksel güce
dayal çalanlarda sk görülür. yerinden ve çalma koullarndan kaynaklanan pek çok nedeni vardr.
Her türlü bel arsnn tam nedeni çok net olmayabilir, fakat yaplan ite genellikle aadaki özellikler görülür:
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Fiziksel güç gerektiren ar i, tama ileri, özellikle de ar ve rahat tanamayan malzemeler (25 kg arlndaki çimento
torbalar gibi),
Merdivenler gibi uygun olmayan yerlerde yük kaldrma ve tama,
Kalafatlama gibi tekrarlayan iler,
Özellikle de sürücü koltuu düzgün bir ekilde ayarlanmyor veya ayarlanamyorken ya da yay sistemi düzgün deilken uzun
mesafe araç kullanmak veya bozuk yolda araç kullanmak,
Ekskavatör gibi ar makine kullanm,
Alçalmak, eilmek veya çömelmek (örnein, montajda ayakta çalrken i yaplan tezgahn yükseklii uygun ekilde ayarlanmamsa vücut duruu uygun olmaz),
Ar güç gerektiren yükleri itmek, çekmek veya sürüklemek,
Normal beceri ve snrlar alarak ve fazlasyla yorgunken çalmak,
Germe, döndürme ve uzanma.
naatlarda tüm vücut vibrasyonuna yol açan, ayn zamanda çevrede rahatszlk yaratan iler arasnda aadakiler saylabilir:
x
x
x
x
Ocakta patlatma yapmak, yol ve bina temel inaatlarnda ta ve kaya çkarma ileri;
Kazk çakma;
Ykm;
Yol ve ray trafii.
49
Tüm vücut vibrasyonu, antiyede kullanlan i makineleri gibi koltuk veya ayaklar araclyla bütün vücuda titreim yayan makinelere
maruz kalan kiileri etkiler. Vücudun her bölümünün doal rezonans frekans vardr. Vibrasyon kaynann frekans vücudun bu belli
ksmlarnn rezonans frekansyla eleiyorsa, titreim 4 kata kadar arttrlm olabilir ve iddetli bel/srt ars gibi hasara yol açar.
Salk etkileri
Mekanik bel ars en sk nedendir. Genç, salkl, aktif kiilerde görülür. Bacaklara yaylm olmakszn srtn alt ksmnda younlar.
Ciddi olgularda tek veya iki bacaa yaylm olabilir. Sinir kökü bassna kadar ilerleyebilir. Omurgann bükülmesiyle ar uyarlabilir.
Sonuçlar uzun süreli ar, günlük faaliyetleri yürütme becerisinin azalmas ve ii brakma ihtiyac olabilir.
Önleme
x
El-kol gücüyle yük tanmasn engelleyin; teknik yardma bavurun– inaat firmalarnn çou, i yüküne yardmc olmas için en az
bir kaldrma makinesine ihtiyaç duyar. Kaldrma ekipmanlar, normalde ancak bir çok kiinin birlikte tayabilecei nesneleri kaldrmalarna ve indirmelerine yarar. Bu makineler sayesinde metal iskeletler gibi nesneler dik konuma getirilir veya çat mertekleri bina
üzerinde kolaylkla yerletirilir. naat ekipmanlar alnrken veya kiralanrken ihtiyaçlarnza cevap veren ekipmanlar bulabilmek için
inaatlarda kaldrma ileri için kullanlan ekipmanlarn en önemli niteliklerini örenin. Aada baz örnekler verilmitir:
-
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Çift kademeli asansör bir forklift üzerinde monte edilen ve forkliftin çatallarnn aracn kendi boyundan yüksee kaldrlmasn
salayan bir cihazdr. Çift kademeli asansör bütün forkliftlerde hazr bulunmaz.
- Kollu vinç veya tek ayakl vinç, ar nesnelerin kaldrlmasnda kullanlan, yukar ve da doru uzayan geni bir direk veya kuledir. Kollu vinç, vinç ve bocurgat sistemleriyle donatlmtr. Bu tür kaldrma ekipmanlar normalde elektrikli veya hidrolik motorlarla çalr.
- Vakumlu kaldrma sistemi, ar materyalleri kaldrmak için emme kuvvetini kullanan vakum aracna bal mekanik bir araçtr.
Vakumlu kaldrma araçlar inaatlarda en çok cam kaldrma ilerinde kullanlr.
- Makas lift, bir platformu alçaltp yükseltmek için kapanan ve açlan kollar kullanan hareketli bir platformdur. Açkken kollar açk
bir makasa benzedii için ekipmana bu isim verilmitir. Makas liftler el kumandasyla hareket ettirilebilir, ray sistemi üzerinde
veya motor gücüyle hareket ettirilebilir.
- Vinç, zincir veya halatlarla sarl asansör tamburu veya makaras yardmyla çalan bir makinedir. Bu zincir veya halatlar kancalara balanr, bu sayede ar nesneler kaldrlp indirilir. Vinçler elle, haval veya hidrolik sistemle çaltrlr.
- Bocurgat, bir tamburun etrafna sarl bir zincir veya halat ile ar nesneleri kaldrmak için kullanlmas bakmndan vince benzer. Bocurgat da, motor gücüyle veya elle çaltrlabilir. Silindirin veya tamburun yan tarafndaki bir manivela ile cihaz döndürülür ve nesnenin kaldrlabilmesi için halat gerdirilir.
Yaplacak ileri düzenlerken, yük kaldrma ve tama esnasnda doal olmayan pozisyonlarn kullanlmasn önleyin, yaplacak
ileri "iyi bir pozisyonda" gerçekletirilebilecek ekilde düzenlemeye çaln – iyi pozisyondan kast genellikle çalann kulak, omuz
ve kalçalarnn ayn hizada olmasdr.
El-kol gücüyle yük kaldrma ve tama ilerinde yükün üzerinde salam tutacak yerleri olmaldr.
Kaygan zeminlerin olumasn engelleyin ve kaymay önleyici taban olan çizmeleri kullann.
