Özet Rapor - Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü

Transkript

Merkezi Finans ve Ýhale Birimi'nin sözleþme makamý olduðu bu araþtýrma, Avrupa Komisyonu'nun mali
destekleriyle ICON Institut Public Sector Gmbh, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü ve BNB
Danýþmanlýk Ltd. Þirketi konsorsiyumunca gerçekleþtirilmiþ ve T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel
Müdürlüðü'nce yürütülmüþtür.
Bu yayýnýn içeriðinden konsorsiyum sorumlu olup, bu bilgiler hiç bir þekilde Avrupa Birliði ve Kadýnýn
Statüsü Genel Müdürlüðü'nün görüþlerini yansýtmamaktadýr.
Türkiye'de
Kadýna Yönelik
Aile Ýçi Þiddet
Araþtýrmasý
Özet Rapor
Ankara, Ocak 2009
Türkiyede Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý
Özet Rapor
ARAÞTIRMA EKÝBÝ
Kilit uzmanlar:
Dr. Henrica A.F.M. (Henriette) Jansen, ekip lideri
Prof. Dr. Sunday Üner, kilit uzman (niceliksel araþtýrma)
Doç. Dr. Filiz Kardam, kilit uzman (niteliksel araþtýrma)
Uzmanlar:
Prof. Dr. Sabahat Tezcan
Doç. Dr. Banu Akadlý Ergöçmen
Doç. Dr. Ýsmet Koç
Yrd. Doç. Dr. A.Sinan Türkyýlmaz
Dr. Elif Yiðit
Dr. Ýlknur Yüksel
Dr. Yadigar Coþkun
Özet Raporu Yayýna Hazýrlayanlar:
20.02.2009
Dr. Henrica A.F.M. (Henriette) Jansen
Prof. Dr. Sunday Üner
Doç. Dr. Banu Akadlý Ergöçmen
Yrd. Doç. Dr. A.Sinan Türkyýlmaz
Dr. Ýlknur Yüksel
Dr. Sutay Yavuz
Ayþe Abbasoðlu
ii
Özet Rapor
ÝÇÝNDEKÝLER
TABLO ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... v
ÞEKÝLLER .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. v
ÖNSÖZ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... vi
SUNUÞ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... vii
ARAÞTIRMANIN TANITIMI .................................................................................................................................................................................................................................................................... 1
Araþtýrmanýn amacý .................................................................................................................................................................................................................................................................................. 1
ARAÞTIRMA YÖNTEMÝ.................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2
Niteliksel araþtýrma yöntemi.................................................................................................................................................................................................................................................... 2
Niceliksel araþtýrma yöntemi................................................................................................................................................................................................................................................... 2
TANIMLAR ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET ........................................................................................................................................................................................................................................... 6
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik þiddet ....................................................................................................................... 6
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden kadýna yönelik þiddet ................................................................................................. 14
Kadýnlarýn toplumsal cinsiyet rolleri ve þiddete iliþkin tutumlarý ....................................................................................................................... 16
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN SAÐLIK SONUÇLARI ....................................................................................................................................................... 17
Þiddet sonucu yaralanmalar ................................................................................................................................................................................................................................................ 17
Gebelikte fiziksel þiddet............................................................................................................................................................................................................................................................... 18
Fiziksel veya cinsel þiddet ve genel saðlýk .................................................................................................................................................................................................... 18
Fiziksel veya cinsel þiddet ve ruh saðlýðý ......................................................................................................................................................................................................... 19
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE .................................................................................................................................................................................... 21
Yaþanan þiddetin kadýnlara göre nedenleri ............................................................................................................................................................................................... 21
Yaþanan þiddetin anlatýlmasý ve paylaþýlmasý ........................................................................................................................................................................................ 22
Þiddet sonucu resmi kurum ve sivil toplum kuruluþlarýna baþvurma ........................................................................................................ 23
Fiziksel þiddete fiziksel olarak karþýlýk verme......................................................................................................................................................................................... 25
Þiddet sonucu evi terk etme................................................................................................................................................................................................................................................ 25
SONUÇLAR ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 27
iii
Özet Rapor
Özet Rapor
TABLO
Tablo 1. Cevaplama oranlarý .................................................................................................................... 4
ÞEKÝLLER
Þekil 1. Fiziksel þiddet yaygýnlýðý ............................................................................................................ 7
Þekil 2. Fiziksel þiddetin derecesi........................................................................................................... 8
Þekil 3. Cinsel þiddet yaygýnlýðý .............................................................................................................. 9
Þekil 4. Fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý ........................................................................................10
Þekil 5. Yaþa göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý.........................................................................10
Þekil 6. Eðitim düzeyine göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý ......................................................11
Þekil 7. Refah düzeyine göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý .......................................................11
Þekil 8. Duygusal þiddet/istismar yaygýnlýðý .........................................................................................12
Þekil 9. Ekonomik þiddet/istismar yaygýnlýðý........................................................................................13
Þekil 10. Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden kadýna yönelik
fiziksel ve cinsel þiddet yaygýnlýðý ............................................................................................14
Þekil 11. Kadýnlarýn toplumsal cinsiyet rolleri ve þiddete iliþkin tutumlarý.............................................16
Þekil 12. Fiziksel veya cinsel þiddet sonucu yaralanma..........................................................................17
Þekil 13. Gebelikte fiziksel þiddet .......................................................................................................... 18
Þekil 14. Fiziksel veya cinsel þiddet ve genel saðlýk................................................................................19
Þekil 15. Fiziksel veya cinsel þiddet ve hayatýna son verme düþüncesi..................................................20
Þekil 16. Fiziksel veya cinsel þiddet ve hayatýna son vermeyi deneme ..................................................20
Þekil 17. Yaþanan fiziksel þiddetin kadýnlara göre nedenleri..................................................................21
Þekil 18. Yaþanan þiddetin paylaþýlmasý .................................................................................................22
Þekil 19. Yaþanan þiddet sonucu resmi kurum veya sivil toplum kuruluþlarýna baþvurma.....................23
Þekil 20. Yaþanan þiddeti paylaþma ile þiddet sonucu bir kurum/kuruluþa
baþvurmanýn karþýlaþtýrýlmasý..................................................................................................24
Þekil 21. Þiddet sonucu evi terk etme....................................................................................................26
v
Özet Rapor
ÖNSÖZ
Kadýna yönelik þiddet, kadýnlarý en temel insan haklarýndan ve temel özgürlüklerinden mahrum eden,
saðlýklarýný olumsuz etkileyen, sosyal ve ekonomik yaþama etkin katýlmasýný engelleyen ciddi bir toplumsal
sorundur.
Bir insan haklarý ihlali ve toplumlarýn ilerlemesinin önünde önemli bir engel olan kadýna yönelik þiddet
ve ayrýmcýlýðýn önlenmesi ile maðdurlarýn korunmasý için uluslararasý kuruluþlar ve devletler çeþitli yasal
ve idari tedbirler almaktadýrlar.
Türkiye de gerek uluslararasý taahhütleri gerekse kadýna yönelik þiddetin ülkedeki yaygýnlýðýný dikkate
alarak kadýna yönelik þiddetin önlenmesi ve maðdurlarýn korunmasý amacýyla her alanda yasal ve idari
tedbirler alarak topyekûn bir mücadele baþlatmýþtýr.
Ancak ülkemizde kadýna yönelik þiddet konusunda ulusal düzeyde veri eksikliði olmasý bu alanda
politikalarýn stratejilerin ve programlarýn geliþtirilmesinin önünde büyük bir engel oluþturmuþtur. Her
ne kadar son yirmi yýlda kadýna yönelik þiddetle ilgili veri eksikliðini gidermek için gerek bazý kamu
kurumlarý gerekse sivil toplum kuruluþlarý ve üniversiteleri çeþitli çalýþmalar yapmýþ olsa da kadýna yönelik
aile içi þiddet konusunda geniþ kapsamlý ulusal veri elde edilememiþtir.
Bu ihtiyaç nedeniyle Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý yapýlmýþtýr. Araþtýrma ile
kadýna yönelik þiddetle mücadele etmek için oluþturulacak politikalarýn ve programlarýn daha etkili
olmasýna imkân saðlayacak, kadýna yönelik þiddet ile ilgili ulusal düzeyde veri elde edilmesi amaçlanmýþtýr.
Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasýnýn yapýlmasý için mali destek veren Avrupa
Birliði'ne, Araþtýrmanýn ihalesini yapan Merkezi Finans ve Ýhale Birimine, verdikleri destek için alan
çalýþmasý yapýlan illerin Valilikleri'ne, Sosyal Hizmetler ve Saðlýk Müdürlükleri ile ilçe kaymakamlýklarýna,
özverili çalýþmalarýyla araþtýrmayý gerçekleþtiren ICON Institut Public Sector, Hacettepe Üniversitesi Nüfus
Etütleri Enstitüsü ve BNB konsorsiyumuna teþekkür ederim.
Kadýna yönelik þiddet konusunda çalýþma yapanlar için önemli bir kaynak olacak Araþtýrma'nýn sonuçlarýnýn
kadýna yönelik aile içi þiddetle mücadelede ve bu konuda oluþturulacak politikalara önemli katký
saðlayacaðýna inanýyorum.
Esengül CÝVELEK
KSGM Genel Müdürü
vi
Özet Rapor
SUNUÞ
Kadýna yönelik þiddet, dünyanýn her yerinde ýrk, dil, din ve etnik grup ayýrmadan tüm kadýnlarýn yaþadýklarý
ortak bir sorundur. Kadýna yönelik þiddet, son 30 yýlda kadýnýn insan haklarý ihlallerinden biri sayýlmakta
ve toplumun saðlýðýný etkileyen toplumsal bir sorun olarak görülmektedir. Birçok ülkede yapýlan
araþtýrmalar, aile içinde kadýna yönelik þiddetin oldukça yaygýn olduðunu ortaya koymaktadýr. Türkiye'de
kadýna yönelik þiddet konusu 1980'li yýllarýn sonunda güçlenen kadýn hareketinin mücadelesi ile ülke
gündemine girmiþtir. 1990'lý yýllardan itibaren de bu konuda kurumsallaþmaya gidilmiþ, Baþbakanlýða
baðlý olarak Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü kurulmuþ, üniversitelerde kadýn araþtýrma merkezleri
açýlmýþ ve kadýn kuruluþlarýnýn sayýsý artmýþtýr. Tüm bu kuruluþlarýn iþbirliði ile Türkiye'de kadýna yönelik
aile içi þiddet konusu gündemde kalmakla beraber bu konuda yapýlan ulusal araþtýrma az sayýdadýr.
Yaklaþýk son 20 yýldaki bu çabalar bizi bugün ülke çapýnda kadýna yönelik aile içi þiddetin boyutunu
saptamaya yönelik kapsamlý bir araþtýrma yapmak üzere bir araya getirmiþtir. Türkiye'de Kadýna Yönelik
Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý, bu konuda yürütülmüþ ülke çapýnda temsil niteliðine sahip en kapsamlý ilk
araþtýrmadýr. Araþtýrmanýn amacý, kadýnlarýn yaþadýðý þiddetin yaygýnlýðýnýn belirlenmesi yoluyla kadýna
yönelik þiddetle mücadele konusunda bir durum tespiti yapmaktýr. Bunu yaparken, hem niceliksel hem
de niteliksel araþtýrma yöntemlerinden yararlanýlmýþtýr.
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 40 yýldan beri demografi ve üreme saðlýðý alaný baþta
olmak üzere farklý alanlarda ülke düzeyinde birçok araþtýrmayý planlamýþ ve uygulamýþ, ulusal ve uluslararasý
alanda kendini kanýtlamýþ bir kurumdur. Kadýnlarýn gündelik hayatta toplumsal cinsiyetlerinden dolayý
maruz kaldýklarý þiddetin ortadan kaldýrýlmasýna katkýsý olacak bu araþtýrmayý Enstitü'müzün de içinde
yer aldýðý konsorsiyumun yürütmüþ olmasýndan memnun olduðumuzu belirtmek isterim. Projenin
niteliksel ve niceliksel aþamalarýnda ekip baþý, denetçi, görüþmeci ve veri giriþçi olarak çalýþan ve bu zorlu
araþtýrmanýn en iyi biçimde yapýlmasýný saðlayan arkadaþlarýmýzýn gayretlerini takdir ediyorum. Ayrýca,
ülkenin her yerinde bizimle görüþen ve yaþadýklarýný bizlerle paylaþan kadýnlarýmýza da teþekkür ediyor
ve hepsine þiddetsiz bir yaþam diliyorum.
Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile içi Þiddet Araþtýrmasý'nýn yararlanýcý kurumu T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn
Statüsü Genel Müdürlüðü'ne (KSGM) bu süreçte gösterdikleri iþbirliði için; Türkiye Ýstatistik Kurumu'na
(TÜÝK) örneklem seçimindeki katkýlarý için; araþtýrmanýn alan çalýþmasý sýrasýnda ziyaret edilen illerin
Valilikleri'ne, Sosyal Hizmetler ve Saðlýk Müdürlükleri ile ilçe kaymakamlýklarýna çalýþmalarýn düzenli
yürütülmesine verdikleri destek için teþekkür ederim. Nüfus Etütleri Enstitüsü'nde akademik ve idari
birimlerde görev yapan tüm arkadaþlarým ile proje uzmanlarýna bu konuda son derece duyarlý olduklarý,
azim, istek ve özveri ile çalýþmayý baþarýyla tamamladýklarý için takdirlerimi sunuyorum.
Bu raporda kadýna yönelik þiddet konusundaki araþtýrmadan elde edilen bazý temel sonuçlar sunulmaktadýr.
Araþtýrmanýn ayrýntýlý sonuçlarý ana raporda yer almaktadýr. Elde edilen sonuçlarýn bugüne kadar kadýn
sivil toplum kuruluþlarýnýn, üniversitelerin ve KSGM'nin yürütmüþ olduðu çabalara yeni bir katký olarak,
sorunun çözümü için gerekli temel bilgileri saðlamýþ olmasýyla üretilecek politikalarda etkili olmasýný
diliyorum.
Konsorsiyum adýna
Prof. Dr. Sabahat Tezcan
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Müdür
vii
Özet Rapor
Özet Rapor
ARAÞTIRMANIN TANITIMI
Kadýna yönelik aile içi þiddet konusu dünyada olduðu gibi, Türkiye'de de halen önemli sorunlardan biri
olmaya devam etmektedir. Türkiye'de 1980'li yýllardan itibaren kadýn hareketinin çabalarý sonucunda
cinsiyete dayalý aile içi þiddet konusu kamuoyunun ve devletin gündeminde önemli bir sorun alaný olarak
ele alýnmaya baþlanmýþtýr. Bu konuda özellikle yasal anlamda birçok çalýþma yürütülmüþ ve olumlu
geliþmeler elde edilmiþtir. Ancak, kadýna yönelik þiddet konusu, çalýþýlmasý ve çaba harcanmasý gereken
bir konu olmaya devam etmektedir.
Kadýna yönelik þiddet konusunda kapsamlý, güvenilir ve geçerli verilerin yetersiz bir düzeyde olmasý,
þiddeti ele alan politikalarýn, stratejilerin ve programlarýn geliþtirilmesini güçleþtirmektedir. 1990'lý
yýllardan itibaren bazý kamu kurumlarýnýn, sivil toplum kuruluþlarýnýn ve üniversitelerin bu konudaki veri
eksikliðini gidermeye yönelik çalýþmalarý olmasýna raðmen, kadýna yönelik aile içi þiddet konusunda geniþ
kapsamlý ulusal veri elde edilememiþtir.
Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile içi Þiddet Araþtýrmasý, kadýnlarýn yaþadýðý aile içi þiddetin yaygýnlýðý,
þiddet biçimleri, neden ve sonuçlarý ile risk faktörlerinin anlaþýlmasý amacýyla ülke çapýnda yürütülmüþ
en kapsamlý araþtýrmadýr.
Bu araþtýrma, ICON Institut, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE) ve BNB Danýþmanlýk
Ltd. Þirketi tarafýndan yürütülmüþtür. Araþtýrmada projenin tümünden, niteliksel araþtýrmadan ve niceliksel
araþtýrmadan sorumlu olmak üzere üç kilit uzman ve Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü'nün
uzmanlarý görev almýþlardýr.
Araþtýrmanýn Amacý
Projenin temel hedefi kadýnlarýn insan haklarýný geliþtirmek adýna kadýnlarý aile içi þiddetten korumak
için çalýþan paydaþlarýn kapasitelerinin güçlendirilmesine katkýda bulunmaktýr. Bu hedefe ulaþmak için
yapýlan araþtýrmada kadýna yönelik aile içi þiddet ile daha etkili mücadele etmek için politika oluþturulmasýna
ve programlarýn gerçekleþtirilmesine imkan saðlayacak ulusal düzeyde veri elde edilmiþtir.
Bu çalýþma, niteliksel ve niceliksel araþtýrma olmak üzere iki bölümde gerçekleþtirilmiþtir. Aile içi þiddet
konusuyla ilgili olarak yaþanan duygular, deneyimler ve davranýþlara iliþkin derinlemesine ve daha ayrýntýlý
bilgi veren niteliksel araþtýrma ile aile içi þiddet biçimleri ve þiddetin nasýl algýlandýðý üzerine bir analiz
yapýlmýþtýr. Ayrýca þiddete maruz kalan kadýnlara hizmet veren çeþitli kurumlarýn yeterliliði ve kurumlarda
çalýþanlarýn görüþleri de deðerlendirilmiþtir. Niteliksel araþtýrmada elde edilen bilgiler, niceliksel araþtýrmada
kullanýlan sorularýn ifadelendirilmesinde, niceliksel araþtýrma sonuçlarýnýn daha iyi yorumlanmasýnda
ve açýklanmasýnda kullanýlmýþtýr. Türkiye geneli ve 12 Bölgeye1 iliþkin istatistiksel sonuçlarýn elde edildiði
niceliksel araþtýrma ile kadýna yönelik farklý þiddet biçimlerinin yaygýnlýðýna, nedenlerine ve sonuçlarýna
iliþkin güvenilir tahminler elde edilmiþtir.
1
12 Bölge: Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne uyum süreci doðrultusunda belirlenen istatistiki bölge sýnýflamasýdýr. Üç ayrý düzeyde NUTS (The
Nomenclature of Territorial Units of Statistics) bölgeleri oluþturulmuþtur. 12 Bölge NUTS1 düzeyini temsil etmektedir.
1
Özet Rapor
ARAÞTIRMA YÖNTEMÝ
Kadýna yönelik aile içi þiddetin farklý boyutlarýný ortaya çýkarmak için bu araþtýrmada temel iki araþtýrma
yöntemi kullanýlmýþtýr.
Niteliksel Araþtýrma Yöntemi
Niteliksel araþtýrma kapsamýnda derinlemesine ve yarý yapýlandýrýlmýþ görüþmeler ile odak grup görüþmeleri
gerçekleþtirilmiþtir.
Derinlemesine ve yarý yapýlandýrýlmýþ görüþmeler: Ankara, Samsun ve Mersin illerinde toplam 64
derinlemesine ve yarý yapýlandýrýlmýþ görüþme gerçekleþtirilmiþtir. Derinlemesine görüþmeler, þiddet
yaþamýþ kadýnlar, þiddete maruz kalan kadýnlarýn anne ve kayýnvalideleri ve erkeklerle yapýlan görüþmeleri
kapsamaktadýr. Þiddete maruz kalan kadýnlara týbbi/psikolojik/hukuksal/kamusal destek ve hizmet veren
meslek sahipleri ile de yarý yapýlandýrýlmýþ görüþmeler gerçekleþtirilmiþtir.
Odak Grup görüþmeleri: Ankara'da toplam 9 odak grup görüþmesi gerçekleþtirilmiþtir. Bu görüþmeler
farklý yaþ, eðitim ve medeni durum özellikleri dikkate alýnarak erkeklerle yapýlmýþtýr. Ayrýca, meslek
gruplarýnýn katýlýmýyla da odak grup görüþmeleri gerçekleþtirilmiþtir.
Niceliksel Araþtýrma Yöntemi
Örneklem Tasarýmý:
Araþtýrmanýn örneklem tasarýmý aðýrlýklý, tabakalý ve çok aþamalý küme örneklemesi yaklaþýmýdýr. Örneklem
tasarýmýnýn temel amacý; ülke geneli, 12 Bölge ve kent/kýr tabakalarý için kadýna yönelik þiddetle ilgili
göstergelerin kabul edilebilir bir kesinlikle (yüzde 95 güven aralýðýnda) tahmin edilmesidir. Ayrýca, bu
göstergelerin ülke genelinde yaþ grubu, eðitim düzeyi ve sosyo-ekonomik statü gibi ana deðiþkenler için
tahmin edilmesi de amaçlanmýþtýr. Örneklem seçiminde Türkiye Ýstatistik Kurumu (TÜÝK) ile iþbirliði
yapýlmýþ ve örnekleme çerçevesi, blok seçimleri ve seçilen hanehalklarýnýn yer aldýðý blok listeleri TÜÝK
tarafýndan saðlanmýþtýr.
Sorukaðýtlarý:
Araþtýrma sorukaðýdý Dünya Saðlýk Örgütü'nün (Multi-country Study on Women's Health and Domestic
Violence against Women2) kullandýðý sorukaðýtlarý dikkate alýnarak ülke ihtiyaçlarýna göre tasarlanmýþtýr.
Araþtýrmada hanehalký ve kadýn sorukaðýdý olmak üzere iki sorukaðýdý kullanýlmýþtýr. Sorukaðýtlarý ile
aþaðýdaki konular hakkýnda bilgi toplanmýþtýr
a) Hanehalký nüfusu ve hanelerin konut özellikleri,
b) Kadýnlarýn temel özellikleri, evlilik tarihçesi,
c) Genel saðlýk ve üreme saðlýðý, çocuklarýn davranýþ sorunlarý,
d) Kadýnlarýn eþleri veya birlikte olduklarý kiþinin/kiþilerin temel özellikleri ve davranýþ biçimleri
2
2
Çoklu Ülke Kadýn Saðlýðý ve Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmalarý
Özet Rapor
e) Kadýnlarýn yaþamlarýnýn herhangi bir dönemi ile görüþme öncesindeki son 12 aylýk dönemde yakýn
iliþki içinde olduklarý erkekler (Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)) tarafýndan uygulanan fiziksel ve cinsel
þiddet ile duygusal ve ekonomik þiddet/istismar,
f) Kadýnlarýn 15 yaþýndan sonra yakýn iliþkide olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden maruz kaldýklarý fiziksel ve
cinsel þiddet,
g) Kadýnlarýn 15 yaþýndan önce yaþadýklarý cinsel istismar,
h) Toplumsal cinsiyet rolleri ve þiddet konusunda kadýnlarýn tutumlarý,
i) Kadýnlarýn gebelik sýrasýnda maruz kaldýklarý þiddet ve þiddet sonucu yaralanmalar,
j) Eþleri veya birlikte olduklarý kiþi(ler)den þiddet gören kadýnlarýn aile içi þiddetle baþa çýkma yöntemleri.
Araþtýrma kapsamýnda 15-59 yaþ grubundaki kadýnlar hedef nüfusu oluþturmaktadýr. 15-59 yaþ grubunda
kadýn bulunan hanehalklarýndan kadýnlarýn araþtýrma sorularýna rahat cevap verebilmelerini saðlamak
ve cevaplarýn güvenilirliðini artýrmak amacýyla her hanehalkýndan sadece bir kadýn (evli veya bekar) ile
görüþülmüþtür. Araþtýrma kapsamýnda kadýnlarýn evlilik ve evlilik dýþýndaki birliktelikleri (erkek arkadaþ,
niþanlý, sözlü) dikkate alýnmýþtýr.
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý için Etik Kurallar:
Duyarlý bir konuda yürütülen bu araþtýrmada, kadýnlarýn güvenliðine öncelik verilmiþ ve araþtýrmanýn
tasarýmý görüþmecilerin de güvenliðini saðlayacak biçimde yapýlmýþtýr. Bu araþtýrmada, Dünya Saðlýk
Örgütü'nün geliþtirmiþ olduðu Etik ve Güvenlik kurallarý3 esas alýnmýþtýr.
