Kırım - Romanya Kırım Tatar Topluluğu

Kırım - Romanya Kırım
Tatar Topluluğu
Nilghiun Ismail*
çalışması olduğu kadar aynı zamanda Kırım
Savaşı ve 1877-1878 Rus-Osmanlı savaşından sonra mülteci yığınlarının başından geçen olayların kaynaklara ve arşiv belgelerine
dayanarak analiz edilmesinden ibarettir.
Araştırmamın bu bölümü, Romanya’da
yaşayan Türk-Tatar topluluğuna dair bilgiler
ihtiva etmektedir: Kırım Tatarları Türk ve
Sünni Hanefi Müslümanlardan oluşur. Anavatanları ise Kırım’dır.
1.1. Kırım Tatarlarının Etnik
Oluşumunun Tarihçesi
Makalede Kırım Savaşı (1853-1856) ve
1877-1878 savaşından sonra Kırım Tatarlarının
yarımadadan Osmanlı’nın Tuna vilayetine göç
süreci yorumlanmaktadır.
Bu makale, Osmanlı döneminden bu
yana komünist rejim boyunca Dobrucalı Kırım
Tatarlarının tarihi gelişimine yeni bakış açıları
kazandırmaktır.
Makale, Kırım Tatarların dini hakkında
bilgiler ve topluluğun demografik gelişimine dair
bazı detaylar vermektedir. Makalenin sonunda bugünkü Romanya’da ulusal azınlıkların konumuna
dair hükümet politikalarına değinilmektedir.
Sonuç bölümü, Romanya’daki Türk-Tatar topluluğunun bugünkü durumuna dair görüşlerimi yansıtmakta ve hükümetin Türk dünyasındaki rolünün altı çizilmektedir.
1. Romanyalı Kırım Tatarlarına Genel
Bir Bakış
Bu makale, bugünkü Dobruca topraklarında yaşayan Türk-Tatar topluluğunu
tanımlama çabası içindedir. Bu bir sanal tarih
487
Tarihi veriler gösteriyor ki Kırım Tatarlarının kökeni Moğol öncesine dayanır. Bunlar günümüzde Karay ve Kırımçak ile birlikte
yarımadanın üç yerli halkından birini oluşturmaktadır. 13. yüzyılda Moğolların Kırım istilası, etnik oluşum sürecinde bir dönüm noktası oldu. Etnik köken 15. yüzyıl başlarında
bir devletin bütün karakteristik özellikleriyle birlikte Kırım Hanlığı’nı geliştirdi. Kırım
Hanlığı, Cengiz Han’ın soyundan geliyordu,
fakat halk daha önce yarımadada bulunan
yerli halk ve Avrupalı topluluklar tarafından
asimilasyon ve entegrasyona tabi tutulduktan
sonra Tatar ismini aldı. Kazakistan, Astrahan
ve diğer Tatarlar arasına bir de Kırım Tatarları
girmiş oldu.
“Ülkelere ve halklara sınır çizmenin ırksal
mantığı asla göründüğü gibi değildir. Wolff doğaya ve sınıra, medeniyete ve barbarlığa gönderme
yaparak ve “insanların aslında beyaz olduğuna
(*) Dr., Giresun Üniversitesi İktisat Fakültesi, İşletme ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi. [email protected]
YENİ TÜRKİYE 81/2015
Bu makale, belgelere ve yazılı kaynaklara
dayanmak suretiyle, bugünkü Dobruca topraklarında yaşayan Türk-Tatar topluluğunun tarihi,
Kırım Tatarlarının etnik oluşumuna katkıda bulunan siyasi olaylar ve 1853-1856 Kırım Savaşı ve
1877-1878 savaşından sonra mülteci yığınlarının
başından geçen olaylara dair bazı bakış açılarına
dikkat çekmeye çalışmaktadır.
