Bixwîne

kovara huneri gandi ü Iökoliniya kurdän anatoliyö
| ,r.
I
IJT'J es uil
hejmar 60 2014
Du pirtük6n dersön rcUnDi-kurmanct
liSwäd6 hatin wegandin
Du pirtük€n nir y€n dcrstn
KURDi/ hur*araä li .Sw€dö
hatin weqandin. l']irtük ii ali
mamostey€ ders€n ziman€
KURDT
Kurmanci
kurdi Haluk Öztürk ve hatine
amadekirin ü di nav lVe;an€n
APECö dc derketine. Herdu
pirtük ji bo gagird€n dibistana
p6gin, polön l-3 nc.
Ji van
"
KURDi-Kurmanci"
r€zmana kurmanci ya ji bo
zarok€n dibistar.r€ yän pol€n
pöyin e. Ew seranscr ji gclck
wöncytn rcngin ü ji 64 rüpelan
p6khatiye.
Spartintn wö h€san ü berbigav
in. §agird dikarin serbixu,e
b
ixeb it in
.
Pirtüka duwem
Hqnaan- Deftera Temrinan I
rnateryaleke färkirina nav€n
he)'rvanan e, herwisa ji ji bo
p6gxistina qiyana xwendin ü
nivisandin€ ye. Pirtük bi bcrgeki
rengin ü ji 24 rüpelan p€khatiye.
W€ney€n gelek heyrvanan ji bo ku
;agird bi llve birenginin hatine
nexgandin.
Herkes dikarc pirtükan ji malper6
We;anxaneya APF.C sparig bike.
Sparigän rwe ji ev e-mail€n li j€r
re bisinin:
Sw€d: infopapectryck.se
Almanya: birnebunphormail.dc
#
HEYWAN
OEFTERA TE''IRiNAN 1
Haluk Öztürr
KURDi
fi
( r() t*--.ttl
(
I
[)
t55N't402-7488
Tidskrihen urkommer 4 nummerperir
sämeh
U
[g.s
careke derdikeve
/ Üqaydabirqrkar
av Apec Förlag AB
hetmal60l201,1
Ansvarlg urgivare: Ali (ifr(i
Editor Ali qiflqi, seyl Doian, Muzafier Özqür
Koma redaksiyona
A. eiftd,
Dr Mikaili. H trdogan,M. Bryrak, i. rurkmen,
M. Du,an, Muzaffe, Özgür, Nuh Arer, scfo)ö tu6, Vahit
Duran, Mem XelilGn,Musrafa Mrh, Özgür KaräüYusuf Polar
\avn\an
risweda
Box: 81 21, 5E 161 08,Spine/Sverige
TelelJks:0046 (0)B 761 2190
t
post
Takif'/iliski
Danimärka:lrfan8qsa1,0045-27
11 5883
8€lavkirin/ Daü'r'm
Muzafler Özgür
Sirnebän
PDsrfa.h 900148, 51
Tfn:0049
1
Mrla Hecibegä, saltn 1940i, gund€ Mikaila,/ioler
1l Köln,/Alman)a
172 298 24 51
Turki)e
israrbul
selahanin BulutlMedya K,tapevi
kriklalCaddesi,ElhamraPasai
No: 130/6,Beloilu
vtnel.€
Er
be,8:
T.!
$irk li §JtD
li n!ivr
,i x«i.r lte.rt,.g€
1940i li F,nde Mikiih/hte, h{r),. ginin.
Dr. N.likrili
BihalFiyarr:
Europa:5 Euro
Türki)e:sTL
sw6d: 400
stK.
Alman)a 40 turo
welatdn din 6a twroprye:50 Euro
isvcq hesap numaras: (Birncbü n) bankgiro:
ller niviskar berpil5e nilisa xwe)e
Mal6 rediks,)ona hpye Iu ,,ivn€n
402-2224
,iboaboneyän li dcN.yi swide r' isveq d4rndak abonelerrqin
APE { , " Blrnebia"Eankgiro Srockholm/Sweden
BIC/SWlFTr DABASESX
IBAN: SE23 1200 0000 0123 5020 6874
qap ,/ Baskr: Apec-Tryck AB
s.,rast ü
ku
i
sirnebänF re ran,
ii li xwediyrn
blke. Ger nivis qap nebin
Wrqfa KurdAn An.r((lili Navln I Sw6da ar
Kom.la Ziman li^lman)a)e p,§rgirEn kovare ne.
Naverok
6
tiftqi
li birnebün€
Ali
7
5B r"y*t1"t'.".
werger: Nuh Aae§
Mirina heval6 min i heia Mehme Hemö
9
Nuh Ateq
agii
Lo'in
Adem Özgür
LiAnatoh)a Navin Havina 201aan
El-Maliki " Dergevan€
57
Mem Xelikan
ü E6kirä "leylan6!'1
Dr. Sozdar
2
Midi
"Mirö Kurdistan€" Kakelo 1
4
Rohat Alekom
H"lb".t
21
seyfi DoEan
§opon demn xatirxwnstine
-vr77
Nuhä Heci Mal6 Herqid
Gotübai
26
H. Duzenr
Ezidiler, inanglan ve tarihleri
36
Prof. Dr. ilhan Kizilhan
60
w.lfgang von Goethe
q"pq.
sey6 Dolan
63
5",,ea
Ersin Taskiran
66
5"ng"t
Mem Xelikan
67
e"lr;i
Selfr DoBan
69
Faziletän enrelekruela
SeyfrDofan
70
Dr.
siyaraTari[a-3
Mikaili
TB"resek tune ku liyana min binivise?"
SuphiAydin
Jibtrnebilnö
Mafä insani mafeki rewa ye ku
ji
her
teyän DAI§€, a-\a xwe, namusa xwe
Di diroka insanetiyä
ji
de ber malän insani di navbera maz-
ü inslnetiy€ bipar€zdn ü her bi
ev
tevgeriya xwe,
ji
hemü dunyay€
re
lum ü zaliman, edalet ü b€ edaletiv€ de
ji
li
hember van 6ri9€n
ger q€büne ü her berdewam in.
hovan€, bi tena ser€ xwe bin
karin berxwe bidin.
kesi re päwist e-
Di
ev sedsala nu ya modern de bi
destä geteyän wek DAI§€
li
nigan dan ku
ji, di-
Di
komkuli ü €ri56n dijwar
wan roj€n tari y6n zivistan€
de her ciqas em bi fizikä ne li nav ev
insanän xwe y6n ku p€rigan ü aware
hatin kirin ü li v€ dawiyä ji li seranser€ sinor€n Kurdistanä ü bi taybeti
büne re bin ii, dilö me ü hip6 me her bi
6^
wan re ye. l1§a wan ela me ye 11...
ji li
Kurdän Anatoliyay6 li wel€t ü li
derveyi wel€t ji, bi her awayi bi tewge-
Kurdistan€,
ji
me y€n €zidi
destpäkä
ser axa
li diji kurd€n
Kobanä ärig6n dijwar rdne kirin.
Ev komkuji ü tofana ku hatiye ser€
xelk6 me ü di van meh€n zivistan€ de
insan€n me mecbur mane li ser a-ra
xwe, careka din kogber ü pärigan, di
gadiran de bijinl.. Ev ji aliki de me
gelek xemgin dike.
L6 ji aliyeki din de ev berxwedan,
pigtgiri, yäkiti ü tevgeriya h€zän kurdan, ji her aliyd Kurdistan€, dcma
digin hewara hev, y€kitiya netewi, ji
Anatoliy€ hera Xoresan€, ji her aliy6
l\urorstane ve xortrr u bl frlrubawefl
dike. Dilä me gelek 9a ü bi hävi dike ü
dilö dujmin€n ku digotin; " Koban ha
ji xira ü dildeng dike.
iro, li diji ev ärig€n hovanc y€n
Ii diji insanetiyä ku li seranser6 wehet, ha dilerue"
Iat€n
dunyay6,
ji
derwey6 welat€n
wan
aligi16n
ydn wek (Turkiye, iran
ü hevalbend€n wan) ku t€ne lanet
kirin, gerwanän kurd, partiyän kurdan,
bi kudret karibün li hember war, 9.6
| bilnebün
ra kurdi ra,
li diji
ev är\än
li
Koban€
ü li bagür€ Kurdistani dibin, bi xortani
disekinin.
Dostä kovara Birnebirn€
ü
we-
latpar€zä höja, Mehmet Özkan di 26
meha 1Oan de gü ser rehma xwe. Meh-
met Özkan bi sa.lan madi ü manewi
piEtgiriya kovara me,
Yarmetiya wi
li
xeribiyö dikir.
di derketina
kovarä de
b€ hempa bü.
Jiyana xwe wek piraniya kurdän li
derweyi we[€t, bi hesreta cih fi war€n
dd ü baw€ )flr'r'e, axa wel€t, qav li r€,
derbar kir ü li AJmanyayä, bä xarir
xwestin
ii
nav me qü ser rehma nare...
Ew d€ her tim di bira me da be!..
Em ji mdbar. heval. dosrän wi ü
gel€ kurd re sebir ü ser sax€ dixwazin!
Bi häviya serkeftin ü azadiy€, bimi-
nin di x€r ü xwaqiy€ del..
Aff
ffis?
Li A:natolrya Navtn lüavina}O14an
bi festiv
al,an derb as
b
ü...
Adevn özgür
Foto: Hrci Cünc;
t)imenek li festivala Omeran
Havina isal
bi
festival
ü
derbasbün. Di havina isalda
Omeran, gund€ Om€
ü
genahiya
[i incow€,
A-ksaraye
festival hatin lidarxistin.
Li incow€, di roja 15€ heziran€
de festivala 3. a Xermana ya incow€
Atila Kart, ji Konyaye, Cihanbeli
ü Kulul ji siyasetmedar6n meheli
begdarbün.
Li Omera " II. Festh.,ala Kurdön
Auatoliya Nauin' 6i amedekirina
Platforma Kurdän Anatoliya Navin
hat li dar xistin. Di festival€ de ji x€ri
di roja 3 rebaxi de hat lidarxisrin.
gundiy6n incowä kurd€n gund€n
N€ziki deh hezar kes beEdari festival€
d.or allye Incowe
rl be§dar bun.
festival6 de Stranbej€n wek
bün. Di festival€ de wek stranbej€n
Raperin ü Cevdet Bagca ü stranbejän
Xelikan, Cengiz Acar, Osman Yr[-
Di
meheli
ji
wek Yusuf, Mehmet Töre
ü Ezman St€rk derketin ser dik€. Bi
cogeka mezin civana govend girtin.
'Wek siyasetmedar ji serok€ DBP y€
bajarä Konya, Parlamenter€ CHP€
meheli Serbülenr Kanat.
Ergin
maz, Nevzat Tunq, Hozan Cömert,
Vyan ü Erol Berxwedan derketin ser dik€. Helbeswan
Ömer Faruk Hatipofllu ji di festival€
Sipan Xelat,
de cih girt.
Lrilnebün
7
Di
festiva.l€ de konek wek muze-
yeke hatibü amadekirin ü
li wir cil
gund€ Alayhan€ hat g€kirin.
hez-ar kes
bi
SC
cogeka mezir.r begdari
hatibirn bikar anin, ji bo ziyarewana
bün. Parlamenrera HDPi
ya M€rdin€ Gülseren Yildirim, ji r.ravenda Partiy€ Arif Köse, Ahmet Ka-
hatibün amede kirin. Li ser stand€n
rataq, berpirsiyarän bajar€ Aksaray€
hatin amadekirin de pirtük hatin 6rotin ü ji bo pistgiriya Rojava ji kam-
di festival€ de amade bün. Di bega
kulturi de ji ismail Heval ü Kema.16
panya alikariy6 gebü.
Amad€ derketin ser dike.
ü berg€n Kurdän Anatoliya Navin ü
dezgeh€n di.liyana qend sal berä de
Malbat€n gerila y€n
di
qenahiy€
ji
Kurdistan€ de pehid bün.ji di festivalä
f)i roja 18ä tebax€ da 2. Fesrivala
kultur6 ü §enahiy€n Havinä ya
Ali
gund€ Omä, bi sponsoriya menejer€
Akgül di festival€ de xeber da. Bi
navä Platforma Kurd€n Anaroliya
Navin Semra Akgakoca, ii HDP€
Arif Köse, parlamenter€ HDPä ye
M€rdin€ Gülseren Yildirim gotinön
xwe pegkeg kirin. Piraniya wan li ser
helbijarartina serokkomariya Tirkiy6
Futbol€ yö navdar Bayram Tutumlu
qer6
de amade bün. Bi nav€ ma.lbatan
hat q6kirin. Fesrival bi organizekirina
Kadir Demirci, Mustafa Güler
ü
gundiyan re hat birevabirin. Organizatoran Ii meydana gund xwarin dan
beqdarwanan
ü
pap€
ji
bernam.y.
kulturi destp6kir.
bün ü hat xwasrin ku kurdön Anaro-
Stranbej€n wek Diyar, Ekin, Er-
liya Navin piqrgiriya endam6 HDPä
gin Xelikan, Ümit Özmen, Nevzat
Tung, Koma Ronahi, Yagar Bugurci,
Selahattin Demirtaq bikin.
Kurddn A-ksarayt
3.Tebaxä
di l.
ji di
roja
Musa Berbang, Yusuf, Koma Sewko,
festivala kultur ir
Koma Serhad, Hozan Miqo, derke-
piEgiriya ya Ekecik€ da hatin ba
hev. Fesrival bi amadekirina rexis-
tin
ser dike. Heta niv€ pevä xorran
govend girtin.
tina HDP€ ya bajar€ Aksarayä li
e
rniueivrr:
Numra kontoya me hatiye guhartin!
A nü ev a li jör e;
BIC/SWlFT: DABASESX
IBAN: SE23 1200 0000 0123 5020 6874
8
| blrnebon
t*ini
N
iy* nEv frL|^4i N i t+L) h, MEI+ME I+EML
Nuh Ateg
Law€ HemE Heci El€
ü
Fat€ Husin,
bün ü rünigtin€n kurdan yän epirti ü
m€rä Daym€ §€xi Bulduk, bav€ R6zen,
gunditiy€, bi g€rok ü scrp€hatiyen bi
§irin ü Ferhat, hemsal ü hemgundiy€
min, Mehmä Hernä (Mehmer Öz-
zimanä kurdi (kurmanci) mezin bü.
kan)
ji
26ä maha giriya p€qin,
li
Mehm€ Hem€ mektewa seretayi
li
li Xelika, ya navin [i Kuluy€ ü lise li
nex:wagxa-
Konyay6 teva kir. Ew sala 1970i sewa
ber derbeya xopana qanser€,
neya Berlin6 (Almanya), seat
li
1€ sib€
xwandina bilind hate Almanyay€ ba
..
.li
her sä biray€n xwe y6n li vir. Bi alika-
nav me bar kir gü dinya wi ali ü heval
riya wan ber€ ziman€ almani h&isi ü
qaven
ü
xwl ginin,
hezkiriyön xwe
ji
ebediye ra.
di
nav xemgini ü
berxweketiy€ da cihigtir.r.
Min
nefes
[i Berlin€ lrelna, 9üm
gina heval6 xwe y€ eziz ü qedim. Ez
gar rojan
li wir mam. Bi heval ü mer-
maliy€n wi va, me meyit€
wi
qande
bi ser€ xwc ü bi keda xwe dibistana bilind ya endazyari (Mihendisi)
pa4ä
a avahiy€ teva
kir. Di mesleg€ xwe da
jh ü j6hati
bü. Xwediye §lrketa Nüvakirina Avahiyan bü ü di vi kari da ser-
keti bü. Fädeya wi bi pir kes€n ku di
Xelikan- Se14 Dogan ji, niviskar6 Bir-
vä branjä da kar dikin bü.
nebünä, hemgundi ü heval€ Mehm6
Mehme Hem€ meriveki kchil,
rirnerm, dilpak, gavfereh, x€rxrvaz,
ji
ü
Srokholmä haribü. Di kombün
merasimän qin, xatirxwa.stin, bi-
fedekar, dinyaditi, bi dost ü heval bü.
ü birükirina meyitö Mehm6
Hemä da bi sedan mermali. hem-
Mehmö Hem€ meriveki welatpar€2,
gundi, heval ü nas€n wi amede bün.
p€ka sala 1970i da di nav rexistina §o-
Sax be, heval ü hemgundiy€ Mehm€
regger6n Kurd -
Hemä,
ji bo azadiya milet€ kurd ü wclat€ wi
bi salan kar ü xebat kir. Bi taybeti ji
keda wi ya di salän 1970i 80i ji bo da-
br"ranin
Hecosmanä §ämli di wan
kombün ü merasiman da xwedimali
ü rävabiriyeke ba9 kir.
tckogcr€ doza krrrdan bü.
Hin di dest-
HEVRA da cih girt ü
Mehm€ Hem€ li gund€ Xelikan
(Karacadag/Kulu/Konya) y€ li nava
mezrandina komeley€n karkiran Kur-
Anaroliy6, sala 19501 hate dinyay6.
da ü di kar ü xebat€n wan da h€jayi
Hetani deh-diwanzdeh saliy€ li gund,
behskirin ü bibiranini ye. Fädek.rriya
li
wl frl hl7-bltL ne \lnorl{lrl btr- \ravä
ber dest€ d€ ü bav€ xwe,
Ii gor
ra-
distani yön di bin bana KOMKAR€
birnebün
9
ku wi dest ji siyaseta rexistini ber da
bül€. Rev ü qüyina me ya Stembul€
5ünda ji,
beri tu tigti negin. Me tu pere qezenc
ew weletpareireki hesriyar
ma. Li Berlinä, wi alikariya rexistin€n
kurdan gigtan ü xebat ü projey€n
wan dikir. Mehme Hemä sponsor ü
xwendevan6 kovara Kurdän Anatoliyä, BiRNEBÜNä bü.
Mem6 Hem6 heval€ min i ji ber€
ber€ da bü. Zarokti ü xonaniya me
li Xelikan bi hev ra derbas bü. Em
bi hev ra 9ün mektebä. Em li meheleyek€ mezin bün.
Li baharan me bi
hev ra berx g€randin. Bi hev ra em gün
nekirin ü xwasteka me ya artisriy€ ii
negü seri. Em qedera du mehan li
Stembul€ man ü düv ra qün da vege-
riyan hatin
ser xwandina xwe.
Hing€
ji
bo v€ serheldana xortaniyä ji
mermaliyän xwe ü mezin€n gund
me
loma ü azardn giran bihistin.
Ez ü Mehm6 Hemö tevehev li
meha Gulan6 ya sala 2011an da
güne Kurdistana Bagür ya azad ü s€
hefteyan li wir man. Di sayä vä ger6
pivanka, bi kaw, xotä (top) 9o, veg€rkirin, zi[, kevrki germo, zil, goliki kig
xwag bi hev ra derbas kir. Me hevalti ü
ü y€n din liyistin. Havin ü payizan di
biraninän xwe yän rozgirLi reze kirin.
nav kard zevi gininä ü b€der (xerman)
pehatiyän me bi hev ra hebün. Yek
Me tim dixwast ku Kurdistana azad
bibinin ü nas bikin. Dereng be ji bü
nesib. Ev güyina me ya Kurdistana
Azad a yekem bü. lrwma em d
bi kelecan bün. Ji Duhok€ hetani
Helabcey€, em li pir deran geriyan ü
me pir kes nas kirin ü hen nas€n xwe
y€n lxr6 ditin. Gera me bi gi;ti baq
Em telebeye liseyä bün.
derbas bir. Em geh pa ü qirikhelkigi ü
Ji ber tengiy€n civati ü sewa x:wapxeyal ü dilxwaziyan em du xon€n l6ger
l(u xwandlne ctht,rhtlrn u ll cäreva
jiyaneke serbest ü ,..bi*-. big.rir,.
ji matmayi ü bixem dibün.
Mehm€ Hem€ Kurdistana azad
dit, iidesrkevti, avadani ü serbesriya li
wi be9€ Kurdistan€ tahm kir ü pjE*d
ü bextiyar bü. Li dawiya jiyana r,ve
Sewa qezenceke t€r, qelawbfin€ (zen-
ew bi äpa rraiediya §engal ü Kobani-
ginbün) ir xeyal6n artistiy€ Mehme
y€ rübirü bü ü bü gahidä serbilindiya
Hemä ü min me xwandina lisey€
di nivi da cihigt ü xwe ji mermali ü
bi berxwedan, mildani ü hevkariyän
häz€n kurd li Ba9ür ü Rojavaya Kurd-
Di pey bäder
li püna b€deran li ker
helnan€ da alikar bün.
helnan€ va, em
yan hespdn serberdayi siwar dibün ü
diketin p€qbirika lezginiyä. ..
Dema xwendina lisey6 em
jarä Konyaye
.ii wan ev bü:
li
li
ba hev bün. Pir ser-
ü serheld€r bün. Me kiribü serd
hevalan vedizi
I
0I
hirnehiln
ba-
ü
x*c
reviyan 9ün Stem-
da em tär li ba hev man ü me wexteke
geh
istan€
ji. Di kurtedema beri r€witiya
k.dokupnedrr?
f)
xwe ya ebedi da, ew
bi
bilindbüna
helkitive, ewö sib€ bä ma1, eza j€ ra
li te bigcrc.
p€la omdiva rizgalbüna milet€ kurd ü
bibäm, erv€
Kurdistanö hösiya.
rojä xebera miriniya w.i har,"
Garva em
ji
gera
li
Kurdistana
Baqür vegeriyan, me qor dabü hevdu,
ku emö bi hcv ra hcr sal hcrin serdana
L)ora dinc
Miriniya zü ü ji ber xopana nexwasiy€ li mcriva bi qahr tö, meriv p€
di€9e. Li mirini ferzeke jiyan€ ,ve ,
dh ii. Lä
mix.rbin nebü nesib. rä da haLivr
nexwagiy€ r€ ne da ku ev da-xwaz-a
me herc stri. Flz- ü ov hcrdcm bi r€va
relelone dl nav telfllrve dä DUn. Wl ll
min ra derheqa ne*ru^;iy^ r*. d" .rrti
ne digot ir nedixwasr ku ez bih€m
serdana wi. Min he tani miriniya wi ji
ji sedi sed nedizani ku nexwagiva wi
p€r'istiyeke gerduni ü xwezayi ye.
Ew rüyE jivani vi sar ü trri yc. Mcriv
qanser
xwe y€n kubar, insani ü kurdewari
Kurdistan€ ir cih ir war€n
e.
Min pir dixwast herim serdana wi.
[- her c,rr wi hi hah;ncyck. pcli li
min dibiri. Tim dikete bira min. Rojeki di ber miriniya wi, €vara qemiv€
min ji mala wi ra rrlcfirn kir. XJnima rvi L)aymd hate ser telefon€ ü got:
'Qend te.rrrn beri vi, me Mehmä
bire nexu,agxaneyä, tozikö 9ekir6 wi
dikanc miriniy€ mina Eirn tr rirggherineke ebedi, xarirr:wasrineke dawi ü
rärvitiyeke b€r'eger bi nav bike.
Hefa Mehm€ Hem€
I
Oxir lte mer€ q€, hcval€ h6la
Tä bi heslet ü
I
taybetmendiy€n
her dem di bira min ü hcz-kirdn xrvc
da
bijifi!
Cih ü ware te buhipt ü ruh€ te pad
bel
Scrö malbat, hcval
Mehm6 Llemö sax hel
ir
hezkir6n
Mainz (AJmanya). 02. I I .201q
binebün
I
l
E
l- /vta
I
iki
"
D
i
gäkir ö " leylanä|"
^gl;r"
Dr. Sozdar Midt
er gev anö
§üergerandin .ji erebi: Mihemed Hesko (Birasoz)
Pendek e romani ya kevin heye dib€j
weha diyare di kelepora islami de ji,
e: Kogkar nikare xwe di ser sol€ re bi-
ku dergevan€ dojeh€ nav€ wi Malik
916! Herusa kesän fapizim
xwe di ser hizir
ü
ji,
nikarin
t€geh€n xwe y€n
faqizimi re bigrin ü nikarin
ji
nirinün
e ü rola
ji
ku Nüri El-Maliki p6 radibe
dema ku büye serokwezir ev e; ku
iraq kire dojeh, ü rijde ku her bimine
ji
xwe y€n dagirkeri yön pagmayl rizgar
dergevan
bin ü bi taybet
fi ret dike ku ji
eger
mijar bi kurdan ve
gir€dayi be.
dewleta xwe ya dojehi re
ser kursiya xwe ya
xwedawendi b€ xwar.
Ji ber ku
El-Maliki "dergevan€ agir" ev ji
ligor derbirina islamä. rabfr ü rüni;r
ü bü (firt ü zirta) wi, ü ji bilindiya
ew nikarin ü dibe naxwezin, täbighä-
xwe ve, bi giret ü bi gefx:werin€ bi ser
jin ku em millerek in, millereki serbixwe ne ü ne fers an ereb ü ne ji tirk
kurdan de vebü, gima? Ev yeki
in. Maf€ me kamil heye ku em kurd
ma Kurdistan€ ragihand ku
di dewleta xwe ya serbixwe de bi aza-
gelä kurd hatiye da ku bibe serbixwe.
di bijin, weku hemü
Ü pireta ku higmend ü j€hatiya "der-
Ü di rasri y€ de, ku pirsgir€k
a gel€
kurd digel ve cürä falizimä pirsgirekek e gelek aloz ü diiwar
e.
gel€n cihan€.
li, ji
ber ku Mesüd Barzani serokä Her6dema
Ü ya balkäp ü matmaf ew e ku, säri
me kurdan dikin weku em xorr6n
gevan€ agir"
xwin germ in ü ser€ me ji
kurdan bü, ku d€ bikevin leylanek€ ü
germ e ü
em nizanin em gi dixwazin ü herusa
9i dikin, ü her ü her p€wisriya me bi
tembi ü piretän wan he ye, ü eger em
guh nedin giret ü tembiy€n wan, em
€ t6kevin leylan€n b€ ser ü ber
ü bd
Ü kogkar€ heri dawiyä ji, ku bi
dayina piret€n xwe y6n giranbuha ü
li me kir, ew ji Nüri
El-Maliki. serokweziri lraq€ ye. Ü
l2
blrnebün
kurdan kir, ci bü? Ew.ii agahdarkirina
ewö j€ dernekevin!
Ev pireta MaliH ya bi gefgir, gelek
wateyan di bin xwe de vedig€re:
Yek
ji
wan wateyan ew e; ku ew
ü ki li pa9 wä gelä ye ü di pögiy€ de
faris ü hevalbend€n wan, d6 goyan
dawi.
cam€riya xwe
ku p€ camiriya xwe li
t€xin nav teker€n p€vajoya serxwebüna kurdan.
Ü ew6 nifgeki nü ji
kurdan g6kin, ew
ji bi
ca5€n
r€ya silogan ü
felseley6n cagitiya nü, ü d6 kurdan bi
kurdan bikutin ü bi dest hev, hevdu
e ü bi bizav ü legüneke pareyin pir
w6ranbikin, ü mixabin rih ü riqalän
avakirin e, wäran bike? Ma ne binge-
ji hen e. ü li benda dilovaniya
lra z€rina falistan ew e: " Ez niharim
caqitiye
dagirkeran e da ku
ü
ji
nüve scri hilde
»we bi gihinim dsta te, ma ez
i
te
neghinim asta nue!'
gin bibe.
Ü her ji wan
wateyan ew e ku,
li Nüri EI-Ma"dergevan€ agir" neke ü bi
Er€, 9i tiqt r€giriy6
d6 peyayen xwe y€n cihadi(xwekuj)
Iiki
ii her du mezheban, sunni ü ;ii bi
piqtevaniya hevalbendä faris i ku ber€
ser kurdan de
b\inin, digel
v€ yek€
fetw€y€n Eli El-Sistani [&eger6 maz-
ji
balefir ü mügek€n ;ove berve dever€n
Kurdistanä bike, ew
ii bi bihaneya
hazir ü amaden e. Beriya
serkr.rtkirina "serhild€rän cudaxwaz"
demeke n€zik girop€n cihadiy€n 9ie
ji dewleta iraqö ye, weku gawa Sedam
bi ser erebdn sunne de berdan. giye
Husän dikir ir herusa h€z6n b€ s€nc
wi neh€l
ü tolazän mezin € cihan€ ji, y€n ku
hikum€ cihani dikin. dd be deng bin.
in6 piiyan
e
ku girop€n xwe yän cihadi
bi ser kurdan de ji ne berd el Ü ne
vesartiye ku Eli El-Sistani ir Nirri
ji ber ku hemü li diji parg.ebüna dew-
El-Maliki herdu ;ünkarän farisan in
li iraq€.