Kaldrma tekniklerinin kullanlmas (çalanlar güvenli kaldrma konusunda eitin).
Aadaki durumlarda kaldrma iinin iki kii tarafndan yaplmas uygundur:
- Lift, vinç veya baka bir mekanik yardmc yoktur;
- Kaldrlacak nesne tek bana bir kiinin kaldramayaca kadar ardr (tipik olarak 25 kilodan ar);
- Kaldrlacak nesne iki kiinin kaldrabileceinden daha ar deildir (tipik olarak 50 kilodan hafif);
- Tanacak nesne garip ekilli veya fazla büyüktür;
- Arl yükün içinde dengeli bir ekilde datlmam olan herhangi bir nesne;
- Baz nesnelerin iki kiinin de kaldrp tayamayaca kadar ar veya garip ekilli olduklarn unutmayn.
Ar eilmemek için dirseinize yakn yükseklikte çaln.
Banzn üstüne uzanmamaya ve dizlerinizin üzerine çökmemeye çaln.
Doal olmayan durular engelleyemiyorsanz, görev deiimi yapn, vücudunuzu esnetin, sk sk ksa molalar verin.
Uzun süreler boyunca sert zeminde dizlerinizin üstüne çökmemeye çaln; diz çökmek zorundaysanz diz koruyucular kullann.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
5. TOZLARDAN KAYNAKLANAN MESLEK AKCER HASTALIKLARI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Çalma ortamnda olabilecek her türlü zararl ajann ilk etkileyecei sistemlerin banda solunum sistemi gelmektedir. Bu nedenle
mesleki akcier hastalklar birincil korunma önlemlerinin en önemli olduu meslek hastalklar grubudur. Solunumla alnan maddelerin
bir ksm dorudan solunum sistemini etkilerken, bazlar sistemik etkilere de neden olur. Solunum sistemindeki etkileri bu maddelerin
tipine, younluuna bal olduu gibi akcierin farkl bölümlerinin özelliklerine bal olarak da deiiklik gösterir.
50
ortamnda organik ve inorganik maddelerin anma, yanma, mekanik olarak krma, parçalama, delme, öütme ilemleri srasnda ve
sonucunda oluan tozlara maruziyeti etkileyen faktörler unlardr:
x Havadaki kütle miktar,
x Partikül says,
x Partikül çap dalm,
x Partiküllerin kimyasal bileimi,
x ekli, younluu, aerodinamik özellikleri.
Gazlarn zararlar ise suda çözünebilirlikleri ve younluklar ile ilikilidir.
Solunabilir silika tozu yap ilerinde yaygn olarak ortaya çkar. çileri silika tozuna maruz brakabilecek yap ileri arasnda:
x
x
x
x
x
Yap ta kesimi ve dier ta duvar ileri,
Döeme plakalar ile ta yol yapmnda kullanlan talarn kesim ve/veya delim ileri,
Ykm ileri,
Bina kumlama ileri,
Tünel inaatlar saylabilir.
Beton çada yaamn altyapsnn son derece önemli bir parçasdr ve yllar geçtikçe yenilenmesi gerekir. Mevcut beton yaplarn
ykm, onarm veya düzenlenmesi ilerinde kullanlan yöntemlerin pek çounun muazzam miktarlarda solunabilir toz üretme potansiyeli
vardr.
Genellikle, ta ve dier silika içerikli malzemelerin kesimi ve uygulanmasnda güç aletlerinin kullanlmas sonucunda ar miktarda toz
maruziyeti olur. Çou durumda, maruziyet seviyeleri iyeri maruziyet limitini aar (hatta iki katna çkar). Çok küçük partikül düzeyinde
silika tozunun solunum yoluyla vücuda alnmas silikoz geliimine yol açabilir.
Silikann yan sra, inaat sektöründe özellikle karlalan iki toz türü daha vardr: çimento tozu ile tala. Çimen tozu gözde tahrie,
burun ve boazda tahrie, ayrca kronik akcier rahatszlklarna yol açabilir. Ahap malzemelerin testere ile kesilmek ve kumlanmak
suretiyle ilemden geçirilmesi veya özellikle basnçl hava ile yaplan temizlik ileri srasnda aaç tozu ortaya çkar. Aaç tozlar ile
ilikilendirilen balca tehlikeler cilt hastalklar, rinit ve astm gibi rahatszlklardr. Sert aaç tozlar nadir vakalarda burun kanserine yol
açabilir.
Toprak yüzeyinde biriken tozlar rüzgârn etkisiyle havalanarak antiye dna çkabilir. Toprak aadaki durumlarda yaygn olarak toza
maruz kalr:
-
Ykm ileri;
antiye hazrlk ileri;
Yap ileri;
Tat hareketleri;
Örtülmemi stok malzemeler.
Salk etkileri
Tozlar; çalanlarda akcier hastalklar, cilt hastalklar, alerjik hastalklar, sistemik toksik etkiler ve kanserlere neden olabilirler. Altta
yatan akcier hastal, kalp hastal, beslenme bozukluu, yüksek tansiyonu olanlar ve obezler tozlarn etkisine daha duyarldrlar.
Sigara kullanm, tozlara bal akcier hastalklarnn etkisini artran en önemli faktördür. Dahas, sigara içenlerde ortaya çkan akcier
hastalklarnda meslein etkisini ayrt etmek ve yasal tan koymak zordur.
-
Akut etkiler: Yüksek düzeyde, youn maruziyetlerden dakikalar, saatler, nadiren de günler sonra ortaya çkar. Üst solunum
yolu irritasyonu, öksürük, bron daralmas, akcier ödemi, akut hipersensitivite pnömonileri, solunum atei (metal, polimer, organik maddelerin dumanna bal), KOAH ve astm alevlenmeleri ve solunumsal infeksiyonlar gibi yantlardr.
