İlaç Güvenliği

İlaç Güvenliği
Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA
•
•
•
•
•
Tanımlar
Epidemiyolojik veriler
İlaç uygulama süreçi
İlaç güvenliğinde oluşabilecek sorunlar
Önleme önerileri
Tanımlar
• Medikasyon hatası: Medikasyon uygulama süreçi
sırasında ortaya çıkan her türlü hata.
• Adverse ilaç reaksiyonu: Medikasyona bağlı ortaya
çıkan her türlü zararlı etki/olay.
• Yan etki: İlaçın farmakolojik özellikleri nedeni ile
beklenilen ve bilinen, ancak istenmeyen etkisi.
İlaç Uygulama Evreleri
• Reçeteleme (hastanelerde ilaç istemi yazma)
• Uygulama
• İzleme (monitarizasyon)
Amerika Birleşik Devletleri Verilerine Göre
Medikasyon Hataları: IoM Raporu
• Yılda en az 1,5 milyon önlenebilir medikasyon hatası
– Hastanelerde Yatan Hastalarda
• 400,000/yıl önlenebilir medikasyon hatası
• Yaklaşık 1 medikasyon hatası/hasta günü
– Ayaktan Tedavi (poliklinik) Hastalarında
• 530,000/yıl önlenebilir hata (Medicare)
• Yılda 7000 ölüm
• Sağlık sistemine yükü 177 milyar dolar
Hastanelerde Medikasyon Hata Hızları
• Reçeteleme Hataları
– 12.3-1,400/1000 yatış
– 0.61-53/1000 ilaç istemi (order)
– 1.5-9.9/100 hata yapma fırsatı
• Uygulama Hataları
–
–
–
–
2.4-11.1/100 doz
3.3/100 doz (yoğun bakım üniteleri, ABD)
%34, i.v. Medikasyon uygulamaları (UK, Almanya)
%49, i.v. Medikasyon uygulamaları (UK)
Ayaktan Tanı ve Tedavi Merkezlerinde
Medikasyon Hataları
• Reçeteleme Hataları
– Reçetelerde en az bir hata saptanma oranı, %21
• Ayaktan Hemodializ Merkezlerinde
– Reçeteleme hatası yapılan hasta oranı, %9.7
– Hasta başına medikasyon ilişkili sorun, 0.45/ay
• Ayaktan Kemoterapi Merkezlerinde
– Hatalı uygulama yapılan doz oranı, %3
Medikasyon Hatalarının Önlenebilirliliği
İlaç uygulamalarına bağlı gelişen adverse
reaksiyonların %27-50’si önlenebilir.
İlaç Uygulama Evreleri
• Reçeteleme (hastanelerde ilaç istemi yazma)
• Uygulama
• İzleme (monitarizasyon)
Reçeteleme
• Hasta ile ilgili faktörleri göz önüne alarak, klinik
soruna yönelik en uygun ilaç veya ilaçların seçilmesi,
• Uygulama yolu, dozu, zamanı ve rejiminin
belirlenmesi,
• Tedavi planının detaylı iletişiminin sağlanması,
– Yazılı, sözlü veya elektronik
– Hasta/hasta yakını ile sözlü iletişim
• Dökümantasyon.
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
Reçeteleme Hataları
• İlaç ile ilgili bilgi yetersizliği veya eksikliği
• Hasta ile ilgili faktörlerin göz önüne alınmaması
(gebe, yaşlı, organ yetmezliği, allerji, diğer ilaçlar,
gibi)
• Yanlış hasta, yanlış ilaç, yanlış zaman, yanlış doz,
yanlış uygulama şekli
• Yetersiz iletişim
• Dökümantasyon hataları (okunulamayan yazı, eksik
yazım gibi)
• Doz hesaplanmasında yanlışlar
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
Uygulama
• Uygulanacak ilacı uygulamaya hazır bir hale getirmek
(doz hesaplanması, sayım, karıştırma, etiketleme
veya başka bir hazırlama yöntemi),
• Allerji sorgulaması,
• Doğru ilacı, doğru hastaya, doğru dozda, doğru
yoldan, doğru zamanda uygulama, (5 D veya 5 R)
• Dökümantasyon.
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
Uygulama Hataları
• YANLIŞ
– HASTA, uygulama yolu, zaman, doz, İLAÇ,
• Uygulamayı atlama, unutma,
• Yetersiz dökümantasyon
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
İzleme
• İlaçın etkinliğinin, uygun kullanımının ve hastaya bir
zararı olmadığının izlenmesi,
• Dökümantasyon.
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
İzleme Hataları
• Yan etkilerin izlenmemesi,
• Etkili olmayan ilacın kesilmemesi veya buna rağmen
tedavinin tamamlanması,
• İlaçın etkin olmasına rağmen tedavi süresi dolmadan
kesilmesi,
• Gerekli olduğu durumlarda ilaç düzeylerinin
ölçülmemesi veya izlenmemesi,
• İletişim yetersizlikleri.
Patient safety curriculum guide, World Health Organization
Caveats
Medikasyon Hatalarının En Sık
Görüldüğü İlaçlar
1. Insulin (8%)
2. Anticoagulants (6.2%)
3. Amoxicillin (s) (4.3%)
4. Aspirin (2.5%)
5. Trimethoprim-sulfamethoxazole (2.2%)
6. Hydrocodone/acetaminophen (2.2%)
[Vicodin/Norco]
7. Ibuprofen (2.1%)
8. Acetaminophen (1.8%)
9. Cephalexin (1.6%)
10. Penicillin (1.3%).
Sonuçları Ağır Medikasyon Hatalarına
En Sık Neden Olan İlaçlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Insulin
Morphine
Heparin
Fentanyl
Hydromorphone
Warfarin
Potassium Chloride
Vancomycin
Enoxaparin
Metoprolol Tartrate
Furosemide
Methylprednisolone
Meperidine
İlaç Güvenliğinde En Sık Rastlanılan
Sorunlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İlaçla ilgili bilgi yetersizliği,
Hasta ile ilgili bilgi eksikliği,
Kuralların çiğnenmesi,
Unutkanlık, yorgunluk, dikkatsizlik,
Yazım hataları,
Verilecek ilaçın doğrulanmasında hatalar,
İlaçın dozunun doğrulanmasında hatalar,
İlgili servisler arasında iletişim eksikliği,
İnfüzyon pompalarına bağlı hatalar,
Yetersiz monitorizasyon,
Hazırlama (preparasyon) hataları,
Standardizasyon olmayışı,
İlaç bulundurma sıkıntıları.
Preventing Medication Errors: Quality Chasm Series, Institute of Medicine, 2007.
İlaç Güvenliğini Zorlayan Faktörler-1
• Sistemle İlgili Faktörler
–
–
–
–
İnsan gücü
İş yükü
Kurumsal iklim
Politika, protokol ve süreçler
• Süreçlerle İlgili Faktörler
– Çalışanlarda dikkat dağıtıcı ve görevle ilgili kopukluğa neden olan
uygulamalar
– Dökümantasyon sorunları
– İletişim sorunları
– İzleme ve değerlendirme yöntemleri
– Cihaz eksiklikleri ve yetersizlikleri
İlaç Güvenliğini Zorlayan Faktörler-2
• Çalışanlar İle İlgili Faktörler
–
–
–
–
Bilgi eksikliği
Eğitim eksikliği
Deneyim
Yorgunluk ve uykusuzluk
Medication administration safety, Patient safety & quality: An evidence-based handbook
Önleme Önerileri
• Ulusal yaklaşım
• Kurumsal yaklaşım
• Eğitim
– Tıp, hemşirelik ve eczacılık eğitimlerinde konunun hem
mezuniyet öncesi hem de mezuniyet sonrasında yer alması
• Sistem değişimi
• Kültür değişimi-Hasta merkezli, kanıta-dayalı uygulamalar ağırlıklı,
kalite ve hasta güvenliği öncelikli, iletişime açık, şeffaf yönetim ağırlıklı
yeni bir sistem
• Sistem değişimi
• Teknolojik-CPOE, bar-code, elektronik hasta kayıt sistemi, elektronik
reçete, uyarı sistemleri, karar destek sistemleri, v.b.
• Kanıta dayalı klinik uygulamalar
Toplumda İlaç Güvenliği
Farkındalığı Yaratma ve Eğitim
Medication errors: Cut your risk with these tips
Hastalara Öneriler
• Keep an up-to-date list of all your medications, including
nonprescription and herbal products. İlaç listesi yap!
• Store medications in their original labeled containers. İlaçları kendi
kutusunda tut!
• Save the information sheets that come with your medications. İlaç
bilgi formlarını sakla!
• Use the same pharmacy, if possible, for all of your prescriptions.
Mümkün olduğunca aynı eczaneye git!
• When you pick up a prescription, check that it's the one your doctor
ordered. İlacını alınca, doktorunun reçetelediği olduğundan emin ol!
• Don't give your prescription medication to someone else and don't
take someone else's. Sana verilen bir ilacı başkasına verme,
başkasına reçetelenen ilacı kullanma!
Mayo Foundation for Medical Education and Research (MFMER), Oct 15, 2011
GOING TO THE HOSPITAL: WHAT YOU
NEED TO KNOW
Erdal Akalın