Y€ yekem erka wi ya oli ye. Ew ji
leta iraqd ne!
bi derkirina fetweyan
jeha "dergevan6 agir", Nüri El-Ma-
e.
Y€ duyem erk€ wi siyasi ü legkeri
Bila kurd
ü
Kurdisran
ji
herin
bikevin dojeheke heri näzik, ew ji do-
Iiki ye.
mala qokdanina farsi ye.
Kurdino! Div€ win bizanbin ku
gefön "dergevan€ agir'' ji dil in, ji ber
ji
wan wateyan, ku Nüri
ku ew zilam (Ne ji xweber€ dia-rife, lä
El-Maliki "dergevanä agir" d€ ;er
li diji her€ma kurdi (Kurdistan€)
rabighine. Ü bi b.h"n.y" perkirin [i
diji teroristan h&€n xwe bi balefir ü
bel€ ilham ü wehi ye), "soreta El-Ne-
bi müpekan bigek dike, ü giye bih€le
wi daketiye ü ew ü hevalbendän wi,
ku ew ber€ belaffr ü müpek€n xwe
g€kir6 leylana b6 dawi ne.
ye, ew
ji vegerandina serhildära ne bo
Herusa
berve Heräma Kurdisranä neke. Ü
bingeha bingehina ku ev gend sal in
kurdan di avrkirina wä de westivan
cim ji Quran"
€
ü EIi Xamineyi r€ber€
bilindä farisi ü bi r€ya günkarä xwe
Eli El-Sistani re, ew
e; y€ ku \Wehi bo
Gelo, win jä re amade ne?!
Ü 9i dibe bila bibe, div6 Kurdistan
rizsar bibe!
t-8-2014
bimebon
| 13
" Mirö Kurdistanä"
KAKELO
S
er p äh
atiy a. S up er - S extekar elci
Rohat Alakorvr
Di niv€ p69in y6 sedsala 20an de mi.iar€n wek balerin ü hunermend leyla Bedirxan ü Zaro Axaye Bitlisi ku li cihan6 mirov€ heri kal hatibü nasin gelek navdar büne. Belki ji Kakelo serpähatiya Zaro Axa ya balk€9 fär büye ü daye li pey
wi. L6 bel6 gavkaniy€n kurdi y€n kevn qet qala vl rerziy€ super-sextekar
nekirine, di van gavkaniyan de navö wi ji qet derbas nabe. Ev yeka ji bo mijara
r€qa
ji derbas dibe. §7ek t€ zanin ev salan li Kurdisranö
sal€n serhildanan t€n hesibin. Zilm ü rcrdestiya [i diji kurdan mezin e. Ji ber
van rastiyan mimkün e van mijaran bala kurdan z€de nekiganiye.
kyla
Bedin<an ü Zaro Axa
Beri 20 salan di gapemeniya swädi de ez rasti nüqeyeke bi wäne bi sernivisa
kronprins) gelek kurt hatim. Bi rasti ji min
z€de .ii giringiyek nedayä. Le belä disa ji min kopiyake w€ nügeya kurt derxist
ü kire nav argiva xwe. Di v€ nirgey€ de dihate gotin ku "Ev demehi dirl e
" Welihatehi Sextebay''(En falsk
miroueh
esbera
ji
li Berlinö diji ü dib(e
b ye ku eu terzfl,ehi mitiri ye
ji
hatle
ü
ji
bo geleh
/
miü
Kurdi.staruä 1e.
Niha
tawanan beü hatiye cezz
hiin
ew harö heri mezin
hirin, qewitandin".r Di sala 2006an de min
ev nügeya kire mijara nMseke kurt di malper€n kurdi de belav kir.? Pigti vä
nivisa min gend sal derbas bün. Pag€ ez fdr büm ku niviskareke ffni li ser vikes6
sextekar wek em € li jär ji bibinin ganoyek nivisiye, sextekariya wi derxistiye
hol€ ü .jiyana vi kesi wek pirtük wepandiye. Ne ten€ li Swäd, Finlandiya ü Almanya, ev kes€ sextekar li hemü cihan6 hatiye nasin. Kakelo polis€n Fransay€,
ingiltere ü Amerikay€ ji bi qasi deh salan mijül kiriye, li pey xwe gerandiye. Di
s a l922an de li Paris€ t€ girtin.3 Paq€ dige Almanyay€ ü ingilterey€, ji wan
welatan ji tö dersinor kirin. Navä wi di diroka ingilter€ ya kriminal ji de derbas
dibe. Miroveki tari büye ü bi kar€n qulopilo mijül büye.a Vi terziy6 misiri
ü
Elmaryayi
dzrsinor
I En falsk L,onprins, ?ecko jotnalen, m 3211925, !üp.14.
2 Rohar Alakom, Nüqcya s.lä Sextekart mezin "Kurä Mirä Kurdistanat"
(Malpera Ne[eJ, 25112 2006).
3 Kakelo a
4
ested
Nude)s Lucü,
l4l
hrnebün
in
Paris,
N«
York Times, 26112 1922.
-&,/,a hl is ii%iadh,
1926, !üp.107.
€§kere bü
naynisana :.:we kiriye
ji ber
v€
mir (prince) ü
ji her "Mirä Kurdistan6"
:':we
daye nasin. L€ belä ji bo ku xwe nede
desr gelek caran nlvän nü Ii x'we kirine, wek Seid Mihemrued Kabelo, Said
Mihemmtd Zerdeseno ir Seid Xelil
ZerdeSeno. Di qavkaniyan dc zidetir
forma
Mir
Zerdegeno (Prince Zer-
decheno) bi cih girtiye. Bona ku ku
h\€ xwendevanan z€de tevlihev
nekim min li j€r ten€ forma Kahelo
bi kar aniye.
bal ü
Kovarcke swödi ku cara 1,ekem
scxtekariya Kakclo derdixe ho[ö
(Vecho Joumalen, nr 3211915)
Dema qala "Mir€ Kurdistan€"
E}-. F.\LSK KROIiPRINS.
tt kirin bäguman
malä xwendevanan heye ku
di diroka kurd de li pey r€ga wi bikevin ü xwe bighinin agahi ü zanyarike k€rdar.
t.€ bel€ kes6n ku v6 reyä hildi.iibörin pir mixabin naffle ü badihewa hewl didin.
Bona
p€
kr
bi vi navi mirek di diroka kurd de tune ye! Di rewgeke wiha de dest-
li mirovan t€n gir€dan, mirov negar ü b€gav dimine, nizane
Ei bike. Ji bo
ku
serp€hatiya Kakelo di gapemeni;,a ewropi de ba9 hatiye dokumente kirin, em
ji
div€ berä xwe bidin van gavkaniyan. Dema mirov li gav€n Kakelo ü wan hersä
kesän din
ku bi qikberi li wi din6rin mäze dike, wä dem€ mirov fam dike ku Ii
vir tiqteki nenorma.l diqewimel
bimebon
'l
| 5
Kekelo Ii A.rnerikay€ ji otelek€ derdikeve.
Hin xwendevan ü niviskar€n kurd bi räya organän medya sosya-l (facebook)
serp€hatiya liäkelo gelek meraq kirine,6i pirs€n" Kahelo hi ye?' i"Mir Zerdeyno
hi y?" alikaÄ xw€stine. D internet6 de gend w6neyen Kakelo ligel hin perge§namey€n wan salan hatine wegandin. Hin xwendevanan ev kesa wek mireh
kurd ditine, li pey gotina Zrdechena ketine ü diyar kirine ev gotin di zarevaye
sorani de t€ wate,ä "b\irin'. Hin kesan diyar kiriye ku wan gelek hewl dane l€
bel€ di derbara wi de z€de agahi peyda nekirine. \7ek minak ick .li van kes€n
meraqdar niviskar Hdil ibrahim Baran di malpera xwe ya internet6 de dib€je ku
wi w6neyeh Kakelo li Amerikayä di Pinülo<aneya Kongrey6 de peyda kiriye ü di
'l6lbilnobrn
derbarä Kakelo de rasti ru agahiyä nehatiye.' Tipekl balkäq ii di binä van nivlsan
de hin xwendevanan ditin€n r:we wek qirove p69k69 kirine. Wek minak yeki gottye: " Köf h{a KahehTe" ü yeki din wih a gotiye: " Zrdeleno hinehi disa hetal biTn
dikaribü biba Qarli Qaplinö kurdaa". Bi rasti tipa Kakelo gelek gibandiye Qarli
Qaplin ü serp€hatiya Kakelo tam ji mi.lara fflm ü ganoyan büye. Qawa em € li j€r
ji biblnin nMskara {ini Maria Joruni hä beri 80 salan ev yeka kqf kiriye. Belki ji
bi zaneti di ganoya xwe de nav6 Charles [i Kalelo kiriye. \W'ek t€ zanin nav€ Qarli
Qaplin ö rastin Charbs Spencer Chaplin e.
Pa5€ derketiye hol6 ku nav6 vi sextekari Seid Mohammed Kakelo ye. lüek
mlnak Kakelo bi navö "Zerdecheno Mohammed Said Kakelo" di sala 1923an
de li ingitter€ jiyaye, bi rojan di otel6n bi navän Savoy Hotel ü Hyde Park Hotel€
ji ort6
winda büye. Dema Kakelo li hemü Ewrüpay€ tC nasin, starek j€ re namine, di
de maye, xwariye, vexwariye ü käfa xwe kiriye ü mesreßn ot€lan nedaye,
dawiy€ de ber€ xwe dide Amerikay€.
)
il
Ka[elo li Amerikay6
Gera wi ya liAmerikaye gelek rengln derbas büye, di hin w€neyan de em wi
bi jin ü ke$n ciwan re dibinin. Kahelo li Amerikay€ bi kegeke Catherine (Miss
Kitty Spigli) re dizewice.2 Di ro.inameyek6 de nav€ xwe kiriye "Zrdecheno
I
hnp:iiibrahimhaliJbarar.tumblr.con/post/40435336190/kurdistan-emirlerirden prcn*seid-rrdeceno
2
r<stuchy
qnl qiÄ up 'fual Hu:bmd... ElcninsT elegam, 4/9 )921.
hmetnn
I
/
Mohammed Said" ü gotiye ku ew biraziy€ Mistefa Kemal Ataturk e. r Dema
em f6r dibin ku Kekelo gotiye qesreke bav€ wi li Kurdistanä heye ku yi 1000 gav
ü odeyan päk tö. \ür'ek Qirok€n hezar ü yek qevan. Edi em dibinin ku Kakeko
devä dürik€ vir-derewan li Amerikay6 heta dawiy6 vekiriye.'? Di ciheki din de
wi gotiye ku wek Mirä Kurdistan€ ew qasi 18 milyon kurdan temsil dike. Qawa
xuya dibe Kakelo €di xwe mina "bav6 kurdari' ditiye.. Vek minak Kakelo di
ciheki de gotiye ku ew € here alikariya ap€ x:we bike ku p€gengiya
ordiln li
hemberi tirkan dike.3 Qawa t€ zanin di v€ sal€ de Serhildana §€x Seid liTirkiyä
dest pä kiriye. Wi bi saya van navniEanan bala gelek mirovan kipandiye ü ketiye
nav koma sosyeteya amerikayi
ji.
'§üek
minak dema Siltana Afganistan€ hatiye
Amerikaye, Kakelo bi koma w6 re dostani ü hevalti daniye ü tevi kom6 büye.
Di
dawiy6 de balona dewreman a Kakelo diteqe, her tigr€ wi derdike-
ve hol6. Rojnameyeke Amerikayä di sala 1925an de diyar dike ku niha
berpirsän Amerikay€ dixwazin vi sextekari dersinor bikin, lö bel€ ne
ingiltere ü ne ji Fransayä ew qebül kiriye. Rojnamey€ pag€ wiha gotiye:
"Mir diui di Ohyanusehä de biji-Tu hes wi naxwazr". Rojname ji bo sextekariya wi dib€je ku " Cambazeki xirethar büye" ü ji xwe re gelek navniEan icat
kirine wek "Jhe Emir of Kurdistan' ü "Prince of Egypr".a
Qawa xuya dibe mi.lara Kakelo ji sal€n 1922 heta sal€n 1932 li cihan€ her
belav büye. Kakelo wisa navdar büye ku ji niviskar ü l6koleran re kar dexisriye.
Serp€hati ü giroka vi kes€ misiri yä bi nav€ Kakelo büye mijara berhemeke
edebi ji. Niviskara ffni
cih dide iiyana vi kes€
yajinin MariaJotuni (i 880-194J) di berhemeke xwe de
sextekar ü bi navä "Mirö kurd" (Kurdin Prinssi) ganoyek€
di sala l932an de dinivise.l MariaJotuni, bi nivisandina berhema "Mir kurd"
serp€hatiya Kakelo kiriye pergeyeki edebiyat ü ganogeriya ffni. Ev berhema ku
ji 254 rüpelan p€khati wek
li Finlandyay€ hatiye listin ii.6
Naveroka v€ ganoyä balkäq e. Kakelo rojekä di rojnameyek6 de dixwine
ku keseki terzi gawa ketiye dilq€ (rol) miran ü welat welat geriyaye, mirov
xapandine. K€fa wi gelek ji v6 nügeyä tä ü ew ji biryar€ xwe dide ku bikeve
gano gend caran
dilqä mirekl kurd ü derkeve tura dinyay€,
1 "Egl,"riatr" Crown heir Fades Äwry", lbe
2 "Egptian" Crown heir
Fades
biceribine.'§7i di qanoy€
ßdtnid 'hne'2lt2 1922.
Äway", 'lhe ßtlttttid
3 Jl not€n pal wäncyeki Ke-kc)o.
4 Emir Must Live On Oceo -Nobody
gansä xwe
fine12ll2 \922.
lfmts Hin, Qtltort Lhun-,\un d.lonmal,2a Ap:nl t925.
qriruli,
MJia
5
1932.
lotuni, <u/di
6 celck sps jj bo Pcppnhyä (x,nima F.li Qif§i, we,'a vermxaneya Apece) kr-r o pnüka bi znru€ ftni
wend ü di derbarc naveroka w. de kunenjvisckc swtdi ji bo me amade kir.
'l
8l
hiimebon
de navä xwe vä
, 6stin ;l.ll
Kakelo vesartive ü
nav€ Charles
;anoy€
de
Ii
xrvc
rüdidin,
.r
li
ErnirMurtUvcOn
occar-
Nobody llrante Him.
F
Ji rojn:-nreyckc amcriki
(Lochport Llniat Sun ö.Jounal,20 April1925)
diqewimin. Kes6n ku
nav€n wan di qanoy€ de derbas dibin, ketine dilq6n cürbecür. Ki kurikega
k€ ye kes p€ nizanel rüek minak xuya dibe ku bav€ Charles xwey€ mal€
Ami yc. Ami beri salan bi Emmayä re maye ü j€ zarokek büye, eu' zarok
niha mezin büye, nav6 Charlcs li xwe kiriye. Ami ji aliyä iinan de gelek qels
büye rvek keseki linbaz t6 nasandin. Niviskar Maria Jotuni bi alikariya van
büyeran xwestiye serp€lratiya Kakelo ku xwe wek mireki kurd dayc nasin
n€zi hev bike ü dinya mirovan a hundirin eqkere bike. Dema Charles hatiy'e
Finlandyay6 jineke Qini ji bi xwe re aniyc, nav6 wö l-ilang e. Malbara wä
Amerikayö kar6 terzitiyä dike ü Charles ji li wir ketiye ser kar
Dema Charles
li
li
Finlandyay€ dimine, vä carä ew gav berdide berdestiya
malä ku xizmetan dike, Kureki malä ji dilö xwe dixc wä kegika gini ku Char-
ku t€kiliyän di navbcra
nirovan de gawa dikcvin zikö hev ü wan ji 16 derdixin, Charles (Kakelo) di
ciheki gotiye ku "Em di dewra pösketini de iijin. Ez plan dihim bu welati xwa
angori Ewropayi pista bibim. Jin wö suö xue uebin, mir wä rüdanh xwe yin
diry bibirin, jil?in. Mirou li yna biharanina hättiran (druan) wä li kqilön
ezmani siyar bibin". f)cma Emma hatiye Finlandiyay€ ji Charles re goriyc qct
les bi xwe rc aniye Finlandyayö. Niviskar xuya dike
birnebün
l9
bcsa "Kurdbüna xwe" neke. Ld bel€
di da»,iya Eanoy€ de kesnameya rastin
a Charles derdikeve hol6. Dema carek€ Ami rojnamcl,ck€ dixwine,ew li wir
rasti nüseyekd 16 ku qala mireki kurd dike ku li hemü Ewropay€ bi sexrekariya xwe hatiye nasin! Dema mir v€ yekd dibihise dikeve rewqeke gelek xirab.
"Mir6 Kurd" Chades mecbür dimine navt xwc eqkere dike:
Seid Mohammed Kahelo.t P:.sä qi hatiyc scrä wi, kes pä nizane ü pigti sala
1932an €di em;opa Kakclo di qavkaniy€n niviski de winda dikin.
P\ti
v€ yekä €di
H^ttl^ JoTuNr
IlURI}IN PRINSSI
a0Lxrr,trröi
rri
Maril Jotuni ir hergi pi«irka w6 va bi navt "Mirt Kurd di Jerbarö K:rkelo
de
dikim ku em bi alikariya hin gorin€n päsiyan serp€hatiya Kakelo baqtir dikarin bidin nasandin: " l{esehi hu dereruehi bike dibare lth dtrewan
ji bike!" Kakelo güye kijan welati, kiian diyari nav€ xwe guhartiyr ir ketiye
dilqeki <lin. Bi kurti wi jiyana xwe li ser vir-derewan inga fr boya-x kirive.
Ez bawer
Rolön xwe gelek
baE
lisriy,e. Lä bel6 p€5iyön me disa rast gorine: " Derew rojehä
derdiheuin ri.y? taui!" vao
I
Ma.ie loruni,
20
bilneb0n
ji 'Mimi
{,/,,1, 'nir-$i, l9.J:,rüf.202.
dercwhardn hetfl derengiltz
Ser,ä
uädibaue!"
t{"elbest
dema ku tirijän rol€ teze axa min dixamilandin
bayek'i germ li ser l€w€n min dihilist
ü dengi pölän behrän dür wek orkestrak€ hundir€ min ziz dikirin
va stärka düna me ye
ezi ax6, av€ heway€
bi möghingiv, kurm ü k€z
gugik6n hewa ü Ii ser erdö va parva dikime
asiman6 h€;in€ can€ min zindi dike ü difirine
pirs€n b€
be
rsiv€n ku tcma xwe wek axüy€ mari kor
m€jo ü dili min mijül dikine ü diepininc
ezi
ji bir€n kur
av€n teze ü zelal vedixwime
ü avän qil€ri ü gilopi bi p€ng his€n xwe diparz ünime
tu riyd min 6 b€guman tunen
her riydk mektebek
gav€n
min
€
e
tu serdaran ü r€zanan nebinin
gimki ew, b6nd6n li ber hcqiqet in
ez giraniy€ rojan
ez
dizanim
dizanim screpiy6.jiyan€ ü b6dilsoziya insana
SegfiDo§an
birrnebün
21
Räzeniwis:
*zriN9 - w-
§oPeN DEMAxATiRxw
Nuhä Heci Mal| Her5id
Zimzn derlya. li ber meriva vedike!
Simo hefteki
li
bajar€
V.
li ba biray6
hu bibi. Di säri da, bi me ji wcng
xwe Hesen ma. Di 9aryeka dawl ya sa-
dihar,
la 1970i da, roja
vegerand.
yekgemly€ ew 6 bi
Tiran€ berbi bajar€ iserlohn€ bi r€ keta. Biraye wi, Hesen ew
li wi bajari li
page em
hu büni" biray6 wi
Ii
Bi r€ da, Hesen qiret li Simo kirin: ,,Simo, gar sal in ku ez li welat€
mala biray€ wi kombübün. Mdvan
me. Tecrubey€n min
hene. fund guh bi ser piretän min
de. Xret bike, bi lez ziman€ almani
bih€vis€. Ziman anehte ra (mifte)
li ba wan
deriya ye. Her zimanek pencerek€ ji
bün ü Simo
xatirä xwe ji wan xwasr. '§7ana ii
güyina wi ya bajar€ iserlohrrd xdr kirin
bo naskirina alemek€ nü vedike Ii ber
merivan. Ji bo xwandina li zaningehä
ji h€visina almani ferz e. Ji bo serke-
ü li gor edet ü
tina di her cihet€ da, hevisina almani
kursa ziman ya Enstirüya Goethe.1.-
yidkiribü.Evaragemiy€,hemgundiy6n
wi
li
sewa oxira x€r€
hatibün serdana wi,
hetani derengiya gevö
rüni5rin.
Pagd, ew belav
rism€n gundö xwe
xercir€ kirin beriya wi.
AJmanyayä
gerda pepi ye!..." Simo
bi diqet guh
Dan€ sibä, Simo bi birayä xwe va
diha ser gotin€n biray€ xwe ü bi seri
mal derketin ü peya berve Garajä
'firanä bi r€ ketin. Bedängiya roj€n
heiandinä gorindn wi resdiq dikirin.
yekgemiy€, sari ü tariy€ dagirtibü ser
I lrane, ntn ept wext ,t hattna
ji
Her du bira zü gihä9tin Garaj€
-t
llane
hürik dipigkand. Bi
ra hebü. Ew li ser qenepeyekä
ü heyam€ veng Simo tamsar
dibü. Ji ber sermayä wi xwe nure
serhev kiribir. ,,Va heyami veng i
rünigtin. Hesen disa dest p€ §iretan
kir. li ber ku dizani Simo bi fedi
ba.j6r. Baraneke
hewa
ye ü
li
nav civaran pir deng nake,
ku ez Ii vir im,
got: ,,Fedi neke, ma ru i hewesdar ü
me
hin ro neditiye. Ku roj derdikeve ji, pir na.jo, hema ewr€ pegiy€ li
hewldar bi. Ji xwandin€ b€tir tu ganse te tune, bixwine ü bibe xwediy€
wä digrine", Simo di ber rwe da got.
marifet ü zeneteki. Bäi van heyat zor
neg€ gi ye, hefteyeke
,,Va dera
I 11 ne
tn
ji
weng e! Tigt nabe, tu
€
e!..."
Di
rastiy€ da, her qiqas Simo
li
wi da Ii düv hevdu
16z dibirn ü hewl didan ku ji devi wi
di
gor sirerkirina malbati li civata mezinan bädeng dima be ji, Ii nav heval
gevokan
ü hemsaliy€n xwe biziman ü
derbikevin, lä nedihatin ser zimanä
xwag-
sohbet bü.
Di wä navber€ da, pirsa r€wiyeki
y€ ku ji h€la Simo da ndziki wan
bübü, sohbeta wan birri. ,ma hun
Tirk in?" wi ji wan bi tirki pirs kir.
Simo bi lez, bei ku bersiva xwe di
ser€
wi, re ä bigota gewriya wi xerimiye, hatiye bendkirin. Ji ber ku ew i
negar bü, mihtace biray€ xwe bü, [i
dest6 wi m€z dikir.
neqü, Hesen ü Simo bi
fitikina Tiran€ y€ ku li mey-
P€gek
deng€
serä xwe ra derbas bike, got, ,,na, em
dana Garäj mina hi;mara haziriya
Tirk in!" Li Tirkiyä, wi pir cara
bi taybeti li cihän ku Tirk lä yan li
röwiti ü xatirxwastin€ belav dibü,
rabün ser piyan, Bi hisän 6rqetiy6
wan dest di stüy6 hev ra birin ü .li
hevdu xatixwastin. Her duyan ji gav
ne
cih€n resmi xwe
Tirk
dihesiband
ü wer dida naskirin. ,,L€ hun ä bi
tirki deng dikine", räwiy€ Tirk bi
miruzeki tahlkiri li Simo vegerand.
ri.li kirin. Simo
li Tiranä
siwar bü ü
Heta hing€, birayä Simo, Hesen xwe
Tiran bi fitikinä berve iserlohn€ bi
r€ ket. Deng€ fitikina Tiran€ edi di
av6te navber€ ü berö xwe berve räwiyö
ser€ Simo da mina nigana xatirxwas-
rirk kir ü bi tirki got,
tin ü firqetiyä cihä xwe girtibü.
,,hemgehriyä
min, ma ew bibä, guh mede wi ,,em
Tirk in". Räwiy€ tirk zü rüye xwe
guheri ir
ji wir bi dirr ket.
Simo vegeri
ü bi
Hesen
li
dengeki azarbar
got. ,,Qima tu wer diki! Tirk6 esil em
in. Gotin€n veng meke, p€ seri xwe
ü i me ji meke tu beleyanl" Simo seri
Danä 6var€, Simo gih€qt ba.jar€
iserlohn€. lserlohn bajarokeki bi
bi ban6n bilind ü nawalän kfrr ü bi dar ü beqasi gel hezar nefer,
ran xemilandi bü. Ji h€la madenän
va, girnwareki bi ber bü. Bi derzi,
tel€ mesingi, tunc ü qutiyön titun€
bü. Simo li
ü b€deng ma. Di[6 wi
pir dixwast ku bersiva biray€ xwe bi-
navdar
daya ü bigota, ,,madem tirkä esil em
ziman€ almani
kiri
ber
:*:we
in. gima zimanä mc nc yek c,,-ima
em pir cara di nav xwe da dib6n em
Enstltüya
Goeth€ ya [i vi bajari destp€ hävisina
kir. Ew di xaniyä ku
Enstitüy€ kirökiri da bi telebeyeki
brazili va tevhcv dima. Evara roja
ba tirkan dibän em
ku ew hatibü mala xwe ü bawil6 xwe
rirk in ü gima..." L6 bi giya nekir,
new€ri ku bigota. Ev gorin ri pir-
betal kir, dit ku di bin€ bawil da diya
kurmanc in ü
li
wi bei ku wi hay j6 hebe xela spibelek
bimebon |
23
g
di binä bawil da bi 9ün kiriye. Simo
p€ him 9a ü him ji ziz bü. P€ kete
Lewma wi llxist
nav xem ü xeyalan ü 9ü diyarä bav
ü kalan. Dayika wi, hunerkara xela
Daristan bi ui hat hilin
wi. §7i xele
bi diwarä odeya xwe da kir.
Ji bo h€visina almani. Simo
xwe bag amede ü motive kiribü. Bi
Lewma wi berä xwe da Berlin...
xireteke mezin xwe dida ser dersan.
da
Tekst€ her dersekä k€mtir pänc cara
wi
didit. Di zaroktiya xwe da,
ten€ kurdiya kurmanci dizani.
ji bi dengeki bilind
Di
dibistana seretayi da ew hini
spibelek hate ber gavan
geh b€deng ü geh
dixwand ü eyqas car
ji
'§?'a1d
Der
daristan
war ihm zu grün,
Da ging er nach Berlin.
Ji bo hinbüna
zimanä almani,
Simo ji tecrubey€n di zarokatiya xwe
ji
f€de
dinivisand.
ziman€ tirki ango zimaneki yad bü.
ku bil€vkirina wan bi zehmet bü ü bi taybeti y€n dirdj ü
hevedudani hin pir dinivisandin ü
Bi wekhevi ü nezikiheviya hen pery
ü deng€n kurdi ü almani .ji di proseya hinbüna almani da Simo gavbir
bi dengeki bilind dubare dikirin. §7i
dibü. Qend nimüne: Birin= brin-
Pe1.r6n
hewl dida tigt€n ku wi
li
dersxaneyö
gen, brader-bruder, hebün=haben,
dih6visi, Ii derva, bi nas ü hevalan va
honig=hsndy,
bi kar bine. Li mal pir guh dida
ser
nü=neu, nav=name, (hä)stör=stern,
radyoy€. Helbest€n geleri yän sade ü
kurt=kurz, hesin=eisen, erd=erde,
bi kefiye ezber dikirin ü bi dengeki
bilind dixwandin. Qend r6z€n hel-
teng=eng,
besteke ku wi ezber
Es war einmal ein
Careh
ji
kiribü weha bün:
Mann
caran hebü meriuek
Der hatte einen Schwamm.