Kronik etkiler: Tekrarlayan düük, orta düzeyde bazen de yüksek düzeydeki maruziyetlerden aylar yllar sonra, hatta bazen
kii o iten ayrldktan sonra ortaya çkan solunumsal yanttr. Bu patolojilerin balcalar astm, kronik bronit, amfizem,
KOAH, kronik hipersensitivite pnömonileri, pnömokonyozlar, akcier ve plevra kanserleri ve enfeksiyonlardr.
Akcier etkilenmesinin deerlendirilmesindeki en önemli iki test, akcier grafisi ve solunum fonksiyon testidir. Tedavinin esasn
maruziyetin azaltlmas veya sonlandrlmas oluturur. lk tan konulduunda kalc fonksiyonel etkilenme derecesi ne kadar az ise
yaam kalitesi ve süresinin etkilenme derecesi de o kadar az olacaktr.
Silikoz: Silika partiküllerinin uzun süreli solunumu ve akcierlerde birikimi ile gelien geri dönüü olmayan, potansiyel olarak ölümcül bir
akcier hastaldr. Uzun bir sessiz dönemi vardr. Klinik olarak akut, akselere ve kronik hastalk görünümlerinde karmza çkabilir.
Semptomlar, maruziyeti izleyen 20 yl sonrasna kadar bir süre içinde ortaya çkabilir. Belirtileri, öksürük ve nefes darlna yol açan
bronitle birlikte balar. Belirtiler ortaya çktktan sonraki be yl süresince solunum problemleri kötüleebilir ve akcierlerdeki hasar kalbi
de zorlad için bu hastalk kalp yetmezliine yol açabilir. Bu hastaln kesin tedavisi yoktur; ancak silika solunumu erken safhalarda
durdurulursa hastaln ilerlemesi de durdurulabilir.
Ortamdaki solunabilir kristal silikann younluuna bal olarak üç çeit klinik tablo geliebilir:
51
-
Kronik silikoz: Nisbeten düük younluklara 10 yldan uzun süren maruziyetten sonra geliir. Maruziyet sonlansa bile ilerlemeye devam eder.
Akselere silikoz: lk maruziyetten sonraki 5-10 yl içinde geliir.
Akut silikoz: Yüksek younluktaki solunabilir kristal silikaya birkaç haftayla 5 yl arasnda deien maruziyet sürelerinden
sonra hzla gelien tablodur. Kuvars deirmencilii, kum püskürtme, kaya delme gibi tipik meslek öyküsü vardr. Hzla ilerleyen nefes darl, öksürük, kilo kayb, morarma ve solunum yetmezlii vardr. Ölümcüldür.
Kaynak dumanlar ile kaynak gazlar tehlikeli maddelerin karmlardr ve pnömokonyoz ad verilen akcier rahatszlklarna yol açabilirler. Kaynakç akcieri, kaynak duman içerisindeki farkl etkenlerin karmak etkileri sonucu birlikte oluturduklar, solunum yollarn ve
akcieri her düzeyde etkileyen çoklu bir solunum maruziyeti hastaldr. Ayrca kaynak duman metal duman ateine, gözlerde
fotokeratite, üst solunum yollarnda irritasyon bulgularna neden olabilir, astm tetikleyebilir, KOAH’a neden olabilir. Özellikle paslanmaz
çelik kaynakçlnda karlalan krom, kanserojendir. Tersane kaynakçlarnda asbest maruziyeti de gözden uzak tutulmamaldr.
Kronik obstrüktif akcier hastal (KOAH), hava yollarn daraltan akcier hastalklar kronik bronit ile emfizemin birleimidir. Hastalk akcierlere giren ve akcierlerden çkan hava aknn snrlandrarak nefes darlna yol açar.
Önleme
x
x
x
x
x
x
kame etme, tehlikeli emisyonlar önlemenin en iyi yoludur (örnein tehlikeli maddelerin yerine daha az tehlikeli maddelerin
kullanlmas – andrc püskürtme malzemesi olarak %1’den fazla kristalize silika içeren silika kumu veya baka malzemeleri
kullanmayn).
Sk mühendislik kontrollerinin uygulanmas havadan kaynaklanan maruziyeti engellemenin en iyi ikinci yoludur. Bu kontrol
önlemleri arasnda havalandrma ve partiküllerin havaya karmasn önleyen bir proses tasarm da yer alr (örnein kaynak
ileri). Etkili çalmalarn salamak için toz kontrol sistemlerinin rutin bakmn yapn.
yerindeki dier bulaclara gereksiz bir maruziyeti önlemek için kiisel hijyeninize özen gösterin (örnein; ortamdaki tozun
da yutulmas durumu söz konusu olduunda iyerinde bardak, çaydanlk vb. bulundurulmasnn yan sra yeme içmeye izin
vermeyin).
Koruyucu ekipman ve solunum cihazlarnn kullanm, mesleki solunum yolu maruziyetlerini önlemek için uygulanabilecek en
az tatmin edici yöntem olarak gösterilmektedir. Bu yöntem, yalnzca dier yöntemlerin sorun veya tehlikeleri ortadan kaldramamas durumunda kullanlmaldr.
yerinde tek kullanmlk (asbestle çalyorsanz) veya ykanabilen koruyucu giysiler giyilmesini salayn. Araç, ev ve dier çalma alanlarnn kontaminasyonunu engellemek amacyla çalanlarn iten çkmadan du alarak (mümkünse) temiz kyafetler giymesi tavsiye edilir.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
6. ASBESTE BALI GELEN MESLEK HASTALIKLARI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Asbest, fiziksel özellikleri nedeniyle izolasyon ve baka amaçlarla sk kullanlan lifsi yapdaki doal silikat minerallerinin genel addr.