Kırım Tatar ulusal kimliğinin oluşumunda coğrafi çevrenin önemli bir rolü vardır. Tarihi olaylar Tatarların Kırım’dan gelen
atalarının ve bugün Romanya’da yaşayan Tatarların özelliklerini şekillendirdi. Geleneksel
olarak Romanyalı Tatarlar, Altınordu’nun torunları olarak takdim edilir, fakat tarih ve tarihi kaynaklar bu topluluğun kimliğinin daha
karmaşık olduğunu ortaya koymuştur.
dikkat çekerek” on sekizinci yüzyıl yönergesini
özetler (1994:366). Yirminci yüzyıl Kırım Tatarlarını basit bir şekilde tarif ederken (bazı) Tatarların açık ten ve mavi göz şeklindeki Avrupalı
özelliklerini (Got etkisinin bir sonucu olduğuna
inanılıyor) ve Kırım Tatarlarında olmayan uzun
boy özelliğini hatırlatır” [Uehling 2004:27]
488
Kırım Hanlığı döneminde yarımadanın
tamamı, tek bir siyasi ve askeri yönetimin idaresi altındaydı. 1440 başlarında Giray Han
bağımsız Kırım Hanlığı’nı kurdu. Hanlığın
hukuki sistemi, İslam hukuku, geleneksel
Tatar ve Osmanlı hukukunun bir bileşimine,
Otokratik bir devleti temsil eden yegane bir
güç paylaşımına sahipti. Kırım Hanlığı, tarihinin bir döneminde dil, din ve kültür bakımından akraba olduğu Osmanlı devletinin etkisi
altındaydı. Kurulduğu dönemden 18. yüzyıla
kadar bağımsız bir devletti. II. Katerina’nın
yarımadayı işgal ettiği 1783’e kadar Kırım
Hanlığı, Doğu Avrupa’da önemli bir güçtü
[Ismail, 2011:30].
2. Kırım Tatar Halkının 1783’ten
Sonra Yarımadadan Göç Etme Süreci
2.1. Yarımadadan Göç Eden Kırımlı
Tatar Mülteciler
YENİ TÜRKİYE 81/2015
Alan Fisher, “Müslümanların Rus İmparatorluğundan Göçü” [Fisher, 1999:172]
adlı eserinde şu sözlere yer verir:
“Hanları etkili siyasi denetimden mahrum kalınca ve Ruslar Kırım’ın içişlerine güçlü bir şekilde müdahale edince Kırım Tatarları
1772’de anavatanlarını terk etmeye başladı. Yaş
Antlaşması ile Rusların, Karadeniz’in kuzeyindeki yarımada ve step üzerindeki denetimi pekiştiği 1789 yılına kadar toplu göç devam etti.
Bu tarihlerden itibaren Tatar muhacirlerin sayısı 50 bin ile 300 bin arasındaydı (herhangi bir
sayım yapılmış değil). Daha güvenilir rakamlara göre 150 bin ila 170 bin kişi yüzyıl sonuna
kadar yarımadada kalmayı sürdürdü. Giden
Tatarların çoğu Tuna Beyliği ve Besarabya dahil
Osmanlı İmparatorluğuna gitmiş gibi gözükse
de henüz Osmanlı kaynakları bu bilgiyi doğrulamış değil”.
Mülteci dalgası 1853-1856 Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan
sonra da devam etti. Bir kısmı su yolunu takip ederek Osmanlı’nın Anadolu bölgesine
yerleşirken bir kısmı da karadan ilerleyerek
Osmanlı’nın Tuna Vilayeti, Tulça sancağı,
Köstence kazasına yerleşti.
2.2. 1878 Sonrası Kuzey Dobruca’da
Toprak Mülkiyeti
1877-1878 savaşından sonar Romanya
Prensliği bağımsız bir devlet olarak tanındı.
Romanya’ya Dobruca vilayeti verildi ve Romanya, Kuzey Dobruca’nın yönetimini devraldı.
1879’da İçişleri Bakanı Mihail Kogalniceanu bir kararname yayınlayarak Kuzey
Dobruca idaresini düzenledi. Romanya’da
yeni hükümetin hedefi, bölgeyi Rumenleştirmek ve Müslüman nüfusun çoğunluğunu
kaynaştırmaktı. Bunun için etnik asimilasyon,
ekonomik modernizasyon ve kültürel homojenleştirme şeklinde üç aşamalı bir mekanizma hayata geçirildi [Iordachi, 2001:132].
Mihail Kogalniceanu etnik asimilasyon
açısından toprak mülkiyetinin, yani Osmanlı
toprak mülkiyet sisteminin Romanya toprak
sistemine devredilmesinin önemine işaret
ediyordu. 1878’den önce Dobruca’da toprak
yönetimi 1858 sayılı Osmanlı Toprak Yasası’na uygun olarak düzenlendi [Karpat, K.,
2002:323].
