Aydın S.,Toplumsal bir gereklilik: Aşı bilinci, SB, 2005(16) 16-18

16 DOSYA SB D‹YALOG EK‹M 2005
Toplumsal bir gereklilik:
Afl› bilinci
Çocuklar›m›z›n yüzde doksan›ndan fazlas›n› afl›lat›rsak, ölen dört çocuktan üçünün sa¤
kalaca¤›n›, a¤lamaya, gülmeye devam edece¤ini, annesine babas›na sar›laca¤›n› ve en
önemlisi büyüyüp adam olaca¤›n› biliyoruz. Bunu baflarmak o kadar zor mu?
Prof. Dr. Sabahattin Ayd›n | SB Müsteflar Yard›mc›s›
Her y›l befl yafl›n alt›nda
1,4 milyon çocuk önlenebilir hastal›klar yüzünden
hayat›n› kaybetmektedir. Milyonlarcas› hastal›k çekmekte, atefller
içinde k›vranmakta, yataklara düflmektedir. Yine bu hastal›klar için
milyarlarca liral›k milyonlarca kutu ilaç tüketilmekte ve sa¤l›¤a ayr›lan kaynaklar›n yetersizli¤inden
bahsedilmektedir.
K›zam›k, k›zam›kç›k, kabakulak, difteri, tetanoz, bo¤maca, hepatit, çocuk felci ve daha nice hastal›k hayata yeni ad›m atan çocuklar›m›z›n sa¤l›¤›n› tehdit etmekte,
çocuklar› sakat b›rakmakta ve nice
annenin flefkatle aç›lm›fl kollar›n›n
yavrusuz kalmas›na yol açmaktad›r. Bu hastal›klar›n ço¤u bugün
için maliyeti son derece ucuz olan
afl›larla önlenebilmekte, anneler
yavrusuz, kitleler mutsuz olmaktan korunabilmektedir. UNICEF
Baflkan› Ann M. Veneman’›n ifadesiyle, afl›lama, bildi¤imiz en güvenli ve maliyeti en düflük müdahale
flekillerinden biridir. Bu konuda
pek çok ülkede elde edilen kazan›mlar›n korunmas› ve di¤er ülkelerde de bu yöndeki gayretlerin art›r›lmas› gerekir.
Çocuklar›m›z›n yüzde doksan›ndan fazlas›n› afl›latmay› baflarsak, çocuk ölümlerin büyük oranda
azalaca¤›n› biliyoruz. Dünyada bunu baflarmak o kadar zor mu? Ya
ülkemizde?
Çiçek hastal›¤›n›n kökü dünyada kaz›nd›. Türkiye çocuk felcini
eradike etti; k›zam›¤›n ise büyük
oranda önüne geçebilecek aflamaya
ulaflt›. Ülkemiz afl› yönetiminde
birçok ülkeye örnek olabilecek durumdad›r. Bilindi¤i gibi Dünya
Sa¤l›k Örgütü az geliflmifl ülkelere
afl›lar›n korunmas›, saklanmas›,
da¤›t›m› ve kullan›m›na yönelik
pratik bilgilerin verilmesi için Türkiye'yi üs olarak seçti. Çünkü oturmufl, örnek olabilecek bir afl› zincirimiz var. Ankara'daki dev afl› deposundan bafllay›p, küçük bir ildeki sa¤l›k oca¤›na ulaflan so¤uk zinciri takip ederek, kat›l›mc›lar›n bilgilendirilebildi¤i uygulamal› bir
e¤itim alan›m›z var.
Sa¤l›k Bakanl›¤›, afl› konusunda son derece hassas ve gayretlidir. Oldukça baflar›l› uygulamala-
SB D‹YALOG EK‹M 2005
DOSYA
Birçok ilimizde afl›lama oranlar›nda son derece yüksek baflar›lar yakalad›¤›m›z
bir dönemde böylesine sorumsuzca yaklafl›m›n bu baflar›lar› engellemesi sadece
bir habercilik hatas› olarak de¤il, yüzlerce, binlerce yavrunun ölüm ferman› olarak tarihe
geçecektir.
s
r›na ra¤men, yap›lanlarla yetinmeyip, geçti¤imiz günlerde 1. Ulusal
Afl› Sempozyumu’nun düzenlenmesine öncülük etmifl ve Türkiye’de flimdiye kadar uygulanan koruyucu afl›lama program›n› masaya
yat›rm›flt›r. Bilim adamlar›n›n konuyu enine boyuna tart›flmalar›,
araflt›rmalar›n›n sonucunu kamuoyu ile paylaflmalar›, sa¤l›k kurulufllar›n›n bunlar› uygulamak için
seferber olmas› ve Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n bütün bu hamlelere önderlik etmesi tabii iftihar edece¤imiz
hususlar.... ama yetersiz. Toplum
duyarl›l›¤›n›n azl›¤›, iletiflim araçlar›n›n konuya yabanc› kalmas›,
anne ve babalar›n gereken önemi
vermemesi bizim yumuflak karn›m›z.
Evet, çocuklar›m›z›n yüzde
doksan›ndan fazlas›n› afl›lat›rsak,
ölen dört çocuktan üçünün sa¤ kalaca¤›n›, a¤lamaya, gülmeye devam
edece¤ini, annesine babas›na sar›laca¤›n› ve en önemlisi büyüyüp
adam olaca¤›n› biliyoruz. Bunu baflarmak o kadar zor mu?
Bunu baflarmak için afl› bilincini yükseltmemiz gerekiyor. Anneleri afl› için harekete geçirmemiz, toplumu afl› için seferber etmemiz gerekiyor. Çocuklar› afl›dan
so¤utmak yerine afl›y› sevdirmemiz, afl›ya koflturmam›z gerekiyor.