Hepsinin ortak özellii lifsi, uzun (1:20), ince kristal yapsdr. Avrupa Birliinde asbestin her türlü kullanm ile asbest ürünlerinin çkarlmas, üretimi ve ilenmesi yasaklanmtr. Asbest; sesi emme, ortalama tensil kuvveti ile s, elektrik hasarna ve kimyasal hasara dayankl olmas özellikleri nedeniyle 19. yüzyln sonlarnda imalat ve inaat sanayiinde giderek yaygnlamtr. Yangna ve sya dayanm
nedeniyle çimento ile kartrlr veya kuma veya keçelerin içine dokunur. Asbest geçmite, yüksek slarda elektrik izolasyonu saladndan elektrik frnlarnda ve izolasyon gerektiren kablolama ilerinde, ayrca alev geciktirme ve izolasyon özellikleri ile tensil kuvveti,
esneklii ve kimyasallara kar direnci nedeniyle de bina yapmnda kullanlmtr.
Asbest maruziyeti tipik olarak asbestten arndrma veya ykm ilerinde gerçekleir. Bu nedenle, temizlenecek malzemenin içeriini
bilmek çok önemlidir. Aadaki listede genellikle asbest içeren inaat malzemeleri verilmitir:
Tavanlarda
-
Akustik ve pürüzlü tavan yapm,
Asbestli çimento levha çat kaplamalar,
Alç veya alçpan derz malzemeleri,
T profil tavan kaplamalar.
D cephelerde
-
52
Asbestli çimento çat panelleri,
Duvar kaplama panelleri,
Dolgulu tavan,
-
Tula veya blok svas,
Binalarda çat levhas (s spreyi),
D cephe kaplamalarnda kullanlan izolasyon malzemesi (vermikülit),
Çat yaltm keçeleri ve szdrmazlk malzemesi,
ç cephe macunu.
Zeminlerde
-
Zemin yükseltici malzemeler,
Vinil zemin kaplama (asbestli dolgu harc),
Vinil asbestli kaplama malzemeleri.
Borularda
-
Souk su hatlar,
Evsel su ve atk hatlar,
Oluklu borularn birleim yerlerindeki contalar,
Yamur suyu ve kanalizasyon hatlar,
Buhar ve scak su besleme hatt ve geri dönüümü.
Duvarlarda
-
Asbestli çimento panelleri,
Alç veya alçpan derz malzemeleri,
Pürüzlü dokulu duvarlar,
Termal sprey.
Muhtelif olarak
-
Yapkan bantlar,
Döeme, kiri, sütun ve dier yap elemanlarnda kullanlan yangna dayankl sprey,
Istma kabini panelleri (asbestli çimento),
Yakma frnlar (iç yaltm),
Tiyatro perdeleri,
Yaltm kablolar.
Salk etkileri
Asbest ile ilgili hastalklar ondokuzuncu ve yirminci yüzyln en önde gelen meslek hastalklar arasnda yer almaktadr. Yüksek
younlukta asbest liflerine uzun süre maruz kalnmasnn salk sorunlarna yol açma ihtimali daha yüksektir.
Asbest maruziyetine bal patolojiler genellikle maruziyetin balangcndan 20-30 yl sonra ortaya çkar. ki ana grupta toplanmaktadr.
-
Benign patolojiler: akcier zarnda kalnlama, plaklar, kireçlenmeler,sv toplanmas, asbestosis. Asbestosis, asbest
pnömokonyozudur. Nefes darl ve öksürük vardr. Kronik bronite de neden olur. Hastalk ilerleyici ve geri dönüsüz olup
solunum yetmezliine ve kalp yetmezliinden ölüme yol açar.
-
Malign patolojiler: Malign mezotelyoma (Akcier zar kanseri) ve akcier bata olmak üzere dier kanserlerdir.
Mezotelyoma balca akcier zar ve daha az sklkla karn içi zarnn asbeste bal olarak gelien kanseridir. Mezotelyomann geliimine neden olduu kantlanan tek unsur asbest maruziyetidir. Maruziyetin balangc ile hastaln ortaya çkmas arasndaki
sessiz dönem birkaç on yldr.
Önleme
çilerin asbeste maruz kalabilecei durumlarda özel ilemler uygulanmaldr. Maruziyet riskini azaltmak için kiisel koruma konusunda
gerekli baz özel çalma yöntemleri ve koullarna mutlaka uyulmaldr. Yalnzca özel eitim alm çalanlarn asbestli malzemelerde
ykm ve söküm ileri yapabileceinin gerektiinin alt çizilmelidir.
Yaplacak ii planlarken iveren aadaki hususlar dikkate almaldr:
x
x
x
x
in yapld ortamda asgari sayda kiinin mevcut olmas;
Giriin kstlanmas, örnein kapnn kapal tutulmas ve/veya güvenlik eridinin oluturulmas, uyar levhalarnn kullanlmas;
Güvenlik eridindeki bölgede kontamine olabilecek yüzeylerin kenarlar yaptrc bant ile sabitlenmi 500-gauge polietilen örtü kullanlarak örtülmesi;
Asbestli çimentodan yaplm çatlar sökmek yerine asbest içermeyen bir malzemeyle kaplamay düünün; mevcut U profillerin üzerini örtüler ile kaplayn ancak asbestli çimentoda delme ileminden kaçnn;
53
x
x
x
x
Hasar görmemi asbestli izolasyon malzemelerini boyamak durumundaysanz, yüzeyleri kesinlikle kumlama ilemi ile hazrlamayn, yüzeyde herhangi bir hasar varsa boyama ileminden önce her türlü hasar onarn; tercihen boyay sprey yardmyla
uygulayn;
Asbestli çimento içeren ürünleri krmaktan kaçnn; asbestli çimentoyu yere indirin; çöp utu kullanmayn;
Tek bana olan asbestli çimento ürünleri 1000 gauge polietilen örtü ile çift katl kaplanabilir ve örtü üzerine asbest ile ilgili uyarc etiketler yaptrlabilir; birden fazla asbestli çimento levhas ve dier büyük parçalar ise kilitlenebilen bir konteynra yerletirilmelidir;
Ekipmann ve güvenlik bölgesinin temizlii için slak bezler kullann.