1878 ile 1880 arasında Romanya’da
toprak mülkiyetine dair yeni yasa yürürlüğe
girince Türklerin ve Tatarların elindeki topraklar Romanyalılara devredildi. 1878’den
1880’e kadar Romanya devleti, Dobruca’da
Osmanlı devletinin mülkiyet haklarını ele geçirmeyi başardı. Romanya hükümetinin bir
sonraki adımı, Türklerin ve Tatarların elinde
bulunan toprakları Romanyalılar arasında yeniden pay etmek ve Dobruca’da toprak üzerinde bir tekel oluşturmaktı.
Kırım’dan gelen ilk mülteciler 1830’da
muhtemelen Kanlı Çukur2 köyüne yerleşti.
Benim atalarım Kırım savaşından sonra geldi,
1880’den önce toprak satın alarak Kanlı Çukur köyüne yerleşti. Büyük dedem Hacı Abdurrahman İzzet Ismail, bölgenin en varlıklı
üçüncü kişisiydi [Miu, P., Dae, G., 2007: 76].
rim Eski 1860-1870 arasında Eski Kırım ve
Bahçesaray’dan çıkmış. Onlar da geniş bir
aileymiş. Anneannemin 2 (iki) kız ve 3 (üç)
erkek kardeşi varmış. Muhtemelen Romanya
topraklarında, bugün Tătaru denilen Azaplar
adlı köyde doğmuş ilk çocuklar bunlar.
2.3. Kırımlı Tatar Mülteciler ve
Osmanlı Topraklarına Yerleşmeleri
1860-1870’lerde baba tarafımdan dedelerim Kerç’ten, anne tarafım ise Bahçesaray’dan çıkmış.
Amena (1905-1987)
489
Babamın dedesi, Kırım’ın Kerç şehrinde, muhtemelen Osmanlı topraklarına giderken doğmuş. Yukarıda belirtildiği gibi büyük
dedem 1880 tarihli Toprak Yasası uyarınca
toprak sahibi olmuş varlıklı bir kişiymiş. Geniş bir aileymiş. Büyük dedemin 5 (beş) kız
kardeşi varmış.
Anne tarafımdan büyük dedelerim
1850-1870 arasında Kırım’dan gelmiş. Dedelerim Karadeniz ve bugünkü adı Dobruca
olan Tuna Vilayeti - Vilâyet-i Tûna – ile çevrili
bölgeye yerleşmiş. Anne tarafımdan dedele-
Edip (1909-1977) [kişisel arşiv].
Anne tarafımdan dedem büyük bir aileye mensupmuş. 4 (dört) kız, 3 (üç) erkek
kardeşi varmış. Bugünkü Dobruca’da, Kanlı
Çukur adlı köyde doğmuş muhtemelen ilk
kuşak.
3. Romanyalı Kırım Tatarlarının Dini
ve Demografik Gelişime Dair Bazı
Bakış Açıları
1930, 1956, 1966, 1977, 1992 ve 2011
nüfus sayımına göre uyruk bakımından Ro-
YENİ TÜRKİYE 81/2015
Babamın dedesi – Hacı İzzet Ismail Abdurrahman oğlu Hatip Süleyman Abdurrahman
[kişisel arşiv]
manya nüfusunun etnik ve konfesyonel yapısı
şöyle: Rumenler, Macarlar, Romanlar (Çinge-
neler), Almanlar, Ukraynalılar, Lipovan Ruslar, Türkler, Tatarlar, Sırplar (bkz. Tablo No. 1)
Romanya nüfusunun etnik yapısı, 2011
1977
1992
2002
2011
Toplam nüfus 14.280.729 17.489.450 19.103.163
Yıl
1930
1956
1966
21.559.910
22.810.035
21.680.974
20.121.641
Rumenler
18.999.565
20.408.542
19.399.597
16.792.868
11.118.170 14.996.114 16.746.510
Macarlar
1.423.459
1.587.675
1.619.592
1.713.928
1.624.959
1.531.807
1.227.623
Romanlar
(Çingeneler)
242.656
104.216
64.197
227.398
401.087
535.140
621.573
Almanlar
633.488
384.708
382.595
359.109
119.462
59.764
36.042
Lipovan Ruslar 50.725
38.731
39.483
32.696
38.606
35.791
23.487
Ukraynalılar
60.479
54.705
55.510
65.472
61.098
50.920
45.875
Türkler
26.080
14.329
18.040
23.422
29.832
32.098
27.698
Tatarlar
15.580
20.469
22.151
23.369
24.596
23.935
20.282
Sırplar
50.310
46.517
44.236
43.180
33.769
29.570
Kaynak: Recensământul Populaţiei şi al Locuinţelor, Institutul Național de Statistică, 2011 (Nüfus ve Konut Sayımı, Ulusal İstatistik Enstitüsü)3
7 Ocak 1992 tarihli nüfus sayımı altmış
yıl sonra nüfusun inanç yapısını ortaya koymuştur.