Þiddet yaþayan kadýnlarýn araþtýrmaya katýlmalarý nedeniyle daha fazla þiddet yaþama risklerini ortadan
kaldýrmak, cevaplayýcý kadýnlarý ve araþtýrmada görev alan görüþmecileri riske atmamak amacýyla
araþtýrmada güvenli isim kullanýlmýþtýr. "Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile içi Þiddet Araþtýrmasý" yerine
araþtýrmanýn eðitimi ve saha çalýþmasý sýrasýnda kullanýlan tüm dokümanlarýnda "Türkiye Kadýn ve Aile
Araþtýrmasý" ismi yer almýþtýr. Araþtýrma kapsamýnda, görüþülen kadýnlara ihtiyaç duyduklarýný belirttikleri
durumda yaþadýklarý illerde þiddete maruz kalan kadýnlara destek olan ve hizmet veren kamu kurumlarý
ile sivil toplum kuruluþlarýnýn adresleri verilmiþtir.
Alan Çalýþmasý ve Örneklem Sonuçlarý:
Alan araþtýrmasý Temmuz-Eylül 2008 tarihleri arasýnda örnekleme çýkan 51 ilde gerçekleþtirilmiþtir.
Sorukaðýtlarýnýn veri giriþi Census and Survey Processing System (CSPro) programý kullanýlarak, hatalarýn
en aza indirilmesi amacýyla iki kez gerçekleþtirilmiþtir.
Araþtýrmanýn örneklem tasarýmýnda yer alan 542 kümede örneklem büyüklüðü 24,048 hanehalkýdýr. Bu
kümelerden 5 tanesinde küme düzeyinde çeþitli nedenlerle görüþme yapýlamamýþtýr. Görüþme için gidilen
ve görüþme yapýlabilecek durumda olan 19,505 hanehalkýndan 17,168'i ile görüþme gerçekleþtirilmiþtir.
Buna göre, hanehalký düzeyindeki cevaplama oraný yüzde 88'dir. Hanehalkýnda görüþme yapýlamamasýnýn
nedenleri arasýnda seçilen hanehalklarýnýn yüzde 10.9'unun araþtýrmanýn yapýldýðý yaz aylarýnda evde
3
Putting Women first: Ethical and Safety Recommendations for Research on Domestic Violence Against Women. Geneva, World Health
Organization WHO/FCH/GWH/01.1 (2001)
3
Özet Rapor
olmamasý, konutta/adreste yaþayan kimsenin olmamasý veya adresin konut olmamasý yer almaktadýr.
Görüþmeyi reddeden hanehalklarýnýn oraný sadece yüzde 4.4'dür.
Görüþme yapýlan hanehalklarýnda 15-59 yaþ grubunda 22,822 kadýn tespit edilmiþtir. Bu kadýnlarýn yaþ,
medeni durum ve eðitim gibi temel bilgileri sorulmuþtur. Görüþme kriterlerine uygun olan 22,822
kadýndan Kish4 yöntemiyle belirlenen kadýn sayýsý 14,854 olmuþtur. Araþtýrma kapsamýnda, 12,795 kadýn
ile yüz yüze görüþülerek kadýn sorukaðýdý tamamlanmýþ olup red oraný yüzde 2.1'dir. Kadýn görüþmelerinde
cevaplama oraný yüzde 86.1'dir (Tablo 1).
Tablo 1. Cevaplama oranlarý
Sayý
Seçilen hanehalký sayýsý
24,048
Küme düzeyinde görüþülemeyen hanehalký sayýsý
228
Görüþme yapýlabilecek hanehalký sayýsý5
19,505
Görüþme yapýlan hanehalký sayýsý
17,168
Hanehalký cevaplama oraný
88.0
Hanehalkýnda bulunan kadýn sayýsý
22,822
Kish yöntemi ile seçilen kadýn sayýsý6
14,854
Görüþme yapýlan kadýn sayýsý
12,795
Kadýn sorukaðýdý cevaplama oraný
4
Yüzde
86.1
4
Kish yöntemi hanehalkýnda birden fazla uygun kiþi olduðu durumda, olasýlýklý yansýz seçimi saðlayan bir tekniktir.
5
Hanehalký sorukaðýdýndaki "Hanehalkýnýn tümünün araþtýrma tarihlerinde evde yok", "Konutta adreste yaþayan yok, adres konut deðil",
"Konut yýkýlmýþ" ve "Diðer" kodlarý görüþme yapýlamayacak durumlarý içerir.
6
Bu sayý ayný zamanda, içinde 15-59 yaþ grubunda en az bir kadýn bulunan hanehalký sayýsýdýr.
Özet Rapor
TANIMLAR
Aþaðýdaki tanýmlarda belirtilen þiddet7 içeren davranýþlarýn en az bir kez yaþanmýþ olmasý o þiddet
biçiminin yaþandýðý anlamýna gelmektedir.
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik fiziksel þiddet

Tokat atma ya da bir þey fýrlatma
Ýtme, tartaklama ya da saç çekme
Yumrukla ya da bir cisimle vurma
Tekmeleme, sürükleme ya da dövme
Boðazýný sýkma ya da bir yerini yakma
Býçak, silah gibi aletlerle tehdit etme ya da bunlarý kullanma
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik cinsel þiddet
Zorla cinsel iliþkiye girme
Kadýnlarýn istemediði halde korktuðu için cinsel iliþkiye girmesi
Cinsel olarak aþaðýlayýcý ya da küçük düþürücü eylemlere zorlanma
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik duygusal þiddet/istismar

Hakaret ya da küfür
Baþkalarýnýn yanýnda aþaðýlama ya da küçük düþürme
Korkutma ya da tehdit
Kadýna ya da çevresindekilere zarar vermekle tehdit
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik ekonomik þiddet/istismar
Kadýnýn çalýþmasýna engel olma ya da iþten ayrýlmasýna neden olma
Ev harcamalarý için para vermeme
Kadýnýn gelirinin elinden alýnmasý
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakiler tarafýndan kadýna yönelik fiziksel þiddet
15 yaþýndan sonra eþ veya birlikte olunan kiþi dýþýndakiler tarafýndan fiziksel olarak kötü bir
davranýþa maruz kalma
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakiler tarafýndan kadýna yönelik cinsel þiddet
15 yaþýndan sonra eþ veya birlikte olunan kiþi dýþýndakiler tarafýndan istemediði halde cinsel
iliþkiye zorlanma veya cinsel olarak aþaðýlayýcý ya da küçük düþürücü bulduðu bir þeyi yapmaya
zorlanma
Çocukluk döneminde cinsel istismar
15 yaþýndan önce istenilmeyen bir cinsel davranýþa ya da cinsel olarak rahatsýz edecek þekilde
dokunmaya maruz kalma
7
Araþtýrmanýn sorukaðýdýnda "þiddet" kelimesi yer almamýþtýr.
5
Özet Rapor
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Kadýna yönelik þiddet, kadýnlarýn yakýn çevrelerindeki erkeklerden, tanýmadýklarý erkeklere ve hatta aile
içindeki kadýnlara kadar uzanan geniþ bir yelpaze içinde deðerlendirilebilir. Bu araþtýrma kapsamýnda
aile içi þiddetin yaný sýra aile dýþýndaki kiþilerden kadýna yönelik þiddet konusunda da bilgi elde edilmiþtir.
Araþtýrma sonuçlarý, kadýna yönelik þiddeti uygulayanlar açýsýndan iki temel baþlýk altýnda incelenmektedir.
Bunlar, eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik þiddet ile eþi veya birlikte olduðu
kiþi(ler) dýþýndakiler tarafýndan kadýna yönelik þiddettir. Bu raporda, kadýna yönelik farklý þiddet biçimlerinin
yaný sýra kadýnlarýn þiddete ve toplumsal cinsiyet rollerine iliþkin bazý görüþlerine de yer verilmiþtir.
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan kadýna yönelik þiddet
Bu bölümde sunulan bilgiler, Türkiye'de yaþayan kadýnlarýn halen evli olduklarý, bir dönem evli olduklarý
ya da evli gibi birlikte yaþadýklarý erkekler tarafýndan maruz kaldýklarý farklý þiddet biçimlerinin yaygýnlýðýný
göstermektedir. Fiziksel ve cinsel þiddet ile duygusal ve ekonomik þiddet/istismar konularýndaki bilgiler
kadýnlarýn yaþadýklarý yerleþim yeri, bölge, eðitim düzeyi, refah düzeyi ve yaþ gibi temel özellikleri
çerçevesinde deðerlendirilmektedir.
Farklý þiddet biçimlerini ölçmek amacýyla þiddet içeren belirli hareketler tanýmlanmýþtýr (bkz. Tanýmlar).
En az bir birlikteliði olmuþ kadýnlara fiziksel, cinsel, duygusal ve ekonomik þiddet yaþayýp yaþamadýklarý
sorulurken, þiddete maruz kaldýðýný belirten kadýnlara daha ayrýntýlý sorular sorulmuþtur. Böylece, þiddetin
ne zaman ve ne sýklýkla yaþandýðýna dair bilgi elde edilmiþtir. Yaþanan þiddetin zamanýyla ilgili olarak iki
dönem dikkate alýnmýþtýr: araþtýrmanýn yapýldýðý dönemden önceki son 12 ay7 ve yaþamýn herhangi bir
dönemi.
Birlikte olma kavramý yerleþim yeri, bölge ve kültür vb. farklýlýklar nedeniyle ayný olguyu ifade etmemektedir.
Bu nedenle, özet raporda en az bir kez evlenmiþ kadýnlarýn cevaplarý doðrultusunda elde edilen bilgilere
yer verilmiþtir.
"Akrabam deðildi, düðünde görmüþ beni, kaçýrdý beni iþte, ailem geri almak istedi beni, bu vermedi
beni, aðaca baðlardý döverdi, aðaca baðlar döverdi, az bir þey görse döver beni, þiddet dayak þiddet."
(34 yaþýnda, evli, dört çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
Fiziksel þiddet
Araþtýrma kapsamýnda, kadýnlarýn yaþadýklarý fiziksel þiddeti ölçebilmek amacýyla fiziksel þiddet içeren
belirli davranýþlara maruz kalýp kalmadýklarý sorulmuþtur (bkz. Tanýmlar).
Ülke genelinde yaþamýn herhangi bir döneminde fiziksel þiddete maruz kaldýðýný belirten kadýnlarýn oraný
yüzde 39'dur. Baþka bir ifadeyle, her 10 kadýndan 4'ü eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) tarafýndan fiziksel
8
6
Bundan sonra son 12 ay biçiminde ifade edilecektir.
Özet Rapor
þiddete maruz kalmýþtýr. Fiziksel þiddetin araþtýrmadan önceki son 12 ay içinde yaþanmasý hem ülke
düzeyinde, hem de bazý temel özellikler düzeyinde incelendiðinde yaþamýn herhangi bir döneminde
görülen þiddete göre doðal olarak azalmaktadýr. Türkiye genelinde, her 10 kadýndan biri son 12 ayda
fiziksel þiddet yaþamýþtýr. Fiziksel þiddetin yaþanmasý açýsýndan, bölgeler arasýnda belirgin bir farklýlaþma
vardýr. Batý Marmara bölgesinde yaþayan kadýnlar arasýnda fiziksel þiddet yaþama oraný yüzde 25 iken,
Kuzeydoðu Anadolu bölgesindeki kadýnlar arasýnda bu oran yüzde 53'tür (Þekil 1).
Þekil 1. Fiziksel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim yerine göre yüzdesi,
Türkiye 2008
%
yaþamýn herhangi bir döneminde
son 12 ay
70
60
40
53
50
50
42
37
38
25
20
10
8
6
12
7
5
18
13
12
48
38
36
31
30
47
43
42
8
15
43
39
19
7
10
10
10
Ba
tý
kiy
e
Tü
r
Ký
r
Ke
nt
Ka
ra
d
Do
en
ðu
iz
Ku
Ka
ze
ra
de
yd
oð
ni
z
u
Or
An
ta
a
d
do
ol
ðu
u
Gü
An
ne
a
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
lu
z
do
ni
Or
ta
A
na
u
Ak
de
ol
ad
ar
a
An
Ba
tý
Do
ðu
M
ar
m
Eg
e
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
ar
a
l
0
Not: Yüzdeler evlenmiþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
Fiziksel þiddet içeren davranýþlar sonucunda meydana gelen yaralanmalar farklý düzeylerde olmaktadýr.
Dünya Saðlýk Örgütü, fiziksel þiddetin derecesini orta ve aðýr olmak üzere iki grup altýnda tanýmlamaktadýr.
"Tokat, itme, tartaklama" orta derecede, "vurma, tekmeleme, boðazýný sýkma, býçak ya da silah kullanma"
ise "aðýr" derecede fiziksel þiddet olarak tanýmlanmýþtýr (WHO, 20059).