Aadaki KKD’ler kullanlmaldr:
x
x
x
x
Balkl tek kullanmlk i giysisi (d mekanlarda su geçirmez giysiler gerekebilir): i giysilerini ters yüz ederek çkarn, uygun
bir asbest atk kutusuna atn;
Backsz botlar (backl botlarn asbestten arndrlmas zor olabilir);
Tek kullanmlk partiküler solunum maskesi (FFP3): en son maskeyi çkarn.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
7. KMYASALLARA BALI GELEN MESLEK HASTALIKLARI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Kimyasallar, saylarnn çokluu ve yaygn kullanmlar nedeniyle inaatlardaki en büyük tehlikelerden biri olarak görülmektedir. Çeitli
salk sorunlarna neden olabilmektedirler. Bu nedenle, kimyasallarla yaplacak ileri organize ederken balangç noktas kullanmakta
olduunuz veya kullanacanz kimyasal maddeye ait SG bilgisidir. Bu bilgi malzeme güvenlik bilgi formlarnda mevcuttur.
Kompozit levhalar, orta younlukta lif levha (MDF), yapmnda kullanlan ve kansere yol açabilen balayc reçine tehlikelidir. Ahap
kullanlarak yaplan üç tür levha vardr: laminat levha, sunta levha ve lif levha. Lif levhalar balamak için kullanlan reçineler formaldehit(genellikle üre formaldehit) içerir. Formaldehit genel olarak “insanda muhtemelen kanser yapar” olarak bilinmektedir. Düük seviyede
maruziyeti göz, burun ve boazda irritasyona neden olur; dermatit, astm ve rinite yol açabilir. Esas problemlerin, MDF’ nin makineden
geçirilmesi ve toz olumas srasnda ortaya çkmas muhtemeldir.
naatlarda kullanlan petrol ürünleri arasnda tatlarda, elektrikli ekipmanda ve genel olarak ekipman bakmnda kullanlan yakt ve
yalar yer almaktadr. Özel petrol ürünü kirleticiler arasnda yakt, motorin, gaz ya, makine ya ve gres saylabilir. Asfalt döeme ileri
de, ilemin ardndan kayda deer bir süre boyunca çeitli yalar buharlat için özellikle tehlikeli olabilir.
Boyalar, ta yüzeyleri temizlemek için kullanlan asitler, temizleyici solventler, asfalt ürünleri, stabilizasyonda kullanlan katk maddeleri ile
beton bileenleri gibi kimyasal kirleticiler de antiyelerde kullanlabilir ve yüzeysel akntlarla etrafa tanabilirler. Beton mikserlerinden
szan ykama sular, açk toprak veya kayalardan asit ve alkalin solüsyonlar ile alkalin oluturan doal elementler gibi dier kirleticiler de
çok çkl kirletici kaynak kirliliine katkda bulunabilir.
Boya, solvent, yaptrc, reçine, izolasyon için kullanlan köpükler ve benzerinin antiyelerde en çok kullanlan kimyasallar olduuna
dikkat edilmelidir.
Salk etkileri
yerindeki kimyasal tehlikelere maruziyet ve bu maruziyetin salk üzerindeki olas toksik etkileri her tür hastalk için göz önünde bulundurulmaldr. Hemen hemen bütün hastalklar herhangi bir kimyasal maruziyete bal olarak geliebilir. Örnekler arasnda mesleki astm,
kronik bronit, cilt hastalklar vb. yer alr.
Solventlerin salk üzerindeki etkileri ana olarak merkezi sinir sistemi ile ilikilidir. Solventlere bal gelien kronik beyin hasar aadaki
ekilde ortaya çkar:
x
Hafza ve dier bilisel ilevlerin bozulmas (soyutlama, düünme, planlama, vb.),
x
Duygusal kontrol ve motivasyonun bozulmas, örn. hzl duygu deiiklikleri, duyarllk, inisiyatif ve enerji.
Yap ilerinde kullanlan farkl organik buhar kaynaklar ve salk üzerindeki etkileri aadaki Tablo 8’de verilmitir. Solventlerin yalnzca
hava yoluyla deil ayn zamanda deri yoluyla da vücuda girebildiine dikkat edilmelidir.
54
Tablo 8. Yap ilerinde kullanlan farkl organik buhar kaynaklar ve salk üzerindeki etkileri
Gaz Türü
Kaynak
Salk Üzerindeki Etkisi
Aldehitler (formaldehit gibi)
Orta younluklu lif levhalar.
Gözde ve solunum
irritasyona yol açar.
Ya giderici solventler.
Diizosiyanatlar
Sert poliüretan köpükler izolasyon
amaçl kullanlr; Poliüretan-modifiye
alkidler zemin kaplama, ahap kaplama
malzemesi ve boya olarak kullanlr.
Rutubet giderici kaplama malzemeleri,
ahap ve beton üzerinde ve zeminlerde
dolgu malzemesi olarak kullanlr.
Aromatik hidrokarbonlar (toluen, Boyalar, yaptrclar, reçineler
ksilen, vb.)
Glikol eterler
yollarnda
Göz, burun ve boaz için irritan. Çok
düük maruziyet seviyelerinde dahi,
astm veya dier alerjik semptomlara yol
açan irritasyonlara neden olma potansiyeli fazladr.
Göz, burun ve boaz irritasyonu,
prenarkotik sendrom (ba arlar, yorgunluk, halsizlik, denge bozukluu,
sersemlik hissi, vb.) merkezi sinir sistemine zarar verebilir.
Yaygn olarak boya, kaplama malzeme- Glikol eterlerine ar maruziyet; anemileri ile cilalarda kullanlan, etilen glikolün ye (krmz kan hücresi eksiklii), alkolün
etkilerine benzer intoksikasyona (glikol
alkil eterleri bazl bir solvent grubu
eterlerle çalrken ba dönmesi, "sarholuk",denge kayb, kafa karkl,
uyuukluk veya anormal yorgunluk) ve
göz, burun veya ciltte duyarlla neden
olabilir. Dier semptomlar arasnda ba
ars, bulant, titreme, itah kayb, kilo
kayb ve kiilik deiiklii yer alr. yerindeki maruziyetin insanlarda sperm
saysnda azalmaya yol açtna dair
çalmalar mevcuttur.