Wi hebü sungereh
ge
kanin=können,
rm=warm.
Pey.va almani ya ku di s€ri da xwag
dihate guhä wi ,,sowieso" (b€güman)
bü . Peivön ku bi wi
neq6 diharin
,,verbor(en)" (qedexe) ü,,katastrop-
he" (bätar) bün.
Xurdeya ,,Am" ( bi kurdi: li) ji
Bi wi pir Sil hat sunger
di destp€kä da, ji ber meneya w€ ya
bi tirki (vagina) bi wi neg€ hat. Di
Da ging er auf die Gass'.
ziman6 almani da ,,am" pir tä bi kar
Deu da sükä, gü der
Die Gass' war ihm zu kalt,
Süh jä ra sar hat, b{t saristan
anin: ,,Am Montag" ( li dugemiy€),
,,Am Dorfplatz" (li meydana gund),
,,Am best€n" (96tir/96tirtir) ... Ev
Da ging er in den Wald.
xurdeka carna,
Der Schwamm war ihm zu naß,
2r'
birrneb0n
di hen
dersan deh
cara
ii
dev€ mamosta ya
jin
gava ku
wä teksta ders€ bi dengeki bilind ü
giran giran dixwend derdiket. Ma-
moste jineke nar.zirav, gepildir€j,
ü bi
ra xwe bi wi nas dihatin. Evqas
nas dihatin, t€ bigota wi ew € ber€
dirine. J i mäyla nasberriy€ da Simo
pir .j€hati bü. Di pigüktiy€ da, wi li
devürüy€n girin ir
grrnd6 xwe zarok6n ku wi nediribün
lihevhati bü. Di hen dersan da belkü
ü nas nedikirin, di simay€ ra derdi-
porkej
evqas car
ji
ji
dev€ wä derdiket ü
xrstrn l(u tflran zarot( c krran male ye.
.ji devö telebeyan y€n ku
Bi heldana hen gavkaniy€n devki, ev
deh cara ,,am
dersa w€ roj€
,,
li gor xwastina mamos-
j€hatibüna nasbertiy€
ji
mirasa kev-
ta dubara dikirin. Eva bi telebey€n
negopiya pezxwedikirin€ da maye ü
tirkizan, bi taybeti y€n dindar bi bed
ji
dihat. Telebeki tirk € .ii Kayseriy€,
gava ku ev xurdeka ji devä mamoste
Malbata Simo
nivqek6 derbasi nivgekä din büye.
ji mina pir malbat€n
brazili, porrekizi, tirk, geki, kurd nas
bi sedan salan keriyä
päz bi rwedikirinc. l'ez6 ku piraniya wan min hev gewr bün. Meriv dikani wan, ten€ di saye gan ü
nigankön weki niskek€ hürik y€n li
serirgavan wan, ji hev derbixe. Di
kirin ü bi henan va ji hevalti kir, bi
wexta xwe da, xwediyän keriy€n pöz
taybeti bi Jose va, yö brazil va. Ew bi
Jose va di odeyek€ da diman. Nas ü
wi ya bi almaniyeke bi
ü pivan€n wan bi sedan berx€n ber
kozä y€n ku piraniya wan mina hev
bün di say6 nlgan€n veng da.ii hev
derdixistin ü dizanin ku ki.ian berx
k€manl ü bi alikariya dest ü piyan ü
ya kijan miy€ ye. Kes€n nasber, sed
ji
ba
berxi gewr yek bi yek nas dikirin ü
wan Simo xwe bi nasnameya kurd
dida nasandin. Simbälän wi ji y€ pan
dizanin ku kijan berx ya kiian miy€
dibihht, p€ surpundir dibü.
Di hundir€
Ii
ji
aar mahan da, Simo
Enstitüya Goethe gend ferd€n
milet ü welat€n din ön
alman,
hevalön Simo didan xuyakirin ku ew
6
ji
sohbeta
deng6 wi y€ kür hez dikine.
Li
egira Beraniyä
ye. Simo ii bi vä kultur6 mezin bübü.
n€rinän 9cp ü qorepger hezkiri ü [i ba
sofri€n ezdi, r€ya heq, yarasani kutsi
'Wi g€na nasbertiyä werginibü.
Ji
ber vä bir ku, wi di rüyön her kes€
ku wi nas dikir da pargeyek ji rüy€n
bün bala meriva dikigandin.
merivö ku wi
ü gir än ku Ii ba peyrew ü yaneyän
Kesän
ku Simo nas
ji ji
näzik da diditin
yan
taybetiy€n xwe,
bi
sima
kiribün,
bi
ü
hen
tevge-
li gundä xwe
nas
dikir
didit tr bi vi hawi pir kesdn yad bi wi
nas dihatin.
Almanya, 04.09.2014
bilneb0n
25
GofiLbCi
Nirh Ateg, kurdeki Anatoliyay€
ye. Ji destp€ka sal€n 1970'i ü
nyaye dimine. Bi dir€jahiya salan wek qalakvaneki
Almanyay€ xebitiye. Niha yek
ji
vir li Almya-
ji bo ma{än kurd€n Ii
niviskar€n kovara kurd6n Anatoliyay€
Birnebün e. Li gel berhem€n wi yö bi almani ü tirki s€ pirtük€n wi bi
kurdi hene. AteS xwedi p€nüseke xweser e, di qirok€n xwe y€n {iktiv ku
pirtük beri bi du salan bi nav€ ,,Tayeb Pof'derketin de ji devoka
kurdän Anatolyay€ bikanine. Em bi Nüh Atep re li ser girk€n wi, li ser
we[<
kurd€n Anatolyay€ ü tevgera kurd [i Almanyay6 axivin.
H. Duzen: Ikk 7@h, höliya bu
twe§l ez ji
min
bo ul heupeyine bi te re bi-
axiuim. Qer
ez e r,a.! bim,
te
di
nau
peytön re
got,lema ne slnset be." &t
henek bü,
yn
beta silasetö
N. Ateg:
bi rutfli.li ta dib(ji em ba-
li deruq,i ui
sohbetö
bibölin?
Ez r:we weki siyasetmedar na-
binim ü züva ye ku
babet uebüye, tu
ji
hengi it
ür
de ne
di
nau siyaseta abtif de 1,i?
N. Ateg: Di sal€n 1970/80i da min
kar6 siyasi ü komeleri kir, pirtir di ref6
r€xistina Hevra, PSK, KOMKAR ü
AKSA (Yekitiya Xwendekar€n Kurdistan li Dervayi i)/elat). Ji sala
di naya kar€
1986an virda ez ne di nav siyaseta r€x-
siyasi yä rojane ü r€xistini da me. Me-
istini da me. Ji sala 1997an vir da ez
niviskar6 Birnebünä (kovara Kurd€n
ez ne
rema min ii wd gorind ew bü ku gira-
niya sohbetä ne
siyaset
ji
li
ser siyaset€ be. B€
nabe. Meriv bixwaze
ji nika-
ne siyaset6 bitün li dervayi sohbet€ bi-
h€l€.
Tu
behsa 9i bi[<i, seriyeki w€ di-
gih6 siyaset€.
H. Duzen: ßeli,
nauenda
ruirou
ü
ii
xtte di siyaset xe di
sohbetö de be. Seleh caran
.ji hin niubharön
me dibhizc hu
harö wan afrandina berheman e ,i nm-
udzin
qet
Anatoliyä) me.
H. Duzen: IQh lSh. ru wtk xorteki 22
nk
hn
r-4lmaryayö. €u bü 44 sal tu li c4L
1970yi
ii
manyayö dimini.
Ji
sali
bo xwendinä
fta ye ltQQh r-4tiS,
hurdehi alman, almaneki hwd an
xuedi
nasnameyeke
din
e?
N. Ateg: Nasname t€giheke pirali ye ü
özibi silasetö yan babetän hu
guherok e. H€l€n w€ yä etniki, kul-
seriyeki wan dighöje styaseti bibin. I{ey
turi, sosyal, erdnigari, dini ü hwd. he-
26
| biirnebon
li h6ia binemali t'r rtoil<i dr ez I<urd
i»r, bi gotina r:irvrli rnc cz l(1rrnran.
rvcl:r
di ri bavel<i l<rrrd, li
gundeki kutd € li nrv.r Anrroliyeyö
ui vc krr lri rv.lrr,'r*.'',
ne.
irn. Li ber dest€
rrrezirr L'irrrr< ir
I'i rirr,rtr, l',rrldi lr.rrilr.
siretkirin. KLLrdi Anatolil':r-v€, kLr rd€
-l
irkiyt, kurcl€ Alrnarvayel ji pargcyrki
rlaslalnelrt nrin in.
br-r
lr rn:f€ hcr milctcki ir lerdön
rvi yc. N4afö milctö kLLrd ir her lercleki
rr.rr ir rrr).rrril
$'i scrhilind hibc.
H. Duzen: ßi teul,i rigeha ,,Larlit
alaloli" ti hiLaraniit- ki u Larlitt
anuloli, li fu dijirt,.ji hu lu ue u,tu
lu,ot» [u li diiitl
N. Ateii: Iz ir nivisl<arön kovara Birne-
H. Duzeu.
./i
bo
t .,'üthr" ti ;i
hirrri ..hrrr,lör .\n.rrolir.rli hi k.rr ti-
r.'rr
rtatel'€?
rrirr. l.z dil<aninr pirrr
N. Ateg: Cih ir rvar€ lcu n-reriv ii r*,c-
krrrd,ir .\nrr,,lir.rr. J.L .ver L,il,.r.i'r.
JcJ.Lr i. rrrczit, I,irr, .
ya xrve
li
z,'t'.rlti it ror t:rrri
cltrbaskiriye. Cih ir
,,r,a
ri
l<rr
rnernral dost iL;':Lr, jin ir zarovin nreriv
[r.1
clljin. (]ih ir
rva rcl
li
nim: [)i scrdcnre osmaniyan da, bi dehan c;irön kurd bi kcriydn xrve 1'€n p€z
vr ji
Krrrdisrani berbi na.,a AnaL,,li-
l«r rrcriv lö kar
vevö ki5i1ane. L)erneki cvr cli nav[rera
(lih ir,'vrrö ktr
\rr:rolirari rr Kur.li.t.u,i,lr,.rrtrr rl
harine. Pai,6, di uivt duyernin t serlsaLa
,:likc ir cLebara xu'e dil<e.
nrerir,
Jcrb.,ri
scrbest [r sermesr .:... Xrvcdi
bi,'nebun
27
19an de, ew
di
qargeveya siyaseta ci-
warkirina egir€n kogber li ser bingeha
li
N. Ateg: Er€, rast e. L6 evana rnalbat
bi malbat yan
ji
Ferd
bi Grd hatibün
nava Ana-
neflkirin ü bicihkirin. Nimüne kurdön
toliyaye harina bicihkirin. Desthilata
ku pigti serhildana D€rsim€ hatibün
fermana dewleta osmani
osmani dixwazr
ku bi
bicihkirina
nefr'kirin serbestiya wan rune bü ü
bi
egir€n kogber wan bagtir t€xe bin kon-
icaze wan nedikarin bigerin an kar bi-
trola xwe ü werginina eskeran ü ber-
kin. Kurd€n dema osmaniyan ne wer
hevkirina bac€ h€santir bike. Bi dir€-
bün. Her giqas ew li gor ferman€n ser-
jahiya salan, p6dap€da li ,Anatoliyayö,
dar€n dewlet8 hatibün bicihkirin ji,
z€detir [i bakür€ Gola Xw€ koloniyeke
ew xwediye erdön fereh birn ü
kurd p€khatiye. Koloniyeke qasi
s€sed
li
h€la
pezxwedikirin€ kar€ cotkari ü tucariy€
gund ü bajarokan ü z€detid s€sed he-
ji dikirin. Her egirek€ ji
zar ni;tecih. Kurd€n Anatoliyay€, me-
ava kiribü.
riv dikan€ bib€, ji her aliyö Kurdistan€
H. Du.zen: 'DibAjin $öxbizinhi bitir
hatine. l,€ piraniya wan
ji
herern€n
diSibe bi
,\oran| geb ra$
xwe ra gund
e?
bagür€ Kurdistana Bakirr hatine ü bi
N. Ateg: Ez ne pispor€ ziman€ kurdi ir
konfederasyon6n egiri y€n weki Regi,
zarayey€n wi me. L€ li gorä hin l€koli-
Canbegi ü §€xbizeyni va girädayi büne. Ew bi sä zaravay€n kurdi (kur-
nan g€xbizeyniki b€tir n€ziki sorani ü
feyli ye.
manci, dimilki/zazaki ü g€xbizeyniki)
H. Dazen: ßiqasi
deng
dikin. Piraniya wan musilman€
heneff ne. Ev koloniya
ku ez
qal€
hurdin musulman
sdtanö
ldfi
ö
ez agahdar iu,
sunne
/n
li lQrdi-
ne, b yön ba we henef ne.
dikim di nava hudud€n bajar€n An-
cMezhebi hnefi yö Osmaniyan
[<ara, Konya, Kirgehir
Kgrdön
ü A]<saray€ da
ye, ango li Anatoliyaya Navin e, Div€
bö gorin, li her€m€n din yön Anatoliyaye
ji Kurd
li
hurdi§Ianä bi
bi, lt
pirani ew
ne-
pejirandin. ßi min wisa tä hu heleweEeke li diji asimkslortö bit eu. (jer eu
ra.§l be, mirou dihare bibäje hurdän
hene.
anttoliyayä asimLxyona ziruan ü gandö
H. Duzen: Di
hiyö
de
ji
lQmara Tur-
nepejirandine,
gebh hurd di gargeueya "mec-
rirug neditine?
buri i:kani"
dc
serdema
ii
antn r,,,{natolilayö,
ne wisd? Jä pä ue hurdön
na Dersimö yin nefhiri
?i$i terhidahene.
li ya mczhebi ewqas gi-
N. Ateg: Biqasi ku
ez
hayadar im weha
ye. Mimkun e, weki te goti be, le
k€ng€
ü bo 9i kurd€n
Anatoliyay€
mezh.b€ heneff pejirandirre ez niza-
28
bilneb0n
nim, Agahi
de
rheqa v€ mijar€ da
li
ba
min tunin. Her giqas derbeyön asimilesyona xwaribin
ji, wan ziman ü gan-
H. Duzen:
I
Ü ,,,Xago"
N. Ateg: Nav€ Xago, Ii ba me tune . Ez
bi
bawer dikim, nav€kl
esl€ xwe er-
da xwe ya kurdi parastine.
menl ye,
H. Duzen: Irtjmareke mezin ji hurdön
H. Duzen: .Q belö naeki te.ii iXago ye,
cÄnatoba!ö
li
uelatön €wropayö weh
cilmanla!ö n .\u,ödi dijin.
ji
€u
bi
N. Atäg: Er€. Qedera dused
sali
ji Kurdistanä günda, di
N.Ateg: Herdu
ji.
Ez Nüh im,
ji
ber
ku mezin€n malbat€ ev nava [i min ki-
?ik hdtile.
hogberiyeke duyemin
tu'IVgh i yan ,Xa1o yil
ji
ktrga
serdema
rine. XaEo nav€kl ku
manyay€
ji
pa9€ da,
li Al-
li min hatiye zädekirin. He-
komara Tirkiy6 da, kurdän Anatoli-
val6 min Bilal Görgü ev nava bi yareni
bi kogkirinä kirin.
li min kiribü ü wer li ser min ma ü bü
nasnav€ min- Min ji vi navi hez kir ü
yay€ carek din desr
Ji
sal€n 1960
vir da bi
dehhezeran
Kurd ji Anatoliyay€ bi r€ya kogberi ü
penaberiyä barkirin welat€n Awropay€. Komeke mezin
ji
kurd€n Ana-
ji bi kar tinim.Yan€ ez Xago me
ji. Li Almanyayä pirtir bi vi navi diez
wi
h€m naskirin.
toliy€ [i Ewropay€ bi cih ü war büye.
Li hin
Danemerq, Elmanya, Awisturya,
Tay
eh Por beri bi da salan dergü, pi1reji te
iswigr€ koloniy€n kurd€n Anatoliyä
jiyarua €hmedi €lö niuisand, xuya
hene-
teqawidbün bas bi köri te hatiyel
H. Duzen: Q ba u,e nauin mina t{eci,
Vp,bi an Nlh zehf xuyl ne, eu ji ha ti
N. Ateq: Erä, teqewtdi bi k€ri min hat
galo?
Tayeh ?or, 7\i1.,istn ?er
N.Ateg: Di malbara min da Heciyek ü
H. Duzen: Di pirtika Tayeb ?or
sä
bajarän welat€n weki Sw6d,
heb Nüh hene. Nizan im qima.
Di-
H. Dazen: ?irtüha
ü tE. Min
s€ kitab
16 burtegiroh hene.
ji
te
ya girohan
y
bi kurdi derxistin:
Di
i
€hrnedi €lö.
de
böli1a xwendi-
ji
xue pirsi
be ku hing6 ew navinan li rewac€ bün.
na ltinan
Lö niha li wan der6n me, ev
fktiu in an berberhiri ne. 'Tu hari ji
klasik
ü dini pir k€m büne.
kurdi y6n modern li
p€9
i
Nav€n
in. V'ekl Roj-
hat, Botan, Alan, Miran,
H€vin, Berfin, Zozat
nav€n
yd,.
Rözan,
wan de ruin
bö
ruin re bibi dlihdr?
N. Ateg: Kurtegirok ne berehevkiri ne.
Ewö lihevani (xeyali, [iktiv) ne. He[bet tesir ü para jiyana rast ü büyer6n
qewlmi ji, k€m ü z€d€ li ser heye.
bilneb0n
29
eke standard div€ lihevkirinek
H. Duzen: Q gel bu pirdnila temeni
li
<-4lmanya;y€ derbasb le
bahsa gund
jt
li
ser
te
w€ hebe ü perwerdeya bi kurdi hewce
girokön te
ye. Mixabin hin em negih€;tine v€
dihin. Tu tu cari .fihiri hu
tu j4t1n/1 hogberlya
li
L-4lmanyayö
ji
Ji ber v€, ez nivisandina
zikl yan di bin bandora zarava ü
qonax€.
n€de-
biriuisil
vokön her€mi da diparözim
N. Ateg: Er€. Berhema bi nav€ Ehmed€ El€-Jinenigariya Kogbereki
Kurd Li Almanyay€-minakek e. Di
dibinim.
H. Duzen: {Sel bu rall e, burdiyebe
kovara Birnebürrd da r€zeniviseke min
llandzrt
li
tiStinan liheuhatinin hene.,Xebattru
ser nav€ §opän Dema,Xatiruwa§lint, heye ü dom dike, Di w€ da
behsa mi.jara kogberiya
di jiyana
li
Almanyay€
Sexseki kurd yö 6ktiv da t€
kirin
Gladet
i
!üanscr lune yc
e4li
ßediryan ön
bingeh tän girtin
an
geliri
ne,
ji
ber
ji, /i
ser
scr
ziman
bifl sih
salän
dehan teleuizlonin bi hurdi welauö
dihin, bi sinor
Tayh ?orfhtiu in
uan
hewce
datt i geleh berhemär berbijau derketin.
ßi
H. Duzen: Qmanö te bi bar anfue.ji,
dihile hu mirou biheue ghä bö girohön
ü
li
ü
be
ji, li ßahat li
zatingch ü dibi{lanan hurdi k
hin
ferhi
n.
N. Ateg: Gotin6n te di cih da ne. Disa
jl nivisandina n€ziki
zarava ü devokan
pirani
kulruri ü zimanl ü tepwiqkirina xwandin ü
nivlsandina bi kurdi bi taybeti li
yl
§er
her€rnan bi k€r e. Nivisandina bi kur-
herema xue biniuise emi gawa bighöjin
manciya standard an .ji ya nöziki kurmanciyeke beri berve zimaneki stan-
zimanehi Ilandart?
dard, weki ku te gotiye, li ser bingeha
N. Ateg: Zar ü zaravey€n ciwari di esl€
xebat€n Celadet
xwe da makziman€ meriva ne. Zi-
ye, l€ herdem ne ferz e.
bu zimanehi lteremi hatfue biharanfu.
$efumi hu piSri ewqas berheuin burdi
derhetine
ji
te ew zimanö bu bi
pö tö niuisandin bihar nani;ye gi
her hes bi deuoka gandö xwe yan
sewa parastina heyiydn
Ali Bedirxan ji
hewce
man€n standard, pirtir ziman€n gökiri
ne. Ew zimanä dibistan ü dezgehön
H. Duzen: rl,fixabin min pirtüba
resmi ü civati ne. Her giqas hewldan ü
?'{!uisön ?er neditile.
p6gketiy€n bi qedir di vi wari da hebin
nauaroka
ji,
N. Ateg: Nivis€n Per ji
meriv nikane iro qala kurdiyeke
standard a seranser bike. Ji bo kurdiy301 hnebon
u.,ä Si
tnlijar
ü
y?
meqele ü
kurtenivis€n li ser mijar€n curbicur ha-
riye dagirtin. Eger meriv bixwaze wan
kiriye. 'Wä
ji
gotiye,"Ehmed, gir diki
li gor
bep€n edebi parva bike, hingö bi-
bike, van serpähatiyän xwe binivise
ji
wan dibe serp€hati, biranin, ya-
yan bide nivisandin!"
rek
reni, girove. Mijara hinan
ji
\7i
bixwe bi giya
rabün ü
nedikir. Xeberdan, xwandin ü nivisan-
rüniptin€n civaki ü siyasi ne, Mijarek ji
dina wi ya kurdi bikömani ye. Jiyana
kurmanciya ku li Xelika (gund€ ku
Ehmed
16
ez
mezin büme) t€ dengkirin€ ye ü tay-
balk69
tiji
büyer
ü
serpähatiy€n
ü manidar e, Nivisandina ji-
nenigariya Ehmed mina biyografiyeke
beti, pe1.v ü bä.jey6n w€ y€n cüda ne.
bi element€n siyasi ü civaki ji bo
H. Duzen:
{i
hu ye
gundi
äelikal
N. Ateg: Xelika (bi tirki
Karacadag e)
biyata kurd€n Anatoliyay€
nav€ wi
li Anatoliya ye ü bi
ser
ji min
kogberiya [i Almany€
ü
ede-
nriiar.r
va p€wist
ü l€hatl xüya kir.
qezaya Kulu-Konya va ye,
H. Duzen: Te
H.Duzen: ßeri gendabi
<-4hmedö
?irtüb
€li derg . Jinenigarila
berehi kurd
li
te
nle; di
röbazehe balkäs bihara-
deuernan de pirc1ar
i
bersiuön
hog-
raflerall hene ü di gelek deuerm de.ii bi
<,ÄImanyayi. Qirua €h-
alikariya siroueyan ern.ii .iiyana €hmedi
dibin.
pirtibö
mede Elö?
€lä bötir tiqtanJär
N. Ateg: Ehmed€ El€ kurdeki Anatoli-
.ii ui uegotina xwq re nabi;ye bar?
N. Ateg; Di p€vek€ da, agahdariy€n di
yay€ ye ü li Almanyay€
ji
röz€ ye.
nas
Min ew di
saye kogberiy€ da
kir. Sala l975au
Ehmed€ El€
li
dijl. Karkereki
cara
p€;i ez ü
Frankfurtö raste hev
derheqa kar ir xebata
?öueha
KOMKAR ü ya
kurddn AJm.rnyayd ji bo naskirina
li Almanyayä hatinc
r)asnämep kurd
hatin. Di ser vö rasthatina min ü Eh-
komkirin. Mi.jareke giring
med ra gel sal rabirt. Kurtegoti, ez Eh-
riya Ehmed serp€hatiy€n di derheqa
med
ji n€zik da ü bag nas dikim. Me bi
salan
bi hev ra di bin bana KOM-
egandina wl ya
ji
ji
tan Li Almanya) da kar ü xebat kir.
hember nerindi
b€
nivisandin. Fikra nivlsandina jiyana
wi, cara
pögi
ji
dev€ nasa wi ya alman,
Dorisd derkeriye. Ehmed qend cara
ji
w€ ra qala zarokti ü serpöhatiy€n xwe
nasnameya
ye.
hewl ü xebata wi ya li
Mijareke din
wi
avrüy€n inkarkirin ü
pigüktistina nasnameya kurdi da
ICARö (Federasyona Komelön Kurdis-
Ehmed pir dixwast ku jiyana
ya jineniga-
ir
neheqiy€n
li
ser
kurdi ye. Lewma min ü
Ehmed, me hewce dtt ku behsa xebata
ji bo qebülkirina
kurdi li Almanyay€ bi
KOMKARd ya
nasnameya
awayeki fereh bihö kirin. Ji ber v6 ez
bin€bir
l3l
p€veke wekl barakl nabinim, bervaji .ji
Q haribin qötir bikirxa, d diyi nekiri-
'§7€ wekl danasandina armanc
bo xwendevanan bikärhati dibinim.
ü en-
Nuh Ateg: Sal€n 1970 ü
cam6n xebata Ehmed ya siyasi ü kom-
delö xebat€n siyasi
eletl p€wist dibinim. L€ hen dost ü
kurd ü endam€n wan li dervayi wel€t
nas€n min p€vek6 mina bar yan z6dey-
lr herrun. Lr Aimanyaye li sltemklri u
neheqiyön ku dewleta tirk li r&istin€n
lyeKe olDlnln, J!
netln u meremen wan
ra hurmeta min heye.
ji
801
bo
rhk ü ber€xisrin€n
kurd ü endam6n wan kiri pigti derbeya
läpkeri giranrir bün- Desrhelardr riya
H. Duzen: IQk \Qh, ger ez ne saS bim,
harö te ji di w»ö biyaüyön li r-Älmanyayö
bü. §er te hariba hinehi bahst
generalan
bi hemü
dezgeh ü derfet€n
xwe y€n resmi ü ve;ani ü bi älikariyr
hevalbend6n xwe hewl dida
ku r€ li
harö rwe bihiru.
ber r€xistin6n kurd ü nasina nasna-
N. AtcA: Ez di pir kar€n ji hev cih€ da
meya kurd
xebitim. Lä
salin rabirri yän dawi-
süc€n xwe diav€tin ser r€xistin€n kurd
yö, li wezereta Kar, Sosyal, Tenduristi,
ü ew bi kar€ terori ü cih&waztiyö ta-
Malbat ü Jin€ ya Eyaleta Rheinland
wanbar dikirin. Kurrebiri, w€ serdem€
2.1
Pfalz€ (Almanya) ku
na kogberan
ji
ji
bo entegrasyo-
berpirsyar e xebitim.
li
li
Almanyay€
Almanya
ji
bigre.
§7€
ji bo r€xistin€n kurd ü
endamän wan heyameki xeternak ü
Karä time ku ez tev€, di bin serdariya
vek65i1.ane p€k hatibir. Sixür
berpirsyar€ kogberl ü entegrasyon€ y€
perst€n re.iim6
eyalet€ da, z€detir gewirmeniya hiku-
kir6tiy€ bün. Kurd berdidan kurdan ü
meta eyalet€ di v€ mijar€ da bü. Ame-
dixwaztin ku 5er€ naweyi li ser€ wan
bikin bela. Ü hewl didan ku bi r€ya
dekirina konzepta entegrasyona kogberan
ü
raporta salane ya hikumeta
eyaler€ li ser ker ü barC entegrasyone ü
ffnansekirina projey€n k6rhati
ji
bo
li
ser plan
ü fitne-
ü i9ükar€n
terorize ü radikalizekirin€ wan di 9av€
raya giqti da pigük ü neg€ bikin. Mixa-
bin, .ii avrüy€n pevgün€n
li
r€xistn€n
entegrasyon€ karän wö yön serekl bün.
kurd €n
H. Duzen:'Ir{!ha pilti
Iogly" S.p a dogmatik, bi taybeti ji bi
tehdit ü h€riq€n tund yän hin hCz ü
li t ,1lmanyayi it. ewqas har xebat, ger tu li
rlü xwe möze l)ihi, hiriflön hurdar li
t .4lman;yayö bi rctahi tu fawd dibinl
Jl
l
nrrncnlrn
ewqas sal
aliyan r€
li
ser bingeha dijberiya ido-
ber listik€n tari yän rejima
generalan vedibü.