"En son nisan ayýnda gözüme yumruk attý. Sabah beþte gidiyo iþe. 10 dakika uyuya kalmýþýz, niye
uyandýrmýyosun diye beni yataktan attý, gözüme yumruk attý. Tekme de attý eþim benim gözüme
önceden..."
(34 yaþýnda, evli, iki çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
9
WHO Multi-country Study on Women's Health and Domestic Violence against Women: initial results on prevalence, health outcomes and
women's responses. Geneva, World Health Organization, 2005
7
Özet Rapor
Aðýr derecede fiziksel þiddet yaþanma yüzdeleri bölge düzeyinde 11 ile 28 arasýnda farklýlýk göstermektedir.
Fiziksel þiddet yüzdesinin en yüksek olduðu Kuzeydoðu Anadolu ve Orta Anadolu bölgelerinde aðýr
derecede fiziksel þiddetin de yaygýn olduðu görülmektedir.
Þekil 2. Fiziksel þiddetin derecesi:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den orta ve aðýr derecede fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim
yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
orta derece þiddet
70
aðýr derece þiddet
60
50
25
17
20
19
23
25
28
18
14
21
24
24
21
18
17
Ba
tý
ta
A
Or
22
21
do
lu
Ka
ra
de
Do
ni
ðu
z
Ka
Ku
r
ze
ad
yd
en
oð
iz
u
Or
An
ta
a
do
do
lu
ðu
Gü
A
ne
na
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
26
24
24
na
ni
u
ol
Ak
de
ad
ar
a
ar
M
ðu
Do
An
m
ar
M
Ba
tý
15
m
ar
a
l
bu
Eg
e
11
0
Ýst
an
14
Ba
tý
15
z
14
10
23
kiy
e
22
19
Tü
r
22
23
Ký
r
30
Ke
nt
24
40
"iþte o gün eve görümcelerim falan geldi kaynanam geldi, onlarýn biraz dolduruþuna geldi, kavga
baþladý kavga baþlayýnca, bana o zaman eline bi makas aldý galiba Makasla saldýrdý, ben yatak
odasýna kaçtým ve kapýnýn arkasýna böyle ütü masasýný Yatak odasýnýn ayaðýnýn arasýna sýkýþtýrdým,
artýk kapýyý açarsa diyorum bu balkondan ya da þeyden."
(35 yaþýnda, boþanmýþ, bir çocuk sahibi, lise mezunu kadýn)
Cinsel þiddet
Cinsel þiddeti ölçmek amacýyla, kadýnlara cinsel þiddet içeren bazý davranýþ biçimlerine maruz kalýp
kalmadýklarý sorulmuþtur (bkz. Tanýmlar).
Kadýnlar için yaþadýklarý cinsel þiddeti açýklamak fiziksel þiddeti anlatmaktan daha zor olmaktadýr. Ayný
þekilde, evlilik içinde yaþanan cinsel þiddeti konuþmak da kadýnlar açýsýndan çok uygun görülmemektedir.
Türkiye genelinde evlenmiþ kadýnlarýn yüzde 15'i bu davranýþlardan bir ya da birkaçýna hayatlarýnýn
herhangi bir döneminde maruz kalmýþtýr. Belirtilen cinsel þiddet yüzdesi Batý Marmara bölgesinde yüzde
9, Kuzeydoðu Anadolu bölgesinde ise yüzde 29 iken, diðer bölgeler için yüzde 11 ile 23 arasýnda
8
Özet Rapor
deðiþmektedir. Belirtilen cinsel þiddet eylemleri arasýnda en fazla ifade edilen erkeðin fiziksel þiddet
uygulayabileceði, terk edeceði ya da baþka kadýnlarla birlikte olabileceði yönündeki korkulardan dolayý
kadýnýn istemediði bir cinsel iliþkiye girmesidir (Þekil 3).
Þekil 3. Cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim yerine göre yüzdesi,
Türkiye 2008
%
son 12 ay
40
35
29
23
20
15
10
14
11
13
9
5
5
15
4
6
7
6
20
12
11
6
4
19 20
18
17
16
18
13
8
15
14
7
8
Ký
r
25
Ke
nt
30
7
kiy
e
Tü
r
Do
en
ðu
iz
Ku
Ka
ze
ra
de
yd
oð
ni
z
u
Or
An
ta
a
do
do
lu
ðu
Gü
A
ne
na
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
Ba
tý
Ka
ra
d
do
lu
z
ni
Or
ta
A
na
u
ol
Ak
de
ad
ar
a
An
Ba
tý
Do
ðu
M
ar
m
Eg
e
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
ar
a
l
0
"yani baðarýyodum, çagariyodum, istemediðimi söylüyodum, o zorluyodu. Derken iþte; sonuçta bi
þekilde gine onun dediði oluyodu amma."
Fiziksel veya cinsel þiddet
Yaþanan fiziksel þiddet, ülke, kent-kýr ve bölge düzeyinde cinsel þiddetten daha fazladýr. Sadece fiziksel
þiddet yaþadýðýný belirten kadýnlarýn yüzdesi ülke düzeyinde 39 iken, her iki þiddet biçiminden en az
birinin yaþanma yüzdesi 42'dir. Bu durum, cinsel þiddetin yaþandýðý durumlarýn çoðunluðunda fiziksel
þiddetin de yaþanmýþ olduðunu ve farklý þiddet biçimlerinin genellikle birlikte yaþandýðýný gösterir
niteliktedir (Þekil 4).
Yaþamýn herhangi bir döneminde fiziksel veya cinsel þiddetin yaygýnlýðýnýn, 45-59 yaþ grubundaki kadýnlar
arasýnda en yüksek olmasý beklenen bir durumdur. Ancak, son 12 aylýk dönem dikkate alýndýðýnda tam
tersi bir durum söz konusudur. Kadýnlar daha genç yaþlarda ve evliliklerinin ilk yýllarýnda daha çok þiddet
ile karþýlaþmaktadýrlar (Þekil 5).
9
Özet Rapor
Þekil 4. Fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yerleþim yerine göre yüzdesi,
Türkiye 2008
%
60
yaþamýn herhangi bir
döneminde fiziksel þiddet
50
40
40
38
47
43
42
39
döneminde cinsel þiddet
30
20
18
14
döneminde fiziksel veya
cinsel þiddet
15
10
0
Kent
Kýr
Türkiye
Þekil 5. Yaþa göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yaþ gruplarýna göre yüzdesi,
Türkiye 2008
%
son 12 ay
60
50
40
48
42
39
35
30
21
20
16
13
10
0
8
15-24
25-34
35-44
45-59
Eðitim düzeyinin artmasý ile þiddet azalmaktadýr. Hiç eðitimi olmayan/ilköðretimi bitirmemiþ kadýnlarýn
yaþadýðý fiziksel veya cinsel þiddet yüzdesi 56 iken, lise mezunu olan kadýnlar arasýnda yüzde 32, üniversite
mezunlarý arasýnda ise yüzde 17'dir. Eðitim düzeyindeki artýþ kadýnlarý þiddetten koruma konusunda etkili
görünmekle birlikte, lise ve üzeri eðitim düzeyindeki her 10 kadýndan yaklaþýk 3'ünün þiddete uðramasý
da düþündürücüdür (Þekil 6).
10
Özet Rapor
Þekil 6. Eðitim düzeyine göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn eðitim düzeyine göre
yüzdesi, Türkiye 2008
%
son 12 ay
70
60
56
50
42
40
38
30
27
17
20
15
13
10
10
0
eðitimi yok / ilköðretimi
bitirmemiþ
ilköðretim birinci
kademe
ilköðretim ikinci
kademe
Lise ve üzeri
Refah düzeyi düþük olan kadýnlarýn yaþamlarýnýn herhangi bir döneminde karþýlaþtýklarý þiddet yüzde 50
iken, yüksek sosyo-ekonomik düzeydeki kadýnlarda bu oran yüzde 29'a düþmektedir. Yaþam standartlarýnýn
iyileþmesi durumunda, þiddetin daha az yaþandýðý görülmektedir (Þekil 7).
Þekil 7. Refah düzeyine göre fiziksel veya cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn refah düzeyine göre yüzdesi,
Türkiye 2008
%
son 12 ay
70
60
50
50
42
40
29
30
18
20
13
8
10
0
Düþük
Orta
Yüksek
11
Özet Rapor
" Evliliðim yirmi üç yýl sürdü, yirmi üç yýldan sonra zaten bu dönemde hep þiddet görüyodum yani
cinsel yönden de, böyle karþý istemediðim zaman, nasýl istemediðim derken; mesela kumar oynuyodu,
parayý kaybettiði zaman gelip beni dövüyodu. Bu dayaktan sonra da mesela beni dövüyodu bu
dayaktan sonra da mesela beraber olmak istiyodu itiraz ettiðim zaman yine dayak yiyodum."
(44 yaþýnda, ayrý yaþýyor, iki çocuk sahibi, lise mezunu kadýn)
Duygusal þiddet/istismar
Kadýna yönelik þiddet biçimleri arasýnda yer alan bir diðer þiddet biçimi duygusal þiddet ya da istismardýr.
Kadýnlarýn eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþiler tarafýndan duygusal istismar içeren davranýþlara maruz
kalýp kalmadýklarý sorulmuþtur (bkz. Tanýmlar). Ülke genelinde kadýnlarýn yüzde 44'ü duygusal istismarý
yaþamýnýn herhangi bir döneminde yaþamýþtýr. Her dört kadýndan biri, son 12 ay içinde duygusal istismar
yaþamýþtýr (Þekil 8). Kadýnlara yönelik duygusal þiddet ya da istismar, yaþamýn herhangi bir döneminde
ve son 12 ay içinde kent/kýr açýsýndan yüzde olarak önemli bir farklýlýk göstermez iken, bölgeler arasýnda
farklýlaþmaktadýr.
Þekil 8. Duygusal þiddet / istismar yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den duygusal þiddet / istismar yaþamýþ kadýnlarýn yerleþim yerine göre
%
son 12 ay
60
50
46
43
44
40
30
25
25
24
20
10
0
Kent
Kýr
Türkiye
"Korkuyorduk ya böyle parmaklarýmýzýn ucunda geziyorduk, gece çýt çýkarýcaz da, acaba uyanacak
da bir þey olacak o uyuduðu zaman böyle sessiz sakin, hele o uyandýðý zaman biz televizyon izlerken
gördü mü bitti, televizyon izlemiyceksin, radyo dinlemiyceksin... "
( 44 yaþýnda, evli, bir çocuk sahibi, lise mezunu kadýn)
12
Özet Rapor
Ekonomik þiddet/istismar
Ekonomik þiddet ya da istismar biçimleri kadýnýn çalýþmasýna engel olma ya da iþten ayrýlmasýna neden
olma, ev harcamalarý için para vermeme ile kadýnýn gelirini elinden alma olarak tanýmlanmýþtýr. Kadýnlarýn
yüzde 23'ü eþi veya birlikte olduðu kiþinin/kiþilerin kendi çalýþmasýna engel olduðunu ya da iþten
ayrýlmasýna neden olduðunu belirtmektedir. Çalýþmayanlar kadýnlar dahil edildiðinde ise bu durum, her
10 kadýndan 4'ü için söz konusu olmaktadýr.
Yaþamýn herhangi bir döneminde çalýþmaya engel olma ya da iþten çýkma gibi bir sorun yaþadýðýný belirten
kadýnlar arasýnda en yüksek yüzdeler 29 ve 27 ile Doðu Marmara ve Ýstanbul bölgelerindedir. Bu yapýsýyla
ekonomik þiddet/istismar, diðer þiddet biçimlerinden farklý bir yapý göstererek, kentsel yerleþim alanýnda
yaþayan kadýnlar arasýnda kýrsal alanda yaþayan kadýnlara göre iki kat fazla bulunmuþtur (Þekil 9).