Karmlar – örn. spirto (çözücü Ayn zamanda Stoddard solvent ad
madde)
verilen ispirto, yaygn kullanlan organik
bir solvent, parafinden elde edilen renksiz, effaf bir svdr. spirto; özütleme
çözeltisi, temizleyici solvent, ya giderici
solvent ve solvent olarak aerosollerde,
boyalarda, ahap koruyucularda, verniklerde, cilalarda ve asfalt ürünlerinde
kullanlr. Spreyle boyama, daha yüksek
maruziyetlere ve aerosol maruziyetine
yol açabilir.
Gözde irritasyon.
Daha yüksek seviyelerde solunumda
irritasyona yol açar ve daha iddetli göz
irritasyonu oluur. Birkaç mesleki
maruziyet vakasnda ba ars, sarholuk hissi, ba dönmesi ve yorgunluk gibi
akut semptomlar bildirilmitir.
Önleme
letmede kullanlan kimyasallara ait malzeme güvenlik bilgi formlarna daima dannz.
Kimyasal maruziyeti engellemede dikkate alnan genel ilkeler aadaki gibidir:
x
x
x
x
x
x
kame (zararl maddenin yerine daha az zararl bir madde kullanlr – örn. MDF yerine formaldehit içermeyen daha güvenli
malzemeler mevcuttur; öncelikli olarak bunlarn kullanm düünülmelidir),
Kapsülleme,
Havalandrma,
- Bu önlemler yeterli düzeyde deilse KKD son seçenek olur,
Kimyasallar uygun ekilde depolayn, tayn, kullann ve atn,
naat çalanlar için sosyal tesisler temin edin.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
55
8. MESLEK CLT HASTALIKLARI
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
naat sektöründe en çok cilt hastalna neden olan maddeler aada sralanmtr:
x
x
x
x
x
x
x
Islak çimento;
Epoksi reçineleri ve sertletiriciler;
Akrilik szdrmazlk malzemeleri;
Zift veya asfalt;
Boya, yaptrc veya dier yüzey kaplama malzemelerinde kullanlan solventler;
Benzin, mazot, ya ve gresler;
Ya gidericiler, tufal krclar ve deterjanlar.
Bütün inaat çalanlar risk altndadr, ancak zararl maddelerle sk sk temas eden duvar ustalar, çat ustalar, yol inaat çalanlar ile
boya ustalar özellikle riskli gruplardr.
Islak çimento ile temas sonucu ciddi yanklar veya ülserler oluabilir. Bunlarn iyilemesi aylar alr ve deri grefti yaplmas gerekebilir.
Hem irritan hem de alerjik dermatit, cildin slak veya kuru çimento ile temasna bal olarak geliebilir. Alerjik dermatit, çimentoda bulunan alt deerlikli kroma (kromat) kar gelien alerjik reaksiyonun neden olduu bir rahatszlktr. Maruziyet altndaki çalanlar arasnda
beton düzleyiciler, hazr beton kamyonu oförleri, ön dökümlü betonla çalanlar, marangozlar, inaat çalanlar, duvarc ustalar, ameleler, fayansçlar, çat ustalar ve dierleri yer alr. Kesik ve syrklar da dahil ciltte halihazrda mevcut olan sorunlar alerjik dermatitin oluumunda önemli rol oynar. Cilde bulam çimento ykanmadan uzun süre boyunca cilt üzerinde kalrsa, alt deerlikli krom alerjisi riski
artar.
Ultraviyole nlar (örn. güne ), polisiklik aromatik hidrokarbonlar, katran ve katran ürünleri cilt kanserine neden olabilir.
Egzama vakalarnn 2/3’den fazlas toksik kontakt egzama, 1/3’i ise alerjik kontakt egzama vakalar oluturur. Toksik dermatit çounlukla
cildin suyla (“suyla çalma”) veya tahri edici maddelerle tekrarlayan veya uzun süreli maruziyeti sonucunda oluur.
Salk etkileri
naat sektöründe görülen mesleki cilt hastalklar arasnda;
x
x
x
x
Kontakt dermatit veya egzama,
Kontakt ürtiker,
Akne ve folikülit,
Cilt kanseri vardr.
Mesleki cilt hastalklarnn çou, tehlikeli ajanlarla sk temas halindeki organlar olan el ve kollarda meydana gelir. En yaygn cilt hastal
kontakt dermatittir (kontakt egzema olarak da bilinir). Semptomlar arasnda kzarklk, kuruluk, kant, ilik, çatlama, su toplama, döküntü ve kanamalar yer alr.
Alerjik dermatit bir alerjene ya da duyarlandrcya, genelde tehlikeli bir maddeye maruziyetten dolay oluur. Maruz kalan kiinin baklk sistemi reaksiyon verdiinde, duyarl hale gelirler. Duyarl hale gelince de bu sorun genellikle yaam boyu sürer ve çok küçük miktarlarda da olsa en ufak maruziyet bir ataa neden olur.
Folikülit saç köklerinde meydana gelen bir enflamasyondur, genellikle mineral ve çözünür yalara maruz kalan inaat sektörü çalanlarnda görülür. Folikülitin sk karlalan semptomu papüller, komedonlar ve püstüllerden oluan daha ziyade yalarla temas eden çalanlarn kol ve uyluklarnda görülen döküntülerdir.
Çimento harcnn içinde bulunan alkalilere uzun süreli maruziyetin deriyi kemie kadar tahrip ettii gözlenmitir. Çimento yan bir
olaydr; i kazas olarak deerlendirilmelidir.
Önleme
x
x
56
Belirli bir cilt rahatszlnn nedenini doru tespit etmek önemlidir. Örnein, çimento kullanlan bir antiyede çalan çalanlar
arasnda dermatitin yaylmas çimento harc ile yaplan ilerden veya bu prosesin içinde bulunan bir alerjenden kaynaklanyor
olabilir. Soruturma yürütmeden bu unsurlardan birisinin problemin nedeni olduunu varsaymak bu rahatszln insidans
üzerinde bir etkisi olmayabilir.
