Duygusal Düzenleme

DUYGUSAL DÜZENLEME VE
DUYGUSAL İŞÇİLİK
Doç. Dr. Cem Şafak ÇUKUR
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Psikoloji Bölümü
2012
Duygular Hakkında “Ön Yargılar”
1. Akıl (Rasyonel/Biliş) X Duygu Zıtlığı (?)
2. Erkek(= Akıl) X Kadın (=Duygu) ?
3. Batı ( = Akıl) X Doğu (= Duygu) ?
4. İş Yerinde Duygular (Kontrol)
“Kapitalizmin buyur ettiği bürokrasinin doğası gereği, bürokrasi mükemmel bir
şekilde geliştikçe, daha çok gayri şahsilik kazanır ve böylece aşk, nefret ve
kontrolden kaçma olasılığı olan tüm bireysel, mantıkdışı ve duygusal
faktörler tam anlamıyla resmi iş sürecinden başarılı bir şekilde arındırılmış
olur” (Weber, 1946).
1990…
Davranışsal ----) Bilişsel ------) “Duygu Dönemi”
a) His (heyecan) -----) “feel”, “feeling” “sensation”
b) Duygu
------) “Emotion” “Émotion”
“Kısa süreli uyumsal tepkiler” “SAVAŞ” X “KAÇ”
(Ayı Örneği: James-Lange X Cannon-Bard Kuramı)
c) Duygu Hali -------) “Mood”
d) Duyuş
--------) “Affect”
1. Temel Duygu Yaklaşımı (Evrimsel/Biyolojik)
(Darwin, 1872; Ekman, 1973)
2. Boyutsal Duygu Yaklaşımları
(“Dairesel Duyuş Modeli, Russell, 1980; Watson ve
Tellegen, 1985)
3. Duygusal-Bilişsel Değerlendirme
(Ellsworth, 1994; Mesquita ve Frijda, 1992; Scherer,
1997)
4. Kültürel Yaklaşımlar
. Gayretli (uyarılmış)
. heyecanlı
. şaşkın (sürprize uğramış)
. sevinçli
. memnun
UYANIKLIK
. İlgili (dikkat kesilmek)
. korkmuş
. öfkeli
. tedirgin
. stres
.hayal kırıklığı
(engellenmiş)
. kızgınlık
HOŞ
HOŞ- DEĞİL
. mutlu
. tatmin olmuş
.content
. sakin . dingin
. at ease
. ferahlama (rahat)
.
. hüsran
. mutsuz
. üzgün
. hüzün
. can sıkıntısı
. uykulu
UYKU HALİ
. yorgun
. Droopy
Öncül olay
Olay
kodlaması
Düzenleme
Değerlendirme
Hareket
hazırlığı
Fiziksel
değişiklikler
Davranışın
oluşması
Bireysel Etki (girişim/çaba) & Süreç
a) Hangi Duygu
b) Ne zaman
c) Nasıl bir deneyim
d) Nasıl sergileyecek/yansıtma (express) ?
(Gross, 1999)
1. Düzenlenen Ne?
a) Kendi Duygularını Düzenleme
b) Diğerlerinin Duygularını Düzenleme
c) Duygu tarafından Düzenleme
(GAD, Borkovec vd., 2004)
2. Bilinçli (kontrollü, çaba) X Bilinçsiz (Otomatik,
Çabasız)
3. Fizyolojik X Öznel (deneyim) X Yansıtma (-------)
1. Psikoanalitik Yaklaşım
Kaygı (Negatif Duygular) Düzenleme
Savunma Mekanizmaları
Duygusal Düzenleme -----) Psikopatoloji
2. Stres ve Başetme
a- Durumun Değerlendirmesi (Birincil)
b- Kapasitenin Değerlendirmesi (İkincil)
c- Nasıl Başedilecek (problem X duygusal)
(Lazarus, 1966; Selye, 1956)
1.
2.
3.
4.
Durum (Uyarıcı) Seçimi
Durumu Değiştirme
Dikkatin Yönlendirilmesi
Bilişsel Değiştirme (Değerlendirme)
5. Tepki (Sergileme) Değişimi (“gösterim kuralları”)
a) Yoğunlaştırma-Azaltma (de-intensification)
b) Canlandırma (simulation)
c) Bastırma (inhibition)
d) Maskeleme (Masking)
(Yüzsel Geribildirim Hipotezi?)
“Duygusal İşçilik”
(Emotional Labor, Emotional Management, Emotional Work)
*“İş gereği duyguların diğerleri tarafından gözlenecek şekilde düzenleyerek,
yüzeysel ve bedensel gösterimde bulunmak” (Hochschild, 1983)
*“… iş gereği sergilenmesi gereken (zorunlu) duygular” (Wharton, 1999)
•
“... Uygun duyguları sergilemek” (Ashforth ve Humphrey, 1993)
* “… gösterim veya hissetme kuralları bağlamında kontrol, planlama ve çaba”
(Fiebig ve
Kramer, 1998)
* “.. ilişki kurduğu kişiler ile arasındaki duygusal etkileşimin niteliği” (Zapf, 2002,
2009)
* “… iş yerinde sergilenen duygusal düzenleme” (Çukur, 2009)
* “Hissedilen Duygular” / “Hissetme/gösterim kuralları”
/ “Sergilenen Duygular” -----)
*“Duygusal Uyum”/ “Duygusal Çelişki” / “Duygusal
Sapma” (Mann, 1999)
*“Duygusal çaba/emek” (Emotional Effort)
* İçsel Denetim X Dışsal Denetim
*Kim? (Müşteri, İş Arkadaşı, Yönetici, Dışarı da?)
a)
b)
c)
a)
b)
c)
d)
İş Odaklı (Tek Boyut)
Hangi Duygular (olumlu/olumsuz)
Duygusal Gösterim Sıklığı/Yoğunluk/Süre/Çeşitlilik
Örgüt Kültürü ve İş tanımı (Özerlik, Statü, Role)
İşçi Odaklı (Duygusal Düzenleme)
Yüzeysel Rol Yapma (surface acting)
Derinden Rol Yapma (deep acting) (Pasif/Aktif)
Otomatik (doğal) D.D. (Pasif Derinden Rol Yapma)
Duygusal Sapma? (emotional deviance)
(Duygu Odaklı)
1. Tek Boyutlu Yaklaşımlar---) Hem olumlu hem
olumsuz
2. Çok Boyutlu
a) Yüzeysel ----) Olumsuz (Yabancılaşma,
tükenme,
duyarsızlaşma, iş X aile……),
fakat?
b) Derinden ---) Genellikle Olumlu (İş başarısı,
vb.)
c) Otomatik ----) Olumlu (Duygusal Harmoni)
d) Sapma -----) Olumsuz (hem kişi hem iş
Hissedilen ve Yansıtılan Duygular (Müşteri) (Çukur, 2007)
Hissedilen Duygular
n
%
Yansıtılan Duygular
n
%
Sinirlili-Gergin
50
32.89
Sakin-Soğukkanlı
32
18.71
Öfke-Kin-Nefret
33
21.71
Gülümseme
30
17.54
Üzüntü-Keyifsizlik
22
14.47
Nötr-Tepkisiz
20
11.70
Korku
10
6.58
Sert Görünmek
13
7.60
Şaşkınlık
7
4.60
Alaycı Gülümseme
8
4.68
Mutlu-Neşeli
6
3.95
Neşe
8
4.68
Pişmanlık
6
3.95
Göz Tem. Kaçınma
6
3.51
Hayal Kırıklığı
5
3.23
Şaşırma
6
3.51
Utanç
3
1.97
Diğer
4
2.34
Diğer
10
6.58
HissettiğiniYansıtmak
44
25.73
Toplam
152
171
Hissedilen ve Yansıtılan Duygular (Arkadaş) (Çukur, 2007)
Hissedilen Duygular
n
%
Yansıtılan Duygular
n
%
Üzüntü
45
28.30
Nötr-Tepkisiz
30
19.11
Sinirli-Gergin
21
13.21
Göz Temas. Kaçınma
10
6.37
Şaşkınlık
15
9.43
Sakin-Soğukkanlı
10
6.37
Kızgınlık-Öfke-Nefret
15
9.43
Gülümseme
8
5.09
Kaygı
14
8.80
Şaşkınlık
5
3.18
Hayal Kırıklığı
11
6.92
Öfke
5
3.18
Neşe-Mutluluk
9
5.67
Diğer
8
5.09
Yalnızlık
8
5.03
-
-
-
Suçluluk-pişmanlık
6
3.78
-
-
-
Diğer
15
9.43
HissettiğiniYansıtmak
Toplam
159
81
157
51.59
Öğretmenlerde Duygusal İşçilik Ölçeği
• Meslek Bağlamında Ölçüm
• Duyuşsal Olay Kuramı (Weiss ve Cropanzona,
1996)
• Farklı Kişiler
Boyutlar:
1. Yüzeysel Rol Yapma
2. Derinden Rol Yapma
3. Otomatik Duygusal D. 4. Duygusal Sapma (?)
Ort
SS
1
2
3
4
5
6
7
8
1.
Otomatik Doğal Duy.
3.01
.86
(.74)
2.
Yüzeysel Rol Yapma
3.09
.78
.01
(.70)
3.
Aktif Derinden Rol.
3.36
.84
-.01
.49**
(.80)
4.
Duygusal Sapma
2.27
.88
.55**
-.13
-.05
(.81)
5.
Doğal Rol. (DCG)
1.57
.72
.30**
-.03
-.11
.20**
(.72)
6.
Yüzeysel Rol. (DCG)
3.29
.80
-.13
.16*
.09
-.17*
-.14*
(.65)
7.
Derinden Rol. (DCG)
3.50
.61
.03
.08
.07
-.12
-.09
.28**
(.57)
8.
Duygusal Tükenmişlik
3.90
.64
-.14*
.15*
.06
.35**
-.30**
.19**
.05
(.71)
9.
İş Bağımsızlığı
3.55
1.09
.05
-.16*
-.01
.12
.15*
-.13
-.09
-.24**
9
(.73)
İş Yerinde Duygular…..
1.
Duygusal İşçilik Farklı Meslek Gruplarında
2.
Duygusal Düzenleme & Duygusal İşçilik
3.
Duygusal İşçilik ve Kültürel Süreçler
4.
Duygusal İşçiliğin Sonuçları?
5.
İş Yerinde duyguların Rolü (İş doyumu, duygusal tükenme,
kariyer planlama ??)
Duygular ve Duygusal Düzenleme (Diğer Alanlar)
a)Sağlık Psikolojisi b)Sosyal Psikoloji c) Gelişim d)Klinik
e) “Genel” Duygu çalışmaları