Dünyada “i¤ne” ile an›lan afl›laman›n yerine deri üzerine yap›flt›r›lan bant gibi çocuklar› korkutmayacak yöntemler araflt›r›lmaktad›r. Çocuklar› i¤ne ile korkutma
cehaletinden geçin, anneleri i¤neden daha ac›t›c› haberlerle pani¤e
düflürme ve toplumu afl›dan kaç›rma gayretlerine tan›k olma baht-
s›zl›¤›n› bile yafl›yoruz. Toplumda
afl› bilincini art›rma sorumlulu¤u
tafl›yan kitlesel iletiflim araçlar› sorumsuzca bunun aksini yapma cüretini gösterebiliyor. Sapasa¤lam
do¤an çocuklar›n bütün afl›lar›n›n
ihmal edilmeden yap›lmas› sonucunda nas›l bir anda konuflamamaya, bildiklerini unutmaya, sinir
krizi geçirmeye bafllad›klar›ndan
söz edebiliyorlar. Bir çocu¤a afl› ile
birlikte alt› kez katk› maddelerinin
enjekte edildi¤ine dikkat çekebiliyor, çocuklar› “afl›zede” diye niteleyebiliyorlar. Kurflunlu katk› maddelerine at›fla kurflunlu benzin gibi katk› maddesinin ve tabiiki yap›lan afl›lar›n kald›r›lmas›n› önerebiliyorlar.
Zaman zaman ilaç kavgalar›na flahit oluruz. Büyük pazar savafllar› önümüze bir gün bir ilac›n, di-
17
18 DOSYA SB D‹YALOG EK‹M 2005
Sa¤l›k konusu, pazar kavgalar›na feda edilebilecek bir
husus de¤ildir. Hele önemi ve etkisi düflünüldü¤ünde afl› konusu asla de¤ildir. Sa¤l›kl› bir çevre ve sa¤l›kl› bir
yaflam için toplumsal dinamiklerin görev ve sorumluluklar›
vard›r. Bundan kaçmak, göz ard› etmek, hatta bunun aksine davranmak hakk›n› hiçbir kimse kendinde göremez.
s
¤er gün bir baflkas›n›n zararl› yan
etkilerinin sonucu ölen ve sakat
kalan insan manzaralar› sunar. Bas›n yay›n kurulufllar›m›z bu savafllarda öylesine gönüllü yer al›r ki,
haberlerin içinden do¤rusunu bulup ç›karmak neredeyse imkans›z
hale gelir. Hele bu savafllara taraf
olan bilim adamlar›n›n isimleri de
telaffuz edilince ortal›k tam bir belirsizlik ve karmafla halini al›r. Türkiye milyonlarca dozluk afl› ihaleleri yapmakta ve uluslararas› ç›kar
çevrelerinin ifltah›n› kabartmaktad›r. Bu pazar kavgalar›nda son de-
rece stratejik olan afl›n›n kullan›lmas›, hele buna ulusal medyam›z›n
alet olmas› affedilir bir durum de¤ildir. Birçok ilimizde afl›lama
oranlar›nda son derece yüksek baflar›lar yakalad›¤›m›z bir dönemde
böylesine sorumsuzca yaklafl›m›n
bu baflar›lar› engellemesi sadece
bir habercilik hatas› olarak de¤il,
yüzlerce, binlerce yavrunun ölüm
ferman› olarak tarihe geçecektir.
Tekrar hat›rlat›yorum: çocuklar›m›z›n yüzde doksan›ndan fazlas›n› afl›lat›rsak, ölmesi kaç›n›lmaz olan binlerce Türk çocu¤u bu
maküs talihe(!) bafl kald›racak, yaflam›n› sürdürecek, okullara gidecek, büyüyecek, adam olacakt›r.
Kim bilir, belki çocuklar›n› zaman›nda ve eksiksiz afl›latma bilincini
tafl›yan bir anne, bir baba, ya da
yurdun ücra köflesindeki bir sa¤l›k
oca¤›nda afl› yapan bir sa¤l›k görevlisi, hatta belki de toplumu
do¤ru ve sa¤l›kl› bilgilendirme görevinin bilincinde olan sorumlu
bir yay›nc› olacakt›r.
Sa¤l›k konusu, pazar kavgalar›na feda edilebilecek bir husus de¤ildir. Hele önemi ve etkisi düflünüldü¤ünde afl› konusu asla de¤ildir. Sa¤l›kl› bir çevre ve sa¤l›kl› bir
yaflam için toplumsal dinamiklerin
görev ve sorumluluklar› vard›r.
Bundan kaçmak, göz ard› etmek,
hatta bunun aksine davranmak
hakk›n› hiçbir kimse kendinde göremez.
Sa¤l›kl› yaflam için ilk aflama
anne ve çocuk sa¤l›¤› ve öncelikle
bilinçli afl›lamad›r. Yaz›l›, sözel ve
görsel iletiflim araçlar› sa¤l›k konusunda bilinçli bir toplum için kendi sorumluluklar›ndan gafil davranma gibi bir yanl›fla düflmemelidir. Toplumu yönlendirebilecek
bütün araçlar›n ve önderlerin genelde sa¤l›k bilincini, özelde ise
öncelikle afl› bilincini art›r›c› sorumluluklar›na sahip ç›kmalar›n›
bekliyoruz.
Unutmay›n›z, biricik yavrular›m›z›n yüzde doksan›ndan fazlas›n› afl›lat›rsak, önlenebilir hastal›klar›n pençesinden kurtulmufl yüz
binlerce, milyonlarca genç yar›nki
miras›m›za, ülkemizin yar›n›na,
yani gelece¤imize sahip ç›kacakt›r.
Bunu baflarmak zor olmasa gerek.