Mümkünse, soruna yol açan madde yerine daha güvenli bir madde kullanlmaldr. Örnein, kontakt alerjen içeren bir yaptrc yerine mümkünse ciltte duyarlla yol açmayan alternatif bir ürün seçilmeli, böylece el dermatiti etkin bir biçimde önlenmi
olur. Ancak, bu tedbiri uygulamak her zaman mümkün olmayabilir. Bu yüzden, cildin madde ile temasn veya etken maddenin sçramasn ya da cilde nüfuz etmesini önlemek için i prosesinin yeniden tasarlanmas düünülmelidir. Örnein, yaptrc uygularken eller yerine spatula gibi bir gerecin kullanlmasyla, kimyasal ile kullancnn cildi arasnda güvenli bir çalma
mesafesi salanr.
x
x
x
x
x
x
x
Eldivenler çalanlara koruma salamakla birlikte bir risk de tekil ederler. Kullanlan eldivenler yaplan ie uygun olmal (özel
tehlike türlerine kar en uygun eldiven tipleri hakknda eldiven üreticilerinden tavsiye isteyiniz) ve uygun ekilde kullanlmaldr. Hasarl eldivenlerin kullanlmas kiide yanl bir güvenlik duygusuna neden olabilir. Geçirmez eldivenler, terli ve nemli bir
ortamn olumasna yol açabilen geçirgen olmayan bir bariyer oluturarak kullancnn aslnda suyla yaplan bir çalma yapmasna neden olur. Su geçirmez lastik ya da plastik eldivenlerin altna pamuk eldivenler giyilerek bu sorunun önüne bir ölçüde
geçilebilir.
Eldivenleri takp çkarrken içlerine kirletici madde bulatrmamaya özen gösterin.
te temiz kyafetler giyin ve yalanm ya da kimyasal madde bulam i kyafetlerini iten hemen sonra deitirin. Ayn zamanda ellerinizi ya da cildinizin herhangi bir yerini gaz ya, parafin, mineral ya ya da terebertinle temizlemeniz tavsiye edilmez.
Scak ve souk su, sabun ve el kurulama imkân bulunan yeterli tesisler, çalanlarn i bitiminde ve yeme-içmeden önce, tuvaletten sonra ellerini ykayabilmeleri için çok önemlidir.
Cilt temizleyiciler deriyi kirleticilerden arndrr, en etkili ama en güçsüz temizleyiciler kullanlmaldr. Cildi hemen suyla durulamak ya da sabunla ykamak irritan ve alerjenlerden kurtulmak için genellikle yeterlidir.
Nemlendirici kremleri düzenli bir ekilde kullanmak derinin su kaybetmesinin önüne geçerek yumuak tutar ve dermatit olumasn engeller. Yumuatc kremler cildin nemini korumak amacyla hem çalrken hem de mesai sonras kullanlabilir. Fakat ‘koruyucu kremler’ tam bir bariyer korumas salamazlar çünkü kimyasallar bir ekilde cilde nüfuz ederler.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
9. MESLEK ASTIM
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Mesleki astm iyerinde karlalan bir alerjene kar aylar ya da yllar içinde gelitirilen duyarllk dolaysyla oluan ve tedavisi olan bir
solunum yolu rahatszldr.
Yap ileri toz, küf ve kimyasallar gibi çevresel alerjenlerin havaya karmasna yol açar. Bu alerjenler hava kanallarndan, cihazlardan,
stma ve soutma sistemlerinden ve yüzeylerden geçerek, alerjik reaksiyonu olan kiilerin alerjilerinin tetiklenmesine, mevcut semptomlarnn kötülemesine neden olur.
naat sektöründe kullanlan aadaki ürünler alerjiktir:
x
x
x
x
x
x
x
Portland çimento,
Sönmü kireç,
Alç,
Szdrmazlk macunu (hazr karm),
Poliüretan reçine,
Kristalin silika (kuvartz),
zosiyanatlar.
Küfler, doal olarak yaygn görülürler. Küf sporlar, evlerde ve iyerlerinde mevcut tozun ortak bileenidir. Ancak, sporlarn miktar fazla
olduunda, eski evlerde tadilat ve tamirat ileri yapan çalanlarda alerjik reaksiyona ve solunum problemlerine yol açarlar. Ciddi oranda
küf oluumunun meydana gelebilmesi için, ortamda su (gözle görülmeyen rutubet de olabilir) ve besin kaynann olmas gerekir.
Kontrplak, alçpan, kaplama alt çtas, hallar ve hal altlklar gibi yaygn kullanlan yap malzemeleri küfler için besin kaynadr. Dier
alerjenler için ise kullanlan kimyasallara ait malzeme güvenlik bilgi formlar kontrol edilmelidir.
Salk etkileri
Astmn iki bileeni vardr: altta yatan kronik enflamasyon ve dönemsel ataklar. Semptomlar arasnda sizi en basit ileri yapmaktan bile
alkoyabilecek ciddi nefes darlklar vardr. Alveri dahi yapamadnz, merdivenleri çkamadnz ya da çocuklarnzla oyun bile
oynayamadnz bir düünün. Bu hastaln baz madurlar çalma hayatna geri dönemezler. Dier semptomlar arasnda hrltl
solunum, öksürük ve göüs skmas vardr. Semptomlar iyerinde bulunan bir maddeye maruziyetin hemen ardndan geliebilir. Ancak
bazen de semptomlarn ortaya çkmas birkaç saat sürebilir, geceleri de ortaya çkabilir. Bu durum da hastaln herhangi bir iyeri faaliyetiyle olan ilikisini kurmay zorlatrabilir.
Hastalkla ilikili dier rahatszlklar arasnda rinit (haprma/burun aknts) ve konjonktivit (krmz, kanan ve iltihapl gözler).
Önleme
x
le ilgili astm oluturan nedenin kendisini ortadan kaldrmak en iyi yoldur:
- Söz konusu materyali/kimyasal farkl bir maddeyle deitirin ya da astml çalan astma neden olabilecek bir maddenin bulunmad bir yere yerletirin
57
-
x
x
x
x
Maruz kalan çalan saysn ya da maruziyetin süresini azaltn, örnein i rotasyonu, dinlenme süreleri, duyarlla neden olan materyallerle çalanlar ya da irritanlara maruz kalan insanlarn saysn azaltan vardiya ya da yer deiiklikleri
- Havalandrma (hem lokal hem de çevresel), proseste ya da ekipmanda deiiklik (örnein boyama için sprey uygulamas yerine rulo frça kullanmak), örnein proses çevreleme, toz azaltma teknikleri, iyi düzen, tertip ve çalma uygulamalar.
Eer iyerinde kullanlan maddelerin deitirilmesi mümkün deilse, maruziyet mühendislik kontrol önlemleri kullanlarak asgariye indirilmelidir. Tozun, buharn, gaz ve dumanlarn aça çkt her noktaya lokal aspiratör ve iyi ve güvenli çevrelemeler
yaplmaldr. Ayn zamanda mühendislik kontrollerinin düzenli yaplmasn ve testlerin sklkla yaplmasn salamak akma ve
sznt gibi tehlikelerin önlenmesi açsndan büyük önem tamaktadr.
Solunum maskeleri, eldivenler, koruyucu gözlük ve i kyafetinden oluan KKD’ler.
Duyarlla neden olan materyallerle çalmann güvenli yollar vardr. çilere çalma ortamndaki tehlikeleri anlatmak önemlidir ve i sal ve güvenliini salamak için çalanlara uygun eitimin verilmesi gerekir. Güvenli çalma ve düzen ve temizlik yöntemleri konusunda çalanlara eitim vermek yaralanmalarn önüne geçmenin en iyi yoludur.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
10. MESLEK KANSERLER
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Geni bir meslek grubunu oluturan inaat sektörü çalanlar kanserojenlere ya da kanserojen olduundan üphe duyulan maddelere
maruziyet nedeniyle artan bir kanser riskiyle kar karya kalabilirler. Asbest, aaç tozlar, çeitli yalar, insan yapm mineral lifleri (örn.
cam yünü), kaynak dumanlar, kurun, organik solventler, silika, izosiyanatlar, dizel egzoz duman, beton tozu, formaldehit, ikinci el
duman, asfalt buhar, kurum ve katran inaat sektöründe sk karlalan kanserojenlerdir. UV nlar (güne) cilt kanserine yol açabilir.
Asbest maruziyeti mesleki kanserlerin bilinen en önemli nedenidir.
Salk etkileri
Semptom ve belirtileri söz konusu kanser türüne baldr.
Önleme
x
x
x
x
x
x
x
Çalma yöntemlerini deitirin (Örn. ahap malzemeler antiyeye getirilmeden önce makine ilerinin çou bitmi olmaldr.).
Tehlikeli kimyasallar yerine kansere yol açmayan kimyasallar kullann (Örn. metal ileme svlar arasnda mineral ya bazl
svlar (kesme yalar; soutma svlar) yerine su bazl alternatifler mevcuttur).
çilere eitim ve kendilerini korumak için uygun araçlar verilmelidir.
Solunum maskeleri ve gaz geçirmez elbise gibi KKD’ler temin edilmelidir.
Sigara içmeyin. Sigara içmek ve iyerinde kansere neden olan ajanlara maruziyetin bir araya gelmesi kanser riskini artrmaktadr.
Mesaiyi, günün en scak saatlerinde darda yaplacak ileri asgariye indirecek ekilde programlayn – örnein, bu saatleri
molalara veya iç mekanlarda yaplacak ilere denk getirin. çilere koruyucu verilmelidir – yüksek koruma faktörlü (SPF 30+)
kremler verilmeli ve sk sk uygulanmaldr. Bütün çalanlarn apka, tercihen enselerini koruyan kyafetler ile sk dokunmu
ve nefes alan kumalardan gömlek ve pantolonlar da dahil olmak üzere uygun i kyafeti olmaldr. Burada söz konusu olan
risk yalnzca yaz mevsimine özgü olmayp kn da güne nlar çok yüksek UV seviyelerindedir.
Çalanlarn salk gözetimi düzenli yaplmaldr.
11. TETANOS
Özellikleri ve maruziyet kaynaklar
Tetanos, toprakta yaayan bir bakterinin neden olduu ve bazen ölümcül olabilen ciddi bir hastalktr. Bakteri; çivi, aaç kym veya
dikeni gibi enfekte olmu bir nesne araclyla genellikle açk bir yaradan insan vücuduna girer.
Salk etkileri
Mikrop vücuda girdiinde, kas dokularn besleyen sinirlere saldran güçlü bir toksin üretir. Yaklak bir haftalk kuluçka döneminden
sonra çene kaslarnda kaslma meydana geldii için halk arasnda kazkl humma olarak bilinir. Hastalk daha sonra solunum sistemindeki kaslar da dahil olmak üzere vücuttaki dier kaslara yaylr. Bu durumda hastalk ölümcül bir hal alabilir.
Önleme
58
Tetanoz alaryla bu hastalk iyi bir ekilde kontrol altna alnmtr. Be yada on ylda bir tekrarlanan alarla enfeksiyona kar direnç
salanr. Türk erkekleri, çocukluk çanda, okulda ve askerlik srasnda alanrlar. Tam a kayd bulunmayan herkesin alanmasna
iyerinde iyeri hekiminin devam etmesi gerekir. Her türlü harici yarann en ksa zamanda iyice temizlenmesi gerekir; hastann alar ile
ilgili en ufak bir üphe dahi varsa hasta doktora sevk edilmelidir. Not: lk yardm yaplrken, doktor haricinde hiç kimse hastaya krem
(veya baka ilaç) vermemelidir.
59