490
Zaman içinde Dobruca bölgesinde birçok cami inşa edildi. Bu camiler halen topluluğun dini inancını temsil ediyorlardı: Esmahan Sultan Camii (1573), Ali Gazi Camii (17.
yüzyıl başları), Hünkar Camii (1862), Aziziye
Camii (1863), Kıral Camii (1910-1911) ve
daha birçok cami.
1860’da inşa edilen güçlendirilmiş ve
restore edilmiş Hünkar Camii, Köstence [kişisel
arşiv]
YENİ TÜRKİYE 81/2015
Romanyalı Kırım Tatarlarının inancı
Hanefi Sünni İslam’dır.
Romanya nüfusunun mezheplere göre
dağılımı konusunda 1992 nüfus sayımından
bazı bilgiler edinmiş bulunuyoruz. Söz konusu nüfus sayımı, 60 yıl sonra ilk kez dini
inançlar hakkında detaylı bilgi vermiştir [Ismail, 1996: 55]
Hünkar Camii’nin restorasyonu 19901995 yılları arasında Müslüman Köstence
müftüsünün belediyeden aldığı onayla başladı, fakat faaliyetin başlaması için yeterli para yoktu, bu yüzden restorasyonın başlaması
20 yıl kadar gecikti. 2007’de faaliyet yeniden
başlayınca belediye ile Müslüman Köstence
müftüsü arasında birçok tartışma yaşandı. İki
taraf arasındaki tartışmaları sona erdirmek ve
Hünkar Camii’nin güçlendirilmesi amacıyla
Ağustos 2011’de eski Türk Dışişleri Bakanı
(halihazırda başbakan) Ahmet Davutoğlu meseleyi çözmek için Romanya’ya geldi. Böylece Müslüman topluluğun liderleri de Türk
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile bir araya
4. Köstence, Hünkâr Camii - bugün
yanına otel ve restoran yapılmış. [kişisel arşiv,
2013]
4. Kırım Tatar Topluluğunun Ulusal
Kimliği ve Siyasi Hafızası
4.1. Kırım Tatar Topluluğunun Ulusal
Kimliği
Kırım Hanlığı Devletinin bağımsızlığı,
Kırım Tatarlarının tarihi hafızasının şekillenmesinde Kırım Tatar Ulusunun oluşumundan
itibaren muazzam bir etkiye sahip olmuştur.
Tarihi kaynaklara göre Kırım Tatar ulusu, 15.
yüzyılın ilk yarısında oluştu. Romanya’daki Tatar topluluğunun tarihi hafızası, Çarlık
Rusyası’nın yarımadayı işgali ve 1877-1878
savaşından sonraki toplu göçün ardından
sonra Çarlık Rusyası döneminin etkisi alına
girdi. Tatarların yerleştiği bölgede Rusların
varlığı ve çarlık rejiminin baskıcı şartları, Tatarların yarımadayı terk etmesine yol açmıştır.