Þekil 9. Ekonomik þiddet / istismar yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den ekonomik þiddet / istismar yaþamýþ kadýnlarýn yerleþim yerine göre
%
çalýþmaya engel
50
40
30
38
çalýþmaya engel
(çalýþmayan kadýnlar dahil
37
36
ev için harcama yapmama
27
gelirini elinden alma
23
20
14
10
9
7
4
0
Kent
8
4
4
Kýr
Türkiye
"mesela maaþ alýyo, evde yiyecek hiç biþey yok, para istiyosun yani yemek yapacaksýn sonuçta çocuk
okula gidecek. Diyo ki gidin okula Müdürle konuþ o okutsun Ben komþularýmdan bayat ekmek
istiyodum yani tabii ki durumumu yine açýklamamak için hani çocuklar yaðmurda bakkala gitmek
istemediklerini söyleyerek... Bayat ekmek alýyodum. Aile þeyimi dýþarýya yansýtmamak için. Yani para
sor maaþ alýyo, kýsacasý, mesela yemek ekmek parasý býrak diyom para yok. Niye dediðim zaman iþte
kavga sebebi bu."
(44 yaþýnda, ayrý yaþýyor, iki çocuk sahibi, lise mezunu kadýn)
13
Özet Rapor
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden kadýna yönelik þiddet
Araþtýrma kapsamýnda, kadýnlarýn yakýn iliþkide olduklarý erkeklerin yaný sýra kendi aileleri veya eþlerinin
aileleri, akrabalarý ve diðer kiþilerden gördükleri þiddet bilgisi de toplanmýþtýr. Evli ya da bekar tüm
kadýnlara, eþleri ya da birlikte olduklarý kiþi(ler) dýþýndakilerin uyguladýðý fiziksel ve cinsel þiddet yaþayýp
yaþamadýklarý 15 yaþ sonrasý için sorulmuþtur. Ayný zamanda, kadýnlardan 15 yaþýndan önce cinsel istismar
yaþayýp yaþamadýklarý bilgisi de toplanmýþtýr. Fiziksel þiddet ve cinsel þiddet/istismar yaþadýðýný belirten
tüm kadýnlara ayrýca bu davranýþlarý kimin gerçekleþtirdiði ve kaç kez yaþandýðý sorularý da yöneltilmiþtir.
Þekil 10. Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden kadýna yönelik fiziksel ve cinsel þiddet yaygýnlýðý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden fiziksel ve cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yerleþim yerine
göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
15 yaþýndan sonra
fiziksel þiddet
15 yaþýndan sonra
cinsel þiddet
25
20
18
18
17
15
15 yaþýndan önce
cinsel istismar
10
5
0
8
4
Kent
7
5
2
3
Kýr
Türkiye
Not: Yüzdeler tüm kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
"zaten bu þiddet þeyi biz babamýzdan daha çok gördük. Babam aþýrý böyle öfkeli ve sinirli bi insandý.
Her þeye mesela bi bardah su ister o suyu geç geldiði zaman o suyu depende böyle kýrardý. Bardak
giderdi yani senin tepenlen beraber. Hemen anýnda gelecek."
(35 yaþýnda, boþanmýþ, bir çocuk sahibi,lise mezunu kadýn)
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden 15 yaþýndan sonra
kadýna yönelik fiziksel þiddet
Ülke genelinde 15 yaþýndan sonra yaklaþýk her 5 kadýndan biri (yüzde 18) yakýn iliþkide olduklarý erkekler
dýþýndakilerden fiziksel þiddete maruz kalmýþtýr; kent ve kýr ayrýmýnda deðerlendirildiðinde ise çok büyük
bir farklýlýk görülmemektedir (Þekil 10). Aile, akrabalar veya diðer kiþilerden kadýna yönelik fiziksel þiddet,
Kuzeydoðu Anadolu bölgesinde yaþayan kadýnlarda yüzde 23 olup, bunu sýrasýyla Ortadoðu Anadolu
(yüzde 22), Doðu Karadeniz (yüzde 19) ve Ýstanbul (yüzde 20) bölgeleri izlemektedir. En düþük oran yüzde
14 ile Batý Marmara bölgesinde yaþayan kadýnlar arasýndadýr. Türkiye genelinde, 15 yaþýndan sonra eþi
veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlara þiddet uygulayanlarýn
çoðunluðu kadýnlarýn kendi ailelerinden kiþilerdir.
14
Özet Rapor
"Kayýnpederimden dayak yedim... Tabi en sonda kayýnvalidemden þiddet görmek, çünkü bi kadýnýn,
beni en iyi anlamasý gereken sonuçta bi kadýn ama anlamadý. Ýþte ondan þiddet görmek tahammül
sýnýrýmý hakikaten çok aþtý. Yani en son kayýnvalidemden dayak yemek de bardaðý taþýran son damla
oldu açýkçasý..."
(26 yaþýnda, evli, bir çocuk sahibi, ortaokuldan terk kadýn)
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler) dýþýndakilerden 15 yaþýndan sonra
kadýna yönelik cinsel þiddet
Türkiye genelindeki her 100 kadýndan 3'ü yakýn iliþkide olduðu kiþi dýþýndakilerden cinsel þiddet yaþadýðýný
belirtmiþtir. Kentsel yerleþim yerlerinde yaþayan kadýnlarýn yüzde 4'ü, kýrsal yerleþim yerlerinde yaþayan
kadýnlarýn ise yüzde 2'si cinsel þiddet yaþamýþtýr. 15 yaþýndan sonra eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)
dýþýndakilerden cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yarýsý, bu þiddetin tanýmadýklarý kiþiler tarafýndan
gerçekleþtirildiðini belirtmiþtir (Þekil 10).
15 yaþýndan önce cinsel istismar
15 yaþýndan önce yaþanan cinsel istismarýn araþtýrma yoluyla bilgi elde edilmesi zor ve oldukça duyarlý
bir konu olmasý nedeniyle, bu bilgi aþamalý olarak toplanmýþtýr. Kadýnlara görüþme sýrasýnda 15 yaþýndan
önce istenmeyen bir cinsel davranýþta bulunan ya da cinsel olarak rahatsýz edecek biçimde dokunan biri
olup olmadýðý sorusu yöneltilmiþtir. Ayrýca, bu soruya verilen cevap dikkate alýnmaksýzýn, görüþmenin
sonunda üzerinde iki resim (bir gülen ve bir aðlayan yüz) bulunan bir kart verilmiþtir. Kadýnlarýn bu tür
bir eylemi yaþayýp yaþamadýklarýný ifade edecek iki resimden birini görüþmecinin görmeyeceði biçimde
iþaretleyerek zarfa koymalarý istenmiþtir.
Ülke genelinde 15 yaþýndan önce cinsel istismar yaþadýðýný görüþme sýrasýnda söyleyen kadýn yüzdesi
4, karta verilen cevaplarda yüzde 6; her iki cevap birlikte deðerlendirildiðinde ise yüzde 7'dir. Kentsel
yerleþim alanlarýnda yaþayan kadýnlar arasýnda cinsel istismara uðrayanlar, kýrsal alanlarda yaþayan
kadýnlarýn 3 katý daha fazladýr. Cinsel istismara maruz kalanlarýn yüzde 42'si bu eylemin tanýmadýklarý
kiþiler tarafýndan gerçekleþtirildiðini belirtmiþtir (Þekil 10).
15
Özet Rapor
Kadýnlarýn Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Þiddete Ýliþkin Tutumlarý
Araþtýrma kapsamýnda evli ya da bekar tüm kadýnlara þiddet ve toplumsal cinsiyet rollerine iliþkin
tutumlarýný anlamak amacýyla aþaðýdaki ifadelere katýlýp katýlmadýklarý sorulmuþtur.

Bazý durumlarda erkekler eþlerini dövebilirler.
Kadýn istemese bile, eþiyle cinsel iliþkiye girmek görevidir.
Çocuklarý terbiye etmek için bazen dövmek gerekebilir.
Bir kadýnýn tavýr ve davranýþlarýndan ailenin erkekleri sorumludur.
Kadýn, herhangi bir konuda eþiyle ayný fikirde deðilse tartýþmamalý ve susmalýdýr.
Bir kadýn elindeki parayý kendi istediði gibi harcayabilmelidir.
Yemek, bulaþýk, çamaþýr ve ütü gibi ev iþlerini erkekler de yapmalýdýr.
"Bazý durumlarda erkekler eþlerini dövebilirler" ifadesi, kadýnlarýn fiziksel þiddete iliþkin tutumlarýný
anlamak açýsýndan önemlidir ve ülke genelindeki tüm kadýnlarýn yüzde 14'ü tarafýndan onaylanmýþtýr.
Bu ayný zamanda, her 100 kadýndan 86'sýnýn fiziksel þiddetin kabul edilemez olduðunu düþündüðünü
göstermektedir. Kýrsal alanda yaþayan kadýnlarýn bu ifadeye katýlma oraný (yüzde 23), kentte yaþayanlara
(yüzde 11) oranla daha fazladýr (Þekil 11).
Þekil 11. Kadýnlarýn toplumsal cinsiyet rolleri ve þiddete iliþkin tutumlarý:
Toplumsal cinsiyet rolleri ve þiddete iliþkin aþaðýdaki görüþlere katýlan kadýnlarýn yüzdesi, Türkiye 2008
32
Erkeklerin ev iþi yapmasý gerekmez
Kadýn parayý nasýl harcayacaðýna
kendi karar veremez
33
30
Kadýn cinselliði reddedemez
47
Erkek kadýndan sorumludur
35
Çocuklar bazen dövülebilir
14
Bazý durumlarda erkek eþini dövebilir
Kadýn eþiyle tartýþmamalý
% 0
49
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
Not: a) Yüzdeler tüm kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
b) Her bir ifade yüzdesinin yüksek olmasýnýn, toplumsal cinsiyet rollerine iliþkin daha "geleneksel" görüþlere karþýlýk gelmesi
için ilk iki ifade orijinal hallerinin tersine çevirilmiþtir.
"Kadýnlar ne yapmalý? Dediðim gibi kadýnlar otoritesini koyacak. Ýlk dayakta bi kere tepkisini koyacak.
Mesela ben çok küçüktüm yapamadým. Ortalýk bu kadar bilinçli deðildi. Benim çocukluk dönemimdeki
Ankara'yla þu andaki Ankara'nýn alakasý yok. [] Kadýnýn otoritesi çok önemli, kendini ifade edebilecek.
Yani kocam çalýþýyo, kazanýyo, getiriyosa, ben de evde çalýþýyom. Ben de çalýþýyom, evi temizliyom,
yemeði yapýyom, çamaþýr yýkýyom, ütü yapýyom benimki de çalýþma diyebilecek. [] Ben dayaða
karþýyým. Þimdi kocama söylüyom artýk dedim ya söz hakký bende."
(63 yaþýnda, evli, üç çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
16
Özet Rapor
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN SAÐLIK SONUÇLARI
Kadýna yönelik þiddetin en önemli sonuçlarýndan biri, þiddetin kadýnýn fiziksel ve ruhsal saðlýðýný olumsuz
etkilemesi ve bunun da önemli bir halk saðlýðý sorunu olarak karþýmýza çýkmasýdýr. Fiziksel veya cinsel
þiddet yaþanmasý sonucu oluþan yaralanmalar, þiddetin kadýn saðlýðýna doðrudan etkisini göstermektedir.
Bununla birlikte, yaþamlarýnýn herhangi bir döneminde eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþilerden þiddet
yaþamýþ ve yaþamamýþ kadýnlarýn genel ve ruhsal saðlýklarýný10 deðerlendirdikleri sorulara verdikleri
yanýtlar, þiddet yaþanmasýnýn saðlýk üzerinde dolaylý etkilerinin de olabileceðini göstermektedir. Bu
konuda baþka ülkelerde yapýlan araþtýrmalarýn sonuçlarý, yaþanan þiddetin doðrudan bir sonucu olduðunu
iddia etmemekle birlikte, þiddet yaþayan kadýnlarda bazý fiziksel ve ruhsal rahatsýzlýklarýn görülme
sýklýðýnýn daha fazla olduðunu göstermektedir (WHO, 2005).
Þiddet sonucu yaralanmalar
Türkiye genelinde evlenmiþ kadýnlarýn dörtte biri eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþilerden yaþadýklarý
fiziksel veya cinsel þiddet sonucunda yaralandýðýný belirtmiþtir. Bu oran kentsel veya kýrsal yerleþim
yerlerinde farklýlaþmamaktadýr. Orta Anadolu, Batý Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde yaklaþýk her üç
kadýndan biri yaþadýðý þiddet sonucu yaralanmýþtýr (Þekil 12).