Kurd li
hemberi
kurdan radibün. Ji avrüy€n qer ü pevgün€n narxweyi li welat ji büyer€n
xerab diqewimin ü ziyan€n mezin p6k
Di
say€ xebat ü berxwedana r€xis-
tin€n kurd ü pigtgir€n wan ya di war€
dihatin.
Xwazika kurd
li
hemberi kurda
kurdnasiy€ da irr-r rewl ü merc hatine
ranabüna ü r€ li ber listik€n h6z€n tari
guh6nin, encamön berbiqav hatin bi-
venekiribana ü navüdengän kurda ne-
dcsnistin. Almanya henbihen, ga"bi-
hatiba neg€kirin. Duh ü iro ji beri her
gav kurdnas bü. Nimüne, iro bend ü
tigti div€ kurd ü r€xistin6n wan
astengiy€n li ber nav€n kurdi rabüne ü
hevirdu ne[<in.
Ji hebün ü
per€
cihätiy€n
li gar
eyaletan imkana dersa kurdi
hevdu ra hurmetkar bin. Div6 ji bo di-
heye (Bremen-1993, Hamburg- 1994,
yalog ü hevkariya nav kurdan da pey-
Niedersachsen-
manek bä girädan. 86 diyalogeki pih6t
Nordrhein rVestfalen- 1 997).
1
99
5,
NR\ü-
ü herdem ü b€ agti ir hevkariya nar.xwe
kurd nagih€n armancän xwe ü nika-
H. Duzen: Tö bira min
nin civat ü welateki demokrat, dadi-
mendän daireyön
mend, aram ü azad ava bikin.
nauin hurdi ne dipejirandin, dema min
hega
H. Duzen: IQ
em pöSi xebatin Lu heta
niha pöh hatine ü serhefiin ü giringahi-
ya wan
N.
ji
te bibhizin.
At€q: Almanya demeke
dirij. ji
berö har-
fermi li c,,{lmanyayö
xwe €uin qeyd hir
ji,
rclefoni sefa-
ji ber ku sefri tirk
hiziri bu "tuin" ji pelna tirhi "eu"
(mal) hu "mak te" weh "euin" ti
letd 'Turhili kirin,
niukandin,
nauö €uin pejirandin.
sal€n 1960i hetani 1990i kurd nedi-
N. At€g: Nav€n kurdi ü dersa ziman€
nasin. Sewa ku grlkö NATO Tirkiye
kurdi di rastiy€ da du daxwaz
härs nebe ü berjewendiy€rr bazirgani-
niganön pir giring in. Divä giringi ü
y€ bi w€ ra zlyan neblnin w€ guh p€
wareya war).
daxwazön kurdan ü r€xistin€n wan va
man€ kurdi
bi
ü
raybeti ya dersa zi-
nedikir. Kogber€n kurd bi salan ji maf
ji bo qedirdayina nasnameya kurdi, geSbün ü gihöqtina
ü xizmet€n weki dersa ziman€ kurdi,
gexsiyeta zarokän kurd, birwebaweri ü
kurdi, ;€wirmeniya
entegresyona wan herdem li ber gavan
serbesLiya nar€n
sosyal ü bernameya radyoy€ bi ziman€
bih€ girtin. Ji ber vä
d€ b€par man. Yan€ maf ü xizmet€n
div6 xebat bigirani
ku
ji
kogberän din ra rewa dihatin di-
ji, ji niha
qünda
ji bo armanca
ber-
ferehkirina dersa kurdi be ü bi hevka-
rin ü bi bacr kogberän kurd ji diharin
finansekirin, bi salan ji kogber€n kurd
riyet<e
hatin €vigandin.
beti
xurt bihä bir€vabirin. P€wlste
tunebüna imkana dersa kurdi, bi tay-
li
eyalet€n weki Hessen, Baden
bilnebün
33
§fürtenberg ü Bayetn mlna k€masiye-
bötir di nal uan haran dz
ke cidl bih€ ditin.
heu, em dibarin gi bibijitt?
bi bidin ber
N. Ateg: Kurd li Almanyzy€ iro bi hej-
H. Duzen: §elo li
elaletön u.,ek
denachsen, ßremen
i
salön 1990i de bi
7{i
Hamburgä ku
inor beji
di
mar, kanin ü zanin, bi r€xistin,
dezgeh
sazl,
ü bi koma pigrgir€n rwe
va
dersön hur-
xwediyE h€z ü poransiyaleke [ereh irr.
di hatin dan, azmünahe gawr bü, hur-
B6guman bandora h€za wan dikane ü
dan haribü südehe
bas
div€ hin k6rhati bibe. rVeki
jö bigirtana?
N. Ar€9: Bidesnisrirra maf ü derferan
tigrek e, 1€ bikaranina wan ü
ji
ji
kampanyayän räxistin€n kurd
kar ü
li
Al-
wan
manya tä xuyakirin, maf ü xizmerön
istifade
kirin tigteki din e. Meriv dikar€ bib€ ji imkana dersa kurdi k€m
ku r6xistinän kurd daxwaz dikin bi pi-
süd hat wergirtin. Pirtir kurd€n äzidi
rani weki yan n€ziki hev in. Ji ber vä
ji, helwest ü hewl6n hin gexsiyet ü ali-
di
yan
v€ miiard da hesriyar in, Xwastina
dersa ziman€ kurdi heq e.
L€
div€
ü
ji
bo p€gvebirina hevgirtin ü hev-
kariya r€xistin, sazi ü dezgeh€n kurd li
kirin€n meriva Iihevhati
bin. Mixabin xwastin ü kirin€n r€xis-
Almanyayä
tin€n kurd€n kogber lihevnehati
€n civara kurd6n kogber, divd giring
xwaztin
ne.
§agi ü k€masiJa piraniya wan ew e ku,
bi perspekri[a
banr€xisri-
neke li ser himä berjewendiy€n hevbeg
b€n nirxandin.
li ba piraniya wan kurdi ne ziman€ ragihandin€ ye. Ew
siyasi da,
di kar€ komeletl ü
di kombün ü konferensa da
H. Duzen: 7{3ta te hu tu bi teuhi
ue-
geri bEe?
kurdi köm, pirtir ziman€ tirki ü al-
N. Ateg: Ji ber gerd€n malbati niha ne
mani bi kar rinin. Div€ üdi p6qi rä Ii
miml<un
ber v€ lihevnehatiy€ b€ girtin
ü rä li
e.
H. Duzen:
?i
dema dawi rojeua hur-
ßi taybet R!li ßa1ür wek bideJlxi§lina
IQrhühä ü planhirixa referandurnehe ji
ber bikaranina ziman€ kurdi b6 veki-
dan bi teuahi germ e.
rin. P€wiste r€xistin, sazi ü dezgeh€n
kurdan kurdi mina zirnan€ resmi bi
danön
kar binin ü hinbüna wi bikin gerta en-
bo damezirantlina dewhta kurdiilanö,
dametiy€.
helecanehe mezin xi§fue nau teudllild
kurdan. Tu
rewsö gawa
dibinil
yt ji niL-4lnanyqi rcu i le.
N. Ateq: Rewga nü ya Iraq€ rö li ber
Qer em niha ir salin 1970/80yi bu tu
na Iraqä vekir- Yan€ derfet heye ku cih
H. Duzen:
Ji
nerrila hurdin
34
bilneb0n
häla räxi§lini
bicihkirina madeya 140 ya makzago-
her€ma N. Ateg: Er6, weki ku te goti, w€ €varö
Kurdistana otonom mayi dikanin ve- tu, Nebi ü ez, ern Eün li nava bajar€
gerin ser Kurdistan6. Ji xwe ew deve- Hamburg€ geriyan hetani devdeve siran niha ji aliydn h6zön pesmergeyan wö. Me wexteke bi kö[ü xwaqi derbas
va tCn parastin. Biryara referenduma kir. Düv ra Nebi ü ez gün Kopenhag€
serxwebün€ .ji di cih da ye. Ev ji bo teve p€nahiya komeleya incow€ (qesebeyankirina iradeya kurd€n baqür beke kurd li Anatoliyay€) bün ü gend
ni;an ü pengaveke giring e. Bi v€ gava- rojan li wir man. Eli Qiftqi ji li wir bü.
ü war€n kurd y€n ku li dervayi
bo
vetine deriyC qonaxeke nü vedibe.ji
gigti
ü dewleteke kurd li li ser axa
Me li wir wexteke rind bi hev ra ü bi
li wir va derbas kiribü. Li
avakirina sistemeke konfederali li
dost yarän
Iraq€
vegerinä, bi r€ da, Nebi bi heyecan qa-
Kurdistana Baqür. Cihö gotinC ye,
li
ev
ü li Kurdistana
Ba9ür ji metirsiyan ji bi bar e. Kurdis-
prosesa
nü
Iraq€
tan Bagür dibe ciran€ DAi§C. Maliki
dewleti (di bin garantoriya Tirkiy€
dixwazin. Div€ ihtimala gerä
li
ji bo Birnebünä dikir.
dixwast ku em
1ay€ y€n
li
§(/'i
ser kurdän Anatoli-
li welatän Ewropa doryayökä
amede bikin.
Mixabin nebü nesib.
Nebi li incow€ hate dinyay€ ü
nav- mezin bü. Li incow€ di telebetiya
iran kurdan tehdit dikin. Turkmen
Kekuk€ statuyeka bi parasrineke
ü
li
la projeyeke
da)
xwe da dest bi kar6 qoreggeriyä kir. Bi
nawweyi gruba fuya Azadi
ser bingeha nakokiy€n navbera h€z
ü
re
ji bo
sosyalizm€
ü azadiya milet6 kurd kete nav kar ü
di navbera xebata siyasi. Li pigti derbeya eskePDK ü PKK da ir bi kigkirin ü sorki- riy€, ew ji mina bi hezaran kurd€n
partiy€n kurd, bi mybeti
kirin.
din kete riya xeribiyä ü hare Almanyay6. Li wir ji ew teve kar ü xebata
H. Duzen: Dr, 1{gbi Ifuien, hurdehi
azadiya milete kurd ü heq ü azadiyän
rina dewlet ü h€z€n neyar neye paqguh
anatoliyayi ü heualö me herduyan
ßeri
here ser dilauan{,a xwe
bü.
bi gend
wi kar ü xezanyari ü niviskari ji dewam kir.
kogberan bü. Bi rü da,
bata
/i L)em hat ew bü niviskar€ kovara BirI{amburgt dit ü me yueh ji 1,ön l{am- nebün€ ü dest bi nivisandina kurdi
hefiiyan te, rahmeti
ü min me heu
burgö bi heu ra furbas hir. €w
d4,ar4,eke kir. Heyfa Nebi, ruh€ wi pad bel
ji bo min. Qelo n kari
biraninehe xwe y bi rahmetl,t lQbi re
we k diyari pQhgi xwineröx me bihi?
zehf rwes bü
E! orüb?id ii
alit nilnbalHu'en Dtzn
ld
hrtitihnn
H. Duzen: §ipa:
N. Ateg:
ütutt 0t.A7.2at4rn
Ez
ji
da di
ji
bo uö sohbeta xwes
spasi te dikim.
nt/p.td Bd'Ii.tt
t/,1hd
tt
@tdn,lh
birnebün
35
Ezidiler, inanqlan ve tarihleri
Prof. Dr. ilhan Kizilhan
Özet Ezidiler Kürttür ve anavatanlarr ile politik ve sosyal anlamda
aynr kaderi paylagmaktadrr. Etnik veya dil yönünden de§il, inang
kimli§i üzerinden tanrmlanan kilgilk bir Kürt roplulufudur. Türkiye, Suriye, Irak ve eski Soyyetler Birligi'ne dagrlmrq olan bu topluluk, genellikle giftqilik ile haywancrLkla u§ragrr.
Prof Dr ilhan Kizilhan
Kürt
bölgelerinin islamlagtrllmasr
tek tanrtya inanrr yani monoteist bir
dalgasr ile onlarda da bölünmeler mey-
inanqtrr. Tannya, Ezidilikte "Xweda"
dana geldi. Kürrler'in büyük bölümü
denir, kelime anlamr ise; "kendini
islam dinini benimsedi.
yaratan"drrtll.
Kendilerinin dünyanrn en eski
dininin üyeleri olduklanna inanan
Ezidilerin büyük bir krsmr Güney
Tanndan sonra, Yahudilik, Hrristiyanlk ve islamda da adlarr gegcn
Kürdistan'da yalamakradrr. Diinya
dilerin günlük dualannda yer alrrlar.
genelinde yaklaqrk olarak 800.000
Yedi meleklerin bagrnda Tausi Melek
bin ile bir milyon arasrnda Ezdinin
yaqadrg tahmin edilmektedir.
yer alrr ve tann tarafindan dünyayr
QaLEma amagl göglerin baplamast ile Orta Avrupa'ya, özellikle de
ri
korumak ile görevle ndirilm iyr ir.
Ezidilk inancrnda tann aslnda pasif
Almanya'ya yerlegmiplerdir. Yaklaprk
bir rol oynamaktadrr ve Tausi Melek
100.000 Ezidi, Almanya'da
tannsal yetkilerle donat mrgtrr. Ta-
yaEa-
yedi melek gelir. Bu melekler, Ezi-
gözlemleme ve özellikle de Ezidile-
maktadrr.
usi Me lek drgrnda bapka kursal isim-
GiriS
ler vardrr: §eh Adi, §eh Assin, §eh
§ems, §eh O Bekir, §eh Faxradin ve
Din
§eh Sijadin.
mensuplarrnrn telafuz ettikleri
pekli ile "yezidi", "izidi" veya "ezdayi",
Güneg ve ay ezidilikde kutsaldrr.
"äzdi" terimleri Kürtge'de "beni yaratan", yani yaradan ve tann anlamtna
§eh §ems günegi, §eh Assin ise ayr
sembolize eder. Ezidiler bu iki do§al
gelmekrcdir. Ezidilik bir bürünlüge
elementin tannnrn rgr§rnr oluqrurdu-
36
birnebün
ve
Etnil
veya dil yönündcn
dcffl, inang Hmliff üzrrind.n tan,tulanan l(üsüL bir Kütt toplulutudur.
guna inanrrlar. Her ezidi, dünyanrn
runlu asimilasyonlar [,zidilcre büyük
yataflllslna minnettarlrgr €iöstermek,
zararlar vermigtir. Ilzidiler "qcytana
tannyl ve ezidilik inancrnr anmak
tapanlar" olarak adlandrnlmrglardrr.
iqin yrlda ü9 gün (Arahk ayrnda) orr.rg
Hatta onlarrn Müsliiman bir tarikat
tutmalldlr. Aynca her ezidi yagamrnda bir kere Güney Kürdistan'da
bulunan kutsal yer olan "Laleq a
Nurani'yi ziyaret etmclidir.
Ezidiler, etik ve ahlak, do[ru vc
ve damgalanmrg olduklan iddia cdil-
do§ruluk, ba§LLk, mer-
sijzlü olarak devam etririlmiErir. Bu
hamet ve sevgiye evrensel prensipleri
ncdcnle cz-idilik tarihi, sözlü tarihtir
olan bir inanq sistemine sahiprirler
ve inanglarr ile ilgili gok az yazrl
Izt
belge bulunmaktadrr til
1,anhq, hak,
miiitir. Baskrlardan dolayr Ezidiler
da§lara dogru gckilmigler ve difer
gruplar ile ili;kileri kr.srdanmrqur
lnanqlarr
din
i"l
adamlarr tarafindan
Bu
zzidili§ln tarihqesi
Ezidiligin dini tarihqesi, kürt halkrnrn
genel tarihinin bir pargasrdrr. inanqla-
rrndan dolayr larkL piddere marr.rz kal-
lik
tir.
nedenle komuoyu Ezidihaklanda krsrrl bilgiye sahipAnglosakson litcratüründe 18.
1y'dan beri bazr aragtrrmacrlar Ezidilik inancr ilc ilgilenmi;;lerdir. Alman
kürt halkrna
dini topluluklar sözlü§ünde Ezidiler;
"hazin, ahlakl Eartlarda yagayan ka-
Araplann 637 ve 1246'da Kiinle-
bilc" olarak tanrmlanmaktadrr. Ayflca Islam dini söZlügünde (1941);
mrg olsalar da ashnda bLr
yaprlan zulümdür trl.
re savaslmr, Moftol baskrnlarr vc
z-o-
birneb0n
l3Z
"ezidi güzel, bagrmsrzL§rn verdifi
öz güvene sahip ve genellikle kuvvetli vücur yaprsrna sahip uzun ve
ktvtrctk saglt bir insan tipi. Baglarr
örrülü olmayan kadrnlarrnrn özgün
yüz gizgileri vardrr. Eskiden Ezidiler kendilerini dqartdan gelen Eiddet
basktnlalna kargr cesurca savunan,
korkulan isyancrlar ve yalmacrlardr.
Sözlerine ba§lrLklan ve vefahhkla-
nndan dolayr dügmanlart tarafrndan
da takdir edilirler. Becerileri ve 9aLgkanlklanyla bahge ve tarla iqgili-
gi ve haprancrhkda komgulalndan
MüsliimanL§a kargr oldu§una inandrklarrnr belirtmigtir I8l.
l0 y7. 'da arap rarihqi Al-Samani
(l 166) kitabrnda Al-Ansab (The Genealogies) Ezidileri, Halwan-da§lannda (Güney Kürdistan) yaEayan
mataryalizmden uzak bir ropluluk
olarak rarif ermekredir. Yazar kitabrnda ayrrca Ezidilerin, OmmayidHalife Yazid Ibn Muawiya'ya ba§L
olduklannr belirtmigtir. Bu yanlg
iddia günümüzde bile hala bazr kürt
topluluklarda benimsenmektedir ve
daha üstündürler. Özellikle bireysel
bu, Ezidilerin baskrlara maruz brraklmalarrna bir neden olarak gösre-
remizli§e verdikleri utandrlcr özenle
rilmektedirtel.
diger Kürtlerin kirliliklerinde
Özellikle Älevi toplumunda bu
yanhg bilgiden dolap Ezidilere kar-
batmaktadrrlar" denilmektedir
göze
(61.
Ezidiler, sayrsrz mitolojik agrklamalar drgrnda. Ezidilik rarihinin
baglangrcr ile
ilgili kesin bilgilere
sa-
hip degiller. Ezidiler inanglarrnrn in-
sanlü tarihinin baglangrcrndan beri
var olduguna inanrrlar. Tarihi kaynaldarda I.S. 7 1y'la kadar "Ezidi"
gr
bir tepki olupturulmugtur. Gü-
nümüze kadar bazr §ii ve Aleviler,
Ezidilerin Muhammed'in halefi
olan peygamber Ali'yi, Yazid Ibn
Muawiya'nrn yandaglan olarak
öldürdüklerine inanmaktadrrlar.
Ezidilerin, Yazid Ibn Mauwiya ile
kelimesine rasdanmamrsrlr t4. Bin
olan tek yakrnLklarr isim benzerlik-
yrl baplangrcr ile birlikre Müslüman
leridir, bunun drgrnda bir baslanulan yoktur. Yazid Ibn Muawiya
Arap ve MüsliimandL. Ezidilik ise
Kürdistan'L bir inangtrr ve Ezidiler
din adamlan ve tarihgiler rarafrndan
"Ezidi" tanrmlamasr
kullanrlmaya
baglamrgtrr.
Örnegin yazar Damalgi, dini
o dönemlerde arap ülkelerinde yapa-
cezalarrn (fetva) Ezidilere kargr ge-
madrlar. Son krrk yrlda diyasporada
hririldigini, §ünkü müslüman bil-
yaqamlal bagladrktan sonra Ezidiler
ginlerin 855 yrlnda ezidi inancrnrn,
ve Aleviler arasrnda gergek anlamda
381
bimeb0n
yakrnlagma baglamtgttr ve ön yarglar
az-almaktadtr
trol-
ezidi Mirza 1640 yrLnda Sultan IV.
Murat'rn ordusunda önemli bir rol
oynamaktaydr. OsmanLnrn, Bafidat'r
Ezldite r e kar y
y
ir itij,len
ele gegirmesinde ve Farslann geri ge-
savalünlaF
kilmelerinden Mirza sorumludur.
Ezidilere kargr yürütülen en kanlt sa-
Bu nedenle Mirza, Sultan tarafindan
vagrmlar 1671 yrlnda OsmanL
Musul valilifiine getirilmiqtir. Ezidi-
Mufti
tara-
leri valilik vb. pozisyonlara getiren
findan ve daha sonra ise 1832 yrLnda
Sultanlar genellikle ortadoks Müslü-
Rawanduz hükümdarr rataflrndan ger-
manlardrll2l,
Almed Mustada Abu Al-Lnadi
Bu nesilden nesile
1872 yrhnda Osmanlt Impara-
akranlan kollekriI travma. günümüzde hala Ezidi toplurrrunda anlattlmak-
torlugu grkardrgr bir kararla ezidilerin askerlik yapma zorunlulufunu
tadrr. Ezidilerin
kaldrrdr ve 1872 anlaqmasr ile yezd!
geklegtirilmigtir.
geytan'a taptrklal
görügünü savunan birgok Müslüman
li§in temellerini tanrmrstlr.
Osmanh lmparatorlu§u'nun par-
bilgin, bunu da Ezidi inancrnda kutsal
isyan
galanmasr ile Ezidilerin büyilk krsmr
eden baq melek oldugu iddiasr ile agrk-
bugünkü Ermenistan'a kaErp eski
lamtqlardtr i'rl.
Soryetler Birlifii'nin Kafkas bölge-
olan Tausi Melegin, tannya
OsmanL imparatorlu§u, Ezidilere
lerinde yagamaya bagladrlar. Birinci
sava-
Dünya Savagr'ndan sonra ve 1923'te
;rm yürütme ile ilgilenmemi;rir. Tam
tersi hatta 6az. Ezidi soylulal, Os-
Türkiye Cuml.ruriyeti'nin kurulma-
manlt imparatodufiu tarafindan yerel
lü9türülerek pargalandr.
yönetimlere getirilmisdr. 1514 yrhn-
dan beri Ezidiler, Türkiye, Irak ve
da Sultan Selim bir Ezidi olan Seyh
Suriye ile eski Soryetler Birlifi'nde
Izzrddin'| yeni Halep valisi
yagamaktadrr {rll.
kargt inanglanndan dolayr bir
olarak
srndan sonra, Ezidilerin ülkesi bö-
O
zaman-
1539 yLlnda ölümüne kadar Künhnda Kanuni Sultan Süleyman Fars-
*ado§u' daki di§er dinler
ile benzerlikleri
lara karqr kazandr§r zaferin ardrndan,
Ortadogu her zamatr
Dasini a5ireLinden Ezidi Husseyin
Bey'i Erbil (kuzey Irak) valililine ata-
dini gruplaln erkilerini gösterdikleri
bir bölge olmu5rur. Bu nedenle yüz-
mrgrrr. Aynca yine Dasini agiretinden
yrllar boyu benzer de§er ve normlann
lerin e mirligine getirmiptir. 1534 yr-
o
farkl etnik
bineboll ]
ve
39
yanlar, Yahudiler ve Müslümanlar ile
[,zidiler ve Yarasanlardaki bu
kutsal su kaynaklalrnrn temelleri
yakrn iligkileri olan Ezidiler igin de ge-
btiyük olasrLkla su tänrilarl inancl-
Eerlidir. Islam öncesi dinlerin etkileri-
na dayanmaktadrr. Avesta'da yeraltr
nin de hala Ezidilerde bulundufu gö-
su tannsrndan söz edilmekredirrr8l.
'Windschman'a (1856)
göre bu su
"köpüren, gü91ü saflrgrn simgesidir.
olugmast kagtntlmazdrr.
rülmektedir.
Bu
Bu, Hrristi-
nedenle Yarasan,
Mitras ve Zerdügtlük ile Ezidili§in
benzerliklerine krsaca deginelim
tL1l.
Su kayna§r ise, suyun bilindi§i anlamda defiil, Ahura Mazda'da belir-
tilen tüm birkilerin, hayvanlann
Ezidilik ve Y a;rasan
(A:ht-iHaqq)
ve
insanlann verimliliÄine vesile olan,
Yarasanlar, Tausi Melek'e inanrrlar ve
ilahi anlamr ile tüm yeraltr kaynaklarrnrn bagh olduiu ana kayna$rn
inanglannda birgok benzerlikler bu-
kisilestirilmesidir
Hem Ezidiler hem de Iran'da
yagayan
rel.
lunmaktadtr. Bazr Yarasanlar, Tausi
Dünyanrn yaratrlmasr konusunda
Melek'e Da'du da derler. Her iki
da hem Ezidiler hem de Yarasanlar,
inancrn da melek sistemlerinde benzerlikler bulunmaktadrr t]tl. Tek tanrr-
benimserler. Buna
göre esas inci patladr ye onun par-
ya Xweda (Khuda) inanrrlar ve inang-
galanndan daha sonra dünya olugtu.
larrnda Kürtge konugan yedi melekleri
Kainar ta.rihinde ilk kez o zaman ruh
vardrr, Her iki din de bazr melekleri
ve madde birbirinden ayr
iEin benzer isimler kullantrlar, örne-
Inci difer Iran halklannda da önem-
§inr Cebrail. Mikail. Azrail ve EsrafillL6l. Qilmer olarak adlandrrdr[<larr
li bir rol oynar. Bilincin
'inci teorisini'
mrsur.
do§ugunun
sembolü olarak kabul edilir ve aynr
ve azizleri de var-
zamanda bekareti de sembolize eder.
drr. Bunlar, yarasanlarda da benzerlik
Trpkr bazr Ezidi söylevlerinde oldu-
k(ilik kurucu mec-
gu gibi Yarasanlarda da yerkürenin
Iis dünyevi ve dini konularda kararlar
bir boganrn veya balinanrn (Gamasi)
altr. Yarasanlar gibi Ezidilerin de iki
boynuzlannrn üzerinde durduguna
kutsal su kaynaklal var, "Beyaz
geq-
inanrlrr, Adem ve Harwa'nrn yaratr-
me" (Kaniya Spi) ve "Ztmztm"tr7l. Ya-
Lqlannda da benzerlikler var. Ezidi-
bagka
bir grup melek
gösterdi§i gibi 40
rasanlartn kutsal
su kaynaklarr
isel
"Buza gepmesi" ve "Hanita Eegmesi".
ler gibi Yarasanlar veya Ahl-i Haqq
da Arap fetihleri ile zulümüne maruz
kalmrSlardrr.t2ol
40
birneb0n
Ahl-i Haqq da ruh
gögüne ve
böylece de ölümden sonra insan ru-
hunun yeni bir insan veya hayvan
vücuduna geqitigine inanrrlart2rl.