Osmanlı devletiyle kurulan dil, din ve kültür
ilişkileri, Tatarların yarımadayı terk ederek
Osmanlı’nın elindeki değişik bölgelere yerleşmelerinde teşvik edici bir unsur oldu. Dobruca’ya yerleşen Kırımlı mülteciler kendileri-
ne yeni bir vatan bulmuş oldular. 1877-1878
savaşı, Balkanlar’da milliyetçiliğin gelişmesine
yol açarak Çarlık Rusyası’na Kırım Savaşı’nda
kaybettiği toprakları geri kazanma, Balkanları yeniden denetim altına alma, Balkanlar’da
milliyetçi eğilimli politik hareketleri destekleme, Karadeniz’de denetimi yeniden ele alma
fırsatı sundu. Berlin Antlaşması ile Romanya
bağımsız bir devlet olarak tanınmış oldu. Romanya, Dobruca bölgesini aldı, fakat güneydeki Besarabya bölgesini kaybetti. Romanya
Kralı I. Karol’un saltanatı döneminde Kasım
1878’de Remus Opreanu, Köstence valiliğine atanarak bölgenin ilk valisi oldu. Opreanu
1881’de ise Tulça valiliğine atandı. Bu dönemde Kuzey Dobruca’da yeni teşkilat kanunu kaleme alındı [Ismail, N., 2014a: 150].
İktidardaki Ulusal Liberal Parti (18761888) bölgede kalkınma stratejisini uygulamak için üç aşamalı sözde “istisnai bir idari
rejim” tasarladı: a) “Yönetmelikler döneminde” (1878-1880) bölge, özel ve geçici hükümet tarafından yayınlanmış yönetmeliklerle
yönetildi. b) İkinci dönemde (1880-1909)
bölge, parlamentonun çıkardığı bir yasayla
yönetildi. c) Üçüncü aşamada (1909-1913)
Dobruca idari ve siyasi teşkilatı kademe kademe Romanya’nınkine benzetildi [Iordachi,
2001: 128].
491
1878’den sonra Tatar nüfusunun asimile edilme süreci başladı, fakat memnuniyetsizliğe rağmen göç süreci devam etti. Romanya Ulusal Arşivleri’nde bulduğum, Dobruca idarecileri tarafından İçişleri Bakanlığı’na yazılmış 22 Eylül 1882 tarihli mektupta5
mülkiyetler ve mültecilerin kendi toprak parselleri ile ilgili memnuniyetsizlikleri hakkında
bilgiler bulunuyor.
4.2. Kırım Tatar Topluluğunun Siyasi
Hafızası
Romanya’da tarih ders kitaplarında
Tatarlar, köyleri, kuyuları işgal eden, insanla-
YENİ TÜRKİYE 81/2015
gelme fırsatı bulmuş oldu. Burada Hünkar
Camii’nin birkaç fotoğrafını görebilirsiniz4.
İkinci fotoğrafta caminin dibine inşa edilen
otel ve restoranı görebilirsiniz [Ismail, N.
2014b: 42].
492
rı öldürüp soyan bir güruh olarak sunuluyor.
Fakat emirleri yerine getiren ve askerler ile
yarımadada yaşayan halk arasında bir ayrım
yapılmıyor. Tarih dersinde yirminci yüzyıl
başlarında Türklerin Ermeni halkına yaptığı
zulümler hakkında bilgi verilirken, on dokuzuncu yüzyıl sonlarında yarımadaya gelen
Rus Kazak ordularının yerlerinden edilip Kırım’dan kaçan Müslüman halk hakkında sessiz kalınıyor. Tarih kitaplarında, 1853-1856
ile 1877-1878 savaşlarından sonra Çarlık
Rusyası’nın Kırım’ı işgali, Tatarların yarımadadan göç edip Osmanlı topraklarına yerleşmesinden de bahsedilmiyor. Tarih kitaplarında yirmi yıllık bir dönem içinde Tatarların
iki kez kaçtıklarından, iki kez mesken edindiklerinden, kaçıp döndüklerinden ve Rus
işgali altında kalmalarından da söz edilmez.