Þekil 12. Fiziksel veya cinsel þiddet sonucu yaralanma:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den yaþadýklarý fiziksel veya cinsel þiddet sonucu yaralanmýþ kadýnlarýn bölge
ve yerleþim yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
50
40
29
30
23
20
20
21
29
33
27
20
18
24
24
24
18
22
24
10
Tü
rk
iye
Ký
r
Ke
nt
ol
u
Ak
de
Or
ni
z
ta
An
ad
Ba
ol
u
tý
Ka
r
a
Do
de
ni
ðu
z
Ka
Ku
r
ze
ad
yd
en
oð
iz
u
Or
An
ta
a
do
do
lu
ðu
Gü
An
ne
a
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
ad
An
Ba
tý
Do
ðu
M
ar
m
ar
a
Eg
e
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
ar
a
l
0
Not: Yüzdeler fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ, evlenmiþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
"Çok böyle çok çökmüþ, sanki böle bütün dünyanýn yükü sýrtýma binmiþ yani ben o yükün altýndan
nasýl kalkiyim diye düþünüyom, çare bulamýyom. Çare olmaz yani bitti Baþ aðrýlarý... .Çok aþýrý sýkýntý
ve þey anýnda baþ aðrýsý saplanýyo sürekli, önce alnýmda sonra tam depemin üzerinde."
10
Sorukaðýdýnda saðlýkla ilgili sorular, þiddet içeren davranýþ biçimlerine iliþkin sorulardan önce yer almýþtýr.
17
Özet Rapor
Gebelikte fiziksel þiddet
Gebelik sýrasýnda fiziksel þiddet yaþanmasý kadýnlar kadar çocuklarýnýn da saðlýðýný etkilemektedir. Türkiye
genelinde en az bir kez gebe kalmýþ her on kadýndan biri gebeliði sýrasýnda eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)
tarafýndan fiziksel þiddete maruz kalmýþtýr. Herhangi bir gebeliði sýrasýnda fiziksel þiddet yaþadýðýný belirten
kadýnlarýn yüzdesi Kuzeydoðu Anadolu bölgesinde yüzde 18 iken, Batý Marmara bölgesinde yaþayan
kadýnlar arasýnda yüzde 5'dir (Þekil 13).
Þekil 13. Gebelikte fiziksel þiddet:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den gebelikleri sýrasýnda fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim
yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
25
20
18
11
10
9
5
13
9
8
7
5
13
11
10
10
Ký
r
14
Ke
nt
15
10
7
kiy
e
Tü
r
en
ðu
iz
Ka
Ku
ra
ze
de
yd
ni
oð
z
u
Or
An
ta
ad
do
ol
ðu
u
Gü
A
ne
na
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
Do
Ba
tý
Ka
ra
d
do
lu
z
ni
Or
ta
A
na
u
ol
Ak
de
ad
An
Ba
tý
Do
ðu
M
ar
m
ar
a
Eg
e
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
ar
a
l
0
Not: Yüzdeler evlenmiþ ve gebe kalmýþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
"Böyle sera gibi kulübe, koyunlarý vardý kurbanlýk, orada duruyodular, dayak yoðdu, ileri doðru dayak
baþladý, þiddet dayak þiddet dayak çamurlarýn içinde beni ne bileyim köpek gibi kolumdan tuttu
dönderdi beni, kimse kurtarmadý beni, hamileydim."
(34 yaþýnda, evli, dört çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
Fiziksel veya cinsel þiddet ve genel saðlýk
Evlenmiþ kadýnlarýn eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþilerden fiziksel veya cinsel þiddet yaþayýp
yaþamadýklarýna göre genel saðlýk durumlarýyla ilgili yaptýklarý deðerlendirmelere bakýldýðýnda; þiddet
yaþamýþ kadýnlar arasýnda saðlýk durumunun "kötü veya çok kötü" olarak belirtilmesinin, hiç þiddet
yaþamayan kadýnlara oranla iki kat daha yaygýn olduðu görülmektedir. Kuzeydoðu Anadolu, Ortadoðu
Anadolu ve Güneydoðu Anadolu'da yaþayan kadýnlar arasýnda genel saðlýk durumlarý hakkýnda olumsuz
deðerlendirme yapýlmasý diðer bölgelerdeki kadýnlara oranla daha yaygýndýr (Þekil 14).
18
Özet Rapor
Þekil 14. Fiziksel veya cinsel þiddet ve genel saðlýk:
Þiddet yaþamýþ ve yaþamamýþ kadýnlar arasýnda genel saðlýk durumunu kötü veya çok kötü olarak beyan
eden kadýnlarýn bölge ve yerleþim yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
fiziksel veya cinsel þiddet yaþamamýþ
50
40
40
34
32
30
20
10
fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ
17
15
10
5
15
8
18
15
7
8
21
20
10
10
21
9
20
22
25
18
11
21
19
16
9
12
10
Tü
rk
iye
Ký
r
Ke
nt
Eg
e
M
ar
m
ar
Ba
a
tý
An
ad
ol
u
Ak
de
Or
ni
z
ta
An
ad
Ba
ol
u
tý
Ka
r
ad
Do
en
ðu
iz
Ka
Ku
ra
ze
d
yd
en
oð
iz
u
Or
An
ta
ad
do
ol
ðu
u
Gü
An
ne
ad
yd
ol
oð
u
u
An
ad
ol
u
ðu
Do
Ba
tý
Ýst
an
bu
l
M
ar
m
ar
a
0
Fiziksel veya cinsel þiddet ve ruh saðlýðý
Kadýnlardan araþtýrma tarihinden önceki son 4 hafta için ruhsal saðlýklarýna iliþkin bilgi vermeleri istenmiþtir.
Ayrýca, kadýnlarýn yaþadýklarý rahatsýzlýklar ile yaþamlarý boyunca hayatlarýna son vermeyi düþünmelerine
ve denemelerine iliþkin sorular da sorulmuþtur. Türkiye genelinde, eþinden veya birlikte olduðu kiþi(ler)den
fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlar arasýnda hayatýna son vermeyi düþünmüþ kadýnlarýn oraný,
hiç þiddet yaþamamýþ kadýnlar arasýndaki oranýn 3 katýdýr. Kuzeydoðu Anadolu, Ortadoðu Anadolu ve
Güneydoðu Anadolu bölgelerinde yaþayan ve fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ her 10 kadýndan 4'ü
bugüne kadar hayatýna son vermeyi düþündüðünü ifade etmiþtir (Þekil 15).
Hayatýna son vermeyi deneme ise ülke genelinde þiddet yaþamýþ kadýnlar arasýnda, þiddet yaþamayanlara
göre 4 kat daha yaygýndýr. Akdeniz ve Güneydoðu Anadolu bölgelerinde yaþayan ve fiziksel veya cinsel
þiddet yaþamýþ kadýnlar arasýnda hayatýna son vermeyi denemiþ olanlarýn oraný yüzde 15'tir. Bu oran,
Ýstanbul ve Batý Marmara bölgelerinde yaþayan ayný gruptaki kadýnlar arasýnda sýrasýyla yüzde 9 ve yüzde
8 olarak görülmektedir (Þekil 16).
"Bir haftalýkken zaten dövmeye baþlamýþ...Bizde bir þey vardýr,...gelinliðinle girdin kefeninle
çýkacaksýn...[...] Kardeþlerim falan geri gitsin dediler, geri gitti. O gittiðinde de intihar etmiþti. Ýntihar
edince geri getirdik, tedavi ettirdik, psikiyatriye götürdüm. Ýki ay bende kaldý, iyileþti. Geri gitti, yine
ayný olaylar olunca bir daha geldi..."
(58 yaþýnda, eþi ölmüþ, dört çocuk sahibi, ilkokul mezunu, kýzý þiddet yaþamýþ kadýn)
19
Özet Rapor
Þekil 15. Fiziksel veya cinsel þiddet ve hayata son verme düþüncesi:
Þiddet yaþamýþ ve yaþamamýþ kadýnlar arasýnda yaþamýn herhangi bir döneminde hayatlarýna son vermeyi
düþünmüþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
50
42
40
32
30
30
33
34
32
38
34
33
31
26
11
11
7
11
8
17
14
11
15
13
11
10
Ký
r
10
11
Ke
nt
20
10
41
35
34
31
11
kiy
e
Tü
r
ad
ol
u
Ak
de
ni
Or
z
ta
An
a
do
Ba
tý
lu
Ka
ra
de
Do
ni
ðu
z
Ku
Ka
ze
ra
de
yd
oð
ni
z
u
An
Or
ta
ad
do
ol
u
ðu
Gü
A
ne
na
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
Do
ðu
Ba
tý
M
An
ar
m
ar
a
Eg
e
ar
a
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
l
0
Þekil 16. Fiziksel veya cinsel þiddet ve hayata son vermeyi deneme:
Þiddet yaþamýþ ve yaþamamýþ kadýnlar arasýnda yaþamýn herhangi bir döneminde hayatlarýna son vermeyi
denemiþ kadýnlarýn bölge ve yerleþim yerine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
20
15
15
15
13
13
9
10
12
13
12
12
10
9
12
11
11
8
5
3
2
2
1
3
2
2
3
3
2
3
3
3
2
3
20
Tü
rk
iye
Ký
r
Ke
nt
do
lu
Ka
ra
de
Do
ni
ðu
z
Ka
Ku
r
ad
ze
yd
en
oð
iz
u
Or
An
ta
a
do
do
lu
ðu
Gü
An
ne
a
yd
do
oð
lu
u
An
ad
ol
u
na
Ba
tý
Or
ta
A
Ak
de
ni
z
u
ol
ad
An
Ba
tý
Do
ð
u
M
ar
m
ar
a
Eg
e
m
ar
M
Ba
tý
Ýst
an
bu
ar
a
l
0
Özet Rapor
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE
Yaþanan þiddetin kadýnlara göre nedenleri, þiddet yaþayan kadýnlarýn bu þiddetle nasýl mücadele ettikleri,
þiddeti nasýl ve kimlerle paylaþtýklarý ve þiddet sonucu nerelere baþvurduklarýnýn bilinmesi önemlidir.
Türkiye genelinde kadýnlarýn þiddete nasýl karþýlýk verdikleri, yakýn çevrelerinden, saðlýk hizmetlerinden
ve diðer hizmetlerden nasýl yararlandýklarý hakkýnda çok þey bilinmemektedir. Bu nedenle, eþleri veya
birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþadýðýný belirten kadýnlarýn bu þiddetle nasýl
mücadele ettiklerini anlamaya yönelik sorular sorulmuþtur.
Yaþanan þiddetin kadýnlara göre nedenleri
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlara þiddetin nedenleri sorulmuþtur .
Verilen cevaplar arasýnda en yaygýn gerekçe olarak, kadýnlarýn yüzde 32'si tarafýndan "erkeðin ailesiyle
yaþanan sorunlar" beyan edilmiþtir. Kadýnlarýn yüzde 18'i "maddi sýkýntýlar" nedeniyle eþi veya birlikte
olduðu kiþi(ler)in kendilerine þiddet uyguladýklarýný söylerken, yüzde 13'ü "çocuklarla ilgili sorunlar"
nedeniyle þiddete maruz kaldýklarýný söylemiþlerdir. Yaygýn olarak þiddete neden olarak belirtilen diðer
durumlar ise: "kadýnýn erkeðin sözünü dinlememesi", "erkeðin sinirli olmasý", "erkeðin kadýný kýskanmasý"
ve "özel bir nedeni yok" þeklinde sýralanmaktadýr (Þekil 17).
Þekil 17. Yaþanan fiziksel þiddetin kadýnlara göre nedenleri:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den yaþanan fiziksel þiddetin kadýnlara göre baþlýca nedenleri, Türkiye 2008
Erkeðin ailesiyle sorun
32
18
Maddi sýkýntý
Çocuklarla ilgili sorunlar
13
Kadýnýn erkeðin sözünü dinlememesi
10
Erkeðin sinirli olmasý
10
Erkeðin kadýný kýskanmasý
9
Özel bir nedeni yok
9
% 0
5
10
15
20
25
30
35
Not: a) Yüzdeler fiziksel þiddete maruz kalmýþ, evlenmiþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
b) Kategoriler birbirinden baðýmsýz hesaplanmýþtýr.
" Birincisi, kadýnýn ezilmesindeki en büyük etken, insanýn ekonomik gücünün olmamasý. Hani
okumadýysan, bi yere gelmediysen, belirli bir yani seni geçindirecek bi paran, maaþýn o yoksa zaten
sen yani yarý yarýya gittin demek Ýþte eðer ki bu þartlarýn yok, böyle bi þeyse çocuklar için susak
diyok tamam güzel amenna ama çocuklarý yaþatýrken biz ölüyok Kadýnlar çoðu valla çoðu her þeye
çocuklar için katlanýyo. Eðer çocuk olmasýn hiç kimse kimseyi çekmez."