Ahl-i Haqq yaradanrn bagtan beri
kullan ile do§rudan bir iliqki iginde
rann veya mele§in bagrdrr. Mitras,
Zerdügtlerin tanrrsr "Ahura Mazda"
ile aynr de§erded11l:rl. Eski lran'da
büyü,.üler. din adamlan mirras yani
güneg tanrtsr igin dualar geligtirmigler
ve bunlart halkrn igerisine yaymrglar-
olmak isredi$ine inanrrlar. Ölümden
drr. Zerdügt eski Iran dinlerinde re-
Hindi-
formlar yaptrfrrnda, Ahura Mazdaya
uzm ve Budizmden alnmrgtrr. Daha
en yüksek rol verilirken, Mitras daha
sonra ruh aktarrmr teorisi Ah[-i
Haqq inancrnrn önemli bir pargasr
olmuqtur. Ahl-i Haqq kendini kulla-
alt bir pozisyona yerleptirilmigtir. An-
rtndan saklayan ve gizleyen bir tann-
tir.
ya inanmaz.
karanh§rn ve rqr§rn gügleri arasrnda bir
sonraki yaSam inancrnr aslen
cak buna ra§men mitras hig birzaman
tam anlamr ile gücünü kaybermemiqZerdüqrlük inancrna göre mirras
Ahl-i Haqq inancrna göre tanrr
aracr gibidir. Böylcce Mirras yeryü-
insan Adem'i yarattr ve aynl za-
zünde yagayan tüm yarattklarrn kay.,"-
manda ona dünya üzerinde kendi
§rdrr; onun düzeni altrnda halwanlar
,'o§almry, yeni nehirlcr oluqmu; ve in-
ilk
llah r gucunu verdtt"J-
Yaradrlqtan önce ne okyanuslar,
sanlar da sa§Lklarrnrn ve yagamlarrnrn
daglar, ovalar, gök, su, ateg, toprak
tadrnr gLkarmr;lardrr. Bayka bir deyim-
ne de hava vardr. Büyük bir bogluk
Ie Mirras, Zerdüslük inancrnda güne-
hüküm sürüyordu. Yaradan kendi gücüyle "Ya"'dan (boqluk) bir
"dorr" yarattr ve dorrdan kendi rgr-
5in sembolü idi
$r ile dört mele§i yarattr. Ezidilerde
"Ya" tanrrnrn ismidir, dorr ise "Dir"
aga§rd
t2il
Miras ile Ezidilik
inanElan arasrnda
aki benzerlikleri sayabiliriz:
. "Ezidi" kelimesi büyük
olasrllda
olarak geger ve küre veya inci anla-
"Yazata" kelimesinden gelmektedir
mrna gelirt23l.
ve bu kelime eski Iran'da hem
Mitra
inancr igin hem de melek anlamrnda
Ezidiler ve Mitras
Bagka
bir hipoteze göre ise, ezidilik
kullamlmaktayü.
.
de §eyh §ems tarafindan sembolize
edilen güneg kutsaldrr.
inancrnrn elementleri Mitras inancr oa
dayanmaktadrr. Mitras, "Yazata" denilen ve yardrmcr anlamrna gelen yedi
-Mitraslarda olduiu gibi Ezidilerde
.
Ezidiler, §eyh Adi'nin reformlannrn
bimebon |
41
.
baSlar.rgrcrna kadar §emsani (güne9e
ßu ve benzeri kargrlagtrrmalar ezidi
tapanlar) olarak da adlandrlhrlardr.
mitras inanglartnttr olast ba§lantrlalnr
Ezidilerin bayramr "Izid" fuahk ayr-
göstermektedir. Bu benzerliklerin ne-
nrn sonuna denk gelmekredir ve bu-
deniherikiinanctn Mezopotamya'daki
günde ateg yakrlrr. Mitraslarda Ara-
co§rafi yakurLklar da olabilir.
[k
ayrnrn sonunda Mitrastn do§um
Ezidilerin btiytik krsmr kendileri-
günü olarak kabul ettikleri bayram-
kurban ederler. Ezidiler de Laleq'de
ni ,,Rojperest" yani günege tapanlar
olarak tanrmlarlar. Mitraslarn eski
isimleri Iran veya Hindistan'da de§il, I.Ö. 14. Yy bir dizi Ezidi apiretlerin antik ga[dan beri yagadrlr kuzcy
Mezopotamya'da,,Mitani" toplumunda bulunmugtur. Bu bölgede
yaprlan Sonbahar qenliklerinde §eyh
yasryan ve Ezidi olan.,XaJri" a5ire-
lannr kudarlar. Onlarda da ateg ya-
hhr. Her iki inangra
da arep yakmak
benzer önemli bir role sahiptir.
.
ve
Mirraslar dini törenlerinde Mitras'rn
onuruna kutsal mekanlarrnda bofia
§ems onuruna
bir
bo§a kurban
tinde de "Mitani" adrnr tagryan bir
boy bulunmaktadrr
ederler.
i271.
o Mitras inancrnda önemli bir rol oy-
Ancak Ezidi geleneklerinde Mit-
bir Pir
ras kelimesi bilinme mektedir- "Seyh
nayan horoz da, Ezidilerin
Hem Ezidilerin kutsal mekanr olan
§ems" ismi ise güne9i sembolize
eder. Elberre bu I 1.ry da Ezidilerin
laleg, hem de Mirraslann kutsal me-
son reformcusu olan Seyh Adi'nin
kanlan do§u-batr yönüne do§ru inSa
yaprrgr reformlar sonucunda de§i;t i-
edilmistir. Hatta ezidi-lerin kutsal
rilmig de olabilir. Mackenzic (1974),
mekanlal Laleq'in eskiden Mitras-
§eyh §ems'in, Ezidilerde, Mirras anlamrnda kullanrldr§rnr öne sürmek-
gurubunda kursal kabul edilir.
.
lann ,ani §emsanilerin oldufu iddia edilmekredir. "Baadra" köynün
tedir
t281.
Ezidilerin merkezi yerlepim yerlerine
Mitras inancr daha sonra Yunan
yakrnh[r bu tezi do[rulamakradrr.
"Baadra" ibranice "ya-rdrmcdann
Helios ve Suriye'li Baal-Akmrnrn
evi" anlamrna gelmeltedir ve bu da
I.S. 65 yrhndan itibaren rüm Roma
mitras inanondaki yedi "Yazatanrn
Imparato u§u'na yayrlan bir asker
inanctna dönüqmüqtür. l.S 4. Yy
" evine
iEaret etmektedir
t26l'
etkisi altrnda önem kazanmrgtrr
Miras inancr, Hristiyanhktan
fazla yayrlmrgtr tIl.
42
bnneb0n
ve
daha
tzidilikve Zerdij4ttii}
dü9t ainsel kurbanlar talep etmez;
(Knrqe ZerdeSt)
kaderin srnanmasr amaql regeteler
ise Ezidilerin
de sunmaz. O, insanlarrn dof,aüsrü
kökenleri Zerdügtlü§e dayanmaktadrr
olabilmeyi istemelerini talep etmez.
ve Fars gehri Yazd'an gelmektedirler.
O
Buna göre Ezidi kelimesi farsgadaki
insanlrfrn en üst menebesine ulag-
,,yazdan" kelimesinden türemigtir ve
malannr istemigtir. En iyi krlrcrn en
bu kelime Avesta'da yarldanrrr
keskin olanr oldu§u gibi Zerdüqt de
Bagka
bir teoriye göre
isnri
sadece insanrn
kendi vadrklan ile
en kusursuz insandrr..." Zerdü9t'ün
olarak verilmektedirt"l.
kurmanci lehqesi, Medler tarafr ndan
ögretileri ilk bakrqta basit görünen
bir parola ile özetlenebilir: Iyi dü-
kullanrlan Fars Pahlevi lehgesi ile
günceler, iyi sözler, iyi \ler." [29, 30]
Ezidiler tarafindan da konuEulan
gok yakrndan baglantrldrr
Bazr H rist iyan yazarlar Ezidilerin
t'?el.
Irak'h bir Ezidi beyi 1933 yrlnda Iran'dan gelen misafirlerine, bugünkü Ezidilerin kökenlerinin Fars
Zerdüqtlere bafih oldu§unu ve bir
zamanlar atalarrn rn merkezlerin in
Iran'da bulundugunu anlatmrptrr.
kökenlerinin §emsanilere dayandr§rnr tahmin etmektedirler. Ermeni bir
Aynr yazar, Araplann basktlartndan
gok saytda yapamaktadrrlar." [30]
tarihgi: ,,...Bu günege tapan, kökenIeri Farslara dayanan ve zerdügt bir
gruptur; burada §emsaniler olarak
tanrnrrlar. Kuzey-batr bölgesinde
dolayr Zerdüptlerin büyük krsmrnrn
*di,veyenlbir dm
di§er Lilkelere gög ertiklerini belirrir.
Seyh
Bir l«smr Hindistan'a gö9 etmiglerdir ve günümüzde Parsi olarak biIinirler , bir krsmr ise kuzeye (eski
Soryetler Birli§ine) göq etmiplerdir
ve ,,Yezdan Peresr" (ranlya tapan-
sisteminin kurutrnast
lar) olarak adlandrnlrrlar. Bazrlan
ise
müslümanlar tarafindan baskr, piddet
Ortado§u'da farkl bölgelere da§rla-
görüp göge zorlanmalan gibi neden-
rak gö9 ermi§lerdir
I2'1.
Ezidilerin son reformcusu kendi toplumu igerisinde son yrllarda geqtli tartrgmalann konusu olmaktadrr. Ezidi-
ler islama tepkili olmalarr,
lerderr dolayr, §eyh
geqmilre
Adi'nin bir müs-
Zerdügt'ün ö§retileri ile ilgili ola-
lüman oldu§u iddialannr red ederler.
rak Muawiya ben Ismail al-Yazidi
(ezidi bir Mir ailesindendir) der ki;
Qünkü insan sadece do§uqtan bir ezidi
olabilir. Hrristiyan ve müslümanlarda-
"Bu ögreriler sade ve köklüdür. Zerbl'nebürl
43
ki gibi bir misyonerlik Ezidilerde
konusu degildir
söz
Irr' r':l.
dinlerinde önemli bir rol ol.nadr§rnr
biliyorlar ancak gahsr ite ilgili bilgile-
Ancak sayrstz belgeler,
§eyh
Adi'nin, Lübnan'da 1050 veya 1075
yrhnda, Baalbak Bair al-Far (bugün
re genelde sahip de§iller [34]. §eyh
Adi'in bir müslüman olabilecefi
görüqü onlan endigelendirmekte ve
Khirbet Qanfar olarak bilinir) köyünde do§du$unu göstermektedir.
bunu kesinlikle red etmektedirler
[35]. Hatta bu durum, Lescot'un
Ke
ndisi. lbrahim Peygamber'in süIalesinden Abdul Malik o[lu, Mer-
1938 yrhnda Kürdistan'da dikkatini gekmi;tir: "Ne Sincar'L ne de
van Ibn AI-Hakam srralamasrnda yer
Cebel Sim'li ezidilerin §eyh Adi ile
ilgili efsaneleri ve onun düqündükle-
almaktadrr. §eyh Adi doksan yaqrnda
rini
ölmüptür. §eyh Adi, Ezidiler tarafindan Tausi Melegin yeniden do$uqu
bilmiyor olmalan üzücü. Ismi
drgrnda onunla ilgili herpeyi ignore
olarak görülmektedir. Lales ovasr,
§eyh Adi'nin merkeziydi ve günü-
ediyorlar."
müzde de Ezidiler tarafindann kutsal olarak krbul
edilir.
Burasr rüm
ezidilerin ziyarer etm€si gereken bir
yer haline gelmigtir
0']1.
Müslüman tarihqiler, §.yh
Adi'nin yüksek ruhani bir
t3cl
Tarihqiler. §eyh Adi 'nin dokrrinIerini islamdaki sofilerinkiler ile özdeqlegtirmektedirler. Gelenelder ile
il-
gili söylevleri. Kuranda peygamberin
hadislerine benzemektedir. §eyh Adi
hem iyinin hem de kötünün, ranrr
karizma
dü9üncesi ile olugtu§unu ispadamaya
ve yeteniflinin (Muiahada) oldu§u-
galqryordu. §eyh Adi'nin bazr giirleri,
nu ve bunun kendisine mucizeler
onun ruhun ölümden sonra gekil de-
(Karamat) gergeldeptirebilmeyi
§ilrirerek varhgrnr devam errirdigine
ve tann ile ruhsal bir birlegmeye inan-
sa§-
ladrfrnr ifade etmiglerdir. Tanrnmrp
keqiq
bir müslüman olan Abdulkadir
o
drgrnr göstermektedir
t361.
dönemde §eyh Adi'yi
göyle ranrmlamrlrrr. "Bir kiti muci-
Burada, Müslüman sofi okulIarrndaki inang ile benzerlik görül-
ze ve gergekle;tirdikleri ile peygam-
mektedir. §eyh Adi gok
ber olmayr hak ediyor ise, §eyh Adi
bunu hak etmigtir." trrl
Baidat'a gö9 eni. Bafidar'ta, Agil-al-
Geylani,
Bir 9ok Ezidi
Adi,
bölgesinde §eyh
sadece ismen tanlnrrdr ve bu
hala da öyledir. Ezidiler, onun kendi
44lbi'nebün
geng yagta
Manbaji, Hamd al-Dabbas, Abi Naib
al-Sahrawardi, Abdul ai-Jili und Abu
\Wafa al-Halawni gibi bir
9ok sofi ile
tanrqtr. §eyh Adi, kendisinin
geyhi
olan Agil a1-Manbaji'nin sofi gevresi-
nin bir üyesi olmugturt3T'
]81.
Ezidilerin arasrnda yagamaya
bapla-
drktan sonra "Sad ve Had", "haklar
Al-Manbaji, §eyh Adi'ye deri
üzerine giyilen "Kharqa" denilen
siyah yünden yaprlan, kaba ve kaqrndrncr özellifi olan bir gömlek
giydirmigtir. Bu gömlek sadakrt ve
ve görevler" olarak adlandrrrlan yeni
iraarin simgesinin ispau olarak giyilir. 'Kharqa' sofiliSn kurallan ve
önemlisi dini bir hiyerarqinin olugtu-
disiplinine ilk yaklagrmrnr sembole
eder. Bu 'Kharqa'bugün de Ezidile-
sisteme dahil etmek yerine, §eyh Adi
rin Fakirleri (Feqir) tarafindan giyilir
ve öflretici (§eyh)
pozisyonlanna ge rirmiytir. Ruhi e§i-
I19,401,
bir dini dokrrin geligtirmiqtirta2'arl.
eyh A.dL' nin r elo rmla;r t
Ezidilikte yaprlan bu reformlaln
§
en
rulmasrdrr. Ancak ezidi agiretleri bu
kendi ailesi ile §eyh §enrs in ailesinin
üyelerini dini lider
§eyh Adi daha sonra Bagdat'tan
Kürr bölgesi olan ve Musul yöne-
tim ile görevli olan pider zaten var o[-
timinin
hegemonyastnda bulunun
korunmugrur ancak peyhleriu yörreti-
Hakkari'ye gitmigtir. §eyh Adi
Kürtlerin yaEadr§r Laleq ovastna
ye rleqir. ) I I 6'da Mekke'ye yapngr
mi altrna sokulmuglardrr. Ezidilerin en
gezi drgrnda $eyh Adi tüm yasamlnl
§eyh §ems vezir olarak görev yapmaya
ilk
duklarrndan,
gibi
üst lider kademesinde bulunan §eyh
§ems'in rolüne §eyh Adi getirildi ve
dönemler-
baqladllal.
de §eyh Adi. §cyh Adi e)-§ami yani
"Sad
Laleq'te gegirmiptir.
bu gurup oldu§u
u
Had"rn kurallan
dog-
Suriye'li olarak bilinirdi [40]. Daha
sonralart ise, §eyh Adi el-Hakkari
rultusunda gu prensiplere uyulmak
zorunludur: "Tannya, meleklere ve
iler kendisinin
havarilere, Tausi Melek'e inan. Tau-
namlnr ve mucizeler gergeklegtirme
si melek, ravuz kugu formunda sem-
yetene§inin oldu§unu ö§rendikle-
bolize edilir. Bu doktrine göre aynca
rinde onun taraftarlart oldularlarl.
her Ezidi, 'Izid'in (Tanrr) gerefine
Ezidiler o zamanlar §eyh Adi'nin
ruhi giiLcünün Tausi Melek tarafin-
yrlda ü9 gün orug tutmaldrr. Laleq
dan verildi§ine inantyorlardt. Hadisler ayrtca §eyh Adi'nin, Ezidilere
liderlik yapmasr igin Tausi Melek
tarafrndan gönderildi§ini söylerler.
tur. Her ezidi hayatrnda en az bir
olarak ranrndr.
Ezid
ise Ezidilerin kutsal mekanr olmugkere bu kutsal mekanr ziyaret etme-
lidir. Difer
inanglardan olanlar ile
evlenmek yasaklandt, ayrrca mürid,
bilnebün
tr5
pir
ve geyh srnrHanndan olanlann da
olan ipek Yolu'na oldukga yakrndrr.
birbirleri ile evlenmeleri yasaklan-
Ayrrca Ezidilerin, islama gegmeyi
hiqbir zaman kabul ermedikleri söy-
mtptrrta5l.
Bu reformlara raf,men bazr gelenek ve inang alanlart korunmugtur:
lenebilir. Bu yöndeki tüm baskrlara
Örne§in,
geleneklerinin devam etmesi igin
ateg hala kutsal kabul
edilir,
dualar güneqin dogdugu yöne do§-
aqlkga kar§r koymuglardrr ve kendi
sa-
vasmlslardlr.
ru edilmeye devam edilir, ölümden
sonra ruhun varhgrnr devam ettirdi§i
inancr ile Ezidilerin sembolleri koru-
nur ve "Gerivan" denilen ensesinde
altrgen bir kesik bulunan 6qaz x-
letin giyilmesi gelene§i
sürdürüLlür.
Ezldi dini iqerisindeki
hlyerurSi sistemi
§eyh Adi'nin 12. yy.da Ezidi
toplu-
muna giri;inin önemi sadece dini de-
Zerdüptler de hala "Gerivan" giyerler.
§ildir. Srnrf sisteminin olugturulmasr
ile tüm toplum yaprsr defiptirildi ve
Adi 1 160 yrlnda 90 yagrnda
ölmüEtür. Hig evlenmemiqtir. Hale-
guruplarrn birbirleri olan ilitkileri ye!)i
6 ye§eni, §akr Abu'1-Barakat olmug-
ler, di§er taraffa ise müridler yer aL-
tur. Daha sonra §eyh Hasan olarak
yordu. Bu yaprlanma sofilerde de gö-
bilinen o$lu $emsadin liderlige geririlmiqrir. §eyh Adi gizgisindeki yeni
rülür. Zaten var olan pirler ise, ezidi
liderlerin yönetimiyle anla;rlan,
is-
kaybetmigtir. Ancak pirter Ezidi top-
temeden günümüzde de bir balama
Iumunda köklü bir yere sahiptirler ve
bilinen Kürt kühürü ile eski ezidi
bu nedenle de toplumda önemli bir
dini rol oynamaya devam edebildiler
§eyh
elementler kangmrgtrr.
bir qekil ile belirlendi. Bir tarafda geyh-
roplumundaki din
i
liderlik göreviui
§eyh Adi'nin, Ezidilifi (günege
rapanlar, Mitras-inancr, Zerdügtlük)
ancak gevhlerden sonra ast durumuna
yeni bir inang kurdu§u
pirlerin yönetimine bölüsrürüldü. Bir
esas alarak
ve islam,
Hrristiyanlk
girmiplerdir.Ezidi agiretleri, geyh
ve
Yahudilik-
a;irerren sorumlu olarr her geyh ve pir
ren bazl elemenderi üstlendigi anla-
aynr zamanda di§er yol göstericiler ile
grhyor. Toplumun bir kast sistemi ile
iligkide bulunmaLdrr.
ve
idaresinin kökleri sofilerden geliyor
Pirler ile geyhlerin birbirleri ile
ve bazl Hint elemenderini banndr-
evlenmeleri yasaktrr. Bir qeyh srnrfin-
nyor ti6l. Ezidilerin kutsal mekanr,
Asya'ya uzanan merkezi ticaret yolu
46
bimeb0n
dan sadece bir gurubun ardrlan bir-
birleri ile evlenebilirler. Pir .srnrfrnda
ise pirler, Pir Ha-san Mamans'rn ar-
rrn difer srnrfguruplarr ile iliqkileri
drllarr ile evlenemezler. Bunun drgrn-
net olarak beIirlenmigtir.
da pirlerin birbirleri ile evlenmeleri
. Toplulugun bir
üyesinin rolü ve
serbesttir. Müridlerin, Pirler veya
pozisyonu ile devingenli§inin sr-
§eyhler ile evlcnmeleri ise kesinlikle
nrrlarr belirlenmigtir.
yasakttr.
.
Bu evlilik
olan ailelerin dogan gocuklan ola-
yasaklarrnrn, §eyh
Adi'nin reformlannrn gergekleqtirilmesinden önce de var olup olmadrk-
bilir.
.
lan tam olarak bilinmiyor.
Etik bak4 ile bu evlilik yasaklarr,
.
srnrflar arasrndaki iligkilerin netlegi-
rilmesini saglyor. Bir grubun üyesi
Ezidi toplumun üyesi ancak ezidi
§eyh, pir ve müridlerin di§er guruplara gegigi mümkün degildir.
Bir gurup igerisindeki görev da§rhmr net olarak belirlenmiptir.
.
Her kisinin bir Piri ve bir §eyhi ol-
olabilmek ancak dogum ile müm-
maldrr. Bir bölgede §eyh veya Pir
kündür. Grup de§igtirmek mümkün
ailelerinin üyeleri brrlunmuyor
degildir. Bu net ayrnm ve grup degigtirebilmenin imkansrzlgr srnrfar
kendisinin ait oldu$u §eyh veya
Pir ailesinin üyeleri kiiiyi üslenin-
arasrnda olasr güg kavgalannr en-
ceye kadar gegici olarak bagka
gellemektedir. Herkes kendi sosyal
Pir veya §eyh edinebilir.
starüsünün bilincindedir ve bunu
ise.
bir
. Toplulu[un üyeleri, birbirleri
ile
defigtirebilme olana§r yoktur. Di§er
ve kendi guruplarr igerisinde daya-
dini inanglardan olanlar ile
nrgma igerisinde olmaldrr.
evlene-
bilmek de mümktin defildir.
Ezidilerin toplumdaki yagamlannr
Ruhani srmfi igerisinde önemli
belirleyen bazr kurallar:
pozisyonlan olan di§cr gutuplat
.
Her bireyin sosyal hiyerarpide belli
tvtir (soylular)
bir yeri vardrr.
. Toplulugun her üyesi hem
kendi
gurubundaki diger üyelere, hem
de dini liderlere (qeyh ve pirler)
.
baglLk ile ytiktimltidtirler.
Mirler (soylular ailesi) tarttgrlmazdrr ve srnrrsz güce sahiptir. Onla-
O, ezidilerin en üst lideridir. Geleneksel merkezi kutsal mekan [.alep'den
kag
bir-
kilometre uzakhkta olan Baadre'dir.
Mir, §eyh Adi
ve Tausi
Melek'i
sembolize eder. O, §eyh Adi'nin direk temsilcisidir ve aziz kabul edilir.
bilnebün
47
Pismir
rine benzer sorumluluklal olan
Mir ailesinden gelider. Kelime anlamr
dtizeyde din adamlal vardr. Ancak sr-
olarak kürtgede, ,,soylular ailesi ile ak-
nrf sisteminin yerlegtirilmesi i[e bera-
olmak" anlamrna gelir. Ancak
ayrr bir gurubu oluprururlar, Pisrnirler, §eyh O Bekir'in ardrllandrrlar,
Pegmir üyeleri, Mir ailesinin üyeleri ile
ber ezidi roplumunda Seyhlerirr pozis-
raba
evlenebilirler.
Baba §eyhO, pirler ve geyhler de
dahil tüm ezidilerin rartrprlmaz lide-
ridir. Baba §eyhler ancak §emsari vc
Fakhradin ailelerinden olunabilir.
yonu
o
kadar de§§tirildi
bunu
pir hem
günümüzde ancak hem
geyhleri olan Iran'daki
ki,
üsr
de
Ahl-i Haqq'rn
din adamlarrna benzetilider. §eyhler
toplumun ruhani lidederidir, Her
§eyh ailesinin kendilerinden sorumlu
oldu[u belli sayrdaki müridleri vardrr.
Ezidilerin ileri gelenleri Baba §eyh'i
§eyh ailesi, dini sorunlar konusunda
müridlere yardrmrr olmak ve dini se-
Mir tarafindan onayla-
remonileri yürütmek ile görevlidirler.
nrr. Baba §eyh yazrn ve krprn 42 gün
orug tutmak zorundadrr. Din ile ilgi-
Buna kargrlk müridler yrlda belli bir
li
bilgi sahibidir ve tüm kutsal
qeyh tarafrndan belirlenmez, mürid ne
ezidi hikayeleriniezbere bilir. C üney
kadar ödeyebilecegi veya ödemck isre-
segerler ve bu
genig
Kürdistan'da,
Ain Sifne
yaqar. Bu gehir
Musul'a yaklayk 60
pehrinde
km uzaklktadrr.
miktar para (Frto) öderler. Bu miktar
di§ine kendisi karar verir,
Her geyh gizgisi, tann tarafindan
yaratrlan yedi melekten
birini temsil
eder. Bunlar §eyh Adi tarafindan be-
PeSimam
lirlenen ilk qeyhlerin ardrllaldrrlar.
Kelime anlamr ile birinci dereceden
§eyh gurubu ü9 ana guruba ve birgok
ö§retici anlamrna gelir. Pegimamlann,
alt guruba aynhr. §emsaniler kendilerinin Mir Ezdina'nrn dört o§ulla-
§eyh Hasan'rn soyundan geldikleri
tahmin edilir. Sadece Adanilerin geyh
qizdisinden gelenler Pegimam olabilir.
nnrn ardrllan olduklannr, Adaniler
kendilerini §eyh Hasan'rn ardrllan
Bunlar ü9 ana geyh dallarrndan biridir.
olarak kabul ederler ve Qatani'ler ise
seyh
varlklannr direk §eyh Adi'ye dayandrnrlar. Tarihi kökenlerinden dola-
Kelime olarak fuapgadrr ve ö§retici,
yr bu ü9 ana grrrup arasrnda bir güg
lider veya önder anlamrna gelir. Zer-
Eekigmesi vardrr.
düpt döneminde de geyhlerin görevle48
| bfrnebün
(dini
7är v e hikay e
PLr
«fewals
Mitras ve Zerdügt döneminde de var
anl6;tlc,;st)
olan en eski din adamlandrrlar ve top-
Qok krsa bir süre önecesine kadar Qe-
lum iqerisinde inancrn devam ettiril-
waller sadece birbirleri ile evlenebilir-
mesi ile )'ükümlüdürler. Ezidi roplumunda önemli bir srnrfrrr. lnanca göre
Ierdi. 1950 yrhnda Mir ve Baba §eyh
aldrklan bir karar ile, sayrlarr hrzla aza-
pirler dini agrdan geyhler ile aynr sta-
lan qewallerin, mürid stntfindan olan-
tüye sahiptirler, ancak i;eyhler krsmen
lar ile evlenebilmelerini sa§ladrlar. Qe-
daha üst bir statüde görülmektedirler.
waller, Musul'a 35 km
Pirlerin statüsü, i;eyhleri ön plana 9rkaran §eyh Adi tarafindan de[igtiril-
bulunan Basik ve Bahzani köylerinde
miqtir. Adi ben Musafir olarak tantnan
Qewaller rüm dini ;iirler ile ezi-
Adi kendini §eyh ilan etmiEtir ve
höylcce czidi toplumunda da bu yeni
dilerin sözlü dini hikayelerini babalartndan ögrenir ve ezberlerler.
Kursal iki kitaplan drgrnda Ezidilerin inanglan higbir yerde yazrL
§eyh
olupturulan srnrfi güqlendirmiptir.
Her ezidinin, bir leyhi ve bir piri
olmaldrr. §eylJerin hepsinin isimlerinin arapga olmasr ve pirlerin isimle-
rinin ise kürtqe olmalan oldukqa dikkaL gekicidir. Pirlerin §eyh Adi'nin
mesafede
yagamaktadrrlar.
olamadrgrndan onlar ezidilerin dini
hafizasrdrrlar. §eyh Adi'nin reformlanndan beri, geleneksel hi[<aye, giir
ve rarihi ögrenme ve akrarma görevi
gok öncesinde de ezidilerin dini lider-
qawellere verilmiptir. Yaph qewaller,
leri olarak iqlev görmü9 olmalan bunu
Bahzani köyünde özel oturumlar ile
aqrklayabilir. Pider dörr ana guruba
genq qewallere
ayr mrglardrr: Hesen Meman, Pir
berleyebileceklerini ö§retirler.
Afat, Pir Jerwan ve Pir Haci AIi.
Qewaler, köylere yaprrklan gezilerde ve düzenledikleri seremoniler-
Pir aileleri birbirleri ile evlilik
yapabilirler. Pir Hesen Meman'rn
dini bilgileri nasrl
ez-
de yanlannda tavuz melefini sembo-
ailesinin üyelerinin evlilikleri ise sr-
lize eden kügük bir heykel taprrlar.
nrrlandrnlmrgtrr, günkü bu aile §eyh
Adi döneminde pirlerin bagr olarak
Dini türküler
söylerler. Qewaller,
kutsal 'Berat' denilen Laleg'ten ge-
kabul edilirdi. Pir Hesen Meman'rn
tirilen toprakdan yaprlan
ailesinin üyeleri sadece kendileri ile
yuvarlak taglan da§rtrrlar. Bu taqlar,
aynr starüde olan Pir Jerwan ailesinin iiveleri ile evlenebilirler.
kutsal heykelin etrafinda dönerken
ktigük,
dagrtrlrr. Taglar, ezidileri hastahk
birllebon
149
ve fenalklaran korur. Avrupa'da da
dini kurallan ihlal etmemig ise ve
birqok ezidi evlerinde bu taglar bu-
karakreri ve kigiligi buna uygun
lunur.
feqir olabilir. Adaylfir ezidi liderler
ise
tarafrndan onaylanan kigi. yedi gtln
l<ogek
yalnrz kalrr ve bu süre igerinde kim-
Bu kelime kürtgede iki kelimenin birle-
se ile konugmaz ve
gimi ile oluEturulmugtur: Kulak anlamr-
sabahtan akgama kadar oruE rutar.
na gelen Guh ile gok iyi anlamrna gelen
Kendisine yemek getiren kipi drgrn-
Qek veya Qak. Yani iki kelimenin bile-
da higbir insani temasa izin verilmez.
gimi 'gok iyi kulak'anlamrna gelir
ve
Bu yalnrzLk döneminde sürekli ma-
kogeklerin görünmeyen diyardan sesle-
ditasyon yaprp dua eder, YalnrzLk
ri duyabildi§ini ifade eder. Kogekler di-
süresi dolunca Laleg'de kutsal rapr-
ni ainleri yönetirler. §eyh veya pirin haztr bulunmadr§r durumlarda geleneksel
na§r ziyarer eder. Brrrada kendisine
bu süre iqerisinde
yasam ve ölümden sonraki kardesi
Aynt zamanda dua ve rüya yorunlan ya-
"Biray€ Axrer6'' eglik eder. §epirli dini tören ve ayinlerin ardrndan,
kutsal taprnagrn giri;inde kend isine
Feqir'lik ünvanr verilir, Yeni Feqir.
par.
Kogek dini tören ve ainlerde gö-
feqirler, qewaller ve kutsal raprnak-
rünmeyen dünya ile ba§lantr kurar. Koüsrü
tan sorumlu olan Bave Qavug'dan
lugan bir gurubun arasrnda durur.
yeteneklere sahip olmak gerekir ve bun-
Daha sonra yasam ve ölümden son-
lar Laleg'te kutsal mekanda Ezidilerin
raki kardegi öne qrkar ve yeni feqire
dini lideri tarafindan srnanrr.
Kharqa denilen siyah arleti giydirir.
ölü yrkamasr görevini üstlenirler. Ancak
bir koge§in en önemli görevi ölen ruhun kaderi hakkrnda bilgi vermektedir.
gek olabilmek iqin özel dofia
Feqirlerin
farkl
sorumluluklarr
Feqir yada Fakir (yol<sul), tüm dünya-
vardrr: §eyh Adi onuruna yaprlan
kutlamalarda yak an ates igin odun
vi varLktan vazgegmig kigidir- Feqir sa-
keserler ve yerel taprnaklardan so-
dece tanrrya hizmet etmeyi yasam va-
rumludurlar. Darhk ve hastaLk dö-
zifesi yapmrgtrr.
nemlerinde Ezidiler igin dua ededer.
Feqlr
Feqir pozisyonuna ruhani
veya
mürid srnrfindan her ezidi ulagabilir.
Feqir olmak isteyen bu istefiini
Mir
ve Baba §eyh'e iletir. Istek sahibi,
50lbi'neb0n
Micewir
Kürtqe
bir kelimedir ve komgu veya
bekgi anlamrna gelir. Micewirler, yerel
runmasr ve bakrmr ile görevlidirler-
filer bu terimi, §eyh'e (ö§retmen) itaat eden ,,ö§renciler" igin kullanrrlardr.
Micewirler köylerde bir din adamr
Ezidilerde ise toptuluk igin kullanrLr.
taprnaklan ve kußal mekanlarrn ko-
i5-
levi görürler ve genellikle zanaatkarlar-
Mtiridler
drr. Halka her konuda yardrmcr olma-
lirler. Her mürid ailesinin bir qeyhi
ya galgrdar. Mürid srnrfindan olanlar
Piri vardrr. Ancak aile bunlan kendisi
da mücewir olabilirler.
seqemez.
Micewirler
köylerde saygrn kigiliklerdir ve bilgile-
sadece
birbirleri ile evlenebive
Bu seqim §eyh Adi tarafin-
dan yaprlmtgttr ve de§iqtirilemez.
Toplumsal hiyerarqide her ezidi-
rine bagvurulur.
Kebanl
nin gepitli ritualler sonunda ulagabilece§i ü9 pozisyon vardrr. Müridler
Kebani kürtgedir ve koruyan anlamrna
buna göre koqek, faqir ve micewir
gelir. Kebaniler, Laleg'te cemaat haline
olabilirler. Bu ü9 pozisyon
yagarlar ve tamamen kadmlardan olu-
agrdan oldukga düsük
gurlar. Tüm yagamlarrnr inanqlalna
ve ezidilerin dini hiyerargik yaprsrnr
adamrglardrr ve bekardrrlar, Bu srnrla
etkileyemezler.
sosyal
bir statüdedir
geqmek isteyen bir kadrn din kurallan-
yerel dini lider tarafindan onaylanmah-
Ezidi to plumuftun s o sy al
kure.l ve dlrantqlart
drr. Daha sonra Mir ve Baba §eyhr zi-
Burada krsaca stnrf sistemine ve islami
yarer eder ve bu statüye gegebilmek igin
kurallardan temel olarak ayllan bazt
izin ister. Bu statüyü edinen bir kadrn
önemli kutlamalara de§inebiliriz.f,zi-
yaqamrnr Kebani olarak kutsal Laleg'te
dilerin periodik olan ve olmayan kut-
nr ihlal etmemig olmahdrr ve en az iki
'ürdürür.
Her srnrftan kadrn Kebani
olabilir. Kebaniler, taprnaklann korun-
lamalal vardrr.
Qargema Sor, Ser6 Sale (Yeni yr[)
yi,
masi ile görevlidirler. Kebaniler tapr-
Ezidilerde yeni
nakta kalanlar ve rörenlere katrlan mi-
sonraki
safirler iqin yemek yaparlar. Onlar da
ve bu dönem olarak Newroza denk
darlk ve hastalk
gelir (iran topluluklannrn
dönemlerinde dua
ederler.
ilk
13114 Nisandan
Qarqamba günü kutlanrr
yrlbagr).
Yrlbapr günü her evde er yemekleri pi-
girilir ve kurban bir gün öncesinden
te-
kesilip hazrrlanrr ve Qar;amba giinir
sabahr din adamlan tarafindan kutsa-
rim sofiler tarafindan kullanrlrrdr. So-
nrr. Ölüler de anrlrr: Gün igerisinde
tvLij,rid
Mürid taraftar anlamtna gelir. Bu
birnebün
5l
kadrnlar mezarhklarr ziyaret edip me-
önemli olayrdrr ve her ezidi olanaklarr
zarlar izerine yiyecek brrakrrlar. Bu
dahilinde ise hayatrnda en azrndan bir
gün Tausi mele§in onuruna kutlantr.
kere bu kutlamalara katrlmalrdrr.
Ezidi anlatrmlanna göre Tausi Melek
Ezidilerin kutsal merkezleri ve
§eyh Adi'nin mezan Musul ve Du-
bu günde yeryüzüne iner ve eski yrL
de$erlendirir ve gelecek
yh
planlayan
bir divan toplanusr düzenler.
Bu nedenle dini kutsal gün, Qargamba günüdür. Kutsal Nisan ayr
boyunca dü[ünler yaprlmaz.
hok arasrnda bulunan bir var..li üzerindedir. Bu vadi yaklagrk 36" dedir
ve deniz seviyesinin yaklagrk olarak
930 m üzerindedir. Etrafinda birgok tepeler vatdtr ve kutsal mezarrn
etrafina zamanla bir dizi rag ve balgrk
ßelendan (ßelinda)
evler yaptlmrptrr.
Bu ayin bazr bölgelerde I Arahk'ta, bazr
bölgelerde ise 25 Aralk'ta kutlanrr. Bu
Oruf
günde ezidiler ekmek yaprp yoksullara
Ezidiler Arahk ayrnrn ilk Cumasrndan
da§rrrrlar. Errafta yoksul kimse yok ise.
sonra
veya herkes eqir durumda ise ekmek,
günü baglarlar ve gün do§umundan
sembolik olarak komSulara dafrrrlrr.
batrmrna kadar orug tutarlar.
Ezidilerin bünik hsmr Belind€nin
"ölülerin kutlamasr" oldu[una ina-
tanl
onuruna orug turarlar- Salr
din adamlarr ve müridler ile
koqekler yaztn ve kr;rn 40 gün orug
Bazt
h§a da götürürler. Baa kesin ise bu
turarlar. Aralrk ayrnda turulan üg
günlük oruq Ezidilikte mecburidir.
günün §eyh Adi'nin yeryiiziine manifestasyonu oldu§unu iddia ederler.
Türkiye'deki ezidiler gibi bazr bölgelerde ise Aralk apnda iig de[il do-
nrrlar. Piqirdikleri ekmekleri mezar-
kuz gün orug tutarlar. Sah gününden
Per5cmbe gününe kadar üser gün
CejnaJemaiyä
(*apt *yd al-1emiy^) ,eyh
her biri bir melek igin tutulur. Son
ü9 gün Ezdayi, yaradan igin tutulur.
AdiKutlamalart
§eyh
Adi onuruna 23 ile 30 Eylül
18 ile
2l
ve
Temmuz tarihlerinde kutsal
Xtdr
llyas ßayramt
raprnak Lalegte kutlamalar yaprlrr.
§ubat ayrnrn ilk Pergembesi Xrdrr Ilyas
Bayramrn adrndan da anlagrlacagr gibi
bayramrdrr. Bu bayram Ortado[u'daki
bu günde tüm Ezidi liderleri toplanrr-
birgok toplum tarafrndan kurlanrr.
lar. Bu kutlamalar bütün yrlrr
Bu günde orug tutanlar da vardrr.
52
bilneb0n
en
ekin-ekmekBayraml
göre bir erkek gocu§unun sagrnrn sa-
Bu bayram 7 Ocak'ta baglar. Ekmek
dece geyh tarafindan kesilmesi Ezidi
Ezidilerde kutsaldrr.
kimli*i ile dini bir
Melkaranbayramt
( lvLelekler to plants t)
*vrupa'daki Ezidiler
Ezidilerin yrlbagrndan önce kutlanrr.
fazla
özdeglegmedir.
Ezidiler de diler Kürtler gibi 50 yrldan
bir süredir Almanya'da
misafrr
igqi ve ilticacr olarak yagamaktadrrlar.
Türkiyedeki yaldaqrk 30 000 ezididen
Newroz
Newroz bayramr, kürtlerde ve baqka
roplumlarda oldugu gibi Ezidilcr igin
de özel bir öneme sahiptir. Newrozdan önceki ilk Qargamba günü köyler-
de ve gehirlerde kutlamak
gelene§i
Fars ve Iran kültürüne paraleldir.
bazr tahminlere göre yaklaElk 27
000'i
bugün Almanya'da yaqar. Türk iqigle-
ri
bakanlr§rnrn agrklamalanna
gö re
Türkiye genelinde toplam 470 Ezidi
yaqamaktadrr. Ezidiler sayrlalnrn azh-
grndan dolayr Türkiye'de
fiili
anlam-
da toplum olarak yaqayabilme olana§rP
erlo dik olmay an b ay r
na sahip tefliller. Bu 480
^,ll.la;r
Peryodik olmayan bayram ve seremoniler gunlardrr: Evlilik, ölüm, qocukla-
nn
i1[<
saq kesimi, sünnet, ziyaretler,
bir ahirer ve ya5am kardeSinin segimi
ve laqir statüsüne gegiE.
ezidinin
büyük go§unlufu 60 yagrn üzerinde-
dir ve yeni
nesilin büyük
Avrupa'da yagamaktadtr
krsmr
a8l
Son yrllarda Suriye, Irak ve eski
Soryetler'den Almanya'ya gö9 eden
ezidilerin sayrsrnda arrrg görülmekte-
Saqkesimi sera'lr.onisi
Bir erkek gocu§u yedi, dokuz veya en
geq
onbirinci aylrkken sagrnrn ilk kez
kesilmesine izin verilir. (Krz gocuklal-
nrn saglarr kesilmez) Qocu§un §eyhi
rara6ndan saqlan iki rarafrndan üq
bu[<1e
(Brsk) kesilir; iki bukle anne-ba-
basrna
verilir ve bir bukleyi geyh alrr.
Sa9 kesimi ile gocuk resmi olarak bu
inancrn bir üyesi olur. Ezidi inancrna
dir. Almanya'da
yapayan ezidilerin
sayrsrnrn 100 000 ve diger Avrupa
ülkelerinde yagayan ezidilerin ise 30
000 oldu§u tahmin edilmektediri4el.
80'li yrllardan bu yana Ezidiler
Kürt kurtulug mücadelesine katrlmrglar ve sayrsrz dernek ve birlikler
kurmuqlardrr. Bu dernekler de ba§-
L olduklan Kürt partilerinin politik
görüglerinden etkilenmiglerdir. Ancak sayrlan az da olsa bazr Ezidi derbilneb0n
53
nekleri taraßrz kalmrglardrr ve Ezidi-
mektedir. Ezidilerde de inangtan
Ierin mefaatleri igin gahgmaktadrrlar.
öte, hala var olan arkayik anlayrgtan
Bu nlar gepirli seminerler düzenleyip.
kaynaklanan,,namus" cinayetleri ile
kipilerin birokratik sorunlan ile ilgi-
kargrlagrlmaktadrr.
Ancak Ezidi
lenirler ve farkl kutlamalar igin bir
roplumunun
Avmpa'daki geligimi incelendigin-
araya gelirlerl5o].
Ezidiler de trpkr Avrupa'daki di§er gögmenler gibi Avrupa'da yagam
de, arkaik-patriarka.l de§erlere tutun-
manln yafl
sra
gekli, degerler ve normlarrn kendile-
yeni .jenerasyonda
yeni bir orymtasyon gözlenmektedir.
rine yabancr olmasrndan saylslz sos-
Ügüncü ve dördüncü nesil ezidilerde
yal, politik ve kiiltürel sorunla kargr
egitim oram oldukqa yükselm\ ve akr-
kargrya kalmrqlardrr. Ezidiler krrsal
demisyenlerin sapsr oldukga artmrgur.
bölgelerden ve srnrrh okul egitimleri
Yeni nesil biryandan kijLltürel varhkla-
ile Avrupa'ya gö9 etmiglerdir ve bu-
flfl
rada da kendi inanglalnr ve
kültür-
korumaya salltrrken bir yandan da
yagamrn
di[er alanlannda yeniliklere
lerini korumak igin aile ve agiretlere
aslk olduldarim göstermeye qalgryor-
arkayik-feodal bakrq ile yasamaya
lar. Ancak bu durum aynt zarnanda
devam etmektedirler. Aileler birbir-
iqerisinde birgok sorunu barrndrran
leri ile oldukga srkr
il\ki
igerisinde-
bir toplumsal ve nesilsen qatrgmayr da
dirler ve yabancrlann toplumlannda
beraberinde getirmektedir
yer edinebilmeleri olanal<srzdrr. Bu
rada yaEayacaklarr gerge$ini fark et-
Avrupa'da do§an ügüncü ve
dördüncü nesil Ezidiler yagadrklarr
ülkelerin dillerini kendi ana dilicrinden daha iyi bilmekteler. Bu ülke-
melerini geciktirmigtir. Bunun fark
lerde arkadaglarr vardrr ve biligsel ve
edilmesinden sonra enregrasyon yö-
duygr.rsal anlamda en az
nünde ilk adrmlar atrlmaya baglan-
arastnda yagamaktadrrlar ve birgok
ve farklt nedenler, Ezidilerin uzun
süre ve jenerasyonlar boyu diaspo-
ml§tlr
t5o' t1.
Eski jenerasyonda
tt2l .
'iki
dünya"
pozitif kimlik sähibidirler.
gü9
kaybr
korkusu 're inanglannrn degiymesi
endipeleriyle özellikle genq krzlara
Sonuq
yönelik zorla evlendirme veya bagka
her yönden var olan kültür standanla-
inangtan olan biri ile iligki kuranla-
rrrrda uzun bir süreq alan bir defli;imi
ra karpr giddet eylemleri gözlemlen-
beraberinde getirir. Diger taraftan eski
54
birneb0n
Kayberme duygusu
te denge de§i;imi
de§erlerinden ve kurallarrndan ödün
veren kiqi, yeni
'dini vatanrnda" kendi-
ni iyi hissetmez. Arcak bu yeni vatan,
Bana göre böylesi bir yeni oryantasyon isin kollektif
kültür
ve inan-
yeni nesil iEin hayatta kalma gansr o[a-
crn islenmesi esastrr. Sadece tarihi
travmalarin iglenmesi ile sa§hkl bir
bilir. Yerrilerrme, relormlar
gelecek perspektifi mümkündür.
ve desiSim-
ler her zaman negatifveya problem gibi
Bu roplumun de§ipimi
baqlamrp-
görülmemelidir. Artan kosmopolitika,
rrr. Asrl mesele ezidilerin bu de§i;im-
migrasyon ve di§er külrürler ile mnrgma
leri erkileme ve do§al bir gekilde yön
bir kazang olarak kabul edilebilir
verme gücüne sahip olabilmeleridir.
ve ye-
nilenme stirecini kotaylagtrrabilir.
Ancak bu pekilde yapananlann kabul
Yeni bir oryantasyon vc tlönü5üm
edilmesi ile bir birligin önü agrlrr, ig
gereklidir, ancak sadece Ezidi toplu-
ve drE denge tekrar saflanrr, ve kol-
mu ile özellikle de elit kesimi ile agrk
bir müzakere ile mümkündür. Br.rra-
lektif kimlik ga§a uygun sekilde yeniden kazanrlabilir. Tarihin ve eski
da bir de§\im dügüncesine yaklaSrm
kurallann yenilmesi, yeni
ve bunun gereklisinin kabulü hedefi
perspekrillerinin agrlmasrdrr ve in-
ile ezidi toplumu bu görügmelere da-
sanlara yeniden umut verebilir.
gelecek
hil edilmelidir.
Kaynalc
LKizithan, llhan: Die Eziderr, medico international, Frmkfurt, 1997, S.9.
2.(lranr, Asahet: 'the Nestrians or'the Lost Tribes, t'hilat.le\:hia Press, Anxterdun, l rI5, S. 3I.
3.Cotwald, Maria von: Die Jesiden-, t)lobus, V. 81, 1898, S. 181.
4.Cue«, Johnr The Yazidis, S. 29.
5.Kjzilhan, Ihan. Die Cegenwärtigkeit der Vergangenheit. Funktionen des Erirrlrnrs von
außergewöhnlichcn Ercignisscn im Kontext der (iegenwan. Berlin: Regener Verlag. .§.15-21.
6.Handwönerbuch dcs Islam. A.J. 'Vcnsinck & J.IL Kramers (H rsg.) t.eiden 1941 , .S.806-81
1.
7.Al-Da.malgi, Sadiq, The Yazidis, Mousil Alltihad Prcss, 1949, S.442.
8.Al-Sarnani, Abed al-Karim, Al Ansab (Arabicr The Lineage, Leydcn: Brill, E.J. Prcss, 1912, S.600.
9.Sami Said Ahrned: 'Ile Yiuidis - Their Life aod Beließ, ed. Henry Field, Miami, 1975. S.126.
l0.KreyenLroeck, Philip, G., R4ow, Khrlil, J. God and §eik Adi are Perfrct. Sacrcd Pocms and
Religious Naratives frorn the Ezidi Tredition. Wiesbaden: Harrassowirz Verlag, S. 5.
l l.Kizilhan, llhan. Die Yeziden, 1997, S. 16.
12.(iuesr, John, 'lhe Yazidis: a Study in Surviv;rl. London/New York, 1993, S. 45.
l3Kizithrn, 1997. ebd.
l4.John, ()./L.dmond, A.: l'ilgrimage to l;rli9, Aberdeen, 1967,5.173; \(,A, Pilgrim and Edgar
T.A.\«igrrm: Ihe Clradle of Mrnlind, (Life in Eastero Kurdistan), London, 1914, S.101.
l5.Edmond, A.: l'ilgrimage...op. cit.., S.I t.
l6.Flmpson, R.H.V.: The Cult ofdre Peacock Angel, London, 1928, S,23.
l7.AE i, Daftar/Doureh-ye Daml.arilMohamed Moki: Ch:rsseur de Dieu et le mlthc du RoiAigle (Dawra-y Damyari), \(/iesbader, 1967.
k
l8.Hamzrh'i, Reza M. The Yaresrn - A.§miological, Historica.l:urd Religio-Historical Study ofa
birnebün
55
Kunlig Communiry, Khus Schwao Verlag, Berlin, 1990, S. 7- l L
19.\Tindischmaon, F.R: Dic persische Anahira odcr Anairis, (Eir Beitrag zur Mlrhengeschiclrte
des Oricnt), in: Abhandlung der phil.-philologischen Klasse der köoiglich-beyris:hen AJ<ademie tler
§(/isscnschaften,
Vol.8, 1856,
S.
I 13.
20.P, Kreycnbrock God and §eilh Adi are Perfect.2005,5.25-27.
21.M. Moki: Lc Symbole de la Perle dans le folklote persan er chez les Kurdes Fideles de Verite
(Al-e Haqq), in; Journal Asiacique, 1960, S.477.
22.Moradi, Golmoradi Eill Jehr auronome Regierung Kr.rrdistan, Die Mahab Republik 19461947, Hochschule Bremen, I992, S.12.
23.Kizilhan, Ilhan, die Yeziden, I997, ebd.
24. Phyrhian-Ada-rns, W.J.: Midrrasism, Lotdon: Constable and Company Ltd., 1915, S.I 1.
25.Mackenzic, DonaldA.: Mythos of Babl,lonia and Assvria, lnndon: 'Ihe Crepm Publiging Com-
plny Lnnited, 1974, S.54.
26.Klaus, E. Müller: Kulturhis«rrische Studien zur Cenese Pseudo-klamischcr Sektengebilde in
Vorderasien, 1967. 5.78.
27.Homes, Henry A.: ilhe .Sect of Yazidis of Mesopotamia,. Biblical Rcsposirory and Classical
Review, Serics 2, Vol. 7, 1842,5.332.
-fribes
28.Mohaq, A.: ,The t)rigin of the Yazidi
and Their Prcscnr Homc in Iraq,, Iran L.€aque
Qu3rterly, Vol.3, 1933, s.223.
29.Stausberg,
Michrel. Zoromtrian rituals io contcst (Studies in hisrory of religions; I02). Brill,
I-eiden 2004, S.38-52.
30.Dahman, Mohamcd Ahmed: ,The §amsila io Hiscory The Journ:rl olLughat :l-Arab (arab.),,
Vo1.9,
No.3, 1935.
3l.Empson, R.H.W,: Thc Cult ofPeacockAngel, §Titherly Press, l-otdon, 1928, 5.225.
32,A1Jazri, Ibn al-Athir, Al-Kamel Fi Al-Tekrikh: 'Ile Complete in History, Sader Press, Beimt,
1966, S,289.
34.Kreyenbroeck, Philip, G., RaEow, Khalil,2005 ebd.
-tfie
35.tLn Kh,rhkkan, Ahmed. Vaffa1.at al-a1,an (Arrbic:
Deaths ofNobcls), Edicet by thsan Abbas, Dar Al-Thagefa, Beirut, Vol. 1., \969,5.254.
36.Lescr-rt, Roger: Enquette sur les Yezidis de Syrie et du Dje[rel Sinjar, Bcirur, 1938, S,67.
37.Fatemi, Narollah S.: l,ove, ßeauty md Harmony in Sufism, Ncw York, A.S. Barness urd Cornpany, 1978, S.55-56.
38.Khalal.L.an, tbn, .S.254.
39.Rice, tlyprian:1he Persian Sulls, London, Ccorgc Allcn & Unwin Lrd., I964, S.19.
40.Kreyenbroek, I'hilip. (lod and §eikh Adi are Perfect. 2005, S. 4, 9.
4l.(lelil, O. und (1.: Zargotina Kurda, kendine ait yayin cvi, Ermenisran, S. 18.
42.1'. Kreyenbrt.rel.r Cod rnd §eiLh Adi are Perfect. 2005, S.4
43.A1 Damalogi, Sadi: 'lhe Ya,idis, S. 220-230.
44.P. Krevenbroek: (lod and §eikh Adi arc Pcrfcct. 2005, S.6-8.
45.Al-Jadan, Khaloul Cate Among thc Yazidis, M.A. Thesis in Rural Sociologr, The l,ennsvlvania
State Universiry Press, I 960, S.104.
46.Lescot, 1938, S. 38f47. Empson, RH.rJ[.r The Cuft of the Peacock Atgel, S, 1 13
48.Kizithan, Ilhrn. Die Yszidcn, 1997 cbd.
49.Erhard Franz (2004). Yeziden Eine alte fuligionsgemeinschaft zwischen 'tradition untl
Mo-derne, Deutschcs Oricnr-lnsritut Hamburg Mirreilungen Band 7l / 2004.
50.Kizilhan, Ilhan. Dic Ycziden. Bewveen Tradition and Globalism. Journal for Kurd§ Studics.
Kurdiq Institut Paris, 2009, S, 54-56.
Sl.Kizilhan, Ilhan. Die Yeziden. ßeoyeen Tradition and Globalism. Journal for Kurdig Studies,
Kurd\ Institut Paris,2009, S, 54-56,
52.tusmaon, A. ,Kollektives Gedächrnis,. In: Pethes, r.\icolas und Jens Ruchatz (Hg.). Gedächrois
und Erinnerung: ein interdisziplidres Lexikor. 2001, Rowr-rhlt Verlag, S. 308-3I0.
http://rudaw.ner/rurkiq/opioion/ 1 30820 I 4
56
bilnehün
LORIN
Mevq Xelikan
Keg
im
kega Ezidi
Lorin
Lorina §engali
Hä yek sali
Bi navä xwed€ destdir€ji kirin
Jiyan herimandin
§engal gevitandin
Ne lorik€n te day6
Ber zinareki mam säwi
Dengä qurqinan guhän min didirandin
Day6
Destp€kir päneberi
Xwinxwar ü dest diräjan
Koq bi r€ket
Qav berdan axa me
Namüsa me
Ji qiya yä §engalä de h€di hädi dadiket
Lorina te ya qav ;in
Jiyana me
Li m€l€ Xezal€
F-zrdan
Ber€ xwe dan giyan
§una qir€ te yi spi
Kela kela germa havln6
Xwe avitin himöza §engala piroz
Lävän xwe gildikirin bi awek germe keli
Tu zü westiya yi
Bä sewt keti
Dü rävitiyek belengazi
Ez dam siya zinareki
Qend rojan guva
Ser mil€n Xezala §engali
Min tu Ii
giya wendakiri
Lorina te li wir bi ten€ ma säwi
Xezal westiya yi
Ez gaw bi
Day€
§ev tari ditirsime were
B€je
lori lori
giri
Ketin konä peneberan
Serö xwe da ser vi juni
Min dit
te himäz vekiri
Ke9 ü xort d€ ü bavän
Got bimeg bimeg Lorina §engali
Qet ez te berdidim
Nav gola xwin€ de
Bi tenö gaw bi giri
Direj dir€j raketi ü serj6kiri
Min xwe avite singä germ
Narä ber qav6n min
Te ramüsandim por€ min bihn kir gend dem
Xwinxwaran
Dema ji xew rabüm gav vekiri
Ji bo xwed€ F,zidi serj€kirin
Ax day€.
Xwin herikandin
Min dit carek din tu wenda kiri.
..
binebün
57
ftelbest
KEYERL
J ohann w olfgang v on Go ethe
Werger: Nuh Ateg
Helbstvan€ Alman Goethe ev helbesta (balad) di sala l782an da nivisiye ü wegandiye.
Li gor
rlvayet€, wi ev helbesta gava ku serdana hevaleki :'rwe kiriye
nivisandiye. Evara roja serdan€, siwarek bi lez di w€ der€ ra rabirtiye- Dora din
a roj€,
wi bihistiye ku ew siwar bi kur€ xwe y€ nexwaq va büye. Di nivisandina
v€ helbest€ da, Goethe xwe
töchter" (Bi
esl€ xwe
li straneke danemerki ya geleri
Ellerkönig =Ke§€n Keyeller) girtiye..
Siwar € ku veng dereng dide nav qev6 ü bahä ki ye?
Ev bav e, bi kur€ xwe va ye;
Kur di piy€ bavä da ye, bi emni,
Ew wi pät digre, ew germ digre wi
Kur6 min, qi bi te hatiye, tu rüy€ xwe vediqeri?
Bavo bin€re, tu Keyerl nabini?
Keyerl ä bi tac ü pord belav? -
Kur€ min, rejek mij e ev.
,,rJ7are,
bi min re here, zarok€ h€jal
Bawer ke ez ö listikän xwag bilizim bi te ra;
li plaj6 hene hen külilk6n rengin
bi diya min ra heye hen kinc€n z€rin."
Bavo, bavo,
ü ma tu nabihizi,
Keyerl gi sozä dide min bi huskuti
?-
Kurä min b€ deng be, neliv be:
Xgniya pelikän h\kbüyi ji ber bah€ ye.
-5tt
hirnPhin
a
bi nav€,,Erlkönigs-
,,Xortä narin, tu naxwazi bi min ra heri?
Keg€n min €
li benda te bin bi xeml ü qahi;
Keg€n min ö govenda qev6 bigerinin,
ü € reqisin€ ü strandin€ ü hejandin€ bi ber texin."
Bavo, bavo, aha
li
dera han, ma
tu nabini
Keg€n Keyerl li cih6 tari?-
Kurä min. ez
bap
dibinim
[<u16
min:
Kevneban€n q€r€ xwe weng gewr diniminin.
,,Bejnübala te a rind min dikiginä, ez
ji
te hez dikim;
ü ku tu ne bi dil b€yi, p€wist e ez zor€ bi kar binim."
Bavo, bavo, ew bi min digre anuha
I
Keyerl bi min va da !-
Xoft girte
ser bavä,
wi bi lez diajot,
kur di destä wi da helm berdida bi zehmet
bi ax ü wax gih6gte hewga mal€;
can
ji kur
kiqiya Iihemb€za bavä,
bilnebOn
59
§ePqe
SegfiDojan
Rojö gemiy€, dan€ €var€. Teleb€n gundl
me y€ ku
li
Kulek6 dixwandi, di du
Kulek€, bi peya du saet in.
mektebö re, li kelek€ §ell Petrol ku Ii ser
Heway€ s€rin e, Ez im. Us€ §6mli
ye, Hesk€ mal€ E9€ Qulik e, B6rem6
riy€ gundi m€, kom bün ku herin Xeli-
Mihi Usif
ka, Me r:we da bend€ wesitey€n ku te-
pi r€ terini ku xwe zu bi gund gihinini.
rin gundi me, an ji di gund6 me re der-
Em € bi r€ da henekan ü haye kilaman
bas dibün.
drkr nt.
e
,
Huske Sadi ye. Em
€
bi läz
Demsal payiza dereng e. Roi€ zer.
Em hin di kaniy€ Hemi B&ä ku di
Terl€n zer. Ara dün€ zer. Ezmani hipin
qirar6 zozan€ Bekir ra ye, negehigtini,
wek gav€n keg€n kej. Dem€ heyiy€ li
ereb.ka hespan
gor bihar€ ü zivistan€.
ereb6 gend insan hebün
Em € xenö ni ku em€ ku herin
gund€ xwe. Ba malbate xwe, Ba heval
li
me zEda bü.
Li
ser
ü di dest wa-
nan da tifing6n n€qiriy6, ew€ji Kulek6
bün.
ü ciran€n xwe. Ji sirgirniye xelas bibin.
Me, bi wanan re henek kirin ü ke-
Azad bibin. Me, biriya bihnä gund€
tin ru wana ü min bi wana re got; hün
xwe ü deng6n nas kiriy€.
ne negirvanön ba9 in. Hün nikar€n
Min,
ji
dimen€ gundi me yö ku
neqev€ bata da xuya
ji
dikiri, pir hezdikir.
kerguh€k€
ji
necir kin. Demekä me bi
wanan re henek
kirin bi gunda, min
Genniy€kö rwe li min dip€ga. Min xwe
ji
li
ü ewle hisdikir. Düman€n
ku xwe .ji pac€n ji kerpiganda hedi hedi
hewa ka hün dikanin lexin an na.
dirä|€ asüman€ dikirin, his€n harmoni
hemiyd
bi
ü xwebawer didane min.
kirin ü
sacme barandin.§ewqe min,li
Qend wesia, di ber me re derbas
bün. Me desr j€ re hildan ku dawestin,
hewa firi ü dekece ber ling€n min.§ew-
ji wan deren ne[<ir.Roj, ber-
Min, bawer nedikir ku ew 3 nipan
gewq€ min. Ew ji min, bi salan
ser dün€
lä kesi xwe
ve rojava. bi lez lür dibü.
nigkave gotr ez yewqE xwe bavejim
Min
gewqe xwe avite hewa ü wanan
hevdüre nigan€ ppk€ min
qe min bibü elek ü b€jing.
An ji bi me hildin
I
wisa dihat. Me demeke kin pa bi gun-
mezin bün. Ez
da, me qerar da ku em € p€ya bi r€ ke-
Diqüm ortaokul€ siniä yäkä.
vin ku hin roniy€ ü dev neketiy€
gev€,
xwe bi gund gihinin.Navbare gund ü
60][nr'reb0n
duwazdeh sali büm.
Min ew gewqa, bi gi
zehmean
kiribül Mejo ü cani min dizane. Pere
dibirn,
pervqe nedabir.§ervqe
nedibünl bt gewqe L,ün, süc bül Cezayi
Ir*<l Xrr
xrre .r i
irLi r
il \l<ktclr. ji r»in
rc rvck garnizonökc cskcriyö dihat.
Em hcrroj, scri sibö,
ji
höftö 5c5 ro-
jan, hcri ku cm di sinifan kcvin, li bcr
mckrcbö dikarini
röz-ö ü
*''r?*. tlr
dibü pere
di bcr mcxliman
rc dcrbas dibün. \'ön ku kcmasif
in m'c
rvck gcpqö ü qcrcwat tcbü ii komasiyö
lx.
f;Ä Pit
ri
i*
b
tclcban vcdikatindan ü hcqcrct pö di
kirin. Erl, hcqarctan li min pir biqehr
dihetin. N{in pir crrrn. ji ho l<rr qrrra di
3
xrve negihenim ir heqarctan nehihizim,
r-w-e
ji mekteb€ bad
Ez-
licl
ida.
rojaki qüm ba Üsi Eli Mchmcd ü
min
l<ir l<rr er,, hi bar,ö
ji nrin rc pcrön
re bihej6 l<u
;cu,qö biqinc.
l)ora
§arlli Zexi Xoce i§ahin {-iindo§drr)
drklr.
dinc rö, roja pcncpcmhd li tcncfü.ic günr
fi het telebeki re weliv€ l<u li Kuleltd
l<.rr ,1iLil rr' ii rnal:r rue li rrir'. pervisr
na.\Jic ( \. wr. Pcrcn liu hJvc mrtl
hir.
bar'6
Jr
bo lcr.q€ Sandin danc min.
i,t.i
F.li
ri
drx*az-namcn iviskar
rvi,
li
hemi rclchin ji
Xelikan Jor bir.
\.1"h-"d, *,ö rvcxri li Kulckö
u,el< wekildoz
Xrli t '. *el<ilivi
kclckö mcrkcz
Xal€ Us, insaneki qelender bri. Naz€
nre l€ dibiri. Em,
pil
1r wi. Me x*e li
*ir
r::rran dicirn buro-
na'
li !,und hi\dikir ir
irr.,rnirr grrrrd Ji,llr.lir..rr.,rr,li.irrr uir
vanda Kulel<"a f: ciy€ §aradariya Kulekö.
ku xrve Ii kLrlek€ ervle hisbikin. Diglik€
I<ar dil<ir.Buroya
Ilkokul€ bir. Eu'den nuha
birlt
Xal€ Üs. qcytana nrvberä gund
Kulek€ bir. Ki dibe
fr
rne ir hervniy€ rne Ii rvir
ma hibe, hi Xalö
XalC LIs, her €war€,
Us tlisikini.Nam€n l<u insanön Xelil<r
ji
den'ayi gund da,
ji
malber, heval
ir
dilut.
ti
nrotolsil<lera
xweya nrergü x\!'e wespir, siwar dibir ir
f:ile
nve
yE xrvarin€ dida rerl<iy€ xwe ir
nerlixi,r.'€ diSandin bi navi Xelö L.Isi Ili
tajore gLrntl. 1W'i, ji xwalin€ xr.e;
Mehmcd bi rö dikirinü li scr zcrfä wck
hez
i
pak
adres ''Yrrsuf Taqci clivlc Karacadaxt
dikir- |i bo ltrr ov hcrroj digü gund,
xeberö r,i 1i gund hcbtr ü dc ü bavin
Kövii Krrlu Konya''.dinivisandin. Xald
telehan, bi rvi rc ihtiyacön lau'€n xrve
Üs, ew' nrektübana, li xwcdiyan bclav-
di5and in.
bilneb0r ]
61
Üsi L.li Mchnred
(YusulTäqci)
Roj€n ina, bazara Kulek€ dibü.
Li
caraser bike.
'Ieleb€n gundi me ü gundön kur-
ser Ararürk Caddesi yö Firogkaran,
li ha Ap€
rnali xwe p€9ke9 dikirin. W€ roj€, sib€
manc€n doraliy€ Kulekö,
zu
§8mli deftere xwe hebün. Yan6 bi deyn,
beri ku rnekteb destp€bike rabüm
ü qürn bazar€. Ez, li nav
bazar€ epey
xwarin, gav ü qekeri xwe jö dikirin.
Min li
gerirn ü min gervq€frrog dit ü gewqä xu,e
kiri. Wexta min 6 ku iiewqekö ji
helbijtrim tune bü.
xr.r,c rc
li ser ri ya xwe, li bcr dükan€ wi, Ap€
ji
tw
jixrne bawer r,,ek mireki
rrriran dabü [r<r tirciirr re'ji payizi.
Kinc ü tncrls€
*i vt qili rc;. [i *er wi
dibirikin. Dükana rvi di "kapali
,h bü'.
Q.rryi ttu .rva
cargiy€
kiri bün. Bi nrr
pir rnodern dihar.Ap€ §amli
riSc€n
sib6,
li
el
Me di xaniyc Rcmziy'6
gozek oda bir.
ji
gurrdi Ger-
mikS kir€ kiri bü. Xaniyö Remz-i,
ji
du
qaran hü.Li hcr kareki du odr hebrlrr.
Hemi oda dabün kirö- Di odek€
da
teleb€n gundi Omcra, di od€n din da
ji teleb€n ji Altiler6 ü Qöpliyö diman.
Ez, Heski Malö E5ö Qulik, Haniti
Male Mahko ü Mehmki Malö Oskö li
dirin
gor;
xrve
X€r e, re dün€
ser8
Qulik bü.
Xwarin ü vexu,arina me, bi pirani
ku Ap€ §€mli, ez
va 9i lez ü bez
n.re
ba hevrlu diman. Mc, hertiqti xrve bi
bakkaliy6 difiror.
'§üexre
ihlamur, qekeri qehw8 ir sara ya§ kiri
vegeriyam mal. Mala
Deme ku cz vecligeriyam mal. min
Samli clit.
ser deftera me vä hevpar,
ser xwe teng
kiril'e, Min ji Apö
dikir. Kevaniy€ me Heski Malc
E5ä
§ömli re, qala l.ral ü heqera r:we kir, !.w
bi derdä min re eleqeder bfr. Mala wi
wek hevdu bü. Sib6 ihlamür ü qoziv€ bi
ava be, qi kemasiy€n me dibirn, dixrvesr
[L
62
bnneb0n
sana ya§€,
bi nivro qoziv€ bi rüni miyc
;iv; pirani zad dibü.
Qirok
Min
yadi xwe gaua bihist4,e
derbas niuisä kiriye. Löbelä min girok bi deng
birina gundö xtue, Ktlhasan niuisand.
§EM§E
etu girolea li
Ersin Tagkiran
Yek hewü yek tinewü. Li zemanki
miriwü. Her heh gede, gipLik bira
wexit derbas diwe. Q€lik t6 dünä,
q€lik keqik el Dakä bira pir gadiwe.
Li ciran€ xwe re diw€ here li r..
xani me fistanki darxine. Ciran ji [ä
bün. Xupk€ wan bira tinewü. Dak€
dipirse gima, sebeb giye? Dak6 bira
wan heft bira zari mawü li baw€
van, hinik bawd van nemiriwü.
li
ber€,
li
deraka dür malbateka bi
heft geda hewü. Bav6 wan gedana
Heft bira zik6 xe ü dak€ xe pir rind
tär dikirin. Di9ün li orm€n dar
dibirin, dihanin li gund€ xe difrotin. Xastina *an bira ma xuqkäk
wan hewüya. isyan dikin li ber
cir€n ra dirum€ qal dike. Ciran
Li {isrdn d igere di§ere nawine. Xe pag dike tere
galki dardixine. Dak6 bira ji bir kiriye, li ciran€ xe ra qala hatin€
nehatin€ gede xe nekiriye. Bira di
rere fisranki darxine.
navbera xe da birangi engi
bi
9ük
dakö xe. Li dak€ xe re diw€n em di-
tim tim diginin; ma li ser xaniy€
ke herin giy€. Em €din li wir nän,
wan bindire; ka ftstan e, ka gal e...
em dike li wir bim€n. Li dak€ xe re
Birangi engi 9ük rok€ tere dindire,
gi bindire; Ii ser xaniyö wan galki
diw€n wext6k gelik hat dün€, xewer
bi me de . Dak€ bira diw€ ez dike
gito xewer bi we dime. Bira diwän
hatiye darxistin. Birayi 9ük tere xewer dide br6 mezin. Xeft bira n€n
ki gClik bü k€gik li
hinde dak€ xe n6n mal€ xe. Li scr ra
ser x€ni figtanki
ki ew bü lawik
di*e. Dak r€ya
darxine. Ki bü lawik em n€n, ki bü ged€n xe gavdike lebel€ heft bira
kegik em e werin. Dak€ bira qebul da, yek bile n€. Dak navi ke9ik6
darxine,
galki
€p€ zeman desbas
ltdike. §em;€ radiwe mezin
dike, diw6 temam ü helt bira rerin
§cmyä
9iy6. Bi dar bera malk€ xwe g€dikin.
diwe, diwe kegikik azib, kegikik de-
li wir diminin. Her ro rerin
Ial, diwe xezalek. Rok€ bi heval€n
Edin
dara
63
L
dibirin ü difroqin. Li
bilnebon
ser ra 6p€
*e
r. li derkä
rudinin. Di navbera
blrnebün
63
wan dä tistik derbas diwe. Herkes
ke, dü ra bi güliy€ §emg€ ra digr€,
li
§emp€ dibizde. Qal dike, diwe ez
xugka we me. Bira ina nake. §em;€
sond duxe. Yek li ser bawi xe, yek
ser xuEkä xe, yek
li
ser birangi xe,
yek li ser kal pir€ xe sond duxe. Sire
t€ §em9ä. Ev
ji li
sond dixe.
Li wir ki
ser golikö xe yö sor
heye giqtik
p€dikenin, le w€ ra qerfa dikin.
nig xe digiri tä
mal€ xe. T€ hinde dakd xe, I€ dipir-
§emp€ radiwe ser
se gima kesi
tiptki
1€
Gigtik pir gadiwin. Tevhev rodike-
win ü sada radiwin. Bira, ji
§emq€
ra diwön dikqatke, ma ocaxi te
gag diwe
negülise. Derik tu l€ arki bine
me tinn€. Dak
ra qal dike. §emg€
ji
ji
dike, bira dü v€ ra
famdike, qebül dike xe li xugka xe
werdide. Biray6n mezin €vari t€n
mal dirum6 li wan ra .ii qal dikin.
qala ciran€
her
gibike. Boxgeki xe gir€dide derdi-
tinn€. Diw€n dermekeve der, divi
keve r€. Dike here hinde bre xe.
ormani da milqetki pir eceyip heyc,
Tere giye gi der dar ü bere. Ep€ te-
xun€ meriya vedixe gosti meriya di-
re,
li du
r€k€ zor da mesafeki diräj
qetdike. Li w€ 9iwa, rast malk6 t€,
pac6 xe duman dikir. Tere dikeve
koje. Bira terin dara bibirin. §emg€
tene li mal e. §7ext€k §emg€ dor€
malö berefdike, pisik tere li ser ocäx
w€ mal€. Ferq dike ew mala bre xe
da dimize. §emqä pag diwe gibike.
ye. §em9€ xe vedig€re di derik gev-
mal€ br€n xe berefdike, 9iv€ biray€n
Bre xe &ari werin, e vestiyane,
x\halki bune, ye birgine. Gul bre
xe nake, derdikeve der. Dike here
arki buwine. Digere digere, gexdi-
xe dide ser oc€x, xe disa vedig€re.
we gexdiwe, dumank€ diwine. Xe
da. Bira t€n mal 9iv€ xe dfrxin,
rodikevin, sada disa terin. §emgä
reg
Bira tön mal pir qadiwin,
ji
di-
l€ digr€ wir da tere. Tere, ki malk€
win. Bi xe xe diwEn rigrki sirrä li me
li wir e. §emg€ nizane ev mala
milqeti xunvexar e. §emgö li q6pi
9a9
qelivi. Rok neye du ro neye. Hergik
tön mal giv€ xe hazir e, dor€ xe
berefkiriye. Birangi engi 9ük pir fena ye. Rok€ Ii mal dimin€, xe di
pacd da vedigäre. Qavdike, dip€,
eceba gi gexdiwiye di mal€ da.
§emg€ derdikeve xeyäte, birangi
gük qa9 diwe. Qigki li §em96 s€r di64|
timebün
dixe, milqet q€pi
li
vedike. §empä
milqet arki dixaze. Milqet bi k6f
16
dikenne. Tere arni tine, §cm;€ yadiwe. §emg€ gik gexdiwe gavk€
raw6. milqer bi güly€ §emp6 ra
digrä. Milqet devi xe tine ber gepir€
§emg€, nefese xe ye pis berdide ser,
we pas xe milqer lexdike, milqet ser
q€t bi §ems€ dikene. Diw6 tily€ xe
y€ qerkogik€ di qull€ kilit6 ra ke,
piqt€ g€r diwe. §em9€ bi 9ipk6 dibe-
gigki xun€ te vexim
ez €
ze, direve tere. §emg€ tu li pag xe
nandire, bi xewa desbas diwe tursa
rim.
di qul€ kilit€ ra
ra. §ip gipä bezandin€ xe devam di-
qet xeda t€ ü cidäle tere. $emg6 ser
p\t€ dikeve di paq qäpi da. Birayön
bi guki
§e
mp€ dimije . §emg€ gexdi-
ke. Tip tip€ dili §emq€. Di r€ da
tiliy€ xe xun dike. Milqet xun€k riji
bin dike, §emg€ tekip dike. §emp6
digö mala xe, q€pi li ser xe kilit dike. Milqet bi sipkä tC ber qöpi, so-
lix solixe milqer. Xe Ii q€pi
§emq€ tilyä xe
cibälim he-
dike, milqet xun€ w€ vedixe, mil-
tän mal; qi buwinin
§emg€ miriye. Birangi engi gük
§em5ä evari
tily€ §emg€ y€ bi xun diwine . Ferq
dikin ki milqet xugka wan kugtiye .
dixe.
Heft bira xe hazrr dikin, necax xe
qapr nakelte. §emyä hindir l€ diqc-
digr6n terin mal€ milqet. Yek bi
juniki, yek bi piki, yek bi kür
digr€n milqet parg€ parq€ dikin.
te, qir qir, bar bar e. Milqet li
§emg6 ra diw6; ki tu q€pi veneke,
ez € herim biray€n te bikujim. Mil-
Dikevin r€, terin hinde dakö xe."
LGLT+Dr'rKYEKEGIRING
Em dixrvazin di her hejmareke xwe de, ji cil ü bergen kurd6n
Anatoliya Navin wönryeki keyn di Birneblze de biweginin.
Bi vi awayi em ö hem bi twgirädana kurd€n Anatoliya Navin
bizanin, hem ji em € hay j6 hebin ku kinc€n wan €n ber6 bi 9i
awaf ne.
Bi rica ü bi kefr:u/esi em bi hemü kurdön Anatoliy6 didin
zanin ku: w€neyän kes€n ji malbatä (jin-mör), bi kinc ü
tevgir6danen kurmanciy6 li ba we hebin, ji kerema xwe ji
me re kopiyekö bi rä bikin. Bi v€ yek6 em ö bi dewlenediya
tevgirödana xrare bizanin ü em ö wan kesan careke din bi bir
binin.
Redaksiyon
blineb0n
65
§engal
§engal bi ten€ nine
Lz l\ Lzld.r me
Huro §engali me
'§7e
dit
Sedsala bist ir yekan
Bin ax bü mirovati
Li §engal€
Mizgin Ii te §engal
Yekbün g€kirin Kurdan
Xem neke
Aha li cem te ne
Bi tekoqer ü gekdaran
Bitirsin birevin
Xeftar ü geqel€n DAi§6
Ew der axa mära ne
'Welat€
D€ ü zarok€n Ezid
Kal ü pir
Kurdan
e
§engal € ji we re bibe gor ü goristan.
Ti ü birgi
Ber€ xwe dan giyay€ §engalä
Li hember xeftar6n Oeiga
Mirovati bödeng
§engal xemgin e
Zarok€n xwe carek din
Di sing€ xwe de vedigäri ne
Herkes bizane
Axa Kurd ü Kurdistan
Nabe yara geqel ü guran
Keg ü xort€n Kurd
Meydan€ nadin wan xeftaran
Ser zinar€n §engal€
Banga wan;
"
Bernaedan jiyane
An mirin an Kurdistan"
66
| biirnebln
Mevn Xefikan
P/.Kui
>egrt uoga^
Osman Gundo§du dema ku banga
paqi.iiy€ di camiy€ de dike
Foto: SeyG Dofan
§eveke tari, em li derve runuqti
bün. Asüman wiqas pak xuya dikir
ü häsrirk dibirikin. Bal e, ve hesrirkek ku em
li
ser
dijin
gemari ü qilöri ye.
Ge
qima wiqas
mariy€ dünd
bi
kedxwariy€
Xelika giqas pak e ü y€ dibirike.
Me biryar girt ü cari tirmix€
(2014-08-04) em €, saet garan li ber
camiy€ mehel€
jor, bi hevdug€n.
neheqiyö, zordariyö ü
Beri saet saran em e li camiy€ ü li
belediy€ gund annons bidin ku em
ji
€ dest bi pakipiy€
bes ne ten€ qeleriya bermayiy€ yc.
Dün€
da me temage dikin; me bib€jin;
gemar ü qil6r büy€.
Qend heval, me li ser w€ mijar€
munaqese kir. Her hevaleki ditin€
xwe peqkeg kir.Em
li
ser baberek€
bikin.
Hesmeni §emli sponsoriy€ turik€n naylon, lepikan ü av€ vexwarinä kir, Belediy€
ji
trakrora xwe ji
g€higtin hevdu ku em € dest bi pa-
bo kiqandine bermay€ ku me kom
bikin. Düne pak kirin teneke dur€ l€ nav gund pakig
kirin di bin dest€ me da ye ü qolay tä qun€. Dün€ pak kirin nuha
zehmet e, qet nebe, em gundi xwe
bibirikinin. Y€n ku ji hestirk€n din
kiri
kiqö nav gund
amade kir.
ismet Kilinqalp ji foto muxabi16
galakiy€ bü.
Em saet sis€üniva, li ber camiy€
kom bün ü me annons kir. Anons,
Hesmeni §cmli kir. Saet li cara
bilnebOn
6Z
me pakisi ji parkä hemberi
camiy€ destp€kir ü heta
kaniy€ j€ri pakigiyd berdewam kir.
Gelek insan teva galakiya me bün ü li nav gund
insanan, bi rojan qala v€
galakiy€ kirin. Pir insan€n
ku di pak4iyd da cih negirti bün ji bi fikrön xwe y€
müsp€t altkariya me ü pes-
nandina aksiyona me kirin.
Stockholm 2014-11-11
Foto: ismet Kilingalp
Ji gepö da r€za pegi; Sef Do§an,Yasin Algü1, ismet Kilingalp, Nihar Kilingalp,
Osman Cündofdu, Hasan Bozkurr
R€za pr4t: Baran KiliEkaya, Fchmi Yildirim, Fehmi Yerlikaya, Fevzi Gundo§du, Fuat
Kilickala.
68
bilnebün
Faztbtän entelektuela
gegfiDolan
ü fikrön min re ditin ü fikir tunen.
ü kritik Gerek rewqenbir, ji bir nekin! Bi
Heq6 herkeseki ye ku birübewariy€ xwe
hebe. Mirow div6, biguman
ditinan bipivinin ku neziki rastiyan we-
xwe ü xwe re bib€je; fikr6n min gend
rin. WE gav€- insan tlikanc nebai;iya
ba;iiya fikran bibine.
qaran sewt bün ü gcnd garan min
tist€n sas nivisin ü gotin.
Mitewazi hefsbiEik)
Ouristi;
Ronakbir, gerek sinorö xwe y€ zanetiy€
Dibc ku cntclektuel xwediy6 fikr6n
bizan€! Ji zanin€ xwe z€detir neb€je ku
xwe derkevin ü gawa ispat6n, ditin,
ez
i
ku
ji
ü
her keseki zedetir dizane, Wiqasi
fikir ü raman6n kes6n din dixwezin
gerek ji xwe ji bixwezin. Gerek,
ku meri p€dizani deng bike ü binivisinö.
hevnegirtiy€n ü qa;itiy6n xwe qebul
Ronakbir div€ p€Ehikmi nebe.
bikin.
Cesaret
inad
Cerek entelekruel idraq bikin ku fik€n ü
Ditin€n ronahi ü rasti her giqasi dij-
zana me, RewSenbir, z€de idia neke
raman€n ku Ii dij ditinen wi/we
gav€n b€ali
l€ bin€rin ü bi
ji
bin, bi
rastiyeke
war, asteng ü bi zehmet bin
ji,
gerek
ronakbir wanan li her cih ä dem bi
ji
samimi wan fikran bikolinin. Fikön ku
kar bine ü
insan iro li dijin ü bi ins€n eceb ü komik
dir6j fehm bike, biceribine,
bo ku buyeran dür ü
ten, dikanin sibe bi qimet ü rüm€t bibin.