Çünkü onlar, Dobruca idarecilerinin başbakana yazdığı, Bükreş’teki Romanya Ulusal
Arşivleri’nde bulduğum 28 Aralık 1878 tarihli mektupta da ortaya konduğu gibi kendi
mülkiyetlerini ispatlayamadılar, vatanlarını
geri kazanamadılar6. Osmanlı topraklarına,
Müslüman köylere sığındılar. Berlin Antlaşması’ndan sonra bu topraklar ve köyler,
başka devletlerin, Romanya ve Bulgaristan’ın
eline geçti. Kırım Tatarları bu topraklara yerleştiler, çünkü buralarda Müslüman köyler ve
okullar vardı. Bugün 21. yüzyılda Müslüman
köylerin çoğu artık yok. Buralar tahrip edildi
ve tarım arazisine dönüştürüldü. Bizim köyümüz Kanlı Çukur 1830’da kuruldu, 19851989 arasında yıkıldı. 3 (üç) mezarlıktan 2’si
(iki), büyük dedem Hacı İzzet Ismail’in de
medfun bulunduğu mezarlık da dahil tarım
arazisine dönüştürüldü.
Kanlı Çukur, köydeki ilk mezarlık. [kişisel arşiv, Mayıs 2015]
Başka bir deyişle aşağıda mezarlıkların
tarım arazilerine dönüştürüldüğünü görebilirsiniz. Savaş ve maruz kaldıkları zulümden
dolayı yarımadayı terk eden atalarımızın ebedi istirahatgahları artık yok. Hacı İzzet Ismail
1877-1878 Kırım Savaşı’ndan sonra Kırım’ı
terk eden mültecilerden biridir ve bugün mezarı yoktur.
Kanlı-Çukur, sağ tarafta baba tarafımdan
dedemin evi, sol tarafta ise anne tarafımdan dedemin evi var. [kişisel arşiv, Mayıs 2015]
YENİ TÜRKİYE 81/2015
4.3. Komünist Rejim Döneminde Siyasi
Hafıza
Kanlı-Çukur, bir zamanlar bizim köyümüzdü, bugün tarım arazisi. [kişisel arşiv, Mayıs
2015]
Muhtemelen 1877-1878 savaşından
sonra büyük dedem Hacı İzzet Ismail ve ailesi Kırım’ın Kerç bölgesinden ayrıldı ve Osmanlı’nın Tuna Vilayeti, Tulça sancağı, Köstence kazası, Kanlı Çukur köyüne yerleşti.
Atalarımızın çoğu, hem erkek kardeşim hem
de annemin dedeleri hiçbir zaman Rumence
Rumence kurslarına gitmedikleri için
Rumen hükümeti onları cahil görüyordu. Kırım Tatarları ve Dobruca Türkleri 1913 yılında 1913 nüfus sayımından önce vatandaşlık
hakkı elde ettiler. Ancak 1913’ten itibaren
vatandaşlık belgesi aldılar8. Dedem 1977’de
vefat edince vefatı nikah belgesine eklendi9.
1916’dan sonra köy isimlerinin değiştirilmesi
süreci başladı. Bazı köy isimleri Türkçeden
Rumenceye çevrildi. Başka köylere de yeni
adlar verildi. Bizim köyümüz Kanlı Çukur’a
Grăniceru, Azaplar’a Tătaru, Davulköy’e
Darabani, Dokuzağaç’a Măgura adı verildi.
[Mehmet, 1994: 237] 1948’de Komünist rejim döneminde Türk ve Türk-Tatar topluluklarına mensup olanların çoğu, “Frontul Democrat Musulman10” [Müslüman Demokratik
Cephe] adı altında teşkilatlandı, Frontul Democrat Turco-Tătar11 [Türk-Tatar Demokratik
Cephesi], fakat bunlar Rumen Arşivlerinde
Comitetul Democrat Turco-Tătar12 [TürkTatar Demokratik Komitesi] olarak kaydedildi. Bugün Romanya’daki Kırımlı Tatarlar, 29
Aralık 1989’da kurulan Uniunea Democată
a Turco-Musulmanilor din România adlı13 bir
dernek [Romanyalı Müslüman Türk Tatar Demokratik Birliği] çatısı altında örgütlenmiştir.
Tuna Vilayeti’ne yerleşen atalarımız
okul, hastane ve telgraf hattından oluşan bir
sistem kurmuşlar. Kırım Tatar azınlığının izleri ve sürekliliği yer isimlerine de yansımış: Teleorman (Deli Orman), Babadag (Babadağ),
Medgidia (Mecid), Ciamurlia (Çamurlı), Beidaud (Bey Davud), Techirghiol (Tekir Göl),
Ceatalchioi (Çatal Köy) [Ismail, N.: 2014, s.
150].