21
Özet Rapor
Yaþanan þiddetin anlatýlmasý ve paylaþýlmasý
Türkiye'de eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yüzde 49'u,
yaþadýklarý þiddeti kimseye anlatmadýklarýný belirtmiþlerdir (Þekil 18). Baþka bir deyiþle; þiddete maruz
kalan kadýnlarýn yaklaþýk yarýsý yaþadýklarý þiddeti ilk kez bu araþtýrma sýrasýnda yapýlan görüþmelerde
görüþmecilere anlatmýþlardýr.
Þekil 18. Yaþanan þiddetin paylaþýlmasý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den yaþadýðý fiziksel veya cinsel þiddeti anlatan kadýnlarýn eðitim ve refah
düzeyine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
70
60
kimseye anlatmayan
61
40
30
20
10
54
48
50
21
16
13
9
38
33
27
16
49
47
41
39 40
35
28
arkadaþ/komþu
erkeðin ailesi
kendi ailesi
11
10
37 36
35
32
34
33
23
17
22
13
12
12
TÜ
RK
ÝY
E
k
Yü
ks
e
ta
Or
k
þü
YÝ
ZE
DÜ
RE
FA
H
Dü
i
üz
er
ve
e
Lis
iki
nc
ik
ad
em
e
ka
de
m
e
Ýlk
öð
re
tim
bi
rin
ci
Ýlk
öð
re
tim
Eð
iti
m
EÐ
ÝT
yo
ÝM
k/
Ýlk
öð
re
tim
i
0
Not: a) Yüzdeler fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ, evlenmiþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
c) Kendi ailesi: Annesi, babasý, kýz kardeþleri, erkek kardeþleri, çocuklarý, kadýn akrabalarý.
d) Erkeðin ailesi: Kayýnvalidesi, erkeðin ailesinden kadýnlar.
Þiddete maruz kalmýþ kadýnlarýn yüzde 34'ü þiddeti kendi ailelerine anlatýrken, sadece yüzde 12'si þiddeti
erkeðin ailesine anlatmýþtýr. Kadýnlar yaþadýklarý þiddeti ayný zamanda arkadaþlarý ve komþularýna da
anlatmýþtýr. Her beþ kadýndan biri yaþadýðý þiddeti arkadaþý veya komþusuyla paylaþmýþtýr. Kentlerde
yaþayan kadýnlarýn þiddeti herhangi biriyle paylaþma oraný kýrsal yerleþim yerlerinde yaþayan kadýnlardan
en az yüzde 10 daha fazladýr.
Þiddetin paylaþýlmasý kadýnýn yaþýna göre deðiþmektedir. Genç kadýnlar (15-24 yaþlarý arasýnda) yaþadýklarý
þiddeti daha fazla anlatýrken, ileri yaþtaki kadýnlarda þiddeti paylaþma daha azdýr. Þiddeti yakýn çevreyle
paylaþma eðitim düzeyine göre bakýldýðýnda da farklýlýk göstermektedir: Eðitim düzeyi yüksek ise þiddeti
saklama göreceli olarak azdýr. Refah düzeyi yüksek olduðunda ise þiddeti yakýn çevreye anlatma göreceli
olarak daha fazla görülmektedir.
22
Özet Rapor
Fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlarýn yarýsý maruz kaldýklarý þiddeti yakýn çevreleriyle paylaþmýþlardýr.
Öte yandan þiddete maruz kalan kadýnlarýn yarýsýndan fazlasý þiddete tanýk olan ya da þiddetten haberdar
olan kiþilerden hiçbirinin kendilerine yardým etmediklerini açýklamýþlardýr. Daha önce belirtildiði gibi
kadýnlarýn yüzde 34'ü þiddeti kendi ailelerine anlatýrken, sadece yüzde 17'sinin ailesi þiddeti yaþayan
kadýnlara yardým etmek istemiþtir.
"komþularýma bile anlatmam. Ey þey ... yavrum, anladýnca sana fayda mý oluyo? Bi çözüm mü oluyo?
Haydi, anlat, oraya git anlat, buraya git anlat ey ne geçiyo elime. Anlatmak istemem, anlatmýyom
da. Komþularýma bile demem."
(50 yaþýnda, evli, üç çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
"Ýlk anneme gittim. [...] Ýlk gittiðim zaman anlatamadým daha sonraki olaylarda biraz biraz anlattým
iþte onlarýn tepkileri iþte biz sana demedik mi kendin ettin kendin buldun þimdi çek cezaný, ortada
çocuk var napcaksýn ne etceksin gibilerinden oldu."
(20 yaþýnda, evli, bir çocuk sahibi, lise mezunu kadýn)
Þiddet sonucu resmi kurum ve sivil toplum kuruluþlarýna baþvurma
Eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþilerden fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalan kadýnlara yaþadýklarý
þiddet sonucu polise, jandarmaya, hastane ya da saðlýk kuruluþuna, savcýlýða, avukata, kadýn kuruluþuna,
belediyeye, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna (SHÇEK), Toplum Merkezine ve diðer resmi
kurum veya sivil toplum kuruluþlarýna baþvurup baþvurmadýklarý sorulmuþtur. Fiziksel veya cinsel þiddet
yaþamýþ kadýnlarýn büyük bir çoðunluðu (yüzde 92) bu kurum/kiþilerden hiçbirine baþvurmadýklarýný
belirtmiþtir. Kentsel yerleþim yerlerinde yaþayan kadýnlarýn kýrsal yerleþim yerinde yaþayan kadýnlara
oranla daha fazla baþvuru yaptýklarý görülmektedir. Þiddete maruz kalan kadýnlarýn kurumlara baþvurma
oranlarý çok düþük düzeydedir (Þekil 19).
Þekil 19. Yaþanan þiddet sonucu resmi kurum veya sivil toplum kuruluþlarýna baþvurma:
Eþi veya bilikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddet yaþamýþ kadýnlar arasýnda resmi kurum veya
sivil toplum kuruluþlarýna baþvuranlarýn yüzdesi, Türkiye 2008
Hiçbir yere
92
Polis veya Jandarma
4
Savcýlýk veya avukat
4
Hastane ya da saðlýk kuruluþu
4
Kadýn kuruluþu, belediye veya SHÇEK
1
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
%
Not: a) Yüzdeler fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ, evlenmiþ kadýnlar temel alýnarak hesaplanmýþtýr.
23
Özet Rapor
Kadýnlar þiddetle ilgili olarak resmi kurumlara veya sivil toplum kuruluþlarýna baþvurmaktan çok, yaþadýklarý
þiddeti aile, arkadaþ veya komþularý ile paylaþmaktadýrlar (Þekil 20). Bu durum her bölge ve yerleþim
yerinde, tüm yaþ gruplarý, eðitim ve refah düzeylerindeki kadýnlar için geçerlidir. Kýrsal alana göre þiddetin
daha çok paylaþýldýðý ve þiddet sonucu resmi veya resmi olmayan kurum/kiþilere baþvurunun daha fazla
olduðu kentsel alanlarda bile, þiddeti paylaþma (yüzde 55) ve yardým isteme (yüzde 9) arasýnda büyük
fark olduðu görülmektedir.
Þekil 20. Yaþanan þiddeti paylaþma ile þiddet sonucu bir kurum/kuruluþa baþvurmanýn karþýlaþtýrýlmasý:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den yaþadýðý fiziksel veya cinsel þiddeti anlatan ve baþvuruda bulunan
kadýnlarýn eðitim ve refah düzeyine göre yüzdesi, Türkiye 2008
%
yakýn çevresine anlatan
80
70
50
40
67
61
60
bir kurum ya da kuruluþa baþvuran
63
53
52
51
46
39
30
20
10
5
8
13
12
12
8
7
8
TÜ
RK
ÝY
E
k
Yü
ks
e
ta
Or
k
þü
RE
FA
H
Dü
DÜ
ZE
YÝ
i
üz
er
ve
e
Lis
Eð
iti
m
yo
k/
EÐ
Ýlk
ÝT
öð
ÝM
re
tim
i
bi
Ýlk
tir
öð
m
re
em
tim
iþ
bi
rin
ci
Ýlk
ka
öð
de
re
m
tim
e
iki
nc
ik
ad
em
e
0
Fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ kadýnlarýn, resmi kurumlara veya sivil toplum kuruluþlarýna
baþvurma yüzdeleri çok düþük olsa da "hastane ya da saðlýk kuruluþu" ve hukuki destek için "savcýlýk"
ya da "avukat"a baþvuran kadýnlarýn yarýsýndan fazlasý aldýklarý hizmetten memnun kaldýklarýný beyan
etmiþlerdir. Diðer yandan polise baþvuran kadýnlarýn yüzde 41i aldýklarý hizmetten memnun kaldýklarýný
söylemiþlerdir.
Fiziksel veya cinsel þiddet sonucu resmi bir kurumdan veya sivil toplum kuruluþundan yardým talebinde
bulunduðunu belirten kadýnlarýn baþvuru nedenleri arasýnda yaþadýklarý þiddete daha fazla dayanamayacak
olmalarý en çok belirtilen nedendir (yüzde 41). Bunu, hukuki destek almak istemeleri (muhtemelen
boþanmak veya þiddetten korunmak için) ve kötü bir þekilde yaralanmýþ olmalarý izlemektedir (sýrasýyla
yüzde 29 ve yüzde 25). Þiddete daha fazla tahammül edememek ve kötü bir þekilde yaralanmýþ olmak
kadýnlarýn aðýr derecede þiddet yaþamýþ olduklarýný gösterir niteliktedir.
24
Özet Rapor
Yaþadýklarý þiddet sonucunda herhangi bir kuruma baþvurmadýklarýný veya yardým talebinde
bulunmadýklarýný belirten kadýnlarýn büyük bir bölümü (yüzde 64) yaþadýklarý þiddetin çok ciddi bir sorun
olmadýðýný ifade etmiþlerdir. Diðer baþvurmama nedenleri arasýnda "birlikte olduðu kiþiyi sevmesi ve
affetmesi" (yüzde 11) ile "çocuklarýn mutsuz olacaðýndan korkma" (yüzde 10) baþta gelmektedir. Ayrýca
kadýnlar, ailenin adýnýn kötüye çýkacaðýndan korkmalarý (yüzde 9) ve utanma/çekinme/suçlanma korkusu
(yüzde 9) sonucu yardým talebinde bulunmadýklarýný da beyan etmiþlerdir. Nereye baþvuracaðýný
bilmedikleri için yardým talep etmeyen kadýnlarýn oraný ise yüzde 7'dir.
"Polis geliyo önce ailevi sorun diyo. Nasý ailevi sorun mahkemelerde kaðýdým var diyorum, bu sefer,
þeye yolluyo, rapor verirler ya, adli týbba. Meydana çýkýyo. Mahkeme kaðýtlarý geliyo buna, böyle
böyle diyo. Gitmiyom diyo bildiðin yere þikayet et, adliye bile seni kurtaramaz diyo. Yani artýk çýðrýndan
çýkmýþ, hiç kimse gözünde yok."
(47 yaþýnda, boþanma davasý devam ediyor, üç çocuk sahibi, ilkokul mezunu kadýn)
Fiziksel þiddete fiziksel olarak karþýlýk verme
Türkiye'de eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel þiddete maruz kalmýþ kadýnlarýn yüzde 31'i bu
þiddete karþý kendilerini korumak amacýyla fiziksel olarak karþýlýk verdiklerini ifade etmiþlerdir. Bu oran
kýrsal yerleþim yerlerinde yüzde 23 iken, kentsel yerleþim yerlerinde yüzde 34'tür. Fiziksel olarak karþýlýk
verme, aðýr derecede fiziksel þiddet yaþamýþ kadýnlarda orta derecede þiddet yaþamýþ kadýnlara oranla
daha fazladýr. Eðitimi olmayan veya ilköðretimi bitirmemiþ kadýnlarýn yüzde 21'i fiziksel þiddete karþý
kendini korumak amacýyla fiziksel olarak karþýlýk verirken, lise ve üzeri eðitimi olan kadýnlarýn yaklaþýk
yarýsý karþýlýk vermektedir. Fiziksel þiddete fiziksel olarak karþýlýk verme refah düzeyine göre deðiþiklik
göstermektedir. Düþük refah düzeyinde yer alan kadýnlarýn dörtte biri fiziksel þiddete fiziksel olarak
karþýlýk verirken, refah düzeyi yükseldiðinde bu oran yüzde 41'dir. Genç kadýnlarda fiziksel olarak karþýlýk
verme, diðer yaþ grubundaki kadýnlara göre daha yaygýn olarak görülmektedir.