ßasti
Empati
Gcrck ronakbir, her fikran ü ditinan
Xwc di qun6 kesön din kin, bi gavön
wck hcvdü micmclc bikin ü wan flk-
ü hiq6n wi/wö tigtan iöhm biki. Pir
ran
h6sa ye ku insan bib€je ku di ser
ditin
ü ditinan li gor fikr6n,
hös ü
intres€n xwe nebipivinin.
bilnebün
69
Siyaräfärtka
-S
Dr. Mikatlt
Reva Osä
Os€
di
gevda reva
xu plankiri wü, wi
wü ,ji hewan€ qigki nan bi p€nnör va
derxist, xar ,dü ra Gogte rigi kiriwü
ji
(end klnc u hrn haceten xanne krnwun
nav n€n,
zik hekibek€. Qend ro ber€ ji yayl6 kerwaneka Zafranci yra ji Heleb€ zafran ü
gopt
zorä
hin ti5tän din lc bar, ber vi
Serda .ii xu
Senbol€
wä
ji
gend pari geskirin.
pirr higk bü, ne diaht cüyin€, bi
di
gewriya wida derbas diwü.
li
ser zik dire.j
kir, deve xu
wü, bi niyeta hü[<irina ku, eceba ew te-
kir ava q6m ü hinki i6 vexar.
Egir d6 bav ü bira, tu kes nedihat
rin kuderä?
bira wi, renä tiqtik difikirl; kelecana
Ji wan derxist ku, ew ber vi Senbol€ terin ü ew € bi pev ji li Sivrihesar€
jiyana wi ya nü,meraqa Senbol€. gi ye
biminin.
meggül bü.
di9ü. §?'i bi wan va hiniki sohbet kiri-
wari seri wi ,hege xu ten€ bi wana va
kiri wü. Ku egir ketin xew€, ew sivika,
Ji dürva tujikä kilisa Sivrihisar€
xan€ kir. Ro ji hindik hindik ji paq
bädeng rawü, heqiba xu avet ser mil€
gira da hildihat, pdpta soraxi, dü ra
xu, 9ü bi gemä hespi xu girt, heta ku
ji nav kona derket l€siyar newü, ne-
zerari bü ü germa xu herder girt.
dixwast bira kes hegar be.
musilman tevhev di.jiyan. Li pagi vi
Wi hespeki
bag
ji bo
reva xu niqan
Hendü ku inakir, dengd nehli
hdsp nari ru kesi. ew bazda ser pipta
qev€ da he-
'§7i ber€.ii riya Sivrihisar€ dizani,
kall wt li wir medrese xandibü ü ew
ji gend meha li vir, bi kali xu mawü.
gih\t
bilind ü rüj wek divariki, bakura bajär dorpiq kiriwün.
ba.jaroki zindare
xu li gemi Gökpinard girt, heta
gemi Seqar6 qe ranewestiya.
Li
di
xew€ da
wü,
ren€
gend kuqik ü 9ü9ik€ ezm€n payi bün.
lVi
riki ü ber bi xevna xuva gü.
'§71
Sivrihisarä rum, yahudi ü
Bajar hin
h€sp ü da tizika.
\7ek bayi surö di nav
Li
xana ku kerwan lä diman di-
zani, hesp ajot 9ü ber deri, ku hin
girti bü.
Hespe xu
li ber d€ri bi singiki
va
gir€da, torbe kaye bi seri va kir.
Zike w'l ji birgi büwü.
..
ber qemi seqar€ sekini, hespe xu avda,
Bina nani sers€l€ hat poz bivil6, bi
ji birgi bü
v6 bin6 egir ü kon hatin blra wi, bina
bixu
70
ji
haceta xu di, hinki
bnnehün
Mala Hecibegä, salän1940i, gundö Mikaila-/inler
nani tennur€, nani ser
teze,
sä16,
bina heviri
binik ha rir§, teze ü germ.
Os€ got ez ji r€ka dür t6m,
jixu
ra
li
qünik€ digerim.Him tipteki bixwum,
Os€ gavek€ xu disa li yäyl€ his kir,
him ji dixwazim hinki bihna xu bi ber
qunciki
xudim, rakevim. Bi tirklya xuyl ku li
te ye bigote nikä diya wi ye bi
cila, nivina wi bilqine ü bane ke; Oso
Oso de rawil Ro hat nivro, malnepe-
witiyo! Tu
I
hin di xew€ da yi?
Bo yi w€ diw6jin; Mala Hecibrama ku radekevin. tu ye bE qey ew mi-
rine.
Os6 bira
Medresd hü kiri, pirsi.
Märrk go1 Han anhlim, beni izle!
(Min fehm kir, bi dü min di.) ü li
benda bersiva Os6 nesekini ü 9ü.
Osä bi relage da dü wi. Meri dikare biwEji
dila xu kir, xembar bü.
Te y€ bigota qey keviriki gir dane ser
dili wi. Giranik ket zik.
Yeki b6 xeber pagva deste xu av6t
mila wi, ew venciqand; Gardas ne
arang!. (Bira te li gi meze kiri) Yeki
ziravi cermgeviti, gavqeligtek bü ü ji
kürahiyek€ da li meriJa m€ze dikir.
li dü beziya.
Pag Kerwanserayö da qex
bün ü ji
deriki 9ük ü tari da ketin zik Kerwanserayi. Kerwanseray qarqoli, gi xani
bün, li .ior fi bo yi meriya, li j€r ji bo
I heywana 9un hewün, bihnek germ
ü genni dihat poz bivila meriya.
Bivila Os€ ku li yayle tim bi hewa
pak tiji, ji xewä radiwü, xu bi v€ bine
bilnebün
7l
Qon;rxa Hecibegö, sal€n1940i, gund6 Mikaila/inler
hirli
§askir. Ji nerdügane kevirda derketin
yine yalniz gideng, Tolbr
jor ü di quleka tari da ketin odeka
qil€r. Meriya tu tiftik ne didi, ten€
dolu, tehin drel!
hurhura gend denga dihat, le Os€ tu
xu hazir diki, Ku tu bi wan va negü,
kes nediti. ten€ jor [i bin asraxä, kul-
ne ba9i, R€ gi bi diz ir egkiya wa
likä da hinik rava ro diket hundir.
(Rrwi rawi! Kerwan ji bo yi qüln€
tiji yi!)
Os hema bazda bi telage beziya j€r,
M€rik li kuncik da qünik ra wi kir;
märik hinki nani higk bi p€nn€r va da
Oraya yatiuir, irahat tlegil emme
desri wi. ew hema megiya ber hespi xu
yorgunlugunu atang!
(Xu li wir dir€j ke, herciqas ew ne
rehet be ji, tu ye bihna xu bi berru di!)
Os€ bize xu p€ hat, le pir westiya
bü, xü av€t ser. Dest ü ning€ xu, gipe
xu gi qerimi wün, giran büw.irn, qiro
xu av€t, wakina ji ket xewä.
Bi dengi meriki bi xu hesiya.
Ltn qah qah, herwan Tola cixacah,
cabix bi.liler
72
hirsiz
| biimebirn
yi
de sende gatil! Yohsam
9ü. Merik
ji li
di
wi; Hrmserim barayi
uirmq,i unuran! Bura sirhet hayriye
dtel!
'§7i
ji xu fedi kir bi rüyeki sor,
gex
wi bü ü got;
Telrdan uninnilim, qusura qalmz!
Bi tirkiya xu yi ne96 me96..
.
Ji berika xu kise pera derxist, bedela xu da merik.
Kerwan bi r6ket, wi ji da dü wan.
os digöje Senbolä
zimani wi, kilama Hor€ ü Hecik
Qasi rok€ r€ 9ün, ber€var€ gihiptin beri
Senbol€, aliyi Anatoliy€. Ji dür va tüji-
A dilgirtina wan. A ku di gev€n tari
ü diräj da li bin konna wi tim guda-
ke Minara ü kilisa xan€ dikir. Her der
ri dikir ü dibihist. Dest bi strandina
ji
dar ü heqinayi bü. Ji ber ra
fere, emma pir fere diheriki-
gemiki
€
va.
klam6 kir.
Ooo beg yaniq oquyan drliganli,
Os jä tirsiya. ..
ben annamayoru emme hoSkgiloru!
'Wi
Kurdge mi oquyon?
pir meraq dikir, ka paytexta
A)i Osmaniya, Padipah6 Aleme, baja-
Bi tirki ya aliy€ Engürü yä, pirsi
riki gito wü, meri xu gito bün? Vana
ye gito bi wi ra deng kirina, \X/i ye Ii
yeki. (Tu pir bi gewat distirä, ez qe jä
fehm nekim ji, min j€ hezkir!)
vir qi bikira? I-.w pirsana gi Ji mejuyi
Hee.. got Os6.
wi da tevlihev digeriyan ü heq li
Bi seri xu ji bersiv dida.Dü ra ji xu
seri
ledi kir ü bi fftikä kilama xu dewam
wi dibirin,ew g€j dikirin.
k
di rö da hinki bi gend kesi din va
kir.
dcng kiriwü ü ji wan hin agahi hilgini
Le
pir
bi käf bü. Hendü rirsa ku,
li ku bimine,
dili wi da derke-
wü, ka ewe li wir here ku, [i ku bimi-
ewe
dixun, 9i vedixun,
gito radiwin, rüdinin. Ose gito li hem-
ti wü. Te ye bigota qey ew tere mala
ni. Meriyi v6 der6
Ei
bavi xu.
Bi desti xu doya hespi xu mist da ü
ber wan dengke , hereket ke.
Os6 xu
ji Senbolä
ra amade
dikir.
ji
ber xu da
ji
Li wir medresa Xalidi Baxdadi
hcye. ew ji kurd e ü Padipah pir ji
te
wi hez dike, diw€jin ew ji mala Pexember tä ü alimiki rnezin e, pir di-
qegaxi
vekirif
ji
herkesi ra
ra got,
pirr kipand
ü westiya. l,e em gih\tin wir, eze te
bare min, qehra min
bikim ü turi te bi ceheki
ba9
tijikim.
Osä ber€ da
ji hepvana hezdikir ü
rim bi wan ra deng dikir.
.
Te ber€
ji hespi xu
Em haLinl em hatin! Qave re roni,
Yeki j€ ra gotiwü;
zani. Deriye medresa wi
.ii
ji
medrese
dif
,
hinki
Ji ber ku; wi deng kirina
va .ji xu qut
ti;r ker heqi C)sä, bariki giran
)i ser piqta wi rabü wü, k€fa xu hat,
bersiva wi dida.
Ew
ku ew bi k€fbü, tim klamek dihat ser
meriya
kiriwü, ji wan direviya.
Tirki ii dizani, tu hema heri wir li deri
xini. ingallah ewe te hilgirin hundir!
Häsp ji,
bi
ji zimani wi fehm dikir ü
Hesp hiriya ü sere xu rast ü sep
bada, boga xu rakir, pag va li pigta os€
birnebon
173
da, bi sime xuyi p€;iy€ erd kola..,
Ew dihat w€ man€ ku hesp ji
siyari, xadani xu hez dike, k€fa xu t€.
Kerwan har
li
aliyd anatoly€ li
xu
ji
mecbür bedelek dida. Ji xenci
v€ ji wana navbera xu bi efser6n Os-
maniyan va tim bag digirrin ku, bira
ewna
ji wan
ra rä teng nekin, mugkila
ser tara Qirpici qayiri rawestiya, li
vir gend kon€ eskeri a Paltext€ xan€
dernexinin. Hinik ji wan qumandan-
dikirin, li ber wan ji
kü bira aliya zimanda ji hev rindtir
fehmbikin. Ji ber ku di nav imparatoriya Osmaniyanda bi sedan millet
bi gür
ü mertal dawastiya wün, rime direj
di desti wan da wün. Ala Padipah
bi konawa daliqandi bün. kpkera
kinc€ sor zer ü renga reng li xu kiriwün, li seri wan ji kum6n gir ü spi
ji kulev hewün. Ji dürva mina dikän
legker6n
an kurd bün ü kurd digün cem wan,
ü ziman hewün.
Sere kerwanä hat cem kerwan€,
derker ser kevireki bilind ü ban kir;
Me 100 z€r dan komandan! Li gor
dikirin, gigtik sim€l
bari we ü seri her hegtir, hesp ü kerek€
bada wün, rüye wan qe nedikeniyan.
eme v€ pereyi di nav xu da berhevkin.
Meri li gavi wan ji din€ri, wana qe li
Ka k€ jära gi dikeve. bira bine bi min
te mäze nedikirin.
di. Eze biwim, bidim wi.
ser kulig€ xanö
Serokd Kerwanä
ji
hespi xü bazda
Di bin gava da li dor
pagi xu neri, tirrik bideng ber da,
berxuda keniya, bi saeran li ser h€sp
jör, xu g€r kir.
ui.
Quna wi tevizi
bu. Toza ser xu dawqand, Lü desri xu
herdera xu qerimi
kir ü bi desd xu
sergave xu pa
kir, tük
bi sim€la xuva ji da,sim6l ber bi .iorva
nür kir, wek qoci beranih kir. Sere xu
bilind kir ü doq doq, ji xu xa;, 9ü ber
deri koni leqkera.
Ji wan nobedara ra tiptni gotin,Nobedar ket hundiri kon ü gavek
qünva derket ü ew ket hündir.
\ü/äng€ usul bü.
Ki
ji
anatoliye
bihata Senbol€, b6 destur nedikari
di nav baj€r
Z4
| bnmebon
keve ü
\ü7i
bi zaniti ew pere hinki z6de
digot ü hinik pere ji diav€t berika xu.
Herkesi pä dizani, le ncdixwasrin
v€ eqkere
ji wi
ra biw6jin. Hinka sere
xu leqandin, müriz kirin, [e para xu
ji
anin, dan wi.
Os 9ü cem ew keseki ji wi ra giryina medresa Xalidi Bexdadi binav ki-
ribü;
Kek€ ka ew medrese
li kijan
tax6
Senbol€ yi, eze gito herim wir?
Merik bi desti xu aliye din a Senbol€ ra wi da ü got;
Garyi yahada, deniz henartndahi
ihi ninarcli gozel, bryaz camiyi gorüyon mu? Oray Eminönü Meldani
ji bo bar ü mali dirler, caminin adi da
Valide Suban
camisi, Yefli Cami, dt
dirler. Orala §dtcen
ue
ordda sorauln-
(Li taxa dina behr€
li
h6la meydan6 ca-
miyek€ diwini, ew li
ser meydana Eminö-
nü, y€ ye ü j€ ra diw€jin, Valide Sultan
Camisi,
pn ji
Yeni
Cami, ji wan bipirse.)
Os; E ka ez € gito
derbasi aliy€
din
bi-
wiml
Merik; Li
iskel6
kegti hene, tu ye gend
quruga
bi wan de,
wanaye te biwin wir.
Os; Ka ez € hespi
xu gibikim?
Merik l€ n6ri, walla ez w€ nizanim, tu
dikari
li vir deßine
firotin€.
1'op
L,v wöne
ü Xetica Hecibeg6
li salän 1940i li gund€ Mikaila/inler hatiye girtin.
Os bi fikra firotina
hespi xu egiya, ew hesp di zaroktiya wi
da hevale wi bü, qehra wi kiqandibü.
Le wi
ji dizani ku tu gareyeka din
tunneyi, ewe mecbüri wi bifroge.
Qü cem serkerwan ü
ji wi ra ewa
Qav6n wi dibriqin. Hin ku Os
tevi kerwan€ biwü, hespi Os€ bala wi
kipandi wü. Hespek€ qir ü seklawi bü.
Ewqas r€ beziyabü, disa
Ez 6 du z€ri sor bi te dim!
Os€ buhaye hespa dizanin, l€ gex-
Vi
rogim.
nipana
westandin€ l€ xan€ nedikir, tunne wü.
got.
gor; Ka bine vir ez carä lä
mezekim, belki ji bo xatiri te, wi bif-
ii tu
kir;
Bedela vi hespi
k6mtirin 10 z€ri ye!
birneboo
175
Serkerwandar got:
Tu dizane, mi
dixasr.ji re ra rindik6 bikim,Tu
ra hesp mesp lazim
ji
mi
ninin! Ziviri ü ber
bi kerwan€ 9ü.
Os€ li dü wi qirya; Vare ware,
ez
ser!
Ew l€ siyar bü, kegti
li
ser behr€
mina hellika deliqiya. Os€ .ji tirsa xu
qe nedilivand ü bi desta k€leka w€ girri bü.
didim.
Märik xu ha giran giran gexkir ü
got;
'Wallah
Keqtiwan yane qayikgi got; bazde
tu kezenca min jä nawe, ez
ten€ olKwazrm
Jr
te ra nndll(e E,lI{m.
Qe li rüyi Osä nedih6ri.
xort bi bCr€n
bi ber hatin, yek ti p€qiy6, yek ji li
Ew
tiji
bü 9ünva du
papiy€ rünigtin
ü bi hevra b€re xu ra
av€ dan ü dibirin, ew Ii ser avä ra xijdiwün diqün, Gavek ;ünva Os€ rirsa
Du zär di kefta wi da hazirwün,
direj Os€ kir. Os€ ew hilgirtin ü kir
xu anda bü,püna tirsö k6fä girt. Ew
beriya xu. Dil€ xu pirr egiya bü.
Ku ew gihigtin aliye din, yeki ji
wana benik av€t taxä din. Meriki ew
ben bi singeki gir va pägand ü gir€da, dü ra bi wi beni ew bi berxu va
Ji wi ü rähevali xu xatir )fl,vast. Qe
negü hind€ hespi xu, ku bigiya nedikari ji wi biqedi. Dizani.
mina listikek€ bü.
Heqiba xu av€t ser mila xu, §ürä
xu yi ku li häl€ da daliqandiwü, duz
kipandin.
kir, kince xu dawpand. Li bejn ü bala
tim li minara Mizgefta spi bü.Ji bo yi
xu mäzekir ü ket rä, ber bi Üsküdar€
ku w6 anda ne ke. Xu li wan girt ü
va 9ü.
9ü ket hewpä. Mizgeft gi bi kevra ava-
Üsküdar
li
h6la behr6,
li
p€q mey-
danik hewü ü wek bazar€ bü. Qerebalixik mezin l€ digeriya. Meri ü ziman
tevlihev diwün. Li vir tigtiki bala Os€
pir kipandiwu; Jin gi di nav gadoranda wün, meriya tu sergav€ wan nedidi. Ne mina eqir6 kurmanca bün. Li
egirä keg, jin ü bük serqav vekiri bün,
jini pir kofi kitan didan seri xu ü
gehr li ber eniye diqidandin.
Os gü ber keqtiyeka 9ük üj6 pirsi
ten€
ka ew rerin aliye din yan na.
76
| tnnebür
Herkes bazda j€r. Os
kiriwün,
ji
bazda. Qav
pir
gir bü. Zarya ce didan
gogercina(kevok). Bi seda gogercin li
ezrnen u lt s€r erde xane
Derif
mizgeft€
ji
clll{fln.
dar€ ü qasi 3-4
metro bilind wü. Qir ber deri ü li zenguli deri xist.
Ji
paq deri da denge gavi sivik ü
nerm dihat bistine...
Ü denge pivikk€ li k€vir dikeve..
Ew
ji
.
bo yi Osä deriye qedera wi
bü, ew deng ii denge qedera wi.
serilädan
Ev kes€n ku bixwazin nav6 gund, belde, cih ü warän xwe vegerinin ser
y€n berä, yän esil dikarin ev numüna serl€danä bi kar binin.
Basvuru dilekce örne§i
K,i,t,
29.09 .2074
KULU KAYX,{AKAMLIÖTNA
TALEP|E BULUNANLAR
T. KONUSU
isimleri, imzalarr T.C.
kimlik nolan ve adresri bulunanlar.
: Köyümüzün/mahallemizin eski
isminin almmast igin gerekli
iglemlerin yaprlmasr isteminin sunumu.
: Aga§rda
AQIKI-AMALAR VE TALEP:
Bizler apa§rda isimleri ve kimlik bilgileri buluaanlar, Kagnakamügrmz srnrrlan
igerisinde bulunan Karacada§ Köyünün/mahallesinin sakinleriyiz. Ata-dedeledmiz
gibi hepimiz bu köyde do§duk ve bu köyün nüfusuna kaptLyrz.
Resmi kaytlarda koyümüzün,/mahallemizin ismi Karacada§ olarak gegmektedir.
Fakat kuruldugu günden bu lana köyümüzün gergek ismi 'Xelikan'(/Xelikane
Jor) dr. Ata-dedelerimiz bagtan bu lzna köyümüzün ismini böyle tanrmladrf,r
gibi, gevremizdeki köylerde yagayan insanlarda böyle tanrr, böyle bilirler.
Köyümüzün tarihinde resmi olarak yetkililer tarafindan verilmig farkl isimler
(. . . ... .. .Yalrnayak, Karacada§) olsa da halk arasrnda hep Xelikan olarak bilinmig
ve öyle tanrmlanmrgtrr.
Dönemin bagbakam gimdi ise Cumhurbagkanr olan Sayrn Recep Talyip Erdof,an
tarafindan 30.09.2013 tarihinde agrldanan demokrasi paketinde, eski köy
iade edilece§i ve mevcut alfabede olmadrf,r igin kabu.l edilmeyen x, w ve fl
kullammrna izin verilecefii belirtilmigtir.
KöyüLrnüz/mahallemiz kuruldu§u ginden bu lana hep 'Xelikan" ismi ile bilinmekte
hrllamlmakadu. Bu nedenle
kaytlarda görünen 'Karacada§" isminin kaldrnlarak gergek ismi olan "XELIl(AN"
olarak tesqili iqin gereldi iglemlerin baglat masrm salgr ile arz ve talep ederiz.
ve halk arasrnda da bu isim
(T.C. Kimlik
Adres
:
.(T.C. Kimlik
No:....) ...............(T.C.
No:...)
Kimlik No:...)
Adres:
..................(T.C. Kimlik No:...)
Adres:
..................(T.C. Kimlik
Adres:
Nor...)
.................. (T.C. Kinrlik No:...)
Adres:
lj.,inetÄn
1,77
"
Kes ek tune
ku jiy ana min binivis e? "
Supht Agdin
Pinüka nü ya Nuh Ateq di navweqan€n
Apecä,
2074li Sw€d€ hat qapkirin. Di
vä berhem6 da nMskar
serp6hatiyön
dibe rwediy€ ferq ü curebüna jiyana
kogberi
ü ya Kurdistan€. Ziman€
kurddn ko5ber en navgeya Anaroliy€
Ehmed6 El6 y€ tije bi qehr, keder ü
ji hinek te1.üetmendiyen
xizani bi zimaneki paqi.j ü heriki va
tine ber gav€n nvendevanan. Careka
din bi saya v6 xebata han€, ango ji du
p€wist
httba'Tayeki por,2012' disan em bi
derheqa kurd€n ku
z€detir waxt e
ji
li beri
dused salan
Kurdistan€ kogber€
Anatoliya navin büne, dibin rwediy6
malümat€n cure bi cure. Min ev herdü
pirtukji xwendin
ü ez bi xwendina wan
herdü berheman pa ü hineki
ji
dilteng
e
xwe hene ü
ew were parastin ü firehkirinä.
Ez bi xwe
ji wan ferq ü cudabüna
zim€n de tehmeki xweg digrim ü
razime ku ev devok€n her€mi b€ne
bikaranin€ ku wenda nebin. Ji ber
ku ev yeka dewlemendi ü qelewiya
ziman€ me p€k tine.
Er€, ezä vegerim ser naveroka
pitu.kä, €hmedö
Elä
ji
t/i;
dayika Ehmed€
ber nexwepiyeki dimire ü ew
büm. Sedem€n qabün ev in ku hevaleki
hina zarokeki du sali ye. Malbata wi
min kareki weha höja afirandiye
ü xizan e, ew ji bi pigüktiya
xwe da tevi biray€ xwe y€ ji wi
pigüktir dige ber berxan ü golikan.
P€xas, birgi ü belengaz, ser da ji ev
diltengbün
jiji
ü
ber naveroka van pinu-
kan € tije bi keder, neheql ü negariy€
negar
Di pirtuka Tayk por de ganzdeh
kurtegirok hene ü ya €hmedi €ln dajibi dema zaroktiya xwe da
ne.
nexweg di-
girani jlyana wl, bi v€ yek€ va gir€dayi,
keve ü dibe kegel. Ev yeka jiyana wi
ked ü xebata wl ya slyasl di nav refän
bätehm dike ü
KOMKARE de hatine nivisin.
timi
Helbet meriv gava
li
ser
van
ji
ber 6p€n ser€ xwe
nav jan ü kederö da ye.
Malbata wi
ji
ber negariyö mala
büyeran ku di nrva rüpel6n herdü pir-
xwe li Germik€ bardikin
rukan de harine epkere kirin6 difikire.
Enqer€, bicih dibin. Ehmed ü biray€
dibine ku jiyana kurdan k6m #de,
xwe herroj zü, .ji gefeq€ heya €var€
simitan difrogin, l€ ew bi xwe ji wan
li ku dilin bila bijin
weka hevdü ne.
fi
xwendevan bi saya van berheman
78
bimeb0n
simitan yeki nikarin bixwin.
digin
Ji duh smitfirotinä, ew rojnaman
difrope, cem kopkareki, sola didüre,
bargeyeki da gay difrogä
ü ji kon-
solos€ Berezilyay€ bexgevani dike.
ku diböjin ew ü birayän xwe
nanä xwe ji dev€ p€r€ dertinin der.
Qawa
je ev mürada xwe. Pigrre ev
rokän xwe
duemin
ji tine
ji ji
jin ü za-
F.lemanyayö. Fasila
Elemany6 derbaz dibe.
Ü ev ji him rewga kogberi ü zehmetiy€n wan ü him ji xebata siyasi
fr gandi ku di nav Komela Karkerän
me-
Kurdistan a Bajar6 Frankfurt€ bü-
wi derdkinin päq hekiman, bona ku bejna wi kin e rapora pü9 didin€ ü dipinin mal€. Malbat wi dize-
ne, hatine nivisinö.Ango xwendevan dikare bi saya v€ berhem€ bibe
xwediyä bfiyer€n siyasi ku di nava
gil salan de li Elemany6, navbera
Ehmed diqe eskeriy6 ü pigti
geg
han
wicine, Pigtre birayän wi y6n sal me-
ji xwe
ra kir€ dikin ü bi hev ra li wir kar
dikin. Ehmed ji alikariya wan dike,
kurdan de qewimine, bixwine
piqeki rewga wan bap dibe tC biraye
san em hemü p3 6qiyane, germezar ü
wi di
dilteng büne.
zin dukaneki meywefirotin€
qezayeki tiraffk€ da dimire ü
ev yeka dibe karesateki mezin
ji
birayä xwe mehr bike ü ev bi xwe
ser
bilind ü dilga bibe ü yän xirab ku di-
Bi ditina min ev kitäb
bo-
na malbat€. tlavä wi dixwaze ev jina
ji. t.hmed
Karän bag än ku meriv p€
h€jaye
xwendind ye ü h6vi dikim xelk6 me
ji wä berhem€ bikire, bixwine ü
bibe
ev yeka qebül na-
xwediy€ zanin ü t€gihiqtina hin tey-
ke ü duhre ev bi saya jineki general6
betmendiy6n xelk€ me y€n navgeya
ku muqteriya dukan€ wan€ ji xwe ra
kareki li nexwegxana eskeriy€ da di-
Anatoliy€.
zewiciyä
bine. Axir em diräj nekin, biraye wi
y€ salmezin r€ Elemanyö ü ew
bona
ku bikaribe were
ji ji
Elemany6
xwe qeyd dike ü di dawiy€ de digihe-
Numra
Tayeh
por, Nuh .,\te9
\7egan6n Apecä. 2012, 5wöd
Ehmede Elä, Nuh Ateq
'iTeganän Apecä,201 4, Sw€d
me hatile guhartin!
Anüev aliiäre:
BIC/SWIFT: DABASTSX
IBAN: SE23 1200 0000
01Zi 5020 6874
birnebün
79
llrlloM
S?ii
S,tyi.l'rn
i:r)l rr. \arr.[..:.r
l!)q.r]