Sonuç
Bu çalışmamla tartışmalı bir konuyu
kısaca gözden geçirdim. Amacım bu konu
hakkında bilgi vermek ve fikirlerimi ifade
etmek. Romanya’da azınlık politikaları ha-
len sınırlıdır. Dil, kültür ve eğitim gibi azınlık
hakları ise hala dar bir çerçevede ele alınıyor.
Azınlıklar başka politikalardan da etkileniyor.
Azınlıkların siyasi temsili farklı şekilde ele
alınıyor. Azınlıkları temsil etmek için seçilen
topluluk temsilcileri azınlık hakları üzerinde
çalışmıyor. Bu yüzden Türk Tatar azınlığın
siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik hayata
katılım derecesini ölçmemiz zorlaşıyor. Bu
makaleyle Rumen hükümetinin hukuki ve
kurumsal reformlara dair yaptığı değişiklikleri özellikle ele aldım.
Sonuç olarak Rumen hükümetinin
azınlık haklarını güvence altına aldığını vurgulamak isterim, fakat Rumen toplumunun
bazı kesimlerinde var olan eğilimlere karşı
mücadele etmek için değişmesi gereken daha
çok şey var. Türk-Tatar topluluğu hakkında
eğitim ve araştırma alanında yapılması gereken çalışmalar var.
Kaynakça
Genel Eserler
493
ISMAIL, Nilghiun; 2011, Relații economice
anglo-otomane în Marea Neagră între 1774-1840. Editura Kriterion, Cluj-Napoca.
MEHMET, Ali, Ekrem; 1994, Din istoria turcilor dobrogeni. Editura Kriterion, București.
Özel Eserler
KARPAT, Kemal; 2002, Studies on Ottoman Social and Political History (Osmanlı Sosyal ve Siyasi Tarih
Araştırmaları), Brill, Leiden, Hollanda.
UEHLING, Lynn Greta; 2004, Beyond Memory. The Crimean Tatars Deportation and Return. (Hafızanın Ötesinde. Kırım Tatarları Sürgünü ve Dönüşü)
Palgrave Macmillan, New York.
MİU, Petrică, DAE, Gelu; 2007, Negru-Vodă
1878-1950. Contribuții la cunoaşterea problemelor economice, sociale şi ale vietii politice şi cultural, c. 1, Editura
Muntenia, Köstence
Tez ve Makaleler
CĂLUGĂREANU, Ilie; 2000, Îndreptar cu
privire la satele desființate în perioada 1968-2000 ca
urmare a dezafectării prin depopulare, în Monitorul
Oficial al Județului Constanța, Nr.3/2000, publicat
de Consiliul Județean Constnața [1968-2000 arasında
nüfus azaltımı yoluyla boşaltılan köyler, Köstence Kazası
Resmi Gazetesi, Köstence Belediye Meclisi]
YENİ TÜRKİYE 81/2015
konuşamadı. Sadece Osmanlıca yazıp okudular. Nikah belgeleri bile Osmanlıca imzalandı7.
FISHER, Alan; 1999, Kırım Savaşı’ndan Sonraki Yıllarda Müslümanların Rus İmparatorluğu’ndan
Göçü. Analecta Isisiana. A Precarious Balance: Conflict,
Trade, and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier
XL, 171-191 (Hassas Denge: Rus-Osmanlı Sınırında
Çatışma, Ticaret ve Diplomasi).
IORDACHI, Constantin; 2001, The California
of the Romanians”: The Integration of Northern Dobrogea into Romania, 1878-1913, (Rumenlerin California’sı: Romanya’da Kuzey Dobruca’nın Entegrasyonu,
1878-1913) Ulus İnşası ve Çekişen Kimlikler: Rumen
ve Macar Vaka İncelemeleri, Editör: Balázs Trencsényi,
Dragoș Petrescu, Cristina Petrescu, Constantin Iordachi ve Zoltán Kántor, Regio Books (Budapeşte) Editura
Polirom (Iași), 121-152
ISMAIL, Nilgün; 2014a, II. Abdülhamid Döneminde Kuzey Dobruca’da Yaşayan Türk Topluluğunun Sosyal ve Ekonomik Hayatının Bazı Yönleri: Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu (koord.): Sultan
II. Abdülhamid Sempozyumu 20-21 Şubat 2014, Selanik
Sosyo-Ekonomik Hayat-Eğitim Bildiriler 2. Cilt, Türk
Tarih Kurumu, Ankara, 149-157.
494
ISMAIL, Nilgün; 2014b, Multikültürel alanda
Romanya’da Tatarca iletişim: Kalmuk Devlet Üniversitesi, Moğol ve Altay Araştırmaları Bilimsel Merkezi (koord.) Uluslararası Konferans Bildirileri, Modern Moğol ve
Altay Araştırmalarında Güncel Meseleler, Profesör Dr. V.I.
Rassadin’in 75. doğum günü ve 55 yıllık meslek hayatı anısına. Elista State University Publishing House, Kalmuk
Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, 41-53.
ISMAIL, Nilghiun; 1996, Romanya’da TürkTatar Etnik Sürekliliği, Türk Dünyası Araştırma Dergisi, s. 105, s. 55-58, İstanbul, Turkey, 1996
sar 265/1878 [Romanya Ulusal Arşivi, Bükreş, İçişleri
Bakanlığı, İdari Bölüm, Dosya 265/1878 (Dobruca’dan
kaçıp ülkeye dönen yerleşimcilere ait mülklerin sahiplerine verilmesi)].
Arhivele Naționale, România, București, Fond
Ministerul de Interne, Diviziunea Administrativă, Dosar 509/1889, Dosar relativ la Instruirea unei comisiuni
pentru cercetarea trebuințelor populațiunii din Dobrogea [Romanya Ulusal Arşivi, Bükreş, İçişleri Bakanlığı,
İdari Bölüm, Dosya 509/1889, Dobruca halkının ihtiyaçlarını araştırma komitesinin eğitilmesine dair dosya].
Arhivele Naţionale România, București, Fond
Ministerul de Interne - Diviziunea Administrativă, dosar
166/1882 [Romanya Ulusal Arşivi, İçişleri Bakanlığı,
İdari Bölüm, Dosya 166/1882 (Dosar pentru emigrarea locuitorilor musulmani din Dobrogea. Dobrucalı Müslüman
yerleşimcilerin göçüne dair dosya)]
Direcția Județeană Constanța a Arhivelor
Naționale, DJCAN, fond Colectia Registrelor de Starea civilă - Dobrogea, Primaria Orașului Negru-Vodă,
Consiliul Local Negru-Vodă [Romanya Köstence Kazası
Ulusal Arşivi, Nüfus Kayıtları, Negru-Vodă Belediyesi].
Direcția Județeană Constanța a Arhivelor
Naționale, DJCAN, Fond Comitetul Democrat TurcoTătar (1948-1950), nr. Inventor 532, dosar 1/19481952 [Köstence Kazası Ulusal Arşivi, Türk-Tatar Komitesi (1948-1950), Envanter 532, dosya 1/1948-1952]
Direcția Județeană Constanța a Arhivelor
Naționale, DJCAN, fond Comitetul Democrat TurcoTătar (1948-1950), nr. Inventar 532, dosar 5/1948
[Köstence Kazası Ulusal Arşivi, Türk-Tatar Komitesi
(1948-1950), Envanter 532, dosya 5/1948]
Foto Galeri – Kişisel Arşiv Nilghiun Ismail.
Sözlükler
2012, Oxford Wordpower Dictionary EnglishEnglish-Turkish (Oxford İngilizce-İngilizce-Türkçe
Sözlük), Oxford University Press, Oxford.
YENİ TÜRKİYE 81/2015
1959, The Concise Oxford Turkish-Dictionary
(Oxford Türkçe Özlü Sözlük), Editör A.D. Alderson ve
Fahir Iz, Oxford Clarendon Press
Çevrimiçi Kaynaklar
http://www.arhivelenationale.ro/images/custom/image/Pdf-uri/DJAN-uri/DJAN_Constanta_fonduri_si_colectii_date_in_cercetare.pdf
http://uniuneatatara.ro/
Yayınlanmamış Belgeler
http://www.reporterntv.ro/stire/nereguli-la-geamia-hunchiar-din-constanta
Arhivele Naţionale România, București, Fond
Ministerul de Interne - Diviziunea Administrativă, do-
te-2/
http://www.recensamantromania.ro/rezulta-