Fiziksel þiddete fiziksel olarak karþýlýk vermiþ kadýnlarýn yüzde 42'si karþýlýk vermenin þiddeti arttýrdýðýný
belirtmiþlerdir. Karþýlýk vermenin o an için þiddeti durduðunu ifade edenlerin oraný ise yüzde 28'dir.
Þiddet sonucu evi terk etme
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalan kadýnlarýn yüzde 26'sý þiddet
sonucu bir geceliðine bile olsa en az bir kez evlerini terk etmiþlerdir. Kadýnlarýn yüzde 13'ü evlerini sadece
bir kez terk ederken, yüzde 11'i 2 ile 5 kez terk ettiklerini ifade etmiþlerdir (Þekil 21).
Fiziksel veya cinsel þiddet sonucu evlerini terk etmiþ kadýnlar çoðunlukla ilk olarak kendi ailelerine
gitmektedirler (yüzde 81). Evlerini terk eden kadýnlarýn bir kýsmý ise akrabalarýna (yüzde 7), arkadaþlarýna
(yüzde 4) ya da erkeðin ailesine/akrabalarýna (yüzde 4) gitmiþlerdir. Evlerini en az bir kez terk etmiþ
kadýnlar arasýnda en yaygýn terk etme nedeni "daha fazla tahammül edememek" olarak beyan edilmiþtir (yüzde
56). Evini en az bir kez terk etmiþ on kadýndan biri evden atýlma sonucu evi terk etmek zorunda kalmýþtýr.
25
Özet Rapor
Kadýnlarýn fiziksel veya cinsel þiddet sonucu evlerini terk ettikten sonra geri dönme nedenlerinin yaygýn
olarak çocuklarýyla ilgili olduðu görülmektedir. "Çocuklarýnýn mutsuz olacaklarýndan korkma" baþta olmak
üzere, "erkeðin kadýnýn geri dönmesini istemesi", "kadýnýn çocuklarýný kaybetme korkusu", "kadýnýn
erkeði sevmesi/affetmesi" en yaygýn nedenler olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Diðer nedenler "kadýnýn
erkeðin deðiþeceðini düþünmesi", "çocuklarýn kadýnýn geri dönmesini istemesi" ve "kadýnýn kendi ailesinin
kadýnýn evine dönmesini istemesi"dir.
Fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ fakat evini hiç terk etmemiþ kadýnlarýn büyük bir bölümü çok
ciddi bir sorun olmadýðý için evlerini terk etmediklerini ifade etmiþlerdir. Kadýnlarýn "çocuklarýnýn mutsuz
olacaklarýndan korkmalarý", "erkeði sevmeleri/affetmeleri" ve "çocuklarýný kaybetmekten korkmalarý"
gibi nedenlerle evi terk etmemeleri diðer nedenler arasýnda yer almakta ve daha önce belirtilen eve geri
dönme nedenlerine benzemektedir.
Þekil 21. Þiddet sonucu evi terk etme:
Eþi veya birlikte olduðu kiþi(ler)den yaþadýklarý fiziksel veya cinsel þiddet sonucu evi terk eden kadýnlarýn
eðitim ve refah düzeyine göre yüzde daðýlýmý, Türkiye 2008
75
75
68
6+
11
14
13
17
74
ÝY
E
65
12
2-5 kez
RK
68
12
Yü
ks
ek
73
14
11
Eð
iti
m
Or
18
10
k
14
18
þü
13
yo
k/
EÐ
Ýlk
ÝT
öð
ÝM
re
tim
ib
Ýlk
iti
öð
rm
re
em
tim
iþ
bi
rin
ci
Ýlk
ka
öð
de
re
m
tim
e
iki
nc
ik
ad
em
e
Lis
e
ve
üz
er
i
RE
FA
H
DÜ
ZE
YÝ
80
10
Dü
9
9
bir kez
ta
hiç terk etmedi
TÜ
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
"Yoksa baþka yapabilicek biþey yok yani. Bazan da alýp valizinizi annenizin evine gidiyosunuz...
Annem biliyodu tabi alýp gidiyodum. Annemler üzülüyodu tabi ki... Küstük kavga ettik. Bana þiddet
uyguladýðýný söylemiyodum... Ýki kere gittim. Ýki kere gittim... Oðlumu da alýp gidiyodum...Ya bi kaç
gün kalýyodum. Tekrar geri dönüyodum"
(41 yaþýnda, boþanmýþ, bir çocuk sahibi, ortaokuldan terk kadýn)
26
Özet Rapor
SONUÇLAR
"Türkiye'de Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý" ile hem kadýna yönelik aile içi farklý þiddet
biçimlerinin yaygýnlýðý ortaya konmuþ hem de kadýnlarýn ve erkeklerin þiddeti nasýl algýladýklarýna yönelik
bilgi elde edilmiþtir. Araþtýrma, kadýna yönelik þiddet konusunda kentsel ve kýrsal yerleþim yerleri, 12
bölge ve bazý temel göstergeler düzeyinde bilgi veren en geniþ çaplý örnekleme sahip olmasý açýsýndan
önemlidir. Ayrýca, araþtýrma bulgularý TÜÝK tarafýndan resmi istatistik kapsamýna alýnmýþtýr.
Bu araþtýrmada Dünya Saðlýk Örgütü'nün birçok ülkede uyguladýðý sorukaðýdý temel alýnýp ülkeye
uyarlanarak kullanýlmýþtýr. Sonuçlar uluslararasý karþýlaþtýrma olanaðý saðlama açýsýndan önemlidir.
Birçok ülkede olduðu gibi Türkiye'de de fiziksel, cinsel, duygusal ve ekonomik þiddet/istismar kadýnlarýn
fiziksel ve ruhsal hayatýný olumsuz yönde etkilemekte ve kadýnýn insan haklarýný ihlal etmektedir. Sonuçlar,
Türkiye'de kadýnlarýn eþleri veya birlikte olduklarý kiþi(ler)den gördükleri þiddetin yaygýn olduðunu ortaya
koymuþtur. Evlenmiþ kadýnlarýn yakýn iliþkide olduklarý erkeklerden gördükleri fiziksel veya cinsel þiddetin
oldukça yaygýn olduðu sonucu, birçok ülkede yapýlan araþtýrma sonuçlarýyla örtüþmektedir.
Ülke genelinde evlenmiþ kadýnlarýn
yüzde 39'u fiziksel þiddete,
yüzde 15'i cinsel þiddete,
yüzde 42'si fiziksel veya cinsel þiddete,
yüzde 44'ü duygusal þiddet/istismara
yaþamlarýnýn herhangi bir döneminde eþleri veya birlikte olduklarý kiþi(ler) tarafýndan þiddete maruz
kalmýþlardýr.
Kadýnlarýn yüzde 23'ü eþlerinin veya birlikte olduklarý kiþinin/kiþilerin, kendisinin çalýþmasýna engel
olduðunu ya da iþten ayrýlmasýna neden olduðunu belirtmiþtir.
Fiziksel þiddete maruz kalmýþ kadýnlar genellikle bu þiddeti aðýr derecede yaþamýþlardýr.
Kadýnlarýn eþlerinden veya birlikte olduklarý kiþi/kiþilerden maruz kaldýklarý fiziksel þiddetin yaygýnlýðý
kentsel ve kýrsal yerleþim yerlerine göre önemli bir farklýlýk göstermez iken bölgeler arasýnda bu fark
belirgindir. Bazý bölgelerde þiddete maruz kalma oraný, ülke ortalamasýndan daha fazladýr. Kuzeydoðu
Anadolu ve Orta Anadolu'da yaþayan kadýnlarýn yarýsý fiziksel þiddete maruz kalmýþtýr.
Çoðunlukla eþ veya birlikte olunan kiþi tarafýndan yaþanan cinsel þiddet, fiziksel þiddet ile birlikte
yaþanmaktadýr.
Lise ve üzeri eðitim almýþ her 10 kadýndan 3'ünün eþinden veya birlikte olduðu kiþi/kiþilerden fiziksel
veya cinsel þiddete maruz kalmasý çarpýcý bir bulgudur.
Kadýnlarýn yüzde 7si çocukluk döneminde (15 yaþýndan önce) cinsel istismara maruz kaldýklarýný
belirtmiþlerdir.
Evli ya da bekar tüm kadýnlar 15 yaþýndan itibaren, yakýn iliþkide olduklarý erkekler dýþýnda kendi
aileleri, eþlerinin aileleri, akrabalarý, okuldan kiþiler, iþyerinden tanýdýklarý ve tanýmadýklarý kiþiler
tarafýndan fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmaktadýr.
Kadýnlarýn eþleri ya da yakýn iliþkide olduklarý erkeklerden gördükleri fiziksel veya cinsel þiddet
ailelerinden, akrabalarýndan ya da tanýmadýklarý kiþilerden yaþadýklarý þiddetten daha yaygýndýr.
27
Özet Rapor
Kadýnlarýn büyük çoðunluðu erkeklerin bazý durumlarda eþlerini dövebileceði görüþünü
desteklememektedir.
Fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalmýþ kadýnlarýn dörtte biri yaþadýklarý þiddet sonucunda
yaralandýklarýný belirtmiþlerdir.
Her 10 kadýndan biri gebeliði sýrasýnda fiziksel þiddete maruz kalmýþtýr.
Eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþiler tarafýndan fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalan kadýnlar
arasýnda genel saðlýk sorunlarý, hiç þiddet yaþamayan kadýnlara göre daha yaygýndýr.
Eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþiler tarafýndan fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalan kadýnlarýn
üçte biri yaþamýnýn herhangi bir döneminde hayatýna son vermeyi düþündüklerini belirtmiþlerdir.
Kadýnlar yaþadýklarý þiddetin en önemli iki nedeni olarak erkeðin ailesiyle yaþanan sorunlarý ve maddi
sýkýntýyý belirtmiþtir.
Kadýnlarýn yaklaþýk yarýsý yaþadýklarý fiziksel veya cinsel þiddeti kimseye anlatmamýþtýr.
Eþleri veya birlikte olduklarý kiþi/kiþiler tarafýndan fiziksel veya cinsel þiddete maruz kalan kadýnlarýn
neredeyse tamamý resmi kurumlara veya sivil toplum kuruluþlarýna baþvurmadýklarýný belirtmiþlerdir.
Bu araþtýrma sonuçlarý ilgili kamu kurumlarý ve sivil toplum kuruluþlarýnýn iþbirliðini öngören Kadýna
Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planý 2007-201011'un hayata geçirilmesi için öncelikler
ve sorumluluklar konusunda ipuçlarý vermektedir. Ulusal Eylem Planý'nda belirtilen temel hedeflerden
yasal düzenlemelerin saðlanmasý, farkýndalýk yaratýlmasý ve zihniyet dönüþümünün saðlanmasý, kadýnýn
güçlendirilmesi, koruyucu hizmetlerin sunulmasý, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin sunulmasý ile
kurum ve kuruluþlar arasý iþbirliði konularý tekrar dikkate alýndýðýnda, araþtýrma sonuçlarýna göre bu
eylem planýnýn öncelikleri gözden geçirilmelidir. Buna göre, kýsa, orta ve uzun vadeli planlarýn iþlevsel
hale getirilmesi önem taþýmaktadýr.
Araþtýrma bulgularý, kadýnlarýn yaþadýklarý þiddet konusunda yalnýz kaldýklarýný ve haklarýný savunmak
için yeterli bilgi, donaným ve farkýndalýða sahip ol(a)madýklarýný ortaya çýkarmýþtýr. Bu nedenle Ulusal
Eylem Planý'nda ifade edildiði gibi kadýnlarýn güçlendirilmesinin öncelik kazanmasý öne çýkmaktadýr.
Kadýna yönelik þiddetle mücadele konusunda erkekler arasýnda farkýndalýk yaratma ve bilinçlendirme
çalýþmalarýnýn hýzlandýrýlmasý gerekliliði ayrýca vurgulanmasý gereken önemli bir noktadýr.
11
28
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planý 2007-2